Hera e mbarë e ka prurë që, qysh nga viti 1967 si titullar i lëndës “Kultura e gjuhës në skenë dhe në ekran” kam pasur njohje e miqësi me shumë aktorë e regjisorë, tashmë flokëzbardhur prej viteve, po edhe faqebardhë e kryelartë për veprat e ndihmesat e vyera që kanë realizuar në skenat e teatrove, në ekranin e kinemasë dhe në valët e Radio-Tiranës. Midis tyre, një zë i veçantë e me ndihmesa jo vetëm të shumta në sasi, po edhe të vlefshme, të mëdha e me rëndësi themelvënëse për artin e fjalës shqipe, është  Xhelil Aliu.

Regjisor me përvojë të gjatë krijuese dhe folës i dalluar në Radio-Tirana, vitet e fundit, ndërsa ka mbushur moshën e pensionit, por pa e lëshuar “llogoren” e mikrofonit, ka botuar edhe një varg librash: “Këtu flasin të mëdhenjtë”(në dy vëllime), “Të mos harrojmë”, Intervista, biseda, refleksione dhe”Radioja që më përfshiu të tërin”, Mbresa nga puna 40-vjeçare në Radio-Tirana,  ku ka përmbledhur frytet e përvojës së tij  të gjatë mbi 40-vjeçare si redaktor, regjisor e folës në Radio-Tirana. I mora me ëndje këta katër libra,  i shfletova dhe pastaj u ula dhe i lexova me nge dhe gjeta aty një përvojë të gjatë e të ngjeshur me rrëfime e faktime jo vetëm tërheqëse e të bukura, po edhe të atilla që të bëjnë të mendosh e të vlerësosh përjetimet, prurjet dhe ndihmesat e këtij artisti, i cili, gati në mënyrë të padukshme, prej studiove të Radio-Tiranës, para mikrofonit ka folur vetë dhe ka bërë të flasin burra të mëdhenj të artit e të letrave shqiptare, aktorë të shquar, si Mihal Popi, Andon Pano, Loro Kovaçi, Gjon Karma, Naim Frashëri,  Kadri Roshi, Liza Vorfi, Violeta Manushi, Marie Logoreci, Pjetër Gjoka, Prokop Mima, Sandër Prosi, Sulejman Pitarka, Viktor Gjoka, Mihal Stefa, Ndrekë Shkjezi, Lazër Filipi, Drita Pelingu, Behije Çela (Levonja), Liza Laska, Pandi Raidhi, Nikolin Xhoja, Demir Hyskja, Shpëtim Shmili, Esat Oktrova, Kujtim Spahivogli, Piro Mani, Ndrek Luca, Ilia Shyti, Lazër Vlashi, Agim Shuke dhe Agim Qiriaqi.

Jeta dhe ndihmesat artistike të aktorëve të tillë, natyrisht, kanë qenë të  njohura edhe nga botime të tjera, si dhe nga disa prej monografive  të shkruara në rrjedhë të moteve për ta. Porse, në dy vëllimet e Xhelil Aliut ata na shfaqen në një mënyrë sa të veçantë, aq edhe  interesante, por jo si “zëra” të ftohtë  të një enciklopedie a leksikoni  akademik; përkundrazi, ai ka zgjedhur për t’i paraqitur, vlerësuar e gdhendur si figura të mëdha të artit skenik shqiptar, duke përdorur atë mjet të thjeshtë, por edhe  aq të efektshëm, mikrofonin e regjistrimit në shirita magnetofoni, me të cilin ka punuar për dyzet vjet radhazi në Radio-Tirana, duke u bërë pyetje vetë atyre, po edhe duke sjellë, po në formën e bisedave të gjalla në studiot  e Radios, “palcën” e vlerave dhe vlerësimeve të kolegëve  për të mëdhenjtë.

Dhe, në fakt, aty kemi jo vetëm një yjësi prej  34 vetash, të gjithë me titujt e lartë “Artist i Popullit” ose “Artist i merituar”, po edhe një kor të gjerë të simpatizuesve, vlerësuesve dhe adhuruesve të tyre, si dhe një shkëmbim vlerësimesh e fjalësh meritore për njëri-tjetrin, duke iu përmbajtur edhe rasteve a tematikës që ka shkaktuar edhe realizimin e ftesave në studio e realizimin e emisioneve të ndryshme me pjesëmarrjen e aktorëve të mëdhenj, si p.sh. dramatizimet për  “Heroizmi i popullit  tonë në shekuj”, “Teatri në mikrofon”, “Fjala artistike në mikrofon”, “Radiopërhapja”, “Emisioni  humoristik”, “Emisioni shkencor për pionierë”, “Emisioni Radiopërralla” etj.

I “përpiva” me një frymë dy vëllimet  e Xhelil Aliut “Këtu flasin të mëdhenjtë” dhe, jo vetëm rikujtova interpretimet e bukura dhe rigjallërova në kujtesën time përshtypjet e ndikimin e fortë artistik, që kisha ndjerë në rrjedhë të dhjetëvjeçarëve duke i parë në teatër, po edhe duke i  dëgjuar në valët e Radio-Tiranës ato realizime madhështore për të cilat shkruan  autori, po edhe gjeta aty shumëçka të vyer e të atillë, që, me gojën plot e me mendjen okë, do t’ua këshilloja për t’i lexuar të gjithë  atyre që punojnë ose dëshirojnë të punojnë si folës e si regjisorë në emisionet radiofonike e radiotelevizive. Përtej kësaj, vëllimet “Këtu flasin të mëdhenjtë”, pa dyshim, janë të nevojshëm dhe urojmë  të bien në dorën e aktorëve dhe studentëve të Universitetit të Arteve, po edhe të atyre që ndjekin studimet në degët e  gjuhës e të  letërsisë, sepse aty do të gjejnë edhe një lëndë të pasur e të dorës së parë për disa prej dramave  shqiptare dhe të përkthyera nga dramaturgjia botërore,  që kanë qenë vënë në skenë dhe ku kanë interpretuar të mëdhenjtë për të cilët shkruan me aq përkushtim e adhurim Xhelil Aliu.

E dija që Xhelil Aliu flet aq bukur dhe shpesh, kur kam shkruar për rolin modeldhënës të folësve të Radios e Televizionit për shqipen e standardizimin e drejtshqiptimit e të intonacionit, emrin e dhuntitë e tij të shquara si folës nga më të mirët i kam përmendur gjithmonë në mesin e asaj yjësie folësish të talentuar që kanë kontribuar në rrjedhë të viteve, që nga Haki Bejleri, Vera Zheji, Kiço Fotiadhi, Alfons Gurashi, Roland Roshi, Dhimitër Gjoka, Agim Xheka, Tefta Radi, Shpresa Ukcama, Amali Çali, Meropi Xhai, Elsa Xhai, Viron Noti etj.

Nga katër librat e Xhelil Aliut, jo vetëm përfitova e rikujtova shumëçka nga arti dramatik dhe emisionet e Radio-Tiranës, që i kam ndjekur gjithmonë me ëndje, po edhe  dola me bindjen se shpesh, duke mos ua lexuar veprat që shkruajnë, mund të kemi njohje të paplotë për disa prej kontributeve të vlefshme që kanë dhënë, kurse në rastin e Xhelil Aliut, librave të shkruar pre tij u takon edhe një “vlerë e shtuar”  për shkrimtarinë  dhe sidomos për guximin  e ndershmërinë që shfaqet në rreshtat e  intervistave që  ai u ka marrë personaliteteve të shumta, si dhe në ato që ka folur vetë para mikrofonit të Radio-Tiranës dhe që i ka përmbledhur tashmë në faqet e librit “Të mos harrojmë”.

Kush është Xhelil Aliu

Xhelil Aliu ka lindur në vitin 1946 në Kalivaç të Tepelenës, ku mori arsimin fillor dhe shtatëvjeçar. Pasi kreu arsimin e mesëm në Teknikumin e Minierave  dhe Gjelologjisë në Përrenjas, punoi disa vjet në Minierat e kromit në Batër e Thekën të Martaneshit.

Më 1968 konkurroi dhe fitoi  të drejtën  për të vazhduar studimet e larta në degën e dramës të Institutit të Lartë të Arteve (sot Universiteti i Arteve), ku u diplomua si regjisor e aktor dhe, në vijim, mbas studimeve të larta filloi punën si regjisor në Radio-Tirana. Aty e nisi dhe aty do të kontribuonte për 40 vjet rresht, duke përgatitur të gjitha llojet e dramatizimeve. Krahas këtyre, Xhelil Aliu ka përgatitur edhe emisione speciale për jetën dhe veprimtarinë e figurave të shquara të teatrit, kinematografisë, letërsisë, mjekësisë etj., si dhe  një numër radioreportazhesh, radiokronikash e programesh të veçanta në Tiranë e në rrethe të ndryshme të Shqipërisë dhe jashtë saj. Xhelil Aliu është një ndër folësit më të njohur të Shqipërisë, zëri i të cilit është fiksuar në mbi 6000 dokumentarë që transmetohen në kanale të ndryshme televizive.

Në librin “Radioja që më përfshiu të tërin”, Tiranë,2015 (Mbresa nga puna 40-vjeçare në Radio-Tirana) autori  sjell mbresa, përshtypje dhe shënime nga jeta dhe puna e tij si folës e regjisor në Radio-Tirana. Vlerësimi dhe nderimi për ata që punojnë me ndershmëri e përkushtim, që mbi të gjitha  krejt jetën e kalojnë si zelltar të profesionalizimit  dhe mbërrijnë në majat e epërme të profesionit të vet, patjetër, do ta bjerë puna që dikush t’i vlerësoj e t’ua caktojë edhe vendin që u takon në vargun e krijueseve meritorë të fjalës së folur bukur dhe të ndihmesave të vyera në lëmin e gazetarisë radiofonike shqiptare.

Gjuha shqipe ka sot një numër problemesh, që duhen njohur  dhe sidomos shumë gabime e  shtrembërime ligjërimore, që duhen shmangur e përmirësuar. Krahas punës që bëhet  nga shkolla dhe nga botimet  përkatëse të librave normativë për drejtshkrimin e drejtshqiptimin, për gramatikën, leksikun e terminologjinë, si dhe për njohjen e frazeologjizmave e të dialektalizmave, ka vend edhe për këshillime e shpjegime dashamirëse për masën e gjerë të njerëzve, duke ua bërë të qartë se, ditë për ditë, edhe në botimet zyrtare, edhe në gjuhën e gazetave e të revistave, si dhe përgjithësisht në ato që shkruhen e botohen, ndeshim jo pak gabime gjuhësore, shtrembërime kuptimesh dhe deri ngatërrim të termave e fjalëve të ndryshme, që lënë shije të keqe te lexuesit dhe dëgjuesit. Ka filluar e po shfaqet përditë e më dukshëm prirja e mbrapshtë e krijimit të foljeve mbi bazën e fjalëve të huaja të panevojshme e për të cilat shqipja i ka fjalët ose termat e duhur, si fokusoj e fokusim, spikeroj e spikerim, dakordësoj e dakordësimetj., ndaj të cilave duhet të mbajmë qëndrim dhe të kemi një strategji kombëtare, po edhe një bazë ligjore mbrojtëse për gjuhën shqipe në mjediset e institucionet zyrtare, të varura ose të lejuara nga Shteti.

Në katër librat e Xhelil Aliut, jo vetëm nuk do të gjeni fjalë të huaja të panevojshme, asnjë për be, por, mbi të gjitha, do të bindeni se çfarë mund të bëjë me zërin e bukur dhe fjalën e zgjedhur mirë një folës i përkushtuar dhe i adhurueshëm, si Xhelil Aliu. /KultPlus.com