Shkruan: Bahtijar Kryeziu

(Begzad Baliu: “Gjurmime albanologjike”, ShB Era, Prishtinë, 2019, faqe381)

Në vitin që po e lëmë pas, prof. dr. Begzad Baliu, na gëzoi me një sihariq – vepër të radhës, e cila sikur paraqet edhe një urim për të gjithë dashamirët që ua kënda të dinë më shumë për problemet gjuhësore, urim që viti 2020, të jetë një vit më i mbarë për të gjithë shqiptarët gjithandej ku jetojnë dhe në të gjitha fushat e jetës: në politikë, ekonomi, arsim, shkencë, shëndetësi, jurisprudencë e në kulturë në përgjithësi.

Këtë vepër, me titull ”Gjurmime albanologjike”, autori, një emër i njohur i letrave shqipe dhe mbrojtës i zellshëm i pastërtisë dhe pasurimit të gjuhës sonë, ma dërgoi në formën elektronike, të botuar ditë më parë nën siglën e Shtëpisë botuese “Era”në Prishtinë, më 2019, me mbi 380 faqe.

Me punimet e veprat e tij shkencore të deritanishme, prof. dr. Begzad Baliu i ka dhënë një ndihmesë të çmuar gjuhës shqipe, pos mësimdhënies mbi 12 vjeçare në shkollimin e lartë. Në këtë hulli, pa dyshim se vlerë të rëndësishme ka edhe vepra e tij e fundit “Gjurmime albanologjike”, të cilën edhe e kemi bërë objekt trajtimi e analize të shkurtër këtë radhë.

Vepra “Gjurmime albanologjike” e profesor Baliut, është sintezë trajtimi dhe e zbërthimit të një shumësie të problemeve gjuhësore, të trajtuara me dije e njohuri të thella dhe kujdes të veçantë. Temat e rrahura në këtë vepër janë nga fusha e gjuhësisë, të nduarduarta dhe në shtrirje kohësh të ndryshme e gjeografi të gjerë. Baliu i rreket periudhës së pas pushtimit të tokave shqiptare nga osmanlinjtë dhe përpjekjeve, aspak të lehta, të shqiptarëve për ta mbajtur gjallë fjalën shqipe e për të mos u shuar vatrat tona e gjuha jonë. Një vend të rëndësishëm në veprën e profesor Baliut zënë edhe migrimet e shqiptarëve nëpër vendet e Europës e të botës, duke hapur qendra arsimore e kulturore kudo që mundnin. Me themelimin e disa qendrave kulturore nga fundi i shekullit XIX dhe gjatë shekullit XX, “pranë institucioneve akademike evropiane (Austro-Hungari, Itali, Gjermani etj), në Lindje (zonën e Perandorisë Osmane: Stamboll) dhe shtetet përreth (Egjipt, Bullgari, Greqi, Rumani”, etj.), shihen përpjekjet, entuziazmi dhe dëshira e intelektualëve tanë për të botuar gazetat e para, librat e parë shkollorë dhe veprat e para shkencore e artistike, por për fat të keq, ato qendra nuk qenë jetëgjata, ashtu siç nuk po ju prinë fati i mirë (gjatë historisë) as disa qendrave studimore të shqipes, të këtij gjysmëshekulli, me interes për albanologjinë, si në: Leipzig, Grac, Mynih, Berlin, Këln, Budapest, Bukuresht, Romë, Napoli, Palermo, Kozencë, Kopenhagë, Paris, Poloni, Çekosllovaki; në Athinë, Selanik, Beograd, Stamboll, Sofje e deri në Shën Petërsburg, e Peking të Kinës, si dhe Arizonë të Amerikës, disa nga të cilat tanimë edhe janë mbyllur, gjë që shumë dokumente të vjetra për shqipen e popullin shqiptar kanë mbetur e do të mbesin nën pluhurin e harresës, për sa kohë që nuk ndërmerret diçka më serioze. Me këtë rast edhe autori i veprës “Gjurmime albanologjike”, edhe vetë si gjurmues i pa përtesë, e për moskujdesin e treguar ndaj kësaj begatie të paçmuar, si nga autoritetet shqiptare, ashtu edhe nga ato të Kosovës, shprehet me mllef të madh, ngase një punë aq madhore, sigurisht se nuk mund ta bartin vetëm njerëzit e vullnetit të mirë. Jo pa të drejtë, profesor Baliu pyet edhe për nderimin që është dashur t’ju bëhet studiuesve tanë, por edhe atyre të huaj që për shqipen e shqiptarët bënë aq sa ju takoi të bëjnë: “Me se i kemi nderuar deri më tash themeluesit dhe bardët e albanologjisë: Lajbnicin, Ksilanderin, Hahnin, Majeri, Pedersenin, Joklin, Durhamin, Lambercin, Hempin, Mikloshiqin, Cimohovskin etj., pos me ndonjë tekst (artikull) rasti brenda ndonjë konference shkencore, si dhe me një pagëzim të ndonjë rrugice. Po me asnjë pagëzim institucioni kombëtar, me asnjë konferencë të veçantë themelvënëse (përjashto Joklin, Majerin dhe Hampin) dhe në mënyrë të veçantë me asnjë monografi shkencore akademike, të cilat nuk mund të bëhen pa kërkime të gjata në institucionet ku kanë punuar dhe vendet ku kanë jetuar ata”.

Kur përmendëm se problemet e rrahura gjuhësore në këtë vepër janë të nduarduarta, menduam në fushat që ka kapur për analizë e trajtim profesor Baliu: nga ato historike të gjuhës, kur shqipja ende nuk kishte një formim të duhur ngase atëbotë kishte jo një, por 150 alfabete (për 353 vjet), që mund të përzgjidheshin dhe zbatoheshin (Prof. dr. Tomor Osmanit, Rruga 353-vjeçare e alfabetit të shqipes parë nga pikëpamjet filologjike, kumtesë e paraqitur në Semi¬narin II Ndërkombëtar të Albanologjisë, Ohër 22-28.9.2008); për të vënë në syzim pastaj përdorimin e standardit gjuhësor; problemet e metodës së kërkimit të onomastikës shqiptare dhe ndihmesën e profesor Idriz Ajetit në këtë fushë; raportet e profesor Ajetit me ato të Çabejt, vlerësimet e njërit e të tjetrit për gjuhën shqipe, sipas një kronologjie të caktuar; pikëpamjet e profesor Rexhep Qosjes për albanologjinë dhe çështjen e zbatimit të metodave në këtë fushë, ndihmesat e tij, jo vetëm në fushë të studimeve gjuhësore, por sidomos ato në fushën e studimeve folklorike, etnografike, kontributin e tij në fushë të historisë, të historisë së letërsisë dhe në mbrojtje të albanologjisë. Profesor Baliu, në veprën e tij, nuk lë pa përmendur edhe njërin nga kryereferuesit e Kongresit të Drejtshkrimit, profesor Androkli Kostallarin, me theks të veçantë për gjuhësinë shqiptare në gjysmën e dytë të shekullit XX, përkatësisht për ndihmesën e tij në standardizimin e shqipes letrare, si një arritje e veçantë; pastaj për filologët e shquar, si: Shaban Demiraj dhe çështja e metodave….; për studiuesin pasionant, profesor Shefki Sejdiun dhe vlerësimin e tij përkitazi me europeizimin e albanologjisë; për fjalësin gjuhësor dhe estetik të veprës letrare të Beqir Musliut; një vlerësim për versionin në dorëshkrim të librit “Një fyell ndër male” të Martin Camajt; për probleme dialektologjike-gjuhësore të krahinës së Opojës; për sistemin foljor të studimit monografik “Koha e ardhme e foljes në gjuhën shqipe (lidhjet mes kohës, aspektit e modalitetit), të dr. Sejdi Gashit etj.

Para se ta përfundojë veprën e tij, autori paraqet edhe disa evokime e kujtime për albanologët e mëdhenj të cilët më nuk i kemi ndër të gjallët, e për të cilët, nëse nuk është ngritur ndonjë shtatore, Baliu, në veprën e tij, u bën nga një bust. Të tillët janë: mësuesi i mësuesve, studiuesi e arushani e gjuhës shqipe, akademik Idriz Ajeti, studiuesi i problemeve gjuhësore-fonetike dhe etimologu i fjalës shqipe – akademik Kolec Topalli; studiuesi i gjuhës, historisë e kulturës sonë me shtetësi kanadeze, anëtar i Akademisë së Shkencave dhe të Arteve të Kosovës, si dhe anëtar nderi i Shoqatës së Shkrimtarëve të Kosovës, Robert Elsie, i cili u nda nga jeta në moshën 67 vjeçare, i varrosur në Shqipëri sipas amanetit që kishte lënë. Një shkrim analitik, Baliu ia kushton edhe kolegut tonë të punës, profesorit shumëvjeçar, studiuesit të shqipes e atdhetarit të paepur i cili provoi burgun e kohës së komunizmit për shkak të mbrojtjes së të drejtave të shqiptarëve e të gjuhës së tij, Zenun Gjocaj, për të përfunduar veprën e vet “Gjurmime albanologjike”, me një kërkesë që “Ta përmbushim idealin e etërve të albanologjisë”, të cilin lipset përmbushur ne, nxënësit e tyre. /KultPlus.com