E di që sot është në modë ndalimi apo përqeshja e fjalës “femër” dhe kjo nuk bëhet me qëllim të keq por më shumë nga mosnjohja semantike dhe etimologjike e shumë fjalëve me origjinë sidomos greke e latine të cilat gjatë shekujve kanë shetitur nga gjuha në gjuhë dhe nga kuptimi në kuptim. Në gjuhësi ky fenomen quhet “rreshqitje e kuptimit” derisa një fjalë rehatohet në përodrim dhe në kuptim.

Kështu, gjithnjë pa të keq, në vend të fjalës “femër” këshillohet me insistim të përdoret fjala “grua” me arsyetimin se fjala “femër” është term nënçmus i lidhur me ‘aftësinë biologjike për të lindur’ por veç në anën e kafshëve.

Sipas meje (pas shumë verifikimeve) ky dallim është i gabuar dhe më duket se ky gabim vjen nga bindja e disave se anglishtja si gjuha kryesore sot në botë është bazë etimologjike e gjuhëve tjera. Në fakt është vet anglishtja që vjen nga të gjitha gjuhët. Me siguri ky deformim vjen edhe nga anglicizimi i shqipes këto 20 vitet e fundit përmes seminareve dhe vakive tjera sidomos OJQ-iste, Unmik-iste dhe Eulex-iste. Në realitet, kuptimi semantik i fjalës angleze “female” nuk ka shumë lidhje me kuptimin që gjuha shqipe ia ka dhënë si në fjalor ashtu edhe në përdorim fjalës “femër” edhe pse si femër ashtu edhe female kanë origjinë të njejtë, dmth origjinë latine nga FEMINA. Kjo ndodhe sepse secila gjuhë i ka adoptuar termat me origjinë greke dhe latine në mënyren e vet. Por, sipas fjalorit të Oxfordit, edhe anglezët e përdorin fjalën ‘female’ për dallim gjinor tek njerëzit (shembull i Oxfordit: Two of the candidates must be female).**

Po ndalem pak të frengjishtja sepse gjuhësisht jemi më afër me të se me anglishten e Unmikut.

Në frengjisht (gjuhë neolatine) ekziston fjala “femele” dhe përdoret ekskluzivisht për kafshët që lindin dhe fjala “femme” që përdoret për gratë në kuptimin e gjinisë (të dyjat nga e njejta origjinë latine). Fjala franceze ‘femme’ në shqip përkthehet edhe ‘grua’ në kuptim status civil edhe ‘femër’ në kuptim gjinor.
Vlen të përmendet se në frengjisht fjalët që i identifikojnë gratë kanë edhe kuptim social e historik, sikur në shqip. Kuptimi social i fjalës ‘femme’ (grua) përveç se tregon gjininë karshi fjalës ‘homme’ (burrë), në frengjisht lidhet sidomos me statusin martesor karshi fjalës ‘fille’ apo ‘jeune fille’ (vajzë, në kuptimin e pamartuar), dhe kjo është identike me shqipen (grua/vajzë). Këto fjalë pastaj kthehen në Madame/Mademoiselle dhe Zonjë/Zonjushë, me kuptim semantik 100% të njejjtë si në shqip ashtu edhe në frengjisht.

Fjalët shqipe grua dhe burrë janë etimologjikisht shqipe ndersa fjalët femër dhe mashkull janë latine. Mund të përdoren edhe si sinonime por në disa kontekste sikur ky që u përshkrua këtu sipër, është mirë të përdoret fjala kuptimisht më adekuate.

Përndryshe, fjala tash shqipe ‘femër’ vjen nga fjala latine ‘femina’ e cila vjen nga fjala greke ‘fuomai’ që do të thotë “çfarë lind” (jo si pyetje por ne kuptimin e “ajo çka vjen në jetë”). Në latinisht ‘femina’ merr kuptim dallues gjinor si “ajo që jep frymën, jetën” sepse rrënja indoevropiane ‘FE’ ka kuptimim “me ushqye”, “me dhënë qumësht apo gji”, prandaj FEmina është ajo që jep gji, që ushqen.***

Nga kjo del se fjala femër nuk ka asgjë negative brenda saj as në shqip as në anglisht as në frengjisht. Në të trija gjuhët ka pak a shumë kuptim të njejtë dhe në asnjë rast nuk mund të transpozohen apo të të krahasohen ballë për ballë kuptimisht. Prandaj argumenti se fjala femër është në fakt fjala female në kuptimin kafshëror nuk qëndron.

Edhe fjalët Feminizem dhe Feminist janë të njejta në shqip, frengjisht dhe anglisht, me origjinë dhe rrënjë të njejjtë latine nga FEMINA në kuptim gjinor karshi gjinisë mashkullore. Ateherë a ka kuptim që një feministe apo një feminist që në emeërtimin e saj/tij ka rrënejn Femina ta konisderojë fjalën “femër (femina” si të joadekuate për identifikimin e gjinisë?
Pastaj dallimet në kuptimin social grua/vajzë nuk ia vlen të preken sepse do të ishte shumë delikate t’i themi grua një vajze 16 vjeçare. Shqipja megjithatë eshtë më e pasur se anglishtja në ketë temë.

Sidoqoftë, kauza për të drejtat e grave mbetet kauzë fisnike dhe shumë serioze që të rëndohet me pretendime gjuhësore të paqena dhe pa asnjë bazë shkencore apo sociale.
Tekefundit, u quajt grua apo femer, përpjekja për barazi gjinore dhe të drejta të dinjitetshme mbetet e njejtë dhe shkelësit e të drejtave mbeten poashtu të njejtë.

Urime 8 marsi!

Nezir Kraki, Paris 8 mars 2020/KultPlus.com