Një roman rreth rënies duke u ngritur dhe ngritjes duke rënë!

Dritëro Agolli në romanin e tij “Shkëlqimi dhe rënia e shokut Zylo” ka trajtuar me një stil satirik, temën të cilën e njohim të gjithë ne, përmes absurditetet e burokracisë dhe rregullave të vështira të socializmit. Tema dhe gjuha e romanit është bërë në atë formë, sa kurrë nuk do ta humbasë orgjinalitetin e saj, por do të jetë gjithmonë universale!

HÜMEYRA ÇALIŞKAN

Me tiparin e të qenit një labirint misterioz, natyra e njerut pa marrë parasysh se në çfarë sistemi apo vendi ai jeton, premton një aventurë universale për ata që janë të prirur. Dhe dihet, çdo shkrimtar i madh e ndjek këtë aventurë. Sa është e mundur që ne mund të hasim një karakter të Dostojevskit në jetën tonë të përdishme aq është e mundur është që të jenë personazhet si ai i Kemal Tahirit (shkrimtari turk) ende rreth nesh. Pra qenia e lirë nga një segment kohor dhe nga një hapësirë gjeografike, e shpëton një shkrimtar nga tipari i nje qenieje të zakonshme. Poashtu shpëton një libër duke e klasifikuar universal dhe klasik. Dritëro Agolli, një nga dy shkrimtarët më të mëdhenj që Shqipëria i dha botës, është një shkrimtar që mund ta quajmë klasik. Një roman nga seria e Letërsisë Ballkanike i cili është botuar nga Shtëpia Botuese “Ketebe” Me titull: “Shkëlqimi dhe rënia e shokut Zylo”, përkthehet për herë të parë në turqisht.

Një roman që nuk do ta humbasë kurrë orgjinalitetin e tij

Ky roman, në një qytet siç është Tirana, në një kohë në të cilën “liria” kurrë nuk mund të përmendej, në vitin 1972 pasi qe botuar kapituj-kapituj në një revistë humoristike të asaj kohe u botua më vonë i plotë si roman. Dritëro Agolli në romanin e tij “Shkëlqimi dhe rënia e shokut Zylo” ka trajtuar me një stil satirik temën të cilën e njohim të gjithë; Absurditetet e burokracisë dhe rregullat e ngurta të socializmit të asaj kohe. Tema dhe gjuha e librit është lëvruar në atë formë që kurrë nuk do ta humbasë orgjinalitetin e saj, por do të mbetet gjithmonë universale dhe e kuptueshme. Shoku Zylo, është Drejtori i Politikave dhe Çështjeve kulturore në një Drejtori në Tiranë. Demka, është sekretari dhe ndihmësi i shokut Zylo njëkohësisht është edhe krahu i djathtë i tij, i cili veprimet, mendimet dhe tiparet e shokut Zylo i tregon në mënyrë objektive. Romanin e lexojmë nga goja e Demkës. Ana më tërheqëse e romanit është rrëfimi i Demkës, i cili shokun Zylo e tregon në mënyre objektive.

Zylo-t janë në çdo kohë!

Historia e shokut Zylo, i cili na shfaqet si një personazh i lidhur përherë me pushtetin, i jashtzakonshëm, i fortë, ndonjëherë dinak dhe tek-tuk oportunist; sipas thënies së vetë Dritëro Agollit, romani lexohet nga lexuesi si një “përgjigje ndaj botës qesharake”. Zyloja është një karakter, i cili merr pjesë në burokracinë shtetërore dhe si autoritet. Për këtë personazh nuk mund të themi totalisht se, është i keq ose i mirë. Përveç kësaj Zyloja nuk del as si një njeri i tmerrshëm ose i pështirë para lexuesit. Talenti i shkrimtarit zbërthehet pikërisht këtu, sepse ai shokun Zylo ia prezanton lexuesit si viktimë. Ai është një viktimë e burokracisë, e cila ka qenë shkaku i shumë dëmeve dhe i ideologjive të pakuptimta. Në fakt Zylot janë në çdo vend dhe për ne kjo nuk është një gjë e re! Siç është shprehur edhe vetë gazetari Amerikan Christopher Hitchens; “Fillimi i çlirimit të njeriut është aftësia e tij për të qeshur dhe për t’u tallur me autoritetin!” Romani “Shkëlqimi dhe rënia e shokut Zylo”, është një roman që është botuar në kushtet e vështira të periudhës së socializmit dhe nën hijen e autoritetit. Dritëro Agolli këtë roman e ka shkruar duke u bazuar në njerëz dhe personazhe të vërteta, dhe me një liri të kufizuar aq sa u ka lejuar regjimi i asaj kohe i Enver Hoxhës, shkrimtarëve. Ky roman percjell tek lexuesit atmosferën e kësaj periudhe të Shqipërisë.

Është jashtëzakonisht interesant që ky vend që ka jetuar diktaturën në një hapësirë të mbyllur dhe me një varfëri të skajshme, mund të prodhojë vepra kaq të vlefshme të cilat sjellin një zë universal. Kur shqyrtojmë shembujt e burokracisë në këtë roman, shohim se asnjë person dhe karakter nuk ofendohet dhe nuk fajësohet. Ky roman na ballafaqon, në esencë me dobësitë e botës sonë të brendshme. Alegorinë penale, e cila kërkon fajin e Kafkës, këtë herë ne e kërkojmë në një rreth të jetës së përditshme dhe me stilin e humorit. Romani “Shkëlqimi dhe rënia e shokut Zylo”, edhe pse në shikim të parë duket sikur është një roman që ndjek rregullat strikte të realizmit socialist, i cili nuk lejonte lirinë dhe diskriminimin; në fakt është një vepër e shkruar me inteligjencë dhe mjeshtëri të madhe. Agolli ka bërë një vepër, e cila mund ta kritikojë sistemin me një humor të hollë dhe me një zgjuarsi të mprehtë. Romani i cili është përkthyer në shumë gjuhë të botës ka marrë vëmendje të konsiderushme në të gjitha vendet ku është botuar. Rrugëtimi i personazhit Zylo ka siguruar një ballafaqim për njerëzit e çdo kulture. Çdo lexues në këtë roman do ta gjejë një njeri të njohur nga jeta e tij, sepse do të përballet me vërtetën e qënies njerëzore. A nuk janë të gjitha romanet e mira të shkruara sikur na kanë edhe ne brenda vetes të tyre?!

Burimi: Gazeta Yeni Şafak

marrë nga: ina-online.net