Nga Albert Vataj

I botuar njëkohësisht në gjithë botën, libri rrëfen 10 vitet e autorit nën një emër të rremë. Si u shkrua libri i përfolur dhe reagimi i ekstremistëve fetarë në të gjithë botën. “Ishte premtuar një shpërblim prej 50 000 dollarësh për personin që do ta vriste”

Joseph Anton” është një libër me 10 kapituj, që ndonëse autori në të rrëfen jetën e tij, ka preferuar ta shkruajë në vetën e tretë. Duke qenë se për 10 vjet më radhë iu desh të mbajë një pseudonim dhe të jetonte nën mbrojtjen e policisë, ai shkruan për këto vite të jetës si të mos ishin të tijat. Si Salman Rushdie, si ai që ishte përpara “Vargjeve satanike”, ai ndoshta nuk do t’i kishte jetuar kurrë. “E bëra këtë emër titullin e librit tim, sepse jam ndier gjithmonë çuditshëm kur m’u kërkua të heq dorë nga emri im, gjithmonë jam ndier i parehatshëm me këtë zgjedhje dhe mendova se mund të ndihmonte të dramatizonte, për lexuesin, çudinë e thellë dhe parehatinë e atyre viteve”, është shprehur Rushdie në lidhje me autobiografinë e tij. Rrëfimi i tij fillon pikërisht atëherë kur një gazetare e BBC-së, pikërisht në ditën e Shën Valentinit, në vitin 1989, e merr në telefon dhe i drejton pyetjen: “Si ndiheni tani që e keni mësuar se Ajatollah Khomeini ju ka dënuar me vdekje?”.

Rrëfimi mbi ato vite paniku, kur vdekja ishte vazhdimisht e pranishme, edhe pse ai ishte nën ruajtje të vazhdueshme, gërshetohet me rrëfime nga jeta e tij, që nga fëmijëria, marrëdhënia me të atin, fryma e besimit në të cilën u rritën, vitet e shkollës, botimet, udhëtimet, si dhe marrëdhëniet e tij me bashkëshortet, divorcet që ndoqën njëra-tjetrën, dashuritë, tradhtitë, zhgënjimet dhe humbjen e besimit te partneret. Por mbi të gjitha është vetë ai që rrëfen për botimin e romanit “Vargjet satanike”, për mënyrën se si u prit, kërcënimet e vazhdueshme me vdekje dhe mënyrën se si ndikoi në jetën e tij personale, e cila nuk ishte më e tija.

Nga libri:Fatwa

“Njoftoj popullin krenar mysliman të botës se autori i librit Vargjet satanike, i cili është kundër islamit, Profetit dhe Kuranit, dhe të gjithë ata që kanë marrë pjesë në botimin e tij, që kanë pasur dijeni rreth përmbajtjes së tij, janë të dënuar me vdekje. U kërkoj të gjithë myslimanëve, kudo që gjenden, t’i ekzekutojnë ata kudo që t’i hasin.” Dikush i dha atij një kopje të shtypur të tekstit, teksa po e shoqëronin në studio për të dhënë intervistën.

Përsëri, personi që ai kishte qenë deri atëherë donte të argumentonte, kësaj here, në lidhje me fjalën “dënim”. Ky nuk ishte një dënim i dhënë nga një gjykatë që ai e njihte apo që kishte juridiksion ndaj tij. Ky ishte urdhri i një të moshuari mizor dhe në prag të vdekjes. Por ai e dinte gjithashtu se zakonet e personit që ai kishte qenë në të kaluarën, nuk i hynin më në punë. Tani ai ishte një person i ri. Ishte personi i gjendur në syrin e ciklonit; nuk ishte më Salman-i që njihnin miqtë e tij, por Rushdie-u, autori i librit Vargje satanike, titull tinëzisht i shtrembëruar për shkak të heqjes prej tij të nyjës shquese. Vargjet satanike ishte një roman.

Libri Vargje satanike përmbante vargje që ishin satanike dhe ai ishte autori satanik i tyre, “Satani Rushdie”, krijesa me brirë në afishet e demonstruesve në rrugët e një qyteti të largët; njeriu i varur në litar, me gjuhën e kuqe të nxjerrë jashtë në karikaturat vulgare që ata mbanin në duar. Vareni Salman Rushdie-në. Sa e lehtë ishte që një njeriu t’ia fshije të shkuarën dhe të krijoje një version të ri të tij, një version dominues, ndaj të cilit dukej e pamundur të luftoje.Mbreti Charles I nuk e kishte pranuar legjitimitetin e dënimit të dhënë kundër tij. Por kjo nuk e kishte penguar Oliver Cromwell-in t’ia priste kokën.Ai nuk ishte mbret. Ai ishte autor i një libri.

Ai pa gazetarët që po e vështronin dhe pyeti veten nëse kështu i shikonin edhe ata që i shpinin në trekëmbësh, në karrige elektrike apo në gijotinë. Një gazetar i huaj iu afrua për t’u treguar i dashur me të. Ai e pyeti këtë burrë se çfarë duhej të mendonte rreth fjalëve të Khomeini-t. Sa seriozisht duhej t’i merrte? Mos vallë ishin thjesht një ornament retorik apo diçka vërtet e rrezikshme?

“Oh, mos u shqetësoni kaq shumë”, i tha gazetari. “Khomeini e dënon Presidentin e Shteteve të Bashkuara me vdekje çdo të premte pasdite.”

Kur ishte në transmetim dhe e pyetën se si po reagonte ndaj kërcënimit, u përgjigj: “Do të doja të kisha shkruar një libër shumë më kritik.” Qysh asokohe e paskëtaj u ndje krenar për këto fjalë. Kjo ishte e vërteta. Ai nuk mendonte se libri i tij ishte posaçërisht kritik ndaj islamit, por sikurse tha në televizionin amerikan atë mëngjes, mund të ishte në të mirën e një feje ta kritikoje ca, kur udhëheqësit e saj silleshin në këtë mënyrë.

Botimi i romanit “Vargjet satanike”

Edicioni britanik i librit Vargjet satanike u botua të hënën, më 26 shtator 1988. Më pas, kur mendonte për të, ndiente një nostalgji të thellë për atë çast kur dukej se telashet ishin shumë larg. Atë vjeshtë, për një periudhë të shkurtër, botimi i librit Vargjet satanike ishte një ngjarje letrare që diskutohej me gjuhën e librave. Ishte gjë? Mos ishte, sikundër sugjeronte Viktoria Glendinning-u në gazetën Times të Londrës, “më i mirë se Fëmijët e mesnatës, ngaqë është më i përmbledhur” apo, sikurse Angela Carter-i shkroi në The Guardian, “një epikë në të cilën janë shpuar disa vrima për të hyrë vizioni… [një] roman shumë i populluar, fjalëshumë, herë-herë gazmor, jashtëzakonisht i kohës”? Apo mos ishte, sikurse shkruante Claire Tomalin-i tek The Independent, “një rrotë që nuk rrotullohet”, apo një roman që “e vriste lart, por që në fakt është i palexueshëm”, sipas opinionit edhe më të ashpër të Hermione Lee-së tek Observer? Sa ishte numri i lexuesve anëtarë të “Klubit të faqes 15”, që nuk shkonin dot përtej asaj faqeje të librit?

Shumë shpejt gjuha e letërsisë do të mbytej nga kakofonia e diskurseve të tjerë politikë, fetarë, sociologjikë e paskolonialë, ndërsa temat e cilësisë dhe qëllimit serioz artistik do të bëheshin pothuajse të parëndësishme. Libri mbi migracionin dhe transformimin që ai kishte shkruar, po zhdukej dhe po zëvendësohej nga libri që gati nuk ekzistonte, ku Rushdie-u i quan gratë e Profetit lavire (ai nuk e kishte bërë këtë, edhe pse kurvat e një shtëpie publike në Jahilian imagjinare të tij merrnin emrat e grave të Profetit për t’i eksituar klientët; ndërsa vetë gratë e Profetit, sikundër përshkruhet qartë në libër, jetojnë dëlirësisht në harem).

Rushdie-u përdor fjalën “dreq” shumë herë (ashtu është, në të vërtetë e ka përdorur jo pak). Ky roman imagjinar ishte ai ndaj të cilit do të drejtohej tërbimi i islamit dhe pasandaj do të ishin të paktë njerëzit që do të donin të flisnin për librin e vërtetë, me përjashtim të atyre që shpesh pajtoheshin me vlerësimin negativ të Hermione Lee-së.

Kur miqtë e pyesnin se ç’mund të bënin për ta ndihmuar, zakonisht ai u përgjërohej: “Mbroni tekstin.” Sulmi ishte shumë konkret, ndërsa mbrojtja shpesh kishte karakter të përgjithshëm dhe mbështetej në parimin e fuqishëm të lirisë së fjalës.

Ai shpresonte, dhe shpesh e ndiente, se i nevojitej një mbrojtje më e veçantë, si ato mbrojtjet cilësore që u ishin bërë librave të tjerë të sulmuar: Lady Chatterley’s Lover – I dashuri i zonjës Çatërli, Uliksi apo Lolita; sepse ky ishte një sulm i dhunshëm jo ndaj vetë librit, por ndaj një grumbullimi të caktuar fjalësh (duke qenë se letërsia, siç ia kishin kujtuar atij italianët në pallatin Queluz, përbëhej nga fjalë) dhe ndaj synimeve, integritetit dhe zotësisë së shkrimtarit, i cili i kishte bashkuar këto fjalë me njëra-tjetrën. Ai e ka bërë këtë për para.

Ai e ka bërë për famë. Hebrenjtë ia kishin mbushur mendjen ta bënte. Asnjeri nuk do ta kishte blerë librin e tij të palexueshëm, po qe se nuk do të hidhte baltë kundër islamit. E tillë ishte natyra e sulmit dhe, për shumë vjet, librit Vargjet satanike iu mohua jeta e zakonshme e një romani. Ai u shndërrua në diçka më të vogël dhe më të shëmtuar: në një fyerje. Ndërsa libri i tij po shndërrohej gjithnjë e më shumë thjesht në një fyerje, ai vetë u bë Fyesi; jo vetëm në sytë e myslimanëve, por edhe për mendimin e publikut në përgjithësi. Sondazhet e bëra pasi nisi “Çështja Rushdie” treguan se shumica dërmuese e publikut britanik mendonte se ai duhej të kërkonte falje për këtë libër “fyes”. Argumenti nuk ishte aspak i lehtë për t’u fituar. / KultPlus.com