Anton Berishaj

Në Prishtinë është duke u mbajtur Seminari Ndërkombëtar për Gjuhën, Letërsinë dhe Kulturën Shqiptare, në Fakultetin e Filologjisë. Në mesin e kumtesave të cilave janë lexuar nga studiues të ndryshme është edhe ajo e studiuesit Anton Berishaj, shkruan KultPlus.

Mes të tjerave në kumtesen e tij Berisha thotë se me shkrirjen e retorikës me poetikën (Barthes) në kuadër të gramatikës mesjetare, topika nga organoni logjiko-dialektik arstotelian zhvendoset në domenin e letërsisë.

Sipas tij nëse në sistemin retorik antik topika shënonte një depo rezervash të mendimeve nga më të ndryshmet, po edhe elementesh formale në trajtë formulash (Curtius), nga mesjeta topoitë përfaqësojnë jo vetëm një inventar temash të insitucinalizuara dhe stereotipe, respektivisht të vendeve të përgjithshme semantike të trashëguara nga tradita, por ato njëkohësisht funksionojnë edhe si një corpus symbolicum, një rrjet që qëndron në themel të makinës semiotike/poetike, si një konfiguracion sememash gjenerike që në epokat pas mesjetës i nënshtrohet transformimit të vazhdueshëm poetik.

“Toposet, kështu, do t’i trajtojmë si figura diskusive/narrative me një kondensim të lartë simbolik, si struktura simbolike/tematike (arkitema dhe arkitipe) që shfaqen edhe si gjen i syzheut, por edhe si ‘agregat’ i strukturës zhanrore e kompozicionale të një vepre letrare”, thotë ai.
Topika, si rrjet njësish paradigmtike dhe sintagmatike, sipas tij e determinon universin imagjinativ të letërsisë shqipe që nga Barleti, Buzuku e Bogdani, e gjer te Camaj e Pashku.

“Për më tepër, si grilë simbolike e kujtesës së kulturës, ajo funksionon dhe si substrat arkitipik (respektivisht si strukturë antropologjike e imagjinares), si një “seri përfytyrimesh simbolike që e përshkojnë vertikalisht historinë e njerëzimit dhe shtresimet ireale të saj” (Lotman) ajo e konstituon një dimension fundamental intertekstual të teksteve letrare”, sqaron ai.

Sipas tij transformimi i topikës (si. p.sh. toposi mundus aversus/ bota mbrapsht) në nivelin e formës së shprehjes dhe posaçërisht të formës së përmbajtjes (Hjelmslev), e përcakton shpesh edhe veçantinë e poetikës së një autori ose të një epoke letrare./ KultPlus.com