Poezi nga Alda Merini
Nuk dashurohet me zemër,
dashurohet me shpirt
i mbarsur me çaste dashurie.
Nuk dashuron nëse s’ndien dhimbje,
s’është më dashuri
nëse s’ke frikë mos e humbasësh.
Por kur vërtet dashuron,
ti jeton
ndoshta keq, a mirë,
por jeton.
E di kur vdes?
Kur pushon së dashuruari;
bëhesh asgjë
kur s’të dashurojnë më.
Nëse të plagos dashuria
shëroi plagët
dhe beso,
je gjallë.
Për atë që do
për atë që të do.
Shqipëruar nga Natasha Lushaj/ KultPlus.com
Poezi nga Andon Zako Çajupi
Një njeri pa mënd në kokë,
mburrej e lëvdohej vetë,
pandehte me të vërtetë
q’ish i bukur e s’kish shokë,
ndaj ishte shum’ i gëzuar.
Vërtet pasqyra s’kishte mëshirë
ta tregonte të shëmtuar.
Po thosh: pasqyra nuk’ është e mirë.
Nga kjo lajthitje që ta kërrejnë
dhe të duket e vërteta,
gjithë pasqyrat e shkreta
kur i shikon, e rrëfejnë
me një fytyrë
shumë të ndyrë.
Që të mos shohë kurrë pasqyrë,
ç’punoi miku?
U ngre dhe iku
lark, ndëpër ara
Për fat të keq, sheh përpara
një liqen të pashënuar,
me ujë fort të kulluar.
Ndë këta ujë kur u shikua
u zemërua,
se prap ju duk fytyra
si te pasqyra,
Domethënë, me një fjalë,
kjo përrallë
Eshtë bërë
për të tërë:
për veten tonë, të gjithë ç’jemi
këtë mendje kemi.
Gjithë njerztë faje kanë,
për ne si pasqyrë janë:
ky njeriu
faqeziu
që qesh o mburr vetëhenë,
është shpirti yne vetë,
Sa për liqenë
ndë vënd të shkrete,
me ujëkulluar,
tregon librat qe ke shkruar./ KultPlus.com
Në një ceremoni përkujtimore të mbajtur sot në fshatin Makoc të Prishtinës, Presidentja e Republikës së Kosovës, Vjosa Osmani, ka përkujtuar viktimat e masakrës së prillit 1999, duke theksuar se kjo ngjarje përfaqëson një nga plagët më të rënda në historinë e popullit shqiptar.
E shoqëruar nga familjarë të viktimave, deputetë të Kuvendit, përfaqësues të institucioneve dhe qytetarë, Presidentja Osmani ka bërë thirrje për drejtësi të vonuar, por që sipas saj, nuk do të mungojë kurrë.
“Kemi ardhur këtu për të nderuar kujtimin e 115 jetëve të pafajshme, të shuar padrejtësisht nga makineria vrastare e regjimit serb. Ky vend është një testament i dhimbjes, por edhe i qëndresës sonë. Është një thirrje që nuk do të heshtë kurrë”, u shpreh Presidentja.
Gjatë fjalimit të saj, Osmani rikujtoi se në masakrën e Makocit nuk u kursye askush, nga Fortesa foshnja, e deri tek Hamidja 98-vjeçare, në një përpjekje çnjerëzore të regjimit për të zhdukur çdo gjurmë të qenies shqiptare.
“Por ajo që Serbia nuk arriti ta zhdukë, ishte shpirti i pathyeshëm i popullit tonë liridashës”, tha Presidentja para të pranishmëve, duke shtuar se themelet e Kosovës së sotme janë ndërtuar mbi gjakun e dëshmorëve.
Presidentja theksoi se Kosova sot është një shtet i lirë, i pavarur dhe aleate e denjë e shteteve demokratike, një arritje e madhe për një popull që kërkoi lirinë me çdo çmim./KultPlus.com
Arkiva e negativëve, objekteve dhe dokumenteve të Pietro dhe Kel Marubit është shpallur pjesë e Regjistrit Ndërkombëtar të Kujtesës së Botës nga UNESCO, duke e renditur kështu ndër trashëgimitë më të çmuara të njerëzimit.
Lajmi u bë i ditur nga ministri i Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit, Blendi Gonxhja, i cili e cilësoi këtë si një moment historik për kulturën shqiptare.
“Lajm i jashtëzakonshëm! Unesco ka shpallur arkivën e negativëve, objekteve dhe dokumenteve të Pietro dhe Kel Marubit si pjesë të Memory of the World International Register!”, shkruan Gonxhja në rrjetet sociale.
“Një nga thesaret më të çmuara të kujtesës sonë kombëtare shpallet tashmë trashëgimi botërore!”, vijon ai.
“Nga zemra e Shkodrës kjo pasuri e rrallë fotografike që ka përjetësuar imazhin, jetën, historinë dhe shpirtin e shqiptarëve, merr sot vlerësimin më të lartë ndërkombëtar!
Ky nuk është thjesht një vlerësimin i kontributit të Marubëve, themeluesve të fotografisë shqiptare, por edhe një vlerësim i jashtëzakonshëm për Shkodrën, qytetin që i dha jetë artit, kulturës dhe kujtesës së një kombi”, theksoi Gonxhja.
Sipas tij, ky është një vlerësim jo vetëm për dinastinë Marubi, që hodhi themelet e fotografisë shqiptare, por edhe për qytetin e Shkodrës, që mbetet një pikë referimi për artin, kulturën dhe kujtesën kombëtare.
“Për herë të parë, Shkodra ka një pjesë të sajën në Kujtesën e Botës”, u shpreh ministri, duke shtuar se kjo arritje i jep zë, dritë dhe përjetësi një trashëgimie unike.
Drejtori i Muzeut Kombëtar të fotografisë “Marubi”, Luçjan Bedani tha se “ky është një lajm i madh për trashëgiminë kulturore shqiptare dhe kontributin unik që dinastia Marubi ka dhënë për historinë botërore të fotografisë”.
“Moment historik edhe për artin shqiptar dhe një hap i madh për kontributin që Shkodra i ka dhënë kulturës në Shqipëri. Ajo tashmë do të ketë gjurmën e saj edhe në kulturën e botës. Një falenderim shkon për të gjithë kontribuesit, që bënë të mundur këtë arritje historike për trashëgiminë kulturore shqiptare”, nënvizoi ai.
Programi “Memory of the World” i UNESCO-s synon të ruajë dhe promovojë dokumentet më të rëndësishme të historisë njerëzore në të gjithë globin./atsh/KultPlus.com
Presidentja e Republikës së Kosovës, Vjosa Osmani, ka përkujtuar ditën e dëshmorëve të UÇK-së të komunës së Prishtinës, duke vendosur kurorë lulesh në varreza në Velani.
“Dëshmorët janë themeli i lirisë sonë. Kujtimi për ta nuk është vetëm nderim, por zotim se do të punojmë çdo ditë për një shtet të drejtë, të barabartë dhe dinjitoz, ashtu siç e ëndërruan ata”, theksoi Presidentja.
Presidentja Osmani tha se kjo ditë na kujton vlerat për të cilat ranë dëshmorët tanë dhe se kujtimi për ta është i përhershëm./KultPlus.com
Poezi nga Pablo Neruda
Ti e di se si është kjo:
nëse unë vështroj
në hënën e kristaltë, në degën e kuqe
të vjeshtës të ngadaltë në dritaren time,
nëse unë prek
pranë zjarrit
hirin e imët
ose trupin e rrudhosur të drurit,
gjithçka më sjell tek ty,
sikur gjithçka që ekziston,
aromat, dritat, metalet,
të ishin anije të vogla
që lundrojnë
drejt atyre ishujve të tu që më presin mua.
E pra tani,
nëse pak e nga pak ti ndal të më duash,
unë do të të ndal të të dua pak e nga pak.
Nëse papritmas
ti më harron
ti do të ndalësh të më kërkosh
sepse unë do të të kisha harruar tashmë.
Nëse e mendon gjatë dhe marrëzisht,
erën e flamujve
që kalon përmes jetës time,
dhe ti vendos
të më lësh mua në bregun
e zemrës ku i kam rrënjët e mia,
mos harro
se atë ditë.
se atë orë,
unë do të ngre krahët e mi për fluturim
dhe rrënjët e mia do të çrrënjosen
në kërkim të një toke të re.
Por
nëse çdo ditë dhe,
çdo orë,
ti e ndjen se je fati im dhe unë jam fati yt,
me buzëqeshjen që s’të shqitet,
nëse çdo ditë një lule
ngjitet në buzët e tua duke më kërkuar,
ah dashuria ime, ah vetja ime,
tek unë është kthyer rishtaz zjarri,
tek unë asgjë s’është fikur dhe as harruar,
dashuria ime ushqehet prej tëndes dashuri, e dashur,
dhe deri sa ti të jetosh do të jetë në krahët e tu
shtrënguar e lidhur pazgjidhshëm me të mijtë/ KultPlus.com
Gustave Moreau ishte një piktor francez i lindur në vitin 1826 në Paris, i cili u bë një nga piktorët më të njohur të periudhës së romantizmit në Evropë. Ai ishte një artist i veçantë që shërbeu si inspirim për shumë piktorë të tjerë në shekullin e 19-të, shkruan KultPlus.
Moreau ishte i njohur për vizionin e tij të mrekullueshëm dhe për përdorimin e teknikave të ndryshme për të shkruar histori më të mëdha në piktura të mëdha. Ai ishte një piktor që kultivonte shumë ide në veprat e tij, duke përfshirë në to mitologjinë, historinë, muzikën dhe poezinë.
Një nga veprat më të njohura të Moreau është piktura “Salome”, e cila shfaqë princeshën e lashtë Salome në momentin e saj të fundit, kur ajo kërkonte kokën e pejgamberit Gjonit Përbindësh për të kënaqur dëshirën e saj për hakmarrje. Piktura është një shembull i përkryer i stilistikes së Moreau, me detaje të mrekullueshme dhe shumë ngjyra të ndryshme që ndërthuren në mënyrë magjepsëse.
Një tjetër vepër e njohur e tij është “Galatea”, një pikturë që shfaq një skulpturë të gjallë të një gruaje të bukur që po çlirohet nga shkumët e detit. Kjo pikturë është një tjetër shembull i artit të Moreau, me detaje të thella dhe shumë kuptime metaforike që mund të shihen nëpër detaje të ndryshme të pikturës.
Përveç punës së tij artistike, Moreau ishte gjithashtu një profesor në Ecole des Beaux-Arts në Paris dhe kishte një numër të madh nxënësish, duke përfshirë Henri Matisse dhe Georges Rouault. Ai u nda nga jeta në vitin 1898 në moshën 72 vjeçare.
Gustave Moreau mbetet një nga piktorët më të rëndësishëm të historisë së artit, duke krijuar vepra të mrekullueshme që kanë mbetur klasike edhe sot. Ai i ka dhënë artit një vlerë të jashtëzakonshme, duke shfaqur qartë vizionin dhe talentin e tij në të gjitha veprat e tij. / KultPlus.com
Mbamendja e historisë njerëzore nuk ruan në kujtimet e saj një të dytë si ai. Asnjëherë nuk ka gjalluar faqe kësaj toke një krijesë kaq e jashtëzakonshme dhe kaq me të papritura. Një jetë të tillë të stuhishme dhe rrapëllitëse, s’kishte kapluar as marinari më i stërvitur i deteve. Ai u dha vullnetlirë nëpër krejtçka përbën ndryshesat, kapërcyellin dhe kaplimin në kreshtën më të lartë të famës, ku u ngjit, për të mos zbritur sandejmi askurrë. Ç’skutë e errët e mendjes njerëzore, universit dhe kureshtisë ishte, ku ai nuk u kredh si një eksplorator triumfues.
Si krejt gjenitë e tjerë edhe Albert Ajnshtajn e gatuan çdo mozaik të jetës së tij në shtjellën e të papriturave dhe befasive, diku-diku cingëritëse, të debatueshme dhe të larë nga shkëlqimi i lavdisë, tjetërkund. Ai erdhi dhe iku si një përjashtim. Mbamendet se kur lindi, koka e tij ishte kaq e madhe dhe e shtrembëruar, sa e ëma kujtonte se mos ishte i deformuar. Nën këtë makth u ngjeshën e gjithë familja, e cila mendonte se mos kishin të bënin me një monstër. Dhe habia vazhdon në familjen ku rritej gjeniu i ardhshëm. Ajnshtajn kur ishte fëmijë fliste rrallë dhe ngeshëm. Ajo që më vonë u quajt “sindroma e Ajnshtajnit” zgjatoi deri në moshën 9-vjeçare. Kur Ajnshtajni ishte pesë vjeç dhe lëngonte i sëmurë në shtrat, babai i tregoi diçka që i ndezi interesin e tij për shkencën dhe hamendet se ajo shkëndi i vuri zjarrin një yjësië e tij të gjenialitetit. Ndërsa qëndronte i shtirë, i ati i dha një busull xhepi. Ndryshimi i vendodhjes dhe drejtimi i gjilpërës manjetike që trekonte kahun e orjentimit, u kthye në kureshtinë fillimore të tij. Ndërsa vëzhgonte busullën tek djaloshit 5-vjeçar zuri fill mendimi se duhet të kishte ndonjë forcë në atë që konsiderohej si hapësirë boshe që e bënte gjilpërën të lëvizte. Kjo ndodhi e fëmijërisë udhëtoi nëpër shumë rrëfenja dhe tregimtari të fizikantit të ardhshëm.
Kësisoj mori hov në botë e të panjohurave, Albert Ajnshtajn, ai që do të kaplonte dhunshëm vlerësimin si shkencëtari më i rëndësishëm i shekullit XX. Një prej arritjeve që ktheu faqen e historisë së shkencës, ishte ekuacioni E=mc2. Ai fitoi çmimin “Nobel” në vitin 1921 për punën në lidhje me efektin fotoelektrik. Ai zhvilloi Teorinë e Relativitetit, të cilën e kishte përfunduar me kohë, por u deshën 25 vite që të tjerët ta kuptonin. Gjithashtu, kontributi i tij bëri një ndryshesë të themeltë pikëpamjen e botës. Para Ajnshtajnit, disa gjëra besoheshin si të vërteta. Mes tyre ishin dhe ligjet e gravitetit dhe trupave në rënie, të përmendur më parë nga Isak Njutoni. Në asohere, besohej se “koha” në vetvete ishte një konstante fizike: Të gjithë dhe gjithçka përjetonte kalimin e kohës ashtu si kushdo dhe gjithçka tjetër. Teoria e tij e Relativitetit special parashikonte se kjo s’ishte e vërtetë dhe më vonë u vërtetua nga eksperimentet me orën bërthamore.
Nëpër kthinat e jetës
Mundi të strukej deri vonë, por jo të mbetej përgjithmonë një enigmë, një episod i jetës së njeriut që u përpoq të çburgoste nga pikëpyetjet botkuptimin e një shekulli. Në vitin 1980, letrat private të Ajnshtajnit kanë tronditur themelet e gjeniut. Në to mësohet se Ajnshtajn kishte një vajzë të paligjshme me ish-studenten Mileva Mariç, e cila më vonë lindi një tjetër vajzë me emrin Lieserl, pas vdekjes së të cilës ata shpallën martesën. Hans Albert dhe Eduard ishin dy djemt e jëts së tyre bashkëshortore.
Ajo që do të ekzekutonte këtë lidhje do të ishte fama. Lindja e fizikantit gjenial të Albërt Ajnshtajn do të zgjonte tek ai mashkullin prepotent, akt i cili u firmos në një kontratë, zbatimin e së cilës njeriu i shkencave ekzakte kërkonte korrektësi në zbatim. Në këtë kontratë bëhej fjalë, sa vijon: “Rrobat të ishin të pastra dhe të hekurosura. Ti çonte tre vakte të ngrohta në dhomë, e cila duhet të pastrohej me kujdes, përveç tavolinës së punës. Veç këtyre, të pushonte së foluri ishte një tjetër kush i kësaj detyrese bashkëshortore. Ajo mësohet se kishte pranuar në këmbim të besnikërisë. Por kjo skllavëri nuk ndryshoi azgjë deri në momentin kur vargonjt e kësaj zgjedhe bashkëshortësh ti këpuste divorci. Gratë në jetën e fizikantit do të ishin të shumta, të stuhishme dhe përplot të papritura njëra prej së cilave ishte martesa me kushërirën e tij Elsa Loëenthal. Për të mos e mbyllur me kaq këtë zell çmendurie pasioni ai mësohet se kishte shfaqur interes të martohej me të bijën e bashkëshortes, e cila ishte frut i një loidhje të mëparshme të saj Në të vërtetë ai donte të martohej edhe me vajzën e Elsës nga një martesë e mëparshme. Edhe ajo pati këtë fat me këtë burr besnik, i cili e tradhtoi me sekretaren, Betty Neumann dhe gjashtë gra, mes tyre dhe një spiune ruse. Kësisoj dëshmojnë korrespondencat e tij.
Pendesë e një pacifisti
Në vitin 1939, i alarmuar nga shumimi i Gjermanisë naziste, Leo Szilard e bindi Ajnshtajnin t’i shkruante një letër presidentit amerikan, Franklin Roosevelt, ku e paralajmëronte se Gjermania naziste po ndërtonte një bombë atomike dhe i sugjeronte SHBA-ve të zhvillonin bombën e tyre. Letra e Ajnshtajnit dhe Szilardit konsiderohet si një nga arsyet që Roosevelti filloi “Projektin Manhattan”, për të zhvilluar bombën, edhe pse më vonë u zbulua se bombardimi i Pearl Harbor në vitin 1941 e bindi më shumë qeverinë se sa letra e tyre. Edhe pse ishte fizikant i shkëlqyer, ushtria e konsideronte si rrezik sigurie dhe nuk e ftuan në projekt.
Gjatë kohës së Luftës së Dytë Botërore jeta e fizikantit të madh do të gjendej në një rrezik serioz. E pabesueshme por e vërtetë. Do të ishte Shqipëria dhe shtetësia shqiptare ajo që do të shpëtonte Albërt Ajnshtajn. E kush mund ta mendonte se fizikanti i madh ka shkelur tokën shqiptare? Dhe jo vetëm kaq. Ai u pajis me pasaportë shqiptare nga mbreti Zog, si një mbrojtje që ai i dha hebreut më të famshëm të shekullit të 20-të. Edhe pse për shumë pak kohë, Ajshtajni në vitin 1931 ka qëndruar në portin e Durrësit, në pritje të anijes.
Të pazakontat e jetës së njeriut të jashtëzakonshëm
Veç pasionit dhe jetës së dendur krevatore, ky mendimtar i madh rrekej në tëzakonshmen e tij edhe në të tjera gjëra të zakonta, jetësimi i të cilave vetëm se e bëjnë më interesante rrugëtimin e një gjeniu. Përveç sportit të preferuar, lundrimit Ajnshtajni i shmangej çdo aktiviteti çlodhjeje që kërkonte shkathtësi mendjeje, siç mësohet nga një rrëfenjë prestigjozen amerikane “New York Times”, “Sapo përfundoj projektet që kam në dorë, nuk dua të merrem me asgjë tjetër që kërkon punë mendjeje”. Ajnshtajni ishte një kokëfortë fanatik. Ai refuzoi të vishej ashtu siç e këshillonin, kushdo të ishte ai apo ajo. Njerëzit ose e njihnin mirë, ose nuk e njihnin fare, arsyetonte ai, kështu që nuk kishte rëndësi në e shihni me të njëjtin kostum një vit të tërë. Edhe pse jetoi për shumë vite në Shtetet e Bashkuara dhe i fliste mirë të dyja gjuhët, Ajnshtajni thotë se kurrë nuk ka mundur të shkruajë në anglisht, për shkak të “shqiptimit të pabesë”. Një ndër gurët e tjerë të mozaikut është duhani, llulla e tij emblematike. Mësohet se ai ishte pjesë në “Klubit të duhanxhinjve me llullë”, kur jetonte në Montreal. Së këndejmi mbamendet të ketë thënë se “Duhani me llullë kontribuon në gjykimin më të qetë dhe objektiv të çështjeve njerëzore”.
Poza e tij histori
Ishte ditëlindja e Albert Ajnshtajnit dhe i mbytur nga një mori fotografësh, i lodhur prej tyre, ai nxori gjuhën me shpresën se do t’ia prishte foton. Sigurisht që kjo kapriço nuk mori ato pritshmëri që u bënë zanafillë e këtij gjesti joganat. Meqë shkencëtari kishte një reputacion si njeri i çuditshëm, fotoja u konsiderua si një shembull tjetër i sharmit të tij gjaknxehtë dhe u bë një prej fotove të tij më të bukura.
Kësisoj ishte ky njeri, i pazakontë në çdo gjë dhe i jashtëzakonshëm në gjithçka. Vetëm një gjeni dhe mendimtar i përmasave të tilla mund të derdhtë përmendoren e tij në këtë kallep befasishë. / Albert Vataj / KultPlus.com
Thomas Middleton ishte një shkrimtar i njohur anglez i shekullit të 17-të, i cili shkroi disa nga dramat më të njohura të kohës së tij. Sot, më 18 prill, shënohet përvjetori i ditëlindjes së tij.
Middleton u lind në vitin 1580 në Londër dhe u bë shkrimtar i njohur në shekullin e 17-të. Ai shkroi shumë drama të njohura, si “The Revenger’s Tragedy” dhe “A Chaste Maid in Cheapside”. Veprat e tij ishin të njohura për të qenë shumë të ndjeshme ndaj konfliktit të klasave dhe marrëdhënieve njerëzore, duke shprehur një kritikë të ashpër ndaj shoqërisë së kohës së tij.
Në veprat e tij, Middleton kritikonte gjithashtu moralin dhe pushtetin, duke treguar një tendencë të fortë për të kundërshtuar hierarkinë dhe injorancën. Ai shkroi me një gjuhë të ndjeshme dhe elegante, duke përdorur poezinë dhe metaforat për të shprehur ide dhe ndjenja.
Megjithatë, Middleton nuk ishte një shkrimtar pa kontroversa. Ai u konsiderua si i skandalshëm për shkak të dramës së tij “A Game at Chess”, që u ndalua nga censura për shkak të përmbajtjes së saj skandaloze.
Thomas Middleton ishte një shkrimtar i njohur i shekullit të 17-të që shkroi disa nga dramat më të njohura të kohës së tij. Ai u konsiderua si një kritik i ashpër i shoqërisë së kohës së tij dhe shpesh kritikonte moralin dhe pushtetin. Megjithatë, ai ishte një shkrimtar që shpesh shkaktoi kontroversa dhe u censurua për disa prej veprave të tij. Përvjetori i tij i ditëlindjes është një mundësi për të festuar kontributin e tij të rëndësishëm në letërsinë angleze. / KultPlus.com
Në vitin 1896, Ajnshtajni hoqi dorë nga shtetësia e tij gjermane dhe u regjistrua në Shkollën e Zvicrës, Federal Politeknik, në Zyrih. Atje, ai u përfshi në një histori dashurie pasionante me Mileva Mariç, një vajzë me origjinë nga Serbia. Çifti pas diplomimit u martua dhe kishte dy djem Eduard dhe Hans Albert. Por një vit para kësaj lidhje fizikanti kishte patur një tjetër lidhje, nga e cila pati një vajzë të paligjshme me emrin Lieserl. Ajnshtajn nuk foli në familje për këtë fëmijë, dhe biografët nuk ishin as në dijeni të ekzistencës së saj, deri në shqyrtimin e letrave të tij private në fund të viteve 1980. Fati i saj mbetet një mister sot e kësaj dite. Disa dijetarë mendojnë se Lieserl vdiq nga fruth i keq në vitin 1903, ndërsa të tjerë besojnë se ajo i mbijetoi sëmundje dhe i është dhënë për adoptim serbes, Mileva Mariç.
Eduard, Hans Albert dhe Liesersl ishin tre fëmijët që kishte Albert Ajnshtajn. Vetëm një nga dy djemtë mundi të ishte ndjekës i gjurmëve të të atit, por pa mundur të ngjitet aq lart sa babai i tij. Djali i tij më i vogël u pranua në një azil pleqsh. Por ajo që ka ngjallur interes dhe ka përfshirë një shtjellë debatesh familjen e fizikantit të madh është “letërsia epistolare” e gjeniut të shkencës, një letërkëmbim që zbulon vajzën që trashëgoi ai nga një lidhje jashtëmartesore. Jo pak por bëhet fjalë për 1400 letra që ai i ka dërguar asaj. Ndaj këtij letërkëmbimi u ngritën shumë dilema dhe dyshime mbi autorësinë, gjë e natyrshme për mjeshtrat e pështjellimeve, të cilët janë më shumë të prirur të vënë pikëpyetje rreth këtyre ngjarjeve se sa të shprehin afirmim dashamirës.
Në fund të viteve 1980, Lieserl Ajnashtajn, e bija e gjeniut të famshëm, i ka dhuruar Universitetit Hebraik në Jeruzalem, koleksionin prej 1,400 letrash, të cilat i ka shkruar Ajnshtajni asaj. E bija kishte ruajtur amanetin e të atit që të mos e publikuar këtë letërkëmbim për një periudhë jo më pak se 20-vjeçare pas vdekjes së tij.
Kjo është një prej tyre, për Lieserl Einstein.
“Kur propozova teorinë e relativitetit shumë pak njerëz më kuptuan. Ajo çfarë do të zbuloj tani për njerëzimin gjithashtu do të pritet me keqkuptim dhe paragjykim.
Po të kërkoj të ruash letrat e mia për sa kohë të jetë e nevojshme: vite, dekada, derisa shoqëria të ketë bërë aq progres sa të arrijë të pranojë çfarë do të shpjegoj më poshtë.
Ekziston një forcë kaq e fuqishme sa deri sot shkenca nuk ka arritur t’i gjejë një shpjegim. Është një forcë që përfshin dhe i sundon të gjithë; që fshihet pas çdo fenomeni në univers. Kjo forcë është dashuria.
Kur shkencëtarët kërkonin për një teori të unifikuar të universit harruan më të fuqishmen forcë të padukshme. Dashuria është dritë që ndriçon ata që e japin dhe e marrin. Dashuria është gravitet, sepse i bën disa njerëz të tërhiqen nga të tjerë. Dashuria është pushtet, sepse shumëfishon më të mirën tonë dhe i bën njerëzit mos të humbasin në egoizmin e verbër.
Dashuria shpaloset dhe zbulon. Për dashurinë jetojmë dhe vdesim. Dashuria është Zoti dhe Zoti është dashuri.
Kjo forcë jep shpjegimin e gjithçkaje, i jep kuptim jetës. Është pikërisht ajo që kemi anashkaluar për kaq shumë kohë, mbase sepse kemi frikë nga dashuria, sepse është e vetmja energji në univers që njeriu nuk ka mësuar ende ta manipulojë.
Për t’i dhënë dashurisë vendin që meriton bëra një ndryshim të thjeshtë në ekuacionin tim më të famshëm.
Nëse në vend të E = mc2 të pranojmë se energjia që shëron botën mund të përftohet nga shumëzimi i dashurisë me shpejtësinë e dritës në katror do të arrinim në përfundimin se dashuria është forca më e fuqishme që ekziston… sepse nuk njeh limite.
Pas dështimit të njerëzimit në shfrytëzimin e forcave të universit që na janë kthyer kundër është e rëndësishme që të ushqejmë një tjetër lloj energjie.
Nëse duam mbijetesën e specieve, nëse duam të gjejmë kuptimin e jetës, nëse duam të shpëtojmë botën dhe çdo gjallesë që e popullon atë, dashuria është përgjigjja e vetme.
Mbase nuk jemi ende gati të shpikim një bombë me dashuri, një pajisje të fuqishme që të shkatërrojë urrejtjen, egoizmin dhe lakminë që po gërryejnë planetin. Megjithatë, çdo individ mbart një “gjenerator” të vogël, por të fuqishëm dashurie, energjia e të cilit pret të çlirohet.
Atëherë kur të mësojmë të japim dhe marrim këtë energji universale, e dashura ime Lieserl, do të konfirmojmë se dashuria sundon mbi gjithçka; dashuria është e aftë të kapërcejë mbi çdo gjë, sepse dashuria është jetë.
Jam thellësisht i penduar që nuk kam qenë i aftë të shpreh çfarë kam në zemër, që ka rrahur për ty gjatë gjithë jetës sime. Mbase është vonë për të të kërkuar ndjesë. Por, meqë koha është relative, dua të të them se të dua. Falë teje kam gjetur përgjigjen themelore.
Babai yt,
Albert Ajnshtajn”. / Albert Vataj / KultPlus.com
Poezi nga Rudyard Kipling.
Përktheu Robert Shvarc
Në mundsh ta ruash arsyen, kur bota humbet fillin
e fajin ty ta hedh dhe vetes t’i besosh,
sa herë tek ti dyshojnë e s’të përfillin
por edhe dyshimet drejt t’i gjykosh…
Në mundsh të rrish në pritje, nga pritja pa u lodhur,
e, kur t’urrejnë, urrejtje mos t’ushqesh,
madje, ndaj shpifjeve të rrish pa folur,
me thjeshtësi, me to pa rënë ndesh…
Në mundsh t’mendosh, por jo gjer në shkatrrim,
të ëndërrosh, por jo si rob ëndërrimesh,
dhe t’i trajtosh njëlloj e pa dallim
ngadhnjim e shpartallim burim mashtrimesh…
Në durofsh dot thëniet e tua të drejta
në kurthe për trutharët, kopuket që t’i kthejnë,
t’i shohësh të thyera gjërat më të shtrenjta
e prapë t’i ndërtosh me vegla që nuk vlejnë…
Në mundsh fitoret që ke korrur t’i flijosh
si në kumar, në një të vetme lojë,
të rrezikosh, të humbasësh e prapë t’ia fillosh,
dhe humbjen kurrë të mos e zesh në gojë…
Në i detyrofsh dot muskul, nerv e puls e zemër
të të shërbejnë edhe kur gjithçka duket e kotë,
e të qëndrosh kur s’ke asgjë më veç vullnetit,
që vetëm fjalën “Qëndro!” gjithmonë të thonë…
Në mundsh të flasësh me maskarenj, por nderin tënd ta ruash
e t’ecësh përkrah mbretit pa krenari që të verbon…
Nëse armiku apo miku s’të bëjnë dot të vuash,
dhe gjithkend e çmon, por veç sa meriton…
Në mundsh t’i mbushësh ti minutat aq të rënda
me vepra që peshojnë
dije dhe mos kij asnjë dyshim,
se jotja do të jetë Bota, me ç’ka brenda,
dhe NJERI do të jesh, o biri im!/KultPlus.com
Ezra Pound gjatë periudhës në të cilën u internua në azil, i burgosur në spitalin “St. Elizabeths”, i rrethuar nga një park i madh, Pound u vizitua rregullisht nga gruaja e tij dhe miqtë e vjetër dhe të rinj artistë: Eliot, Cummings, William Carlos Williams, Marianne Moore dhe, midis të rinjve: Robert Lowell, James Laughlin (i cili, me “New Directions”, ishte botuesi i tij), Sheri Martinelli dhe shumë të tjerë. Midis këtyre, një Piero Sanavio shumë i ri (autor i një teze mbi të, absolutisht e para, së paku në Itali, e paraqitur në Universitetin Ca ‘Foscari të Venecias), i cili tani erdhi ta vizitojë atë nga Harvard. Pound gjeti edhe prozelitë për idetë e tij shoqërore dhe frymëzoi botimin e veprave të rralla nga Louis Agassiz, Alexander Del Mar, Edward Coke, etj.
Të njëjtët autorë u bënë, ndërkohë, protagonistë të këngëve që ai vazhdoi të shkruante dhe botojë. Sidoqoftë, miqësia e tij me John Kasper, një aktivist i ekstremit të djathtë dhe anëtar i Ku Klux Klan ishte i dëmshëm për reputacionin e tij. Kasper kishte filluar të admironte Pound gjatë kurseve të letërsisë universitare, dhe pasi i shkruante Poundit më 1950, ai shpesh e vizitonte atë në një azil, dhe në një kohë të shkurtër të dy u bënë miq. Kasper hapi një librari në Greenwich Village në 1953 me titullin “Make it New” “Bëni atë të re”, duke pasqyruar angazhimin e tij për idetë e Poundit; dyqani i specializuar në materiale të ekstremit të djathtë, përfshirë letërsinë naziste, dhe poemat dhe përkthimet e Pound u shfaqën në pragun e dritares, duke kontribuar në mendësinë popullore që e lidhte Poundin me Fashizmin dhe Nacional Socializmin.
Më 1948 Këngët Pisan mori çmimin Bollingen për poezi nga Biblioteka e Kongresit, duke shkaktuar mjaft polemika, duke pasur parasysh që Pound ishte në të njëjtën kohë “mysafir i pavullnetshëm” i qeverisë amerikane në një azil kriminal. Juria përfshiu T.S. Eliot dhe W.H. Auden, i cili në këtë mënyrë mendoi se ata do të tërhiqnin vëmendjen për situatën e mëshirshme të poetit jo më të ri. Por polemika përfundoi duke dëmtuar sesa të përfitonte dhe, për shumë vite, çështja Pound nuk u diskutua më. Në vitin 1957 një grup miqsh, shkrimtarësh dhe poetë, përfshirë Ernest Hemingway (ish luftëtar antifashist), Robert Frost, Archibald MacLeish dhe gjithashtu botuesin e ri Vanni Scheiwiller, punuan shumë për të gjetur një zgjidhje. MacLeish mori përsipër avokatin prestigjoz Thurman Arnold, një ish-ndihmës i Prokurorit të Përgjithshëm gjatë presidencës së Roosevelt, i cili prezantoi para të njëjtit gjyqtar që kishte burgosur Pound-in në një spital mendor për jetë, një lëvizje që ishte terapeutikisht e dëmshme për shëndetin e poetit për tu kufizuar gjithnjë larg shoqërisë, dhe që nga ana tjetër ishte e pashërueshme, por jo e rrezikshme. Prokurori publik, pasi kishte verifikuar që Pound as nuk mund të gjykohej, sepse një gjykim ishte i papajtueshëm me sëmundjen e tij të pretenduar mendore, tërhoqi akuzat, nuk e kundërshtoi mocionin dhe poeti u kthye në liri më 18 prll 1958, duke lënë Amerikën dhe duke u nisur për në Itali. /KultPlus.com
Nermin Vlora Fallaschi, lindi më 18 prill 1921 në Tiranë dhe ka qenë shkrimtare, intelektuale e studiuese shqiptare, njëkohësisht stërmbesë e Ismail Qemal bej Vlorës, shkruan KultPlus.com.
Nermin Vlora, qysh në shkollën e mesme kishte filluar të merrej me shkrime e përkthime nga gjuha frënge e italiane për radion e Tiranës.
Më pas me largimin e saj në Itali, ajo filloi të studionte shkencat juridike. Njohja e disa gjuhëve të huaja, e ndihmoi në gjurmimet e saja njëzet vjeçare mbi çështjen etruske ku bëri deshifrime e përkthime të kësaj gjuhe nëpërmjet të idiomave të gjuhës shqipe. Ajo pohonte gjuha se etruske mund të shpjegohet vetëm nëpërmjet gjuhës shqipe.
Ndër veprat më të njohura të saj janë: Zotëruesi i kohës, Nga gjysëmhëna tek hëna, Momente kolumbiane, Enesërmja e Kohës; Pellazgët, Ilirët, Etruskët, Shqiptarët; Etruskishtja gjuhë e gjallë etj.
Nermin Vlora Fallaschi ka vdekur në vitin 2004 duke lënë pas vetes një pasuri, një monument të gjallë shkrimesh me një vlerë të jashtëzakonshme.
Si njohëse e disa gjuhëve të huaja dhe studjuese erudite, numëron mbi 35 vëllime poetike, romane, studime, etj.
Ndërkaq me rëndësi për kulturën shqiptare është studimi i saj: “Lashtësia e gjuhës shqipe –sipas dokumenteve epigrafike nga Egjeu deri në Atlantik”./KultPlus.com
Filharmonia e Kosovës ka njoftuar se sot, më 18 prill, duke filluar nga ora 19:30, do të mbahet koncerti që sjell për herë të parë në vend veprën St Mark Passion, BWV 247, e rekonstruuar nga Jörn Boysen, në 340-vjetorin e lindjes së Johann Sebastian Bach-ut.
“Pikërisht nën drejtimin e tij, kjo vepër do të interpretohet më 18 prill 2025, prej orës 19:30, në Atelienë e Pallatit të Rinisë dhe Sportit, në një mbrëmje me një kast të veçantë solistësh: tenori danez Mathias Monrad Møller, basi holandez Wessel van der Ham, si dhe solistet nga Kosova – sopranoja Elona Sadiku dhe altoja Diellza Sylejmani”, thuhet në njoftimin e filharmonisë.
Orkestrës së Filharmonisë do t’i bashkëngjiten edhe instrumentistë nga Holanda dhe Hungaria, për ta bërë këtë mbrëmje baroku një përjetim akoma më të veçantë.
Ky koncert shënon jo vetëm një moment të rëndësishëm në jetën muzikore të vendit, por edhe një homazh madhështor për trashëgiminë e Bach-ut.
Koncerti do të mbahet në Atelienë e Pallatit të Rinisë dhe Sportit./KultPlus.com
Albert Einstein u lind në Ulm të Gjermanisë në 14 mars 1879, në një familje hebrenjsh.
Kur mbushi pesë vjeç, i ati i dha një busull, që menjëherë i krijoi Albertit një interes për gjilpërën magnetike dhe fenomenet natyrore që shkaktonin lëvizjen e saj në të njëjtin drejtim. I ati i shpjegoi se kjo shkaktohej nga fusha magnetike dhe forca e rëndesës.
Për jetën e tij në vitet e fëmijërisë, Albert Ajnshtajn tregonte se nuk e kishte me qejf shkollimin. Metoda mësimore, ku nxënësve nuk u lejohej të bënin pyetje e bënte atë të ndihej si i burgosur.
Teoria më e rëndësishme e tij është ajo e relativitetit, ku Ajnshtajni shpjegon se drita lëviz gjithmonë me të njëjtën shpejtësi, pavarësisht nga burimi i saj. Ai shtoi se koha dhe masa mund të ndryshojnë dhe varen nga vend ndodhja e një njeriu ne raport me një objekt apo një ngjarje.
Ajnshtajn botoi në vitin 1905 veprën e tij më të rëndësishme, dhe një nga dokumentet më të rëndësishme shkencore në histori të titulluar “Teoria e Relativitetit”. Dhjetë vjet më pas ai botoi një vëllim të zgjeruar të kësaj vepre me titullin “Teoria e Përgjithshme e Relativitetit”, që përfshin ide themelore që përdoren për të përshkruar fenomene natyrore lidhur me kohën, hapësirën, masën, lëvizjen dhe forcën e rëndesës.
Çmimin Nobel në Fizikë për zbulimin e ligjit të efektit fotoelektrik. Ky ligj shkencor shpjegon përse disa metale emetojnë elektrone pasi mbi sipërfaqen e tyre bie drita. Ky zbulim çoi në zhvillimin e elektronikës, përfshirë edhe radion apo televizionin.
Albert Ajnshtajn vdiq në moshën 76 vjeçare më 18 prill 1955 në SHBA./ KultPlus.com
Çdo vit, që prej vitit 1982, 18 prilli festohet si Dita Ndërkombëtare e Monumenteve dhe Siteve.
18 prilli përfaqëson një mundësi për të mbrojtur dhe festuar së bashku trashëgiminë kulturore. Fillimisht ishte një projekt i ICOMOS-it, një organizatë joqeveritare e cila punon për konservimin e monumenteve anembanë globit. Më vonë data 18 prill u miratua më vonë nga UNESCO.
Në Ditën Ndërkombëtare të Monumenteve dhe Siteve, aktivistët nxisin të merret pjesë në një gamë të gjerë aktivitetesh fizike dhe online që festojnë trashëgiminë kulturore, ndërgjegjësojnë dhe ngrejnë zërin për konservim.
Tema e zgjedhur për 18 prillin e 2025-ës është “Trashëgimi rezistente ndaj fatkeqësive dhe konflikteve”.
ICOMOS në prag të 60-vjetorit të tij, fton në reflektim mbi përpjekjet e kaluara dhe objektivat e së ardhmes për mbrojtjen e trashëgimisë së kërcënuar mes sfidave globale në rritje, të fatkeqësive natyrore dhe konflikteve të armatosura.
Tema e këtij viti ngre pyetje kyçe në lidhje me mënyrat për të rritur gatishmërinë, zbutjen e rrezikut dhe reagimin ndaj emergjencave në mënyrë që të mbrojmë trashëgiminë tonë të përbashkët kulturore./atsh/KultPlus.com
Ekspertët paralajmërojnë se akullnajat, dikur të mëdha të Austrisë, mund të zhduken pothuajse plotësisht në të ardhmen e afërt për shkak të ndryshimeve klimatike.
Për të shpëtuar qoftë edhe një pjesë të vogël të masave të akullit, rritja e temperaturës globale do të duhet të kufizohet në 1,5 gradë Celsius, sipas një studimi nga një ekip kërkimor austriak-britanik i botuar në revistën ”The Cryosphere”.
Midis 2006 dhe 2017, pesë akullnaja në rajonet Otztal dhe Stubai u zhdukën plotësisht.
Temperaturat aktualisht parashikohet të rriten me 2,7 gradë Celsius.
“Dritarja e mundësive po mbyllet shumë shpejt”, thekson bashkautori Fabien Maussion i Universiteteve të Bristolit dhe Innsbruckut.
Parashikimi i studiuesve i referohet akullnajave në provincën e Tirolit.
Megjithatë, sipas studimit, rezultatet mund të aplikohen në të gjithë Austrinë.
“Ne po vëzhgojmë zhdukjen e akullnajave. Mbetjet e akullit që nuk kanë më asnjë lëvizje rrjedhëse ose zonë ushqimi nuk janë më akullnaja. Ato quhen akull i vdekur”, tha një studiues nga Instituti për Kërkimet Ndërdisiplinore të Maleve të Akademisë Austriake të Shkencave (OAW).KultPlus.com
Poezi nga John Lennon
Imagjino sikur të mos ketë parajsë
e thjeshtë ta provosh…
Pa ferr poshtë nesh,
vetëm qiell mbi ne.
Imagjino gjithë njerëzit
të jetonin të sotmen..
Imagjino të mos ketë shtete
s’është e vështirë ta bësh;
asgjë për të cilën të vrasësh ose të vdesësh,
dhe as religjion gjithashtu..
Imagjino gjithë njerëzimin
në paqe të jetonte…
Ti…
Ti mund të thuash jam një utopist/ëndërrimtar
por nuk jam i vetmi.
Shpresoj që një ditë, ti të bashkohesh me ne,
dhe bota të jetë një…
Imagjino pa zotërime,
pyes veten nëse mundesh.
Pa nevojë për lakmi apo uri,
sall vëllazëria jonë njerëzore…
Imagjino gjithë njerëzit
ta ndajnë botën
dhe bota të jetë një…/KultPlus.com
Meta planifikon të përdorë ndërveprimet e përdoruesve për të trajnuar modelet e AI në Bashkimin Evropian.
Meta ka njoftuar se do të përdorë ndërveprimet që përdoruesit kanë me inteligjencën e saj artificiale, si dhe postimet publike dhe komentet që të rriturit ndajnë në platformat e saj, për të trajnuar modelet e saj të inteligjencës artificiale (AI) në Bashkimin Evropian.
Ky veprim i pronarit të Facebook erdhi pasi Meta lansoi teknologjinë e saj AI në Evropë muajin e kaluar, shkruan Reuters.
Futja, e shpallur fillimisht për qershor 2024, është vonuar për shkak të pasigurive rregullatore në lidhje me mbrojtjen e të dhënave dhe privatësinë, transmeton Telegrafi.
Ndërsa modeli i AI i Meta u lansua në Shtetet e Bashkuara në 2023, përhapja e tij në Evropë u përball me disa pengesa për shkak të rregullave të transparencës së BE-së.
Meta ka njoftuar tani se banorët e Bashkimit Evropian që përdorin platformat e tij, duke përfshirë Facebook, Instagram dhe WhatsApp, do të fillojnë të marrin njoftime që shpjegojnë se çfarë të dhënash do të përdorë kompania.
Përdoruesit do të marrin gjithashtu një lidhje me një formular ku ata mund të kundërshtojnë përdorimin e të dhënave të tyre për qëllime trajnimi.
Ndërsa kompania do të përdorë të dhëna të tilla si pyetjet e përdoruesve dhe pyetjet në lidhje me inteligjencën artificiale të Metës, mesazhet private dhe të dhënat e llogarisë publike nga përdoruesit nën moshën 18 vjeç nuk do të përdoren në trajnimin e lartpërmendur./KultPlus.com
Vjollca Duraku
Mbrëmë, në ambientet e librarisë Dukagjini është promovuar libri “Shtëpia pa pasqyrë” i autores Majlinda Bregasi. Libri shpërfaqë histori njerëzish me fëmijëri të grabitur, ku nëpërmjet tri linjave rrëfimtare, lexuesi udhëton nëpër hëndekët e fatit të individëve që janë vetëm pasojë e historisë së popullit të tyre.
Ceremonia promovuese u mbajt në një ambient të rrethuar me libra, me miq dhe adhurues të autores Bregasi, nën moderimin fantastik të gazetares Jeta Zymberi, e cila tha se libri eksploron thellë kujtesën kolektive të Kosovës dhe shqiptarëve, të cilëve historikisht i është kërcënuar ekzistenca.
“Vepra ofron një reflektim mbi mundësinë për ripërtëritje në një shtëpi që, edhe pse e zhveshur nga pasqyrat, mbi kokën e fëmijëve që luajnë pa lodra, ka gjithmonë një dritare”, ka thënë Zymberi.
Kurse redaktorja letrare e librit, Albulena Blakaj, për autoren Majlinda Bregasi ka thënë se është një intelektuale e mirfilltë, e cila sipas saj ndër të tjera, prioritet ka historinë e popullit të saj.
“Bregasi e do shumë popullin e saj. Kjo më pëlqen natyrisht. Edhe te romanet tjera ajo prek varrë të mëdha të popullit. Edhe te ky roman autorja i kthehet sërish historisë. I bashkon historitë, e bashkon kombin dhe anët e ndryshme të popullit në një roman. Historitë e mëdha ia ngarkon personazheve të vogla. Janë dy vajza të vogla me të cilat fillon romani, të cilat tërheqin valigjet drejt fshatit Pambuk. Besoj që autorja e ka përzgjedhur këtë emër për shkak se pamuku është ‘I butë’ për fëmijët, mirpo nuk është e mundur të mos na kujtoj skllavërinë”, ka thënë redaktorja Blakaj.
Tutje, redaktorja Blakaj ka thënë se autorja tregon një pjesë të historisë, duke vazhduar pastaj edhe me personazhet tjera ku përmbledh të gjitha tmerret që kanë ndodhur në Shqipërinë e periudhës së komunizmit.
“Na trgon çka është humbja, çka është përballja me tmerrin, çka është dhembja dhe gjithçka. Me personazhet tjera njihemi ngadal-ngadal. Autorja ka aftësinë për të mbajtur të lidhur me romanin, derisa ai të përfundohet. Janë të tipit kriminalistikë, ku gjithmonë ka një personazh që pritet të zbulohet se kush është, dhe nga vjen. Ngadalë shpalosen të gjitha ato që do t’i lexoni. Përmblidhet edhe lufta në Kosovë, edhe tmerri dhe lidhja që ekziston mes shqiptarëve në të dyja anët e kufirit. Romani ka një fund të lumtur. Fundi është krejtësisht i papritur” ka thënë gjithashtu redaktorja Blakaj.
Ndërsa, studiuesi Latif Mustafa ka thënë se personazhet janë identitete, pasi autorja refuzon që njeriun ta projektojë si produkt të identiteteve kolektive.
“Mendoj që libri i autores është roman deri diku politik, ngaqë trajton temën se kush jemi ne dhe gjeografinë si fatalitet. Është edhe një pjesë e luftës, në fillim kam menduar që flitet për luftën në Kroaci, pastaj në Bosnje. UÇK-ja nuk përmendet askund, nuk mund ta gjesh UÇK-në. Krejt në fund kupton që autorja ka reduktuar veten te tjetri, ku shkruan nën petkun e armikut”, ka thënë Mustafa.
Studiuesi Mustafa gjithashtu ka thënë se përmbajtja e librit është jashtëzakonisht interesante, e cila në thelb prek plagë të shoqërisë.
“Libri në përgjithësi është i shkruajtur në formën e mozaikut, ku autorja i hedh copëzat e mozaikut në bashkëveprim me ne. Kërkon angazhim intelektual nga ne, që ne t’i japim kuptimin final të asaj që ajo në fund zbulohet. Është një libër jashtëzakonisht interesant, i cili vërtetë ka prekur shumë plagë”, ka thënë ai.
Kurse, studiuesja e letërsisë, Blerinda Idrizi ndër të tjera ka folur për njërin ndër personazhet më me rëndësi, rreth së cilës zhvillohet narracioni i romanit “Shtëpia pa pasqyrë”.
“Teze “Sibila” është një karakter tejet intersant pa të cilën nuk do të kishte ekzistuar Lena, Serena dhe të gjithë karakteret e tjera. Unë mendoj që Sibila është lidhja që i mban të tërë, sepse ushqen kujdesin ndaj Lenës dhe Erës, marrëdhënieve të tyre, dhe njëkohësisht mundohet tu mbajë kujtesën e prindërve, duke ua bërë me dije që i kanë, që nuk i kanë, por që duhet pasur kujdes për të mos i përmendur. Mendoj që autorja ka pikasur edhe me përzgjedhjen e emrit “Sibila”, pasi “Sibila” sipas antikitetit është parathënëse, parashkruese, këshilluese apo njëfarë orakulli. Kur lexohet ai pak dialog i përfshirë në vepër të vë në mendim, në njëfarë trysnie sa kur fillon e lexon romanin fillon të kursehesh vet në mendimin tënd. Ajo ka gjuhë të kursyer”, ka thënë studiuesja Idrizi, duke potencuar se libri ka një narracion të fragmentuar dhe të traumatizuar.
“Kemi të bëjmë me një narracion të fragmentuar, të traumatizuar sepse e tillë është jeta e personazheve që ka ndërtuar autorja. I tillë vjen edhe narracioni, i cili është i pasur jo përmes dialogut, por përmes dialogut të brendshëm të personazheve dhe meditimit të tyre, sepse ka dy mënyra se si autorja procedon: me dialog dhe me meditim. Pikërisht përmes këtij dialogu të brendshëm dhe këtij meditimi vjen dhe kujtesa, ashtu ngacmuese dhe e fragmentarizuar sepse traumat shoqërore dhe traumat e diktaturave e kanë shumë të vështirë të krijojnë linearitetin mes hapësirës, mendimit dhe transformimit”, ka thënë Idrizi.
Ndërkaq, autorja Majlinda Bregasi ka ka thënë se ideja e saj për librin “Shtëpia pa pasqyrë” ka qenë që ta trajtojë luftën nga një aspekt tjetër, jo nga aspekti i viktimës, siç janë zakonisht shkrimet shqiptare.
“Është normale që shkrimtarët në Kosovë të shkruajnë për luftën në Kosovë, sepse e kanë në lëkurë dhe asht, madje të cilën tërë jetën kanë për ta mbajtur, dhe që kanë për ta përcjellur, për ta trashëguar ashtu siç na kanë përcjellë gjyshërit tanë memorien e tyre. Temën e luftës e kam prekur edhe te libri “Ikja”, por shumë pak sepse nuk më është dukur morale që unë nga Shqipëria të shkruaj një libër për luftën në Kosovë. Kam pritur nga të tjerët të shkruajnë, nga ata që e kanë ndier shumë më afër e sa unë”, ka thënë autorja Bregasi.
Tutje, autorja ka thënë se letërsia sa është e këndshme është aq edhe e rrezikshme, ngaqë futet në ndërdijen e njeriut në mënyrë krejtësisht të pavetëdijshme.
“Dua që lexuesi ta ndjeja, ta jetojë historinë, sepse vetëm në këtë formë nuk do ta harrojë sao që të shohë piktura të tjera, përjetime të tjera ka për t’I mbetur diçka në mëndje. Faktikisht, mendoj që për secilin art dhe artist në picture, muzikë që nëse nuk të lë një gjurmë brenda ajo i përket një arti fast-food”, ka thënë autorja duke I falënderuar të gjithë pjesëmarrësit për praninë e tyre në ceremoninë promovuese.
Majlinda Bregasi është shkrimtare e afirmuar, gjuhëtare dhe profesore e gjuhës italiane dhe latine në Universitetin e Prishtinës, ku aktualisht mban pozitën e drejtores së Institutit të Gjuhës dhe Kulturës Italiane. Si romanciere, është nderuar me çmimin prestigjioz pë veprën më të mirë në prozë “Anton Pashku” dhe është nominuar për Çmimin Evropian për Letërsi. Libri “Shtëpia pa pasqyrë” është libri I pestë i autores Bregasi./ KultPlus.com
Drejtoria Rajonale e Trashëgimisë Kulturore Shkodër ishte pjesë e projektit Flood North Alb, që synon përmirësimin e përgatitjes dhe të kapaciteteve të reagimit të mbrojtjes civile ndaj fatkeqësive natyrore.
Në kuadër të projektit Flood North Alb, u zhvilluan ushtrime praktike në terren, ku u përfshinë edhe tri pasuri kulturore me status Monument Kulture, Kategoria I.
Monumentet e përfshira në projekt ishin Ura e Mesit në lumin Kir, rrënojat e Kishës së Shirgjit si edhe Xhamia e Plumbit.
Këto ushtrime ndihmojnë në rritjen e ndërgjegjësimit dhe gatishmërisë për mbrojtjen e trashëgimisë kulturore në raste fatkeqësish.
Projekti i financuar nga Bashkimi Evropian, mblodhi partnerë vendas dhe ndërkombëtarë për të forcuar kapacitetet e mbrojtjes civile dhe për të garantuar një koordinim më të mirë në përballjen me emergjenca të ndërlikuara, si përmbytjet e rënda. Me mbështetjen e BE-së, Shqipëria po ndërton sisteme më të forta të mbrojtjes civile dhe po luan një rol aktiv në përgatitjen rajonale, sepse gatishmëria është thelbësore për të shpëtuar jetë dhe për të minimizuar dëmet/atsh/KultPlus.com
Nëse dhomat e shpirtit tim do vizitoje
Çfarë pretendon se do shikoje?
Cilin përbindësh mendon se fsheh?
Po të zhgënjej, por nuk më njeh.
Nuk ka nevojë për të trokitur
Hyr, shih, kërko, mbet’ e habitur.
Mure të zbrazët lyer pa ngjyra
Fotografi, por pa fytyra.
Diku e hedhur afër shtratit
Është nje kuti e tersit, e fatit.
E mbushur plot është me kujtime.
Brenda gjithë historia ime.
Janë fjalët që kam thënë aty,
gjithkush që njoha, përfshi ty.
Gjithçka që bëra, e që vetëm i ëndërrova
Vendet ku shkela, ku jetova.
Janë zënkat tona dhe mëritë
Janë puthjet netëve pa dritë.
Veset e mia që aq urreve
Mërgimi i ngadaltë i reve.
Dënimet që vuajta për ty
Herët kur s’të pash në sy.
Jetët që pa ty jetova
Të tjera femra që dashurova.
Janë dhe sekretet që s’të kam thënë
E amanetet që të kam lënë.
Fëmijet që kurrë nuk më lindën
Epshet që vrava se nuk mu bindën.
Ka letra, që për ty i shkrova
Në zarfet që kurrë s’ti dërgova.
E nëse gjithcka përmbys do kthesh
Sekretin më të madh do gjesh.
E kam fshehur në fund fare
Po s’e zbulove, s’ke pare gjë fare.
Nxirre mes duarsh në shtrëngim
Atë më të shtrenjtin sendin tim.
Balsamin që plagët shëronte
kur kjo djall jete më kafshonte.
Para fytyrës ngadalë afroje
Dhe mbylli sytë, pastaj zbuloje.
E kur ngadalë ta kesh zbuluar.
Veç një pasqyrë do gjesh në duar.
Do shohësh veten, reflektim
Se ti , ishe thesari im! / KultPlus.com
Nën valët e liqenit Huron gjenden të dhëna për të kaluarën parahistorike të rajonit, duke përfshirë dëshmitë më të vjetra të njohura njerëzore të një qytetërimi të humbur në Liqenet e Mëdha. Shkencëtarët po zbulojnë kampe gjuetie dhe mjete të lashta nga 10,000 vjet më parë, në atë që quhet “Pompei i Liqeneve të Mëdha”. Zbuluar për herë të parë nga një ekip nga Universiteti i Miçiganit në vitet 2000 , vendi mbetet i zhytur në ujë, duke ruajtur sekretet e tij nga shumë kohë më parë. Ky zbulim i mrekullueshëm po ofron një vështrim të rrallë në jetën parahistorike dhe ngritjen e qytetërimit të hershëm përpara se toka të zhytej nën ujërat e Liqeneve të Mëdha.
Korridori Alpena-Amberley , një urë tokësore që dikur lidhte pjesë të Miçiganit me rajonin e Ontarios, ishte vendimtare për paleo-indianët që e përdorën atë për gjueti karibu. Tani, mbi 100 metra nën ujë, vendet e gjuetisë janë ruajtur me detaje të jashtëzakonshme, falë ujërave të ftohta të liqenit, të cilët kanë ndihmuar në mbajtjen e materialeve organike të paprekura për mijëra vjet.
Me kalimin e viteve, arkeologët kanë zbuluar veçori të jashtëzakonshme si gropa gjuetie, zonat e fjetjes, grumbujt e gurëve dhe korsitë e makinës që përdoren për të korralizuar karibu, një burim kryesor ushqimor për njerëzit e rajonit. Ndër gjetjet më domethënëse është një korsi me makina 1,148 këmbë — një pjesë vërtet e mrekullueshme e inxhinierisë parahistorike. Zbulimi është më i vjetri i këtij lloji në Liqenet e Mëdha dhe studiuesit ende po nxjerrin mjete dhe bimë që janë ruajtur nga ujërat e akullta, por të freskëta të liqenit.
Shkencëtarët janë të prirur të zbulojnë sa më shumë që të munden nga vendi i zhytur, pasi artikujt e gjetur këtu ofrojnë njohuri thelbësore në kulturën e hershme njerëzore dhe strategjitë e mbijetesës . Këta banorë të hershëm lanë pas veglat, objektet dhe madje edhe gjethet që na tregojnë për stilin e tyre të jetesës dhe ndërveprimet mjedisore. Mjedisi i liqenit i ka ruajtur këto objekte në mënyra që mjediset tokësore thjesht nuk munden, duke i lejuar studiuesit të eksplorojnë historinë gjeologjike dhe ekologjike në rajon.
Zbulimi po jep gjithashtu përgjigje për urën tokësore dhe komunitetet nomade që dikur jetonin në zonë. Disa nga sendet e zbuluara, duke përfshirë veglat e obsidianit , sugjerojnë se këta popuj të lashtë mund të kenë pasur kontakt me grupe të tjera larg në perëndim – ndoshta deri në Oregon . Prania e një tregtie apo komunikimi të tillë në distanca të gjata i shton një shtresë tjetër këtij kapitulli magjepsës të historisë njerëzore.
Ky vend nënujor shpesh quhet ” Pompei i Liqeneve të Mëdha “, një shenjë për rrënojat e famshme të Pompeit në Itali, pasi ofron një pamje pothuajse të ngrirë në kohë të jetës nga 10,000 vjet më parë. Ndryshe nga shkatërrimi natyror që përmbyti zonën, ky vend mbetet tepër i ruajtur mirë, me artefakte dhe materiale organike që zbulojnë sesi kulturat e hershme njerëzore u përshtatën dhe lulëzuan në mjedisin e tyre.
Me një pjesë të madhe të vendbanimeve paleo-indiane të humbura tani nën ujërat e Liqeneve të Mëdha, Korridori Alpena-Amberley ofron një vështrim të rrallë dhe të vlefshëm në këtë periudhë.
Megjithatë, e ardhmja e faqes është e pasigurt. Pa financim të vazhdueshëm për kërkime, zbulimet e ardhshme mund të jenë në rrezik, duke humbur potencialisht një pjesë të rëndësishme të historisë së Amerikës së Veriut nga erozioni natyror ose projektet e zhvillimit./KultPlus.com
Poezi nga Zhuliana Jorganxhi
Jeto dhe jetën time po e deshe,
Eja dhe merre, veç jeto.
Ata që s’duan dashurinë,
Nuk dinë seç është mirësia.
Folenë e ngrenë në errësirë,
Edhe mbi ty lëshojnë stuhira.
Se jane mësuar të zvarriten,
Të të helmojnë, pastaj të vdesin.
Pa prekur trupin tënd të ngrohur,
Nga afshi i puthjesh, ledhatimit.
Dhe pena ime nis e shkruan,
Kaq e lodhur nga mundimi.
Kërkon nga ty dhe merr dy fjalë,
Dhe ndalet lumi i zemërimit.
Të dua, të dua, të dua,
Oh, këngë hyjnore e kësaj bote.
Që pëshpëritet nga buzët e dashuruara,
Që frymë ty të dhanë.
Shumë të kërkova gjersa të gjeta.
Dhe nëse vdes mos u trishto,
Por, ti jeto!
Nëpër rrugët e dashurisë,
Enden këngët dhe legjendat.
Nëpër vargjet e poetit,
Zemrën ta njoh.
Dhe në vija pentagramesh,
Derdhet shpirti i një artisti.
Por diçka pa thënë ka mbetur,
Le të tjeret ta tregojnë.
Dhe jetën time po e deshe,
Eja dhe merre,
Por, ti jeto… / KultPlus.com
