Nga Gian Antonio Stella

“Veshët më zhurmojnë vazhdimisht, ditë e natë. Mund të them se bëj vërtet një jetë vetmitare. Prej gati 2 vjetësh kam shmangur çdo lloj shoqërie, pasi nuk u them dot njerëzve se jam i shurdhër. Nëse do të ushtroja ndonjë profesion tjetër do të ishte më e lehtë. Por me profesionin tim kjo është një fjali e tmerrshme!”.

Ishte 29 qershori vitit 1801 dhe Ludwig van Beethoven ishte përtokë me moralin. “Për t’ju dhënë një ide për këtë shurdhim të çuditshëm, do t’ju them se në teatër detyrohem të ulem pikërisht pranë orkestrës për të kuptuar aktorët. Tonet e larta të instrumenteve dhe të këngëtarëve, nëse janë pak më larg, nuk i dëgjoj më”- i shkruante përmes një letre nga Vjena mjekut Franz Wegeler, miku i viteve të rinisë në Bon.

“Gjatë diskutimeve është për t’u habitur që ka njerëz që nuk e kanë vënë re kurrë shurdhërinë time. Duke pasur parasysh reputacionin tim si njeri mendjemadh, shumëkush më cilëson si të tillë dhe jo si një njeri që nuk dëgjon. Ndonjëherë mezi dëgjoj dikë që flet me zë të ulët. Unë i perceptoj tingujt, por jo fjalët; e megjithatë nuk duroj kur dikush bërtet. Se çfarë do të ndodhë tani, këtë e di vetëm Zoti”- shton më tej ai.

Për të tjerat nuk mund të ankohej. “Kompozimet më garantojnë shumë të ardhura, dhe mund të them se marr më shumë porosi sesa mund të arrij t’i kryej. Për më tepër, për çdo vepër mund të llogaris 6 apo 7 botues, ose edhe më shumë nëse dua. Ata nuk debatojnë më me mua. Unë caktoj një çmim dhe ata bëjnë pagesën.

Nëse shoh një mik në vështirësi, dhe gjendja e financave nuk më lejon që ta ndihmoj në moment, më mjafton të ulem në tryezë të kompozojmë diçka, dhe kështu jam gjendje ta ndihmoj. Jetoj i zhytur në muzikën time dhe sapo e përfundoj një pjesë, nis të kompozoj një tjetër. Me ritmin që kompozoj tani, nxjerr shpesh 3 ose 4 vepra në të njëjtën kohë. Por ai demoni xheloz, shëndeti im i keq, më ka penguar shumë në punët e mia”.

Dhimbje të forta barku, kapsllëk, diarre… Një sfilitje e vazhdueshme. Ndaj artisti iu nënshtrua trajtimeve që i sugjeruan mjekët, ilaçe, masazhe tek veshësh me çaj dhe vajra të ndryshme, banjot në lumin Danub…. Por që të gjitha më kot. Vit pas viti, shëndeti i tij po vinte duke u përkeqësuar.

“Testamenti i Heiligenstadt dhe fletoret e bisedave të Ludwig van Beethoven”, është përkthyer në italisht për “Einaudi” nga muzikologu Sandro Cappelletto, tashmë autor i një biografie të kompozitorit të madh. Ai rindërton hap pas hapi tragjedinë e madhe të jetës së kompozitorit.

Sepse siç shprehej dikur poeti i famshëm italian Giacomo Leopardi (vetë me aftësi të kufizuara) “aftësitë e mrekullueshme që fitojnë të shurdhërit, të verbërit, të lindur apo paaftësuar gjatë jetës, janë një tjetër provë e madhe se sa shumë janë aftësitë tona dhe ato të të gjallëve burojnë nga rrethanat dhe zakonet; dhe sa e zhvilluar, e modifikueshme, e urtë, e palodhshme, e përputhshme është natyra njerëzore” duke fituar “thellësinë e të menduarit, në mësimin e muzikës dhe praktikimin dhe kompozimin e saj”.

Dhunti të jashtëzakonshme do të thoshte edhe Papa Françesku, nga “arkivoli ku ishin mbyllur”, por me çmimin e vështirësive, poshtërimeve dhe dhimbjeve. “Syzet që mbante Beethoven për shkak të miopisë i vareshin vazhdimisht nga hunda” shkroi Gerhard vonBreuning, mjek dhe djali i një miku të fëmijërisë së Beethoven.

Xhepat e palltos i rëndonin gjithmonë, sepse përveç shamisë që varej shpesh në njërën anë, ai mbante në to një fletore të palosur për notat muzikore, dhe një fletore së bashku me një laps për të komunikuar me miqtë dhe të njohurit që takonte por edhe një bori akustike.

Duke mos e humbur shpresën ai i shkroi sërish mikut të tij Wegeler në lidhje me studimet e shkencëtarit bolonjez Luigi Galvani, i cili kishte studiuar organet e dëgjimit të zogjve dhe mundësinë e shërimit të shurdhim përmes tkurrjes së një muskuli të stimuluar nga rryma elektrike.

“Quhen ndryshe edhe mrekullitë e galvanizmit, ju si mendoni? Një mjek në Berlin më tha se kishte parë një djalë shurdhmemec të rifitonte dëgjimin. Po ashtu një burrë që kishte 7 vjet që nuk dëgjonte…” A ishte vërtet e mundur? Në fakt ishin ëndrra të ndaluara.

I tillë ishte fati i tij: i izoluar në heshtje. Një vetmi e prishur vetëm nga momentet e pushimit, si pas takimit me Giulietta Guicciardi, 17-vjeçares që i kishte dhënë disa mësime pianoje në vitin 1801 dhe i kishte kushtuar sonatën “Al chiaro di luna”.

“Tani jeta ime është bërë më e këndshme sepse unë takoj më shumë njerëz. Nuk e imagjinon dot ndjesinë e zbrazëtisë dhe trishtimit që më ka shoqëruar këto 2 vitet e fundit. Dëgjimi i dobët me përndiqte gjithandej si fantazme, ndaj u distancova nga njerëzit. Mund të ju jem dukur një mizantrop, dhe unë jam në fakt paksa i tillë, dhe këtë ndryshim e ka sjellë një vajzë e dashur, simpatike, që më do dhe që unë e dua. Këto janë të vetmet momente të lumtura në 2 vitet e fundit, dhe është hera e parë që ndjej se martesa mund ta bëjë të lumtur njeriun. Mjerisht ajo nuk i përket shtresës sime shoqërore…”.

Ajo ishte fisnike, ai jo. Pra ai ishte një i burgosur i shurdhimit, i paragjykimeve, i dyshimeve se mos ishte sëmurë edhe nga tuberkulozi… Derisa ndjeu një ide që i gumëzhinte në kokë, së cilës do t’i kthehej disa herë. Dhe e përshkroi atë në “Testamentin e Heiligenstadt” të vitit 1802 drejtuar dy vëllezërve Karl dhe Johan.

Ai u gjet vetëm pas vdekjes së tij, 25 pesë vjet më vonë. 892 fjalë të shkruara me sa duket me një frymë, me 48 presje, 21 pikëpresje dhe asnjë pikë. Aty një gjeni kaq i brishtë dhe i palumtur shprehej: “Është e pamundur që unë të kem lehtësim në shoqërinë e njerëzve. As bisedat e nivelit e lartë, as zbulimet e ndërsjella. Unë mund ta frekuentoj shoqërinë e tyre vetëm kur e kërkojnë nevojat më urgjente. Jam i detyruar të jetoj si një mërgimtar. Nëse i afrohem një shoqërie njerëzish përjetoj ankth të tmerrshëm, pasi kam frikë të ekspozohem ndaj rrezikut të zbulimit të gjendjes time.

Kështu ka qenë edhe gjatë këtyre 6 muajve të fundit që kalova në fshat, duke ndjekur këshillën për ta kursyer sa më shumë dëgjimin, që ma dha mjeku im i mençur, e cila e ka përmbushur prirjen time të tanishme natyrore. Edhe pse ndonjëherë i prekur nga dëshira për shoqëri jam shtyrë që ta frekuentoj atë, por çfarë poshtërimi nëse dikush afër meje dëgjonte tingullin e largët të një flauti, dhe unë nuk dëgjoja asgjë.

Apo nëse dikush dëgjonte një bari të këndonte, dhe unë sërish nuk dëgjoja asgjë. Këto episode më zhysnin në dëshpërim. Isha në prag të vetëvrasjes. Por ishte vetëm arti që më mbajti në jetë. M’u duk e pamundur të largohesha nga kjo botë, para se të kisha realizuar plotësisht atë që ndihesha i aftë të bëja. Kështu e zgjata këtë jetë të mjerë…”. / “Corriere della Sera” – Bota.al / KultPlus.com