Kur grupi londinez post-punk “Omi Palone” në vitin 2014 po kërkonte një stil të shkëputur artistikisht dhe krejtësisht të identifikueshëm qartaz nga të tjerët, ata vendosën që video-klipin e tyre ta përcillnin me ndërtesat më ikonike të arkitekturës brutaliste të qytetit. Natyrisht që këtë nuk e bënë aksidentalisht, por se besonin se nga të gjitha rrymat arkitektonike, ajo brutaliste është më e rrepta në ritëm dhe teksturë mu ashtu siç e konideronin edhe muzikën e tyre. Të realizuara në një videoklip bardh e zi, ndërtesat manifestuan aq fuqishëm lojën dritë-hije mbi teksturën e vrazhgët të brut-betonit, duke plorësuar maksimalisht idenë e grupit për të qenë lehtësisht të identifikueshëm, sa që në fund edhe vet këngën vendosën ta quajnë “Arkitektura” (“Architecture”).

Për fatin tonë të keq, ky potencial i muzikës së ngrirë siç e përkufizonte Gëte arkitekturën, kurr nuk u shfryrëzua nga muzikbërësit tanë si një mundësi e jashtëzakonshme për të plotësuar tungullin muzikor me imazhin muzikal. Në kulturën tonë muzikore kur përmendim nocionin video-klip, në çast na shfaqet në mendje një krijesë me buzë dhe gjoks silikoni në plan të parë, e përcjellur në prapavi me një grup femrash me prapanicë të të njëjtit material kimik të kthyera nga publiku. Ose, në një variant tjetër, një grumbull makinash superluksoze, që ngiten nga disa kokë e xhep bosh që pas përfundimit të inçizimeve vështirë se mund të kenë ca cent për të shkuar me taksi në shtëpi. Ajo që i bashkon të dyja rastet është varfëria estetike dhe zbrazëtia përmbajtësore.

Një shembull krejtësisht i kundërt i cili shfaqet si një rreze dielli në një qiell tmerrësisht të turbullt e të kontaminuar artistikisht, është videoklipi i këngës “Të kam thënë mos i bje’ bukës me këmbë/Këndoj, ekzistoj” i kult grupit “Gjurmët”, ribërë rishtas nga Tomor Kuçi dhe Edona Vatoci, me regji dhe kamera të Leart Ramës.

Se arkitektura është menduar të jetë boshti thelbësor i formësimit të imazhit që pëcjell muzikën, kuptohet që në sekondën e parë. Në fakt tingulli i parë muzikor që vjen i pastër, i zhveshur nga çfardo përcjellje orkestrale, përcillet me imazh të të njëjtës pastërti dhe fuqi që ndjek ritmin e tingullit në përpikmëri me linjat ekspresive të Monumentit të të rënëve në Velani. Mbushja e visë melodike me element tjerë orkestral në vazhdim të këngës, përcillet me imazhin dinamik të të njëjtës masë me malodinë që krijon silueti i magjishëm i Bibliotekës Kombëtare. Ritmin e saktë dhe të njëtrajtshëm që përcjell gjithë vinë melodike, fizuelisht e përcjell dhe mbanë në të njëjtën frekuencë me muzikën shfaqja e herpashershme e siluetit të “Boro e Ramizit” me brinaket masive të saja si elemente thelbësore të krijimit të ritmit arkitektonik përmes përsëritjes. Vija e thjesht melodike dhe ritmike në asnjëmënyrë nuk kalon në një përjetim monoton, as muzikal falë koloritit zanor të vokalistëve, e as arkitektonik falë plastikës që manifeston kompozicioni vëllimor i Ndërtesës së Gjinekologjisë në Qendrën Klinike Universitare të Kosovës.

Për t’i qëndruar besnik deri në fund arkitekturës si bartëse identitare e këtij video-klipi kontribon jashtëzakonshëm edhe qasja e kostumografit Arbnor Brahimi. Linjat e drejta me konture qartësisht të lexueshme të kostumeve janë plotësisht në sinkrozë me arkitekturën që i përcjell në prapavi solistët e shfaqur me kostumet e tij në plan të parë. Këtu Arbnori është plotësisht në ujërat e Oskar Shlemerit (Oskar Schlemmer) i cili qysh para 100 vitesh në Bauhaus zhvilloi teorinë e tij se baleti, kostumografia dhe arkitektura janë një dhe të pandara dhe se çdo lëvizje trupore determinon linjën e kostumit dhe hapsirës që e rrethon atë.

Për fund, nuk mund të lë pa përmend edhe një gjë, që mund të jetë krejtësisht personale. Titulli dhe teksti i këngës, që në fakt janë e njëjta gjë, më tingëlluan si një rikujem për ato ikona arkitektonike që pëcjellin video-klipin, e që po zhduken çdo ditë para syve tanë. Pavarsisht se teksti është shkruar para disa dekadash, për fatin tonë të keq ai është më aktual se kurrë në raport me ndërtesat në fjalë. Këmba primitive e dy dekadave të fundit ka shkelë dhe po shkelë pamëshirshëm mbi to. Atë që mundë dhe duhet të bëjmë është të vazhdojmë ti këndojmë që ato të ekzistojnë, ashtu siç bënë Tomori dhe Edona me këtë këngë.

Që t’i kthehemi atje ku e nisëm, marrëdhënijes muzikë – arkitekturë. Gëte, në fakt, përpos që kishte thënë se: “Arkitektura është muzikë e ngrirë”, në të njëjtën kohë kishte thënë se edhe “Muzika është arkitekturë likuide”. Videoklipi muzikor në fjalë na e vërteton këtë më së miri. /KultPlus.com