Shkruan Hivzi Muharremi

Me rastin e ekspozitës “Anton Çetta e cila kohë më parë u hap në ambientin ekspozues të Bibliotekës Kombëtare në Prishtinë, me rastin e 30-Vjetorit të  Pajtimit të gjaqeve, si dhe me rastin e 100-Vjetorit të  lindjes së prof. Anton Çetta . Hapja zyrtare e Ekspozitës në 76 Vjetorin e Biblotekës Kombëtare të  Kosovës u bë nga znj. Vlora Dumoshi, ministre, e Ministrisë së Kulturës, Rinisë  dhe Sportit dhe Z. Fazli Gajraku drejtor i Bibliotekës Kombëtare të Kosovës. 

Ekspozita personale e fotografisë, autorit, veprimtarit, Sali Cacaj nga “Pajtimi i Parë i gjaqeve”, në fshatin Raushiq-Pejë.

Autori në çdo cep të Kosovës e më gjerë i ka përcjell ngjarjet më të njohura që kanë ndodhur. Përmes objektivit të aparatit të tij në mënyrë kronologjike duke filluar nga lëvizjet e para studentore e sidomos të viteve të demonstratave (1989 – 90), të pajtimeve të gjaqeve, e deri me sot me përkushtim dhe me një  devocion të madh i ka shpërfaq momentet më dramatike, më rënqellëse të gjenocidit serb i cili me shekuj në mënyrë kontinuele ka ndërmar veprime të tilla gjenocidale, vetëm e vetëm për të arritur synimet e tyre gllabritëse të teritoreve arbënore shqiptare. Kulmimi i të  gjtha këtyre represaljeve ishin vitet e nëntëdhjeta, vitet kalvariane e tërë popullatës e cila nga regjimi milloshevian u detyru ta braktisë trojet e veta shekullore, ta boshatisë Kosovën. Pra fillimi i viteve të 90-ta shënojnë  periudhën më të rëndë të okupatorit serb në Kosovë. Janë vitet e fillimit të  zbatimit me metodat më represive të doktrinës antishqiptare që për synim strategjik kishte zhbërjen e çdo gjëje shqiptare.

Në një ambient dhe atmosferë të tillë të situatës në Kosovë studentet e   themelojnë grupin nismëtar të pajtimeve te gjaqeve në Pejë, grupit të pajtimeve të gjaqeve ju prinë  Prof. Anton Çetta , e shumë aktivist të tjerë që ju bashkangjiten grupit, duke parë dhunën dhe represionin që bënë ndaj gjitha instituticineve dhe popullatës shqiptare, duke e parë një situatë të tillë në një  tërësi teritoriale ku e tërë popullatës po i kanosej zhdukja nga armiku i përhershëm serb i këtyre trojeve shqiptare. Andaj, në këtë situatë tepër të rëndë nga okupatori i cili e ndërmori tërë arsenalin e vet për masa sa më represive për ta pushtuar dhe zhbër Kosovën me qëllim të bashkangjitjes së shtetit serb. Në këto situata tejet të brishta dhe të rënda në cdo aspekt, Profesori Anton Çetta  si atdhetar i përbetuar i cështjes kombëtare me bashkëpunëtorët e vet emra të njohur si për nga ana e tyre profesionale po ashtu edhe kombëtare, e fillojnë  një  veprimtari humane e patriotike, për faljen e gjaqeve, për tu liruar nga skenat e përditshme që shpërfaqen në  trojet tona arbënore. Pra, ngjarjet e tilla lemeritëse ishin plagë e madhe e kombit shqiptar, ishte plaga vëllavrasëse, ishte plagë e madhe. Kjo ishte një  dukuri shumë e keqe që  kishte marrë përmasa të gjëra mes nesh. Kështu në  vitin e pajtimeve të gjaqeve me 1990. Prof. Anton Çetta  si vizionar i papar dhe i palodhshëm në punën humane e filloi aktivitetin e tij duke vajtur në odat e familjarëve, në hapësirat e jashtme ku u tubonin me dhjetëra, qindra e mijëra njerëz. Brenda një kohe deri tek ekzodi i popullatës 1999 me bashkëpuntorët e vet të palodhshëm arritën shumë e shumë familje ti pajtojnë në mes veti, u arrit gradualisht e kohësisht plaga më e madhe e hasmërisë të mposhtet. Filloi falja e gjaqeve në cdo cep ku pandërpreje deri në këto vite ishin aktiv me punën e tyre rreth pajtimimit të  gjaqeve. Si deshmi e këtyre ngjarjeve më së  miri mund të vrojtohen punimet e realizuara nga këjo periudha me skena të  ndurnduarta, në ekspozitën personale e veprimtarit Sali Cacaj, i cili edhe si pjesëmarrës i grupit organizativ, ku të gjitha ngjarjet e pajtimeve të gjaqeve i ka përcjell dhe i ka jetësuar përmes objektivit të  aparatit në punimet e veta, në  fotografitë artistike të ngjarjeve anekend Kosovës. Këto dhe shumë të tjera janë  të ekspozuara enkas (ekskluzivisht),  për këtë ekspozitë personale e cila është një eveniment i vërtet dhe i paparë i këtyre ngjarjeve me skena nga pajtimi i gjaqeve duke filluar nga: “Pajtimi i parë në Raushiq në mes të Idriz e Fazli Buqollit”; Grupi nismëtar: “Anton Çetta  me studentë ”, “Falja e gjakut”, Fushë  Pejë , 1990; “Gjatë  faljes së  gjaqeve Smolicë ”, Gjakovë , 1990; Falje gjaku, Novosellë ” te Gjakovës , 1990; “Falja e gjaqeve në  Burrnik”, Radavc, 1990;  “Falja e gjaqeve”, Shtupeq”-Rugovë etj. Përmes fotografive artistike me motive të lartë cekura, autori e paqyron momentet e imazheve më të ndieshme, më emocionale ku figurat qendrore dhe parësore të ngjarjeve, tërë atë që e kanë përjetuar gjatë viteve e viteve të tëra ia shtrijnë dorën e pajtimit njëri tjetrit dorën e atdheut të Kosovës, për një ardhmëri krejtë më ndryshe. Fotografitë artistike janë realizuar me një mjeshtri profesionale nga autori i ekspozitës Sali Cacaj. Këto vepra padyshim, janë  dëshmi faktografike, historike për rrjedhat e ngjarjeve që kanë ndodhë në  rrethana, aspekte të ndryshme të ngulfatjës së cdo gjëje që është  shqiptare dhe kanë vazhduar sistematikisht me dhunën e paparë deri në ato momente kur një herë e përgjithmon u shporen nga Kosova që ishte nën okupimin e tyre vandal.

Dhe në fund do thënë se ekspozita e cila u organizu në shenjë të 30-vjetorit të pajtimit të gjaqeve dhe 100-vjetorit të lindjes së humanistit, profesorit dhe intelektualit të lartë Anton Çetta  zgjoi interesim të madh tek mysafirët dhe artadashësit në Prishtinë e më gjerë dhe ishte një ngjarje ku përmes imazheve dhe skenave kompozicionale na përkujtoj për një periudhë historike shumë të rëndësishme në aspektin historik kur tek shqiptarët anekend Kosovës u shpërfaq homogjenizmi, humanitetit dhe ngritja e vetdijës rreth bashkimit kombëtar. Në tërësi ekspozita si në aspektin artistik po ashtu edhe përmbajtësor e arsyetoi konceptin e organizimit, si nga autori po ashtu edhe organizatori i kësaj ngjarjeje shumë të rëndësishme nga periudha e kaluar historike./ KultPlus.com