Shkruan: Ballsor Hoxha

Le të pyetemi, për t’u kthyer në zanafillë të problemit që keni parashtruar, këtij problemi global me kulturën. Çka nënkupton për ne -shqipërimi?

(Para se të ketë një përgjigje, le ta shohim problemin e gjuhës sonë një herë!!)

Në pyetjen e juaj theksohen tri nocione:

• kultura
• historia
• politika

Në të vërtetë ky qark pushtetesh (historia dhe politika, gjë që për shkak se janë të paprekshme dhe të padyshueshme janë nën mbrojtjen e pushteteve konkrete) dhe një të kundërt të tyre si kultura, e cila në tërë qëniesimin e saj është zbërthim i po të njëjtave pushtete; ne i krijojmë shkëmbimit (kulturor) paradoksin, duke e marr edhe kulturën si të kufizueshme.

Le të nisemi edhe një herë, përmes pyetjes suaj: janë vetëm dy thekse që bartin tërë historinë e një premtimi për kulturën tonë:

1. Kongresi i Manastirit
2. Unifikimi i gjuhës sonë

dhe një ‘zbrazëti’ që prej atëherë!

Kjo shtron dilemën: nëse jemi në regres; apo, në të vërtetë, kultura është e painstitucionalizueshme, dhe me këtë pa pushtet mbi të?

Kjo në prapashënjim na bën të pyetemi si e perceptojmë kulturën ne, sot?

Janë të panumërta duetet në muzikë vetëm gjatë këtij viti, ndërmjet shoqërive të dhe brenda asaj që po e quani “kombi shqiptarë”; po ashtu publikimet letrare; etj.; por, këtë herë, këtë periudhë, këtë anë të ‘pushtetit të historisë’, bartësit janë një post-strukturë, e pa ‘Qendër’, post institucion, dhe, aq më shumë, post-institucionalizim!

Saktësisht kjo shfaqë – ankthin – tuaj, të pyetjes suaj, dhe më tutje të tërë shoqërisë/ve tonë në të jetuarit skizoid: me pushtetet në vend dhe me mision për shkëmbim të kulturës, dhe në anën tjetër kulturën e cila po ndodhë! Gjë që do të thotë se jemi duke jetuar atë – split reality – realitet të çarë ndërmjet ‘Qendrave inekzistente’ dhe, në anën tjetër, të fenomeneve brenda kulturës ndër-shqiptare/brenda-shqiptare! Gjë që do të thotë besojmë në ‘Qendrat’, por jetojmë me kulturë rrënjësisht ndryshe dhe stuhishëm të shpejtë.

Kjo do të thotë se, nuk bëhet fjalë për regres, ka edhe punë, kulturë dhe fenomene kulturore dhe shkëmbim. Ose, regresi është duke ndodhur vetëm për shkak se – besojmë – në këto ‘Qendra’, por të cilat e kanë ndaluar forcën tonë.

Këtu, pavarësisht besimit (i cili në të vërtetë është deluzion këtu!) lind dilema e radhës: nëse ‘Qendrat’ si Kongreset ishin me të vërtetë ‘Qendra’? (E me – qendër – duke nënkuptuar edhe forcën, por edhe vullnetin kolektiv.). Apo nëse përqendrimet që arritën ato, janë ‘Qendrat’ e vërteta, që janë vetë -kalimi i gjuhës sonë në fenomene të mëtutjeshme të përqendrimit, jo vetëm gjuhësor.

(Shembull: Nëse gjuha si ‘Qendër’ do të duhej të përqendronte forcën dhe vullnetin tonë mbi kulturën tonë, cili është problemi me aktualizimin e konfliktit gjuhësor toskë – gegë? A është ky deqendërzim klasik? Qoftë edhe post-qendërzim?)

Përgjigja në pyetjen e juaj, më tutje, do të mund të na kthente saktësisht tek çështjet e:

• pushteteve politike si qendërzim i forcave
• arkishtigjeve të këtyre forcave, dhe
• aktuales së këtyre, saktësisht mbi – gjuhën!

Pra, për përfundim, si monolog skizofren kolektiv (gjë që po ndodhë në tërë botën ndaj konstruksioneve të Publikes/shoqërisë) të pyetemi: Kush/Çka po e ndalon gjuhën tonë?

Duke iu kthyer pyetjes së zanafillës së kësaj skizofrenie: Çka është shqipërimi? Unë do të marr shembull vetëm një pyetje tjetër:

Nëse pushtetin, e cila ka zhvleftësuar çdo gjë, e shohim si Vetëdije (forcë reaktive natyrore) tonën, apo si vullnet tonin? Sepse ka edhe një shtresë në këtë skizofreni:

–kalimi i kognicionit, e me këtë, jeta në skizofreninë globale!! /HEJZA/ KultPlus.com