Shkruan: Ibrahim Berisha

Optimizmi nuk është as i mirë as i keq. Është edhe i mirë edhe i keq. Optimizmi i shprehur i shqiptarëve në Kosovë në fillim të shekullit XXI do parë në kontekstin e tendencës së largimit nga e kaluara trishtuese dhe jo si vizion i qartë për të ardhmen. Po, sot optimizmi për të lënë masivisht Kosovën?

Nuk ishte gjithaq befasi kur në krye të piramidës së optimizmit botëror, menjëherë mbas luftës (2000), u ngjit “populli” i Kosovës. Cili ishte ky “popull”? Një popull, të cilit po i hapej dritarja e plotë e lirisë së shpresuar, kësaj mungese të përhershme. Por, kuptohet se edhe atëherë nuk do të thotë se e gjitha ishte një vlerësim i përpiktë, apo se të gjithë e kuptonin se çfarë do të thoshte optimizmi dhe çfarë pesimizmi. Apo e tëra ishte vetëm një lojë përqindjesh bërë nga hulumtues e metodologjistë, siç bëhet shpesh me nxjerrjen e rezultateve të vlerësimit të opinionit sipas trendit. Rezultati atëherë u përpi nga shumica “entuziaste” si një realitet frymëzues që korrespondonte aktivisht me të ardhmen “më të bukur në këtë rruzull”. Mbas pak vitesh, populli më optimist i botës, ia lëshoi vendin një lideri tjetër dhe ra në të dytin vend duke befasuar edhe të gjithë ata që dinë çfarë është habia, sepse ende provonte krenarinë post-robëri, çlirimin edhe më shumë, dimension ky ekzistencial. Thënë shkurt: nuk kishte shumë faktorë që e bënin një shqiptar në Kosovë të jetë më optimist se një amerikan, një gjerman apo një japonez, madje as menjëherë mbas luftës dhe nuk ka as sot njëzetë e sa vjet mbas saj. Kuptohet, sociometria e amerikanit për optimizmin është diç tjetër nga ajo e shqiptarit, por jo aq e ndryshkur sa të përziej kaq shumë idealitetin me realitetin.

…

Botëkuptimi i dikurshëm folkloriko-patriotik i njerëzve që ishin të lidhur aq shumë për vendin dhe i besonin tepër të ardhmes së tyre në te, ka ndryshuar kaq shumë. Aq sa sot nga Kosova qytetarët çdo minutë në të gjitha format provojnë të ikin nga kryet këmbët në Perëndim, Amerikë, Australi, Kanada… Çfarë do të thotë kjo? Mijëra kërkesa për vizë në Ambasadën Gjermane në Prishtinë, pastaj në Ambasadën Zvicerane – këta numra tregojnë gjendjen e pritjes për të lëvizur. Do kujtuar, se trendi është i kahershëm: nga tetori 2014 deri në mars 2015, shifrat zyrtare të Agjencisë së Statistikave të BE-së, Eurostat, kanë shënuar se rreth 75,000 qytetarë nga Kosova kanë migruar në BE. Optimizmi, pra, ka edhe një përbërës, dhe ai është ardhja e çastit për të ikur nga ai – edhe nga vendi. Është optimizmi specifik apo keqkuptimi i kuptimit të drejtë të fjalës për të cilën lidhet ky përcaktim?

…

Po, çfarë në të vërtetë është optimizmi? Ua ka sqaruar të intervistuarve dikush përpara se t’ua kërkojë përgjigjen? Të mos rrahesh, të mos burgosesh kot, të ecësh i lirë, a është kjo masë e vlerësimit për optimizmin? Natyrisht, jo. Studiuesja Lauren Berlant në librin Cruel Optimism, e përkufizion optimizmin si ambicie, edhe pritje, diçka që njeriu e dëshiron. Kjo dëshirë lehtë mund të bëhet pengesë për perspektivën e optimistit. Këto lloje të marrëdhënieve optimiste, sipas saj, në thelb nuk janë të poshtra. Ato bëhen të poshtra vetëm atëherë kur objekti që ju tërheq aktivisht kthehet në pengesë. Optimizmi mund të përjetohet si gjithçka përfshirë edhe si asgjë.

Fjala ka prejardhje nga latinishtja (optimus- më i miri). Sqarimi i këtij qëndrimi jetësor d.m.th. se optimisti sheh me sy të mirë gjithçka që ndodh përreth tij dhe lidhur me të. I sheh dhe i konsumon të gjitha me syzet më të mira. Por, filozofët kanë ecur më tej duke kërkuar zvogëlimin e dhimbjes në botëkuptimin se struktura e jetës është në esencën e saj e mirë. Kundrejt tyre, filozofi Niçe shkruan se optimizmi psikologjik është “belbëzim i cekët”, është “shenjë e shkatërrimit”. A është vërtetë optimizmi i pabazuar “belbëzim i cekët” apo “shenjë e shkatërrimit”? Shenjë e shkatërrimit gjithsesi, se të shikosh me optimizëm dhe të shkosh poshtë, kjo është e keqe. Ende më e keqe është kur ti e sheh se shkon teposhtë dhe ata në sociograme të thonë, jo, ti nuk je në rregull, se nuk shkon poshtë, por po ngrihesh, ne e shohim ngritjen tënde të rrufeshme, madje je i pari ndër më të parët! Dhe mbahu se kështu është mirë- ti je optimist, je më i miri, në fakt. Këtu duket është problemi i kënaqjes së blerë me pak iluzion.

…

Se, optimizmi do të bie në mënyrë drastike në popullin lider optimist kjo nuk do të jetë befasi. Befasia është se çfarë do ta zëvendësojë optimizmin e popullit lider. Kontradiktat për optimizmin ishin thënë që më 2004, kur: « Afro 33 % të njerëzve (në Kosovë) mendojnë se gjatë 6 muajve të ardhshëm, situata ekonomike e familjeve të tyre do të përkeqësohet, ndërsa vetëm 10% mendojnë se situata e tyre ekonomike do të përmirësohet. Vetëm 3 % të respondentëve mendojnë se mundësitë aktuale për punësim janë të kënaqshme, ndërsa 79 % mendojnë se ato nuk janë të kënaqshme ». Kjo është e mjaftueshme për të definuar dimensionin antropologjik të optimizmit shqiptar-kosovar. Nuk ka mundësi përcaktimi, nuk ka alternativë, ka vetëm një trend. Pritje për të ndryshuar, por si e çka? Pa ndonjë shenjë se diç shpejt mund të ndryshojë dhe e tëra në një çast të kthehet në pesimizëm dhe pesimizmi ka mbas revoltë dhe revolta ka mbas pasojën dhe pasoja ka mbas sërish objektin e fundit-optimizmin fatkeq. Por, çfarë ka ndodhur ndërkohë. Në hulumtimin e fundme 2007 lidhur me optimizmin e popujve për vitin 2008 përpara Kosovës ishte vetëm Hong-Kongu. Në vitin 2016 “Kosova nuk është askund ndër vendet më optimiste”. Madje në vitin 2019 ka vazhduar humbja e shijes optimiste duke ia lëshuar vendin shijes pesimiste: nga 90 për qind optimist, në 56 për qind, edhe tutje vazhdoi me këtë trend.

…

Informacioni e përcakton besueshmërinë e gjykimit. Pikërisht qasja antropologjike e optimizmit. Po kështu, edhe shkallën e besimit dhe të vlerësimit për vetveten – çfarë je dhe çfarë dëshiron të jesh: optimist – më i miri apo pesimist – më i keqi. Sa më pak përgjegjësi të kesh për të ardhmen tënde, aq më optimist mund të jesh. Kjo është një e thjeshtë sqaruese. Duke parë nga e kaluara “populli” flet për të ardhmen. Jemi më mirë seç kemi qenë dhe vetë ky krahasim, i bënë të trishtohen po menduan se bëhet më keq, d.m.th.se bëhet më keq se tani. E kur më keq dihet çfarë mund të jetë, kurrsesi as nuk mund e paramendojnë.

Prandaj, mund të jetë një nga përgjigjet: Optimizmi nuk është as i mirë as i keq. Është edhe i mirë edhe i keq. Optimizmi i shprehur i shqiptarëve në Kosovë në fillim të shekullit XXI do parë në kontekstin e tendencës së largimit nga e kaluara trishtuese dhe jo si vizion i qartë për të ardhmen. Madje do parë si konfuzion idesh dhe ndjenjash për të ardhmen. Një ndrojtje më shumë, se sa heqje dorë për të marrë gjithë përgjegjësinë e plotë për veten. Është vështirë të sqarohet dimensioni politik, qytetar, antropologjik etj. i mos-optimizmit pasues, përkatësisht i lëvizjes kaq drastike, rënie kjo nga lartë-poshtë. Pse të jesh realist a pesimist? Pesimisti shikon nga dritarja e së sotmes të ardhmen (ky është populli pesimist i edhe i së ardhmes së Kosovës). Optimisti e shikon nga e nesërme të kaluarën. Nuk çanë shumë krye për të ardhmen (ky duket është populli optimist i djeshëm i Kosovës) që po do t’ia lë vendin “popullit realist“, i cili të ardhmen edhe e koncepton si përgjegjësi të plotë për vetëveten. / KultPlus.com