Kush do të jetë Papa i ardhshëm? Kandidatët kryesorë në një garë të paparashikueshme

Posted on by Kult Plus

Kush do të jetë Papa i ardhshëm? Vendimi mund të ketë një ndikim të madh ndaj Kishës Katolike dhe 1,4 miliardë katolikëve romakë të pagëzuar në botë, sipas BBC.

Ai gjithashtu pritet të jetë një proces shumë i paparashikueshëm dhe i hapur për një mori arsyesh.

Kolegji i Kardinalëve do të mblidhet në konklavë në Kapelën Sistine për të debatuar dhe më pas për të votuar për kandidatët e tyre të preferuar derisa caktohet një emër i vetëm.

Me 80% të kardinalëve të emëruar nga vetë papa Françesku, ata jo vetëm që po zgjedhin një Papë për herë të parë, por do të ofrojnë një perspektivë të gjerë globale.

Për herë të parë në histori, më pak se gjysma e atyre që do të votojnë do të jenë evropianë.

Dhe megjithëse kolegji mund të mbizotërohet nga emërimet e tij, ato nuk ishin ekskluzivisht “progresive” apo “tradicionaliste”.

Për këto arsye, është e vështirë të parashikohet se kush do të zgjidhet Papa i ardhshëm.

A mund të zgjedhin kardinalët një papë afrikan apo aziatik, apo mund të favorizojnë një nga kandidatët e vjetër të administratës së Vatikanit?

Më poshtë vijojnë disa nga emrat që përmenden si pasardhës të mundshëm të papa Françeskut:

Pietro Parolin

Kombësia: Italian

Mosha: 70

Kardinali italian Parolin, ishte sekretari i shtetit i Vatikanit nën drejtimin papa Françeskun – duke e bërë atë këshilltarin kryesor të Papës.

Sekretari i Shtetit kryeson gjithashtu Kurinë Romake, administratën qendrore të Kishës.

Pasi ka vepruar në mënyrë efektive si zëvendës papë, ai mund të konsiderohet një kryesues.

Ai shihet i përshtatshëm për t’i dhënë përparësi diplomacisë. Por ai ka qenë kritik ndaj legalizimit të martesave të të njëjtit seks në mbarë botën, duke e quajtur një votë historike në favor të vitit 2015 në Republikën e Irlandës “një humbje për njerëzimin”.

Rreth 213 nga 266 papët e mëparshëm kanë qenë italianë dhe edhe pse nuk ka pasur një papë italian në 40 vjet, strumbullari i niveleve të larta të Kishës larg Italisë dhe Evropës mund të nënkuptojë se mund të mos ketë një tjetër për momentin.

Luis Antonio Gokim Tagle

Kombësia: Filipinase

Mosha: 67

A mund të jetë Papa i ardhshëm nga Azia?

Kardinali Tagle ka qenë një udhëheqës aktiv i Kishës mes njerëzve në krahasim me një diplomat për Vatikanin ose ekspert i mbyllur i ligjit të Kishës.

Kisha ka një ndikim masiv në Filipine, ku rreth 80% e popullsisë janë katolike. Vendi aktualisht ka një rekord prej pesë anëtarësh të Kolegjit të Kardinalëve – që mund të krijojë një fraksion të rëndësishëm lobues nëse të gjithë mbështesin Kardinalin Tagle.

Ai konsiderohet si kardinal i moderuar brenda përkufizimit katolik dhe është quajtur “Françesku aziatik” për shkak të një përkushtimi ndaj çështjeve sociale dhe simpatisë për emigrantët që ai ndante me Papën e ndjerë.

Ai ka kundërshtuar të drejtat e abortit, duke i quajtur ato “një formë vrasjeje” – një pozicion në përputhje me qëndrimin më të gjerë të Kishës se jeta fillon me ngjizjen. Ai ka folur edhe kundër eutanazisë.

Kardinali u konsiderua si një kandidat për të qenë Papë që në konklavën e vitit 2013 në të cilën u zgjodh Françesku.

Fridolin Ambongo Besungu

Kombësia: Kongolez

Mosha: 65

Është e mundur që Papa i ardhshëm të jetë nga Afrika, ku Kisha Katolike vazhdon të shtojë miliona anëtarë. Kardinali Ambongo është një kandidat kryesor, me prejardhje nga Republika Demokratike e Kongos (DRC).

Ai ka qenë kryepeshkop i Kinshasës për shtatë vjet dhe u emërua kardinal nga Papa Françesku.

Ai është një konservator kulturor, që kundërshton bekimet për martesat e të njëjtës gjini, duke deklaruar se bashkimet e personave të të njëjtës gjini konsiderohen kontradiktore me normat kulturore dhe në thelb të liga.

Megjithëse krishterimi është feja e shumicës në DRC, të krishterët atje janë përballur me vdekje dhe persekutim nga grupi xhihadist i Shtetit Islamik dhe rebelëve. Në këtë sfond, kardinali Ambongo shihet si një avokat i ashpër i Kishës.

Por në një intervistë të vitit 2020, ai foli në favor të pluralitetit fetar, duke thënë: “Protestantët le të jenë protestantë dhe myslimanët myslimanë. Ne do të punojmë me ta. Por secili duhet të ruajë identitetin e tij”.

Peter Kodwo Appiah Turkson

Kombësia: Ganaian

Mosha: 76

Nëse zgjidhej nga bashkëmoshatarët e tij, kardinali Turkson do të ishte gjithashtu Papa i parë afrikan në 1500 vjet.

Ashtu si kardinali Ambongo, ai ka pretenduar se nuk e dëshiron këtë pozocion.

I pyetur nëse Afrika kishte një rast të mirë për të ofruar Papën e ardhshme bazuar në rritjen e Kishës në kontinent, ai tha se mendonte se Papa nuk duhej të zgjidhej bazuar në statistika, pasi këto lloj konsideratash prireshin “të turbullonin ujërat”.

Ai ishte i pari ganez që u bë kardinal, në vitin 2003 nën drejtimin e Papa Gjon Pali II.

Ashtu si Kardinali Tagle, Kardinali Turkson u konsiderua një papë i mundshëm një dekadë më vonë, kur u zgjodh Françesku.

Një kitarist që dikur luante në një grup funk, Kardinali Turkson njihet për praninë e tij energjike.

Si shumë kardinalë nga Afrika, ai është konservator. Megjithatë, ai ka kundërshtuar kriminalizimin e marrëdhënieve të homoseksualëve në vendet afrikane, përfshirë vendlindjen e tij Gana.

Peter Erdo

Kombësia: Hungareze

Mosha: 72

Kardinali Peter Erdo, që në moshën 51-vjeçare u vlerësua shumë në Kishën në Evropë, pasi ka drejtuar dy herë Këshillin e Konferencave të Ipeshkvijve Evropianë nga viti 2006 deri në vitin 2016.

Ai është i njohur në mesin e kardinalëve afrikanë dhe ka punuar në marrëdhëniet katolike me kishën ortodokse.

Kryepeshkopi i Budapestit dhe primat i Hungarisë u rrit në një familje katolike nën regjimin komunist dhe ai konsiderohet një kandidat i mundshëm kompromisi.

Erdo luajti një rol të spikatur në dy vizitat e Papa Françeskut në Hungari në 2021 dhe 2023, dhe ai ishte pjesë e konklavave që zgjodhën Françeskun dhe paraardhësin e tij, Papa Benediktin.

Pikëpamjet e tij konservatore për familjen janë vlerësuar në disa pjesë të Kishës.

Gjatë krizës së emigrantëve në Evropë në 2015, ai tha se Kisha nuk do të pranonte emigrantë pasi kjo ishte e barabartë me trafikimin e qenieve njerëzore.

Angelo Scola

Kombësia: Italian

Mosha: 83

Vetëm kardinalët nën 80 vjeç mund të votojnë në konklavë, por Angelo Scola ende mund të zgjidhet.

Ish-kryepeshkopi i Milanos ishte një kryesues në vitin 2013 kur u zgjodh Françesku, por mendohet se ai ka rënë viktimë e shprehjes së hyrjes në konklavë si Papë dhe largimit si kardinal.

Emri i tij është rishfaqur përpara konklavës, për shkak të një libri që ai do të botojë këtë javë në moshë të vjetër.

Libri përmban një parathënie të shkruar nga Papa Françesku përpara se të shtrohej në spital, ku tha se “vdekja nuk ishte fundi i gjithçkaje, por fillimi i diçkaje”.

Fjalët e Françeskut tregojnë dashuri të sinqertë për Scola, por kolegji i kardinalëve mund të mos e shohë fokusin e tij te mosha e vjetër – si ideale për një papë të ri.

Reinhard Marks

Kombësia: Gjermane

Mosha: 71

Kleriku më i lartë katolik i Gjermanisë është gjithashtu një njeri i brendshëm i Vatikanit.

Kryepeshkopi i Mynihut dhe Freising u zgjodh si këshilltar kur Françesku u bë papë në vitin 2013. Për 10 vjet ai këshilloi Papën për reformën e kishës dhe ende mbikëqyr reformën financiare të Vatikanit.

Ai ka mbrojtur një qasje më të përshtatshme ndaj homoseksualëve ose personave transgjinorë në mësimet katolike.

Por, në vitin 2021 ai dha dorëheqjen për gabime serioze në trajtimin e abuzimit seksual të fëmijëve në Kishën Katolike të Gjermanisë. Dorëheqja u refuzua nga Françesku.

Dy vjet më parë ai u largua nga Këshilli i Kardinalëve, organi më i rëndësishëm këshillues i Papës, në atë që u pa në Gjermani si një pengesë për karrierën e tij në Kishë.

Marc Ouellet

Kombësia: Kanadeze

Mosha: 80

Kardinali Ouellet është propozuar dy herë si një kandidat i mundshëm për Papë, në 2005 dhe 2013.

Për vite me radhë ai drejtoi Dikasterin e Ipeshkvijve të Vatikanit, i cili zgjedh kandidatët për ipeshkvinë në mbarë botën, kështu që ai ka luajtur një rol të rëndësishëm dhe formues në verifikimin e anëtarëve të ardhshëm të hierarkisë katolike.

Ouellet shihet si një konservator me një pikëpamje moderne, i cili është fuqimisht në favor të ruajtjes së parimit të beqarisë për priftërinjtë.

Ai kundërshton shugurimin e grave meshtare, por ka bërë thirrje për një rol më të madh të grave në drejtimin e Kishës Katolike, duke thënë se “Krishti është mashkull, Kisha është femër”.

Robert Prevost

Kombësia: Amerikane

Mosha: 69

A mund t’i shkojë papati një amerikani për herë të parë?

Kardinali Prevost i lindur në Çikago sigurisht që shihet se ka shumë nga cilësitë e nevojshme për këtë rol.

Dy vjet më parë Papa Françesku zgjodhi Prevost për të zëvendësuar Marc Ouellet si prefekt të Dikasterit të Peshkopëve të Vatikanit, duke i dhënë detyrën për të zgjedhur brezin e ardhshëm të peshkopëve.

Ai punoi për shumë vite si misionar në Peru përpara se të bëhej kryepeshkop atje.

Prevost nuk konsiderohet vetëm një amerikan, por si dikush që drejtoi Komisionin Papnor për Amerikën Latine.

Ai shihet si një reformator, por në moshën 69-vjeçare mund të shihet si shumë i ri për papatin.

Periudha e tij si kryepeshkop në Peru u turbullua gjithashtu nga akuzat për mbulimin e pretendimeve për abuzim seksual, të cilat u mohuan nga dioqeza e tij.

Robert Sarah

Kombësia: Guinean

Mosha: 79

I pëlqyer nga konservatorët në Kishë, Kardinali Sarah është i njohur për aderimin e tij ndaj doktrinës dhe liturgjisë tradicionale dhe shpesh konsiderohej si kundër prirjeve reformiste të Papa Françeskut.

Djali i një mbledhësi frutash, Sarah u bë kryepeshkopi më i ri në moshën 34-vjeçare kur Papa Gjon Pali II e emëroi atë prelat në Conakry, në Guine.

Ai ka pasur një karrierë të gjatë dhe mbresëlënëse, duke u tërhequr në vitin 2021 si kreu i zyrës së Vatikanit – që mbikëqyr ritet liturgjike të Kishës Katolike.

Ndërsa nuk konsiderohet si favorit për papatin, ai mund të tërheqë mbështetje të fortë nga kardinalët konservatorë.

Michael Czerny

Kombësia: Kanadeze

Mosha: 78

Kardinali Czerny u emërua kardinal nga Papa Françesku dhe njihet për punën e tij bamirëse dhe misionare në mbarë botën.

Edhe pse lindi në ish-Çekosllovaki, familja e tij u shpërngul në Kanada kur ai ishte dy vjeç.

Ai ka punuar gjerësisht në Amerikën Latine dhe në Afrikë, ku themeloi Rrjetin Afrikan “Jesuit Aids” dhe dha mësim në Kenia.

Czerny është i njohur me përparimtarët në Kishë dhe konsiderohej i afërt me Papa Françeskun.

Ai aktualisht është kreu i Dikasterit të Vatikanit për Promovimin e Zhvillimit Integral Njerëzor. /atsh/ KultPlus.com

Distria Krasniqi i siguron Kosovës medalje në Mal të Zi, kualifikohet në finale

Posted on by Kult Plus

Xhudistja nga Kosova, Distria Krasniqi është kualifikuar në finalen e Kampionatit Europian për Senior që po mbahet në Podguricë të Malit të Zi.

Ajo në gjysmëfinale mposhti xhudisten nga Spanja, Ariane Toro Soler, shkruan Indeksonline

Krasniqi me këtë fitore ka siguruar një medalje për Kosovën dhe në finale do të luftojë kundër xhudistes së njohur, Odette Giuffrida.

Kujtojmë që në këtë garë të kategorisë -52 kilogram, Krasniqi në raundin e dytë e eliminoi serben, Milica Nikolic, kurse në raundin e tretë holandezen, Naomi van Krevel./Indeksonline/ KultPlus.com

Fakulteti i Historisë dhe i Filologjisë organizon edicionin e 17-të Panairit të Librit 

Posted on by Kult Plus

Fakulteti i Historisë dhe i Filologjisë të Universitetit të Tiranës organizoi sot edicionin e 17-të Panairit të Librit në mjediset e jashtme të këtij fakulteti.

Më tej veprimtaria kushtuar Ditës Botërore të Librit vijoi në auditor ku u mbajt forumi “Potenciale të interdisiplinaritetit”, drejtuar nga prof. dr. Persida Asllani me ligjërues kryesor akad. prof. dr. Artan Fuga.

Departamentet e Fakultetit të Historisë dhe të Filologjisë ndërmorën një diskutim ndërdepartamental për të trajtuar natyrën, potencialet dhe sfidat e qasjeve studimore e kërkimore ndërdisiplinore si një nga tiparet e dijes dhe shkencës bashkëkohore, duke prezantuar gjithashtu edhe arritje e sprova të deritanishme në këtë perspektivë.

Gjithashtu u bënë prezantime të botimeve të departamentit dhe bashkëpunëtorëve të tij. /atsh/ KultPlus.com

Filloni Karrierën Tuaj si Teknik Dentar në Universum International College 

Posted on by Kult Plus

Industria dentare po rritet me shpejtësi dhe kërkesa për teknikë dentarë të kualifikuar është më e lartë se kurrë! Programi Bachelor në Teknikë Dentare në Uni Universum International College është mundësia perfekte për ty që dëshiron të ndërtosh një karrierë të sigurt dhe   fitimprurëse. Ky program inovativ të pajis me njohuri të thelluara dhe aftësi praktike për të krijuar dhe përshtatur proteza dentare, aparate ortodontike dhe zgjidhje të personalizuara për pacientët.

Pse duhet të zgjedhësh këtë program?

✔ Diplomë e Akredituar Ndërkombëtarisht – Diploma jote do të ketë vlerë globale, duke të hapur dyert për punësim kudo në botë. 

✔ Edukimi me Teknologjitë më të Avancuara – Përvetëso metodat më moderne në laboratorët tanë të pajisur me teknologji të fjalës së fundit. 

✔ Një Karrierë e Sigurt dhe Fitimprurëse – Paga konkurruese dhe kërkesa e lartë për teknikë dentarë në tregun e punës.

TI JE UNIK! Krijo suksesin tënd, me edukim amerikan. Fuqizohu nga Arizona State University, Universiteti më i madh publik në SHBA. Studio në UNI duke aplikuar këtu! 

Për më shumë informata rreth programit kontakto +383 44 144 062, [email protected] ose ndiqni UNI – n në facebook & instagram.

Shpiket roboti më i vogël amfib që ndryshon formë

Posted on by Kult Plus

Një ekip kërkimor kinez ka zhvilluar robotin amfib më të vogël dhe më të lehtë në botë, i aftë të transformohet në çdo formë të dëshiruar.

Roboti i zhvilluar nga studiuesit në Universitetin Tsinghua, është i gjatë 9,0 centimetra dhe peshon vetëm 25 gramë.

Ai mund të arrijë një shpejtësi prej 1,6 metrash në sekondë.

Së fundmi, ekipi projektoi një aktivizues miniaturë që lejon mikrorobotët të ndryshojnë formën dhe të “kyçen” në konfigurime specifike, duke përmirësuar ndjeshëm përshtatshmërinë e tyre në mjedise të ndryshme.

Duke përdorur këtë aktivizues në një dizajn modular të stilit të bllokut të ndërtimit, studiuesit krijuan robotin amfib, i cili mund të transformojë strukturën e tij për të vrapuar dhe fluturuar, duke demonstruar shkathtësi dhe manovrim të avancuar.

Sipas profesorit që drejtoi ekipin hulumtues, Zhang Yihui, roboti përbëhet nga disa komponentë, përfshirë rotorët, një motor, një kontrollues dhe një furnizim me energji elektrike, të gjithë të mundësuar nga aktivizuesit./ atsh/ KultPlus.com

Presidentja Osmani ndan dekoratë për ushtrinë finlandeze si shenjë falënderimi për shërbimin në Kosovë

Posted on by Kult Plus

Presidentja e Kosovës Vjosa Osmani, po e zhvillon një vizitë zyrtare në Finlandë ku është takuar me homologun e saj Alexander Stubb.

Osmani dhe Stubb, mbajtën një konferencë për media.

Aty e para e shtetit të Kosovës, ndau edhe një “medalje ushtarake” për ushtrakët finlandez si falënderim për shërbimin e tyre në Kosovës, në kuadër të KFOR-it.

7 mijë e 500 burra e gra nga Finlanda kishin shërbyer në uniformën e misionit ushtarak të KFOR-it.

Presidenti Alexander Stubb, u shpreh tejet i nderuar me këtë dekoratë nga ana e homologes së tij kosovare.

Ai tha se trupat e Finlandës do të vazhdojë të japin kontributin në KFOR, duke shtuar edhe angazhimin e tyre.

Edhe filmat e realizuar me AI mund të fitojnë Oscar

Posted on by Kult Plus

Filmat e realizuar me ndihmën e inteligjencës artificiale (AI) do të jenë në gjendje të fitojnë çmimet kryesore në Oscar, sipas organizatorëve të saj.

Akademia e Arteve dhe Shkencave të Filmit nxori rregulla të reja të hënën, të cilat thanë se përdorimi i AI dhe mjeteve të tjera digjitale “as nuk do të ndihmonte dhe as do të dëmtonte shanset për të arritur një nominim”, raporton BBC, transmeton Klankosova.tv.

Inteligjenca artificiale gjeneruese – e cila mund të krijojë tekst, imazhe, audio dhe video në përgjigje të kërkesave të thjeshta të tekstit – ndihmoi në prodhimin e disa prej filmave të vlerësuar me çmimet kryesore të industrisë në mars.

Por Akademia tha se do të merrte ende në konsideratë përfshirjen njerëzore gjatë përzgjedhjes së fituesve të saj.

Akademia tha se gjuha e saj e re rreth përshtatshmërisë për filmat e realizuar duke përdorur mjete gjeneruese të AI u rekomandua nga Këshilli i saj i Shkencës dhe Teknologjisë.

Sipas ndryshimeve të mëtejshme të rregullave të shpallura të hënën, anëtarët e Akademisë duhet të shikojnë tani të gjithë filmat e nominuar në secilën kategori në mënyrë që të mund të marrin pjesë në raundin përfundimtar të votimit, i cili vendos për fituesit.

Përdorimi i AI në film u bë një temë e nxehtë pasi Adrian Brody mori çmimin për aktorin më të mirë për rolin e tij në “The Brutalist” në ceremoninë e Oscars të këtij viti në mars.

Filmi përdori AI gjeneruese për të përmirësuar theksin e aktorit kur ai fliste hungarisht.

Më pas doli që teknologjia e ngjashme e klonimit të zërit u përdor për të përmirësuar zërat e këndimit në muzikalin fitues të Oscarit, Emilia Perez.

Aftësia e teknologjisë për të ndryshuar ose përputhur me shpejtësi tonin dhe stilin e një artisti, ose për të kryer modifikime të tilla si ndryshimi i hollë i pamjes së dikujt, e ka ndihmuar atë të bëhet më popullor në prodhimin e muzikës dhe filmit.

Pianistja Maria Ludwika Gabrys në maj hap edicionin jubilar të Chopin Piano Fest

Posted on by Kult Plus

Ceremonia e hapjes së edicionit jubilar të 15-të të Chopin Piano Fest do të filloj me pianisten Maria Ludwika Gabrys- Heyke, profesoreshë dhe Shefe e Departamentit të Muzikës së Vjetër dhe e Çembalos në Universitetin e Muzikës “Fryderyk Chopin” në Varshavë.

Gabryś-Heyke është fituese e shumë Çmimeve të Para, përfshirë Konkursin Ndërkombëtar “Ludwig van Beethoven” në Hradec nad Moravicí (Republika Çeke), “Edwin Fischer-Wettbewerb” në Lucernë (Zvicër) dhe “Chopin Golden Ring” në Ptuj, Slloveni.

Festivali më i madh i muzikës klasike “Chopin” vjen në bashkëpunim me Zyren e Bashkimit Evropian në Kosovë, për nder të Ditës së Evropës.

“Nga 8 Maji deri më 9 Qershor 2025, festojmë 15 vite muzikë me 15 koncerte ku perfomojnë artistë të njohur, ansamble kamertale, Orkestra e Filharmonisë së Kosovës me soliste dhe koncertet e dedikuara per talentët e rinj premtues.

Bashkohuni me ne për ta festuar së bashku këtë edicion jubilar në Amfiteatrin e Ri, Biblioteka Qendrore Universitare Prishtinë!”, thuhet në njoftim.

Ceremonia e hapjes së Chopin Piano Fest nis më 8 Maj në ora 20:00, në Amfiteatrin e Ri të Bibliotekës Qëndrore Universitare./ KultPlus.com

Dita Ndërkombëtare e Gjuhës Angleze

Posted on by Kult Plus

Në pallatin e xhamtë të OKB-së, dita e sotme i kushtohet gjuhës angleze.

Dita e Gjuhës Angleze në Kombet e Bashkuara festohet çdo 23 prill, datë që tradicionalisht kujtohet si ditëlindja dhe data e vdekjes së Uilliam Shekspirit. Përveçse ishte dramaturgu më i famshëm në gjuhën angleze, Shekspiri pati një ndikim të rëndësishëm në anglishten moderne.

Krijimtaria e Shekspirit me gjuhën nënkuptonte se ai kontribuoi me qindra fjalë dhe fraza të reja: gossip (thashetheme), fashionable (i modës) dhe lonely (i vetmuar) u përdorën për herë të parë nga Shekspiri. Ai shpiku gjithashtu fraza si “break the ice” (të thyesh akullin), “faint-hearted” (zemërdobët) dhe “love is blind” (dashuria është e verbër).

Anglishtja është një nga gjuhët e komunikimit ndërkombëtar. Njerëzit nga vende dhe kultura të ndryshme janë gjithnjë e më shumë në gjendje të komunikojnë me njëri-tjetrin në anglisht, edhe nëse kjo nuk është gjuha e tyre e parë. Kjo e bën atë një mjet thelbësor për bashkëpunimin dhe diplomacinë globale.

Në Kombet e Bashkuara, anglishtja është një nga dy gjuhët zyrtare të punës, së bashku me frëngjishten./atsh/ KultPlus.com

Sot, dita e lindjes dhe e vdekjes së William Shakespeare

Posted on by Kult Plus

Sot, më 23 prill shënohet Dita Botërore e librit, ndërkaq po sot bëhen 457 vjet nga lindja dhe 405 vjet që kur ndërroi jetë autori William Shakespeare.

William Shakespeare ishte një dramaturg anglez që lindi më 23 prill 1564 në Stratford mbi Avon dhe vdiq më 23 prill 1616 në po të njëjtin qytet.

William Shakespeare e ngriti artin poetik në majat më të larta. Kur flitet për të shumë pak autor i qëndrojnë përkrah dhe asnjë përsipër. Studimet, analizat dhe komentet rreth tij janë të panumërta por përfundimi është i njëjtë: vepra shekspirane është e admirueshme si tërësi dhe në të tërë përbërësit e veçantë. Vepra e tij së bashku me Biblën dhe Deklaratën e të Drejtave të Njeriut janë shtyllat në të cilat ngritet identiteti i Evropës historike.

Shakespeare konsiderohet si shkrimtari më i shkëlqyer i gjuhës angleze, në mënyrë absolute, një ndër shkrimtarët më të mëdhenj të të gjitha kohërave. Njeri nder shkrimtarët më të famshëm në botë. Ai ka qenë komediograf, dramaturg, por edhe aktor. Ai jo vetëm që shkroi disa tragjedi të jashtëzakonshme të cilat hynë në historinë e letërsisë botërore, por edhe shumë komedi dëfryese që nuk u shfaqen kurrw.

Veprimtaria dramatike e Shekspirit u zhvillua në kuadër të teatrit elizabetian dhe ka si kuadër historik mbretërimin e Elizabetës I (1558 – 1603). Kjo epokë njihet dhe si epoka e artë e teatrit anglez. Përkrah teatrit klasik, ky teatër përbën dukurinë më të rëndësishme e më të mrekullueshme për teatrin botëror në përgjithësi. Në këtë periudhë lëvrohen të gjitha llojet e dramatikes me të njëjtin sukses madje pasurohen me elemente të reja. Por kulmin e arrin tragjedia, e cila i paraqet heronjtë para konfliktesh e dilemash të skajshme, prej të cilave dilet me vullnet e forcë shpirtërore të paepur ose dalja nuk ekziston fare.

Gjatë krijimtarisë së tij, Shekspiri realizoi 37 vepra për teatrin, nga të cilat 13 tragjedi, 10 drama historike dhe 14 komedi. Pjesa tjetër e krijimtarisë përfshinë 154 sonete që mbahen si realizimi poetik më i çmueshëm i gjithë kësaj periudhe dhe 2 poema të gjata.

Aftësia e tij qëndronte në të hedhurit e rrëfimit përtej, për të përshkruar kështu pamjet e brendshme dhe të thella të natyrës njerëzore. Mendohet se pjesën më të madhe të veprave të tij t’i ketë shkruar midis viteve 1585-1611, edhe pse kronologjia e veprave që i atribuohen atij nuk njihen me saktësi, duke shkaktuar kështu mangësi në lidhje me hartimin e një biografie të thellë dhe të plotë për këtë figurë madhështore të letërsisë.

Shekspiri përdori rreth 20 mijë unitete gjuhësore ndërkohë që fjalori aktiv i njeriut të epokës nuk përmbante më shumë se 1500 fjalë. Kishte një gjuhë jashtëzakonisht te gjallë dhe të pasur. Përdorte neologjizmat, lojërat e fjalëve dhe fjalë me shumë kuptime. / KultPlus.com

Sot shënohet Dita Ndërkombëtare e Librit

Posted on by Kult Plus

Dita Ndërkombëtare e Librit dhe të drejtave autoriale që është përzgjedhur të jetë 23 prilli, është një datë me kuptim simbolik për letërsinë botërore.

Me këtë datë të vitit 1616, lidhet vdekja e dy kolosëve të letërsisë botërore: Shekspirit në Angli dhe Miguel de Servantes në Spanjë.

I pari konsiderohet si shkrimtari më i madh i të gjitha kohëve dhe vendeve, ndërsa i dyti është autori i veprës më të përkthyer në botë. Kjo datë lidh edhe autorë tjerë në ditën e lindjes a vdekjes së tyre: Inca Garcilaso de la Vega, Maurice Druon, Halldór Kiljan Laxness, Vladimir Nabokov, Josep Pla dhe Manuel Mejia Vallejo.

Kjo datë shënohet në botë që nga viti 2003, ndërsa është përzgjedhur në vitin 1995 me qëllim të kontribuojë në mbarë botë për të drejtat e autorit duke inkurajuar të gjithë, e në veçanti të rinjtë për të zbuluar kënaqësinë e leximit.

Kjo datë është edhe një thirrje për të rritur respektin për kontributet e pazëvendësueshme të autorëve dhe librit në progresin social dhe kulturor të njerëzimit./KultPlus.com

“Unë jam ende këtu” poezia prekëse nga Pat A. Fleming

Posted on by Kult Plus

“Unë jam ende këtu” është një poezi prekëse që çdokush duhet ta lexojë. I kushtohet viteve që shkojnë dhe moshimit të një individi. Edhe pse bukuria e jashtme nuk është më e njëjta, autorja shprehet se me kalimin e viteve, njeriu bëhet më i gatshëm për të dashuruar dhe për të falur. Mosha e thyer sipas autores, është e barabartë me një dëshirë akoma më të fortë për t’u kapur pas jetës, edhe pse për të tjerët mund të dukesh si një person që jeton kot në këtë botë. Duke kaluar nga vargu në varg, në poezi mund ta ndjesh dhimbjen e autores për moshimin, por njëkohësisht dhe dëshirën e saj të brendshme për të jetuar akoma më tepër.

“Unë jam ende këtu”

Pamja ime nuk ka asgjë të veçantë,
fytyra açik moshën e tregon,
trupi im është i drobitur,
dhe energjia nuk është njësoj.

Shumë shpesh kujtesa më tradhëton,
dhe i humbas gjërat gjatë gjithë kohës.
Një çast e di se çfarë kam në plan të bëj,
dhe çastin tjetër nga mendja më fshihet.

Përpiqem shumë ta shmang pasqyrën,
ka gjëra që nuk do të doja t’i shihja,
dhe kur më ndodh të hedh shkarazi një vështrim,
nuk arrij ta njoh më veten.

Gjërat që isha mësuar t’i bëja me lehtësi,
tani mund të më shkaktojnë dhimbje dhe lëndim,
dhe cilësia e gjërave që bëj
nuk mund të jetë kurrë e njëjta.

Gjithmonë e krahasoj veten time më të plakur
me kohët e mëparshme kur isha më e re,
ndonëse e di se shumë kohë po shpenzoj,
për atë që isha më parë veten po e mundoj.

Por gjëja që më dëshpëron vërtet,
kur mendoj atë që njerëzit shohin,
nën guaskën time zhelemele, të lodhur,
ndihem ende në moshë e pandryshuar.

Zemra ime ende mund të ndiejë pafund dashuri,
dhe ndonjëherë mund të dhembë ende.
Zemra ime mund të mbushet me aq shumë gëzim,
dhe pastaj papritmas mund të shkërmoqet.

Shpirti im mund të ndiejë ende simpati
dhe mall për faljen dhe paqen.
Dhe ka herë që drita e tij shkëlqen me guxim
dhe herë të tjera kur digjet për çlirim.

Është e vërtetë, ndoshta tani që jam e moshuar,
e kuptueshme është të ndihem e vetmuar,
por kjo vullnetin e mirë ma ka shtuar,
t’i fal e t’i lë të shkojnë konfliktet e kaluara.

Ndoshta për disa mund të dukem e shëmtuar dhe e vjetër,
një person që kot jeton në këtë botë,
por unë jam ende krejt e vetëdijshme për bukurinë e brendshme,
dhe vlera ime nuk mund të anashkalohet.

Pra, edhe pse jo aq e fortë, e bukur jo e jo, është e vërtetë,
unë jam ende këtu dhe dua aq shumë të jetoj.
Ngaqë e di se nuk ka njeri në këtë botë njësoj si unë,
dhe askush që ka më shumë për të dhënë. /bota.al/ KultPlus.com

Goethe: Njeriu sheh në botë atë se çfarë bart në zemrën e tij

Posted on by Kult Plus

Sidoqoftë, gjatë kohës në universitet, Goethe kishte qenë më shumë i pasionuar me shkrimin, ndonëse supozohet se ai i ka djegur disa prej shkrimeve të tij sepse i ka konsideruar si të pavlefshme.

Shpeshherë i vlerësuar edhe si Shakespeari gjerman, Goethe e ka arritur famën në moshën 25-vjeçare pas publikimit të novelës “The Sorrows of Young Werther”. Thuhet se novela ka pasur aq ndikim mbi meshkujt, saqë e ka bërë vetëvrasjen të jetë në modë për ta.

Megjithatë, vepra “Faust” mbetet kryevepra e tij. Ai e ka filluar dramën dypjesëshe poetike rreth moshës 23-vjeçare dhe e ka përfunduar vetëm pak muaj para vdekjes.

Legjenda e eruditit që ia shet shpirtin Djallit për njohuri të pafundme dhe kënaqësi ka qenë bazë për shumë punime tjera artistike.

Sidoqoftë, më poshtë jua sjellim disa thënie nga Goethe të cilat do t’jua ndryshojnë mënyrën se si e shihni veten dhe tjerët:

“Njeriu sheh në botë atë se çfarë bart në zemrën e tij”

“Lehtësisht mund ta gjykoni karakterin e njeriut duke e parë se si i trajton ata që nuk mund të bëjnë asgjë për të”

“Shijoni kur mundeni, e duroni kur duhet”

“Njeriu duhet që të paktën çdo ditë ta dëgjoj një këngë, ta lexojë një poemë të mirë, ta sheh një pikturë të bukur dhe, nëse është e mundur, t’i flet disa fjalë të arsyeshme”

“Njeriu dëgjon vetëm çfarë kupton”

“Kuraja është përkushtimi për të filluar pa ndonjë garanci për sukses”

“Në mbretërinë e ideve çdo gjë varet nga entuziazmi… në botën e vërtet e gjitha varet nga këmbëngulësia”

“Posa t’i besoni vetvetes, do të dini si të jetoni”

“Të mendoni është lehtë. Të veproni është vështirë. Por gjëja më e vështirë në botë është të veproni në përputhshmëri me mendimet tuaja”

“Magji është të besoni në vetvete, dhe nëse mund ta bëni këtë, ju mund të bëni gjithçka”

“Mos ëndërroni pak sepse ëndrrat e vogla nuk e kanë fuqinë t’i lëvizin zemrat e meshkujve”

“Çdo gjë është e vështirë para se të bëhet e lehtë”. / KultPlus.com

Bukowski: Unë kam qenë i bekuar me një jetë të mjerë, kjo është e gjitha. Një jetë e ndyrë për të shkruar

Posted on by Kult Plus

10 thënie nga Charles Bukowski për të shkruarit.

 “Të shkruash nuk është aspak punë… Dhe kur njerëzit më thonë se sa e dhimbshme është të shkruash, nuk e kuptoj sepse është njësoj si të rrokullisesh nga mali që e njeh. Është çliruese. Është e këndshme. Është një dhuratë dhe paguhesh për atë që dëshiron të bësh.”

“Nëse do të provosh, shko deri në fund. Përndryshe, as mos filloni. Kjo mund të nënkuptojë humbjen e të dashurave, grave, të afërmve e ndoshta edhe të mendjes suaj. Mund të nënkuptojë të mos hani për tre ose katër ditë. Mund të nënkuptojë të ngrihesh në një stol parku. Mund të nënkuptojë burg.”

“Si shkruani, si krijoni?” Jo, u thashë atyre. Ju nuk provoni. Kjo është shumë e rëndësishme: të mos provoni, as për Cadillacs, krijimin apo pavdekësinë. Ju prisni, dhe nëse nuk ndodh asgjë, prisni edhe pak.”

“E dini se çfarë më intereson? Çfarë do të shkruaj nesër mbrëma. Kjo është gjithçka që më intereson, poezia e radhës, vargu tjetër i ndyrë. Ajo që është e kaluara është e kaluar, nuk dua të merrem me të, ta lexoj dhe të luaj me të, dhe të kënaqem me të. Ka ikur, ka përfunduar. Nëse nuk mund të shkruash rreshtin tjetër… Epo, je i vdekur.”

“Unë kam qene i bekuar me një jetë të mjerë, kjo është e gjitha. Një jetë e ndyrë për të shkruar.”

“Jetoni pak dhe blijini vetes një makinë shkrimi.”

“Të mos shkruash nuk është mirë, por të përpiqesh të shkruash kur nuk mundesh është më keq.”

“Shkrimtarët janë njerëz të dëshpëruar dhe kur pushojnë së qeni të dëshpëruar, pushojnë së qeni shkrimtarë”.

Ai pyeti: “Çfarë e bën një njeri shkrimtar?” “Epo,” thashë, “është e thjeshtë. Ose shkruan në letër, ose hidhesh nga një urë.”

“Kur shkruani, fjalët tuaja duhet të shkojnë kështu – Bim! Bim! Bim! Çdo rresht duhet të jetë plot me një lëng të shijshëm, me shije. Duhet të jenë plot pushtet, duhet të të bëjnë të kthesh një faqe.” / Përktheu Taunita Xhukolli / KultPlus.com

Vesë dashurije

Posted on by Kult Plus

Poezi e shkruar nga Lasgush Poradeci

Sillet heshtur an’ e mb’anë
Hij’ e gjumit të pandalë –
Kú jan’ ëndërat, kú janë,
Gjumë ti, të qofsha falë?

Kú ‘sht’ o! mik’ e gjithë ditës,
Të m’a shohë shpirt’ i sgjuar?
Zjarr’ i syrit vetëtitës
Që më pati përvëluar?

Sonte mbeta mun në pisë
Nën’ ushtimin e një buje:
Moj motriçk’ e vogëlisë,
Nuk të shoh, po ti këtú-je…

Ti mendon mi supë t’ime
E mbështetur më një faqe;
Rëgëtin me dëshërime
Zemr’ e mbushur me farmaqe;

Më flet tinës buz’ e shkruar,
Fjal’ e urt’e gojës s’ate,
Pshon për kohën e kaluar
Që më s’vjen që kur na vate;

Që kur lamë shokërinë
Sa zu zemra të buçasi –
Oh! sa shpesh më ven e vinë
Përkëdheljet e çdo çasi!

Pa mendohem me llaftarë
Sí të humba posi hije
Sa pikovi lot’i parë,
Posi vesë dashurije. /KultPlus.com

Jack Nicholson, gjeniu i kinemasë amerikane

Posted on by Kult Plus

Jack Nicholson është një nga aktorët më të shquar të filmit amerikan të gjeneratës së tij, i shënuar për portretizimet e tij të mrekullueshme dhe përshtatjen me çdo lloj karakteri.

Jack Nicholson u lind në Neptun, New Jersey, më 22 prill 1937 dhe u rrit në Manasquan, New Jersey, rreth 50 milje në jug të qytetit në Jersey Shore. Njerëzit që ai besonin se ishin prindërit e tij u quajtën John dhe Ethel May Nicholson. June Nicholson, e cila ai besonte se ishte motra e tij më e vjetër, ishte një aktore që pati nje karrierë të shquar

June vdiq nga kanceri në vitin 1963, kur Jack Nicholson ishte 26 vjeç. Më shumë se një dekadë pas vdekjes së saj, në vitin 1974, një reporter i revistës TIME që po hulumtonte mbi Nicholson zbuloi disa informacione tronditëse: June ishte në fakt nëna e Nicholsonit dhe John e Ethel May ishin gjyshërit e tij. “Do të thosha se ishte një ngjarje mjaft dramatike, por nuk ishte ajo që unë do ta quaja traumatizuese”, tha Nicholson për zbulimin e sekretit të familjes së tij.

“Në fund të fundit, deri në kohën kur kuptova se kush ishte nëna ime, unë isha mjaft i fortë psikologjikisht. Në të vërtetë, m’u bënë më të qarta disa gjëra.”

Në vitin 1954, Nicholson u zhvendos në Los Anxhelos, Kaliforni, ku June kishte një apartament. Deri në këtë kohë, Nicholson ishte rritur e ishte bërë një djalë i pashëm dhe tërheqës, prototipi i aktorëve kryesorë të filmave të Hollivudit në atë kohë. Një producent i MGM-së, Joe Pasternak, vuri re pamjen e Nicholson dhe i dha atij mundësinë të bëhej pesë e trupës së Jeff Corey.

Debutimi dhe performanca që e definuan si një nga më të mirët
Jack Nicholson bëri debutimin e tij në filmin me buxhet të ulët të vitit 1958, Cry Baby Killer, duke luajtur një adoleshent, i cili gabimisht beson se ka kryer vrasje. Gjatë gjithë viteve 1960, ai vazhdoi të shfaqej në shumicën e filmave horror me buxhet të ulët. Pas një roli të vogël në komedinë e zezë të vitit 1960, “Little Shop of Horrors”, Nicholson u shfaq në The Terror (1963), Back Door to Hell (1964), Ride in the Ëhirlëind (1965) dhe The Shooting (1966).

Performanca e shkëlqyer e Nicholson erdhi si avokati George Hanson në filmin klasik Easy Rider (1969). Ai u nominua për një Academy Aëard si aktori më i mirë mbështetës për performancën e tij. Më pas, në vitin 1970, Nicholson luajti në filmin Five Easy Pieces, një hit i befasishëm në të cilin luajti një ish figurë muzikore të pakënaqur. Nicholson përsëri mori një nominim tnga Academy për performancën e tij, këtë herë për aktorin më të mirë kryesor. Performanca e tij e ardhshme fantastike ishte si një oficer i çmendur i Marinës së Uashingtonit në komedinë e zezë The Detail Last (1973), edhe një herë duke i dhënë atij një nominim për Oskar si aktori më i mirë.

Suksesi i vazhdueshëm

Nicholson u kthye në një nga performancat më të respektuara të karrierës së tij në filmin e Roman Polanskit të vitit 1974 Chinatown. Ai portretizoi spiun rivat, i quajtur Jake Gittes, i cili ishte ngarkuar me gjurmimin e një vrasësi në një ngarolet e tij më të mirë dhe më kompleks. Ai më në fund mori çmimin e tij të parë të Akademisë si aktori më i mirë në filmin e vitit 1975, “One Fleë Over the Cuckoo’s Nest”. Në vitin 1980, Nicholson dha një performancë të magjishme, ndoshta më të mirën, si një kujdestar në një hotel, film i përshtatur në romanin e Stephen King, The Shining.

Gjatë gjithë viteve 1980, Nicholson pati disa role të shkëlqyera : si Eugene O’Neill në Reds të vitit 1981, për të cilën ai fitoi një tjetër Oskar për Aktorin më të Mirë Mbështetës, si dhe në Terms of Endearment (1983) dhe si Joker në Batman (1989 ). Nicholson u kthye në formë të lartë në vitet 1990 me: A Feë Good Men (1992) dhe As Good As It Gets (1997), për të cilën ai fitoi Oskarin e tretë për aktorin më të mirë për portretizimin e një shkrimtari mizantrop.

Jack Nicholson është padyshim një nga aktorët më të mëdhenj të gjeneratës së tij. Përveç, roleve të shumta, Nicholson dallohen për mënyrën sesi ai ka portretizuar personazhe të ndryshëm. Larmia e gjerë e karaktereve të Nicholson e ka bërë atë një nga aktorët më misterioz të brezit të tij, pasi audiencat kanë tentuar që të kuptojnë se cilat nga personalitetet e ndryshme që ai ka portretizuar, i afrohet Nicholsonit të vërtetë./KultPlus.com

Mall

Posted on by Kult Plus

Poezi nga Hilë Mosi

Vend i dashtun , ku un’leva,
Sa sa her’ me mall t’kujtoj!
Kurr si sot dashtni nuk ndjeva,
Shum’ Shypni, un’ ty t’dishroj!

Shpesh kujtimet m’shkojn’ te shpia,
Ku me mall e shkush fmininë,
Zemrën krejt ma grin dashtnia
E prej mallit mrend po zin.

Ah, at’ votër kur kujtova,
Ku qark saj un’ jam rrethu…
Dy tri pika lot i lshova,
Ktu n’kët vend ku jam mërgu.

Kur ma thell’ jam shty n’mendime
E mjerimin kam kujtu…
Ikne, ikne ç’pata gzime,
Zemra faret m’u coptu!/ KultPlus.com

‘Don Kishoti dhe mullinjtë e erës’, fragment nga romani i Miguel de Cervantes

Posted on by Kult Plus

Fragment nga romani “Don Kishoti dhe mullinjtë e erës” nga Miguel de Cervantes:

Atje sipër, në një pllajë, ishin të shpërndarë tridhjet apo dyzet mullij me erë. Sapo i vuri re, Don Kishoti u kthye nga shërbëtori i tij dhe i tha:

– Fati po na ndihmon që të kryejmë punët tona më mirë se çdo ta dëshironim, sepse, ja miku im Sanço Pança, ku po na shfaqen përpara nja tridhjet apo pak më shumë gjigantë të shpërmasuar, me të cilët do të ndeshemi në një luftë të vërtetë, për t’i shërbyer perëndisë, duke shfarosur nga faqja e tokës këtë farë të keqe.

– Ç’gjigantë, mor zotëri? – pyet Sanço.
– Ata që shihen atje, larg, me gjymtyrë mjaft të gjata – e sqaron i zoti.
– Mor zotëri, ato që duken atje larg, nuk janë gjigantë, por mullij ere dhe ato që duken si duar, janë në fakt, krahët që duke u rrotulluar nga era, vënë në lëvizje gurët e mullirit.
– Siç po duket – përgjigjet Don Kishoti – ti nuk je shumë i dhënë pas aventurës: ata janë gjigantë, dhe nëse ti ke frikë mund dhe të tërhiqesh mënjanë e të fshihesh, ndërkohë që unë do të përfshihem në një betejë të furishme dhe të pabarabartë me ta.
Dhe, sapo tha këto fjalë, ai goditi me mamuze kalin e tij, Rosinantin, pa dëgjuar fare thirrjet e dëshpëruara të shërbëtorit të tij, Sanços, që përsëriste pa pushim se ato gjëra që ai po sulmonte, pa më të voglin dyshim ishin thjesht mullij me erë dhe jo gjigantë. Por ai ishte aq i thithur nga ideja se ata ishin gjigantë, saqë jo vetëm nuk dëgjonte më thirrjet e Sanços, por as nuk e pastroi më shikimin dhe kur ishte fare pranë tyre, por përkundrazi po ulëriste:
– Mos ja mbathni o frikacakë, o krijesa të poshtra, sepse ai që po ju sulmon është thjesht një kalorës i vetmuar.

Në këtë kohë filloi të fryjë pak erë dhe krahët e mëdhenj të mullijve filluan të rrotulloheshin ngadalë. Duke parë një gjë të tillë Don Kishoti thirri:
– Ju mund të lëvizni edhe më shumë krahë se ai gjiganti njëqindkrahësh (Briarée), por ju do të paguani për këtë.
Dhe duke thënë këto fjalë, e gjithë qenia e tij u pushtua nga kujtimi për damën e tij, Dulqinën, me dëshirën-kërkesë për t’i qenë pranë si shpëtimtare ndaj këtij rreziku të madh. Dhe, duke u mbuluar me mburojë dhe me ushtën gati për luftim, ai u turr përpara me një galop të Rosinantit, për të arritur tek mulliri i parë, në njërin krah të të cilit nguli shtizën e tij. Por në këtë kohë era filloi të fryjë me aq forcë, sa që e bëri ushtën copë-copë, duke përplasur përtokë dhe kalorësin e kalin e tij.
Sanço Pança, i shushatur mbi gomar, shpejtoi për të ndihmuar të zotin dhe kur ishte pranë tij, konstatoi se goditja kishte qenë aq e fortë sa zotëria akoma nuk po arrinte të lëvizte.

– Më ndihmoftë perëndia – tha Sanço – a nuk ju thashë që të kishit mendjen në atë që po bënit, sepse që ata nuk ishin veçse mullij me erë, asnjeri nuk mund ta mohojë, me përjashtim të atij që në kokë i fryn erë tjetër.
– Hesht, miku im Sanço – u përgjigj Don Kishoti – objektet e luftës janë shpesh sende në një shndërrim të vazhdueshëm. Prandaj, unë mendoj, madje kjo është vetë e vërteta, që ai dijetari Freston, që më vodhi kabinetin dhe librat e mi, i transformoi ato gjigantë në mullij, për të më hequr nga dora lavdinë, pas një fitoreje të sigurtë. E tillë është dhe armiqësia e tij e madhe ndaj meje. Por, në fund të fundit, këto marifete të ndyra nuk mund të triumfojnë kundër mirësisë së shpatës sime.
– Perëndia bëftë për ne sa mundet – u përgjigj Sanço Pança dhe e ndihmoi atë t’i hypte Rosinantit që ishte dhe ai i përplasur përdhe… /KultPlus.com

‘Si trëndafil çel dashuria’

Posted on by Kult Plus

Poezi nga Robert Bërns

Si trëndafil çel dashuria,
Në mes të kopshtit tim,
Dhe si një këngë bukuria,
S’më ndahet në udhëtim.

Kjo bukuri mbi të gjitha mbetet,
Asgjë mbi dhe s’e tund,
Me mua ecën gjersa detet,
Të thahen gjer në fund.

Nuk thahen detet zemra ime,
Graniti nuk firon,
Nuk ndalet rëra në udhëtime,
Se rëra veç vrapon…

Mbeç me shëndet për ty ngre gotën,
Mos u mërzit o shpirt!
Sikur të bredh me këmbë botën,
Të gjej, por vetëm prit!.

Përktheu: Dritëro Agolli/KultPlus.com

‘ E dashuroj kaq fort, sa nuk di si ta dëshiroj…’

Posted on by Kult Plus

Poezi nga Fernando Pessoa

Edhe mungesa e saj
është diçka që rri me mua.
E dashuroj kaq fort,
sa nuk di si ta dëshiroj.
Nëse nuk e shoh,
e përfytyroj dhe bëhem
i fortë si pemët e larta.
Por nëse e shoh dridhem.
Nuk di se çfarë është
ajo që ndjej në mungesën e saj.
Vetja ime e çdo forcë më braktis.
Gjithë realiteti më vështron
si një luledielli
me fytyrën e saj në mes.

Përktheu: Rielna Paja

Immanuel Kant: Qielli me yje mbi mua, ligji moral në mua…

Posted on by Kult Plus

Immanuel Kant, kunguesi i “Kritikës së arsyes së kulluar” në mendimin filozofik, mëtuesi i postulatit: “Qielli me yje mbi mua, ligji moral në mua”…

Immanuel Kant (1724 — 1804) ishte një filozof i madh gjerman dhe një ndër filozofët më të shquar.
Vepra e tij “Kritikë e arsyes së kulluar” shënon pikë-kthesën qendrore në historinë e filozofisë dhe fillimin e filozofisë moderne.

Lindi në vitin 1724 në Kënigsberg, Prusi (sot Kaliningrad, Rusi) si fëmija i katërt nga nëntë fëmijë.

Kanti ishte një nxënës i mirë, megjithëse jo i shkëlqyer.

Ai u rrit në një shtëpi pietiste, një Lëvizje pas Luteriane që dallohej për një përkushtim të fortë, dhe një lexim të hollësishëm të Biblës.

Për pasojë, Kanti mori një edukim të ashpër dhe të rreptë, ndëshkues dhe disiplinor gjë që e ndihmoi atë në mësimin fetar, të latinishtes, dhe rreth shkencave dhe matematikës.

Kanti ishte i pari i cili predikoi dhe hodhi hipotezën se planetët formoheshin nga mjegullnaja grimcash dhe pluhuri, kundrejt idesë teologjike fetare, e cila ishte akoma ideja dominante në kohën e kur ai jetoi, se planetet janë të krijuar nga fuqia hyjnore.

Ai gjithashtu do të predikonte për ekzistencën e galaktikave të tjera përveç galaktikës tonë.

Filozofia e Kantit pati një ndikim të jashtëzakonshëm në mendimin perëndimor.

Gjatë jetës së tij, mendimi i tij pati një vëmendje të madhe, shumica kritikë, megjithëse ai pati një ndikim pozitiv të Fishte, Shelingu, Hegeli dhe Novalisi gjatë viteve 1780 dhe 1790.

Nga studimet e rëndësishme të periudhës parakritike është interesante sidomos vepra e Emanuel Kantit “Historia e përgjithshme e natyrës dhe teoria e qiellit”, në të cilën paraqiti hipotezën e njohur të tij mbi krijimin e botës nga thërrmijat materiale të panumërta kaotike që bashkohen atje ku ekziston forca më e madhe e tërheqëse.

Sistemi ynë diellor është, ndërkaq, vetëm një pjesë e universumit, thotë Immanuel Kant.

Duke dalluar në këtë studim të madhërishmen dhe të bukurën, Kanti konsideronte se e madhërishmja duhet gjithmonë të jetë e madhe, ndërsa e bukura mund të jetë edhe e vogël.

Immanuel Kant vdiq ne 12 Shkurt, 1804, ndërkohë që shumë nga veprat e tij i gjejmë dhe sot, e janë ende të vlefshme.

Në vijim, supershendeti.com ju sjell 25 aforizma nga Immanuel Kant…

1. “Ai që e bën veten krimb, nuk mund të ankohet pastaj kur të tjerët shkelin mbi të me këpucë”.

2. “Çdo gjë që është shkruar nga meshkujt në lidhje me femrat duhet të mbesë e dyshimtë, duke qenë se ata janë në të njëjtën kohë edhe gjykatës edhe pjesë e çështjes”.

3. “Më është dashur ta refuzoj njohjen, për të t’i bërë vend besimit”.

4. “Njeriu duhet të jetë i disiplinuar, sepse për nga natyra ai i papërpunuar dhe i egër”.

5. “Kush është mizor ndaj kafshëve është po aq i pandjeshëm edhe ndaj njerëzve”.

6. “Një veprim, për të qenë moralisht i denjë, duhet të bëhet nga përgjegjësia”.

7. “Rregullat e lumturisë: diçka për të bërë, dikë për ta dashuruar dhe diçka për të shpresuar”.

8. “Vepro duke e konsideruar njerëzimin, si tek vetja si tek të tjerët, gjithmonë si qëllim, kurrë thjesht si mjet”.

9. “Nuk ka virtyt aq të madh, sa të jetë i sigurt prej tundimit”.

10. “Ata që thonë se bota do të shkojë gjithnjë siç ka shkuar deri sot, kontribuojnë që parashikimi i tyre të dalë i vërtetë”.

11. “Yjet e qiellit përmbi mua, ligji moral në mua”.

12. “Miq të njerëzimit, mos ia mohoni arsyes privilegjin e të qenët guri i fundit i krahasimit me të vërtetën”.

13. “Vepro në atë mënyrë që, parimi juaj i veprimit të bëhet vetvetiu një ligj për të gjithë botën”.

14. “E gjithë dija jonë fillon me shqisat, vazhdon pastaj tek kuptimi dhe mbaron me arsyen. Nuk ka asgjë më të lartë se arsyen”.

15. “Të gjitha interesat e arsyes sime, spekulative si dhe praktike, ndërthuren në tri pyetjet e mëposhtme: 1. Çfarë duhet të di? 2. Çfarë duhet të bëj? 3. Çfarë mund të shpresoj”?

16. “Përvoja pa teorinë është e verbër, por teoria pa përvojë është një lojë intelektuale e mirëfilltë”.

17. “Nga një dru i shtrembër si ky nga është bërë njeriu, asgjë e drejtë nuk mund të krijohet”.

18. “Lumturia nuk është një ideal i arsyes, por e përfytyrimit”.

19. “Papjekuria është paaftësia që dikush të përdorë inteligjencën e vet, pa u udhëhequr nga dikush tjetër”.

20. “Para ligjit njeriu është fajtor kur dhunon të drejtat e tjerëve. Para moralit ai është fajtor, nëse vetëm mendon ta bëjë këtë gjë”.

21. “Mosmirënjohja është thelbi i poshtërsisë”.

22. “Përtej çdo dyshimi, çdo dije fillon me përvojën”.

23. “Nuk është vetëm vullneti i Zotit që na bën të lumtur, por ne duhet ta bëjmë veten tonë të lumtur”.

24. “Është e domosdoshme që unë të jetoj i lumtur, por është e domosdoshme që sa të jetoj, të jetoj me nder”.

25. “Shkenca është dije e organizuar. Mençuria është jetë e organizuar”.

Miguel de Cervantes Saavedra, ai që nënshtroi kalorsiaken në letërsi përmes satirës te romani ‘Don Kishoti i Mançes’

Posted on by Kult Plus

Ndoshta ajo që arriti të bënte me romanin “Don Kishoti i Mançes” në letërsinë botërore do të ishte shumë më shumë se sa ai ishte gaditur në këtë sipërmarrje. Në atë kohë letërsia ndodhej në një taban të ashpër dhe tejet të ngurtë. Tematika dhe larmia e personazheve dhe ngjarjeve po vuante një lloj shterrimi. Nevoja për të vënë dorë në diçka që kishte shfaqur shenja dekompozimi ishte gjithnjë e më emergjente. Ndërsa askujt nuk i kishte rënduar në shpirt kjo situatë e shterruar e letrave dhe krijimtarisë. Një i prerë për luftë dhe aventura, më shumë se për penë, “ngre shpatën” dhe godet litarin që mban të tendosur velën e asaj anijeje të pakur që vijonte të lundonte në një detë të paanë. E përplas këtë pushtues të ujrave për shkëmbinjtë e brigjeve dhe kurajos, dhe me çfarë arrin të dalë në breg nis të ringre një anije tjetër, një anije më të shpejtë dhe më sfiduese për stuhitë dhe detet e ashpra të letërsisë që e presin kërcënueshëm.

Cili është ai që guxon kaq shumë?

Po, është Miguel de Servantes Saavedra, ai që do të hyjë në historinë e letërsisë botërore si nënshtruesi i kalorësiakes përmes satirës. “Don Kishoti i Mançes”, ishte kjo kryevepër e paarritshme fikshën që do ta ngjiste këtë spanjoll me mish e me shpirt në panteonin e famës.

Miguel de Servantes vdiq në Madrid më 22 prill si dhe u përcoll për në amshim më 23 prill duke u varrosur në një manastir triniteti si një françeskan. Është pikërisht 23 prilli i keqpërdorur si datë që në shumë hamendësime konsiderohet si datëvdekja e shkrimtarit. Shkaku i vdekjes së tij, në bazë të Antonio López Alonso, një mjek, i cili ka shqyrtuar dokumentacionin e mbijetuar deritani, ishte diabeti 2 dhe një cirozë së mëlçi. Aludime të ndryshme bëjnë fjalë që ky përkeqësim i shëndetit të Servantes erdhi si rezultat i konsumit të tepruar të alkoolit në vitet e fundit të jetës.
***
Miguel de Servantes Saavedra u lind më 29 shtator 1547 dhe vdiq më 22 prill 1616. Në historinë e letërsisë dhe tekstshkrimet për autorin, orvatet ta mbamendin atë si një novelist, poet dhe dramaturg i njohur.

Deri në vitin 1605 kur atë e kishte lënë takati dhe mbi vete mbante inatet e të pamundurave që cyt mosha e thyer, është fjala për një burrë 58-vjeçar, ai rroket prej një suksesi të paimagjinueshëm që i sjell romanin, “Don Kishoti i Mançes”. Servantes veç historive me femra, aventurave, deri tek pengmarrja nga një tufë mercenaresh algjerianë të komanduar nga një shqiptar, kishe shkruar, ose më saktë ishte ballafaquar me veten e tij të dështuar krijuese. Asaj pjese të krijimtarisë së Servantes nuk i’u kthye askush as për ta riparë, as për ta rivlerësuar, për ta lënë këtë emër të lidhur vetëm me “Don Kishotin e Mançes”, të cilin ai e bëri me dy pjesë.

Nga kritika, “Don Kishoti i Mançes” konsiderohet romani i parë modern europian dhe më i mirë i shkruar ndonjëherë. Ndikimi që pati në gjuhën spanjolle ka qenë aq themeltar sa u etiketua si “Gjuha e Servantesit”. Gjithashtu, ky roman pati një ndikesë rrapëllitëse në periudhën e bashkëkohësisë dhe përmbysjen e epokës së famës kalorësiake duke i transkriptuar këto heronj në personazhe grotesk. Kësodore arrijmë të kapim fillin e një pene inatçore, marazin e një burri me të shkuar shumëngjyrëshe dhe goditjen që pësoi nga rrufeja e famës, pod, ku ndodhet edhe sot e asaj dite. Gjithqysh ai arriti të shkruante një faqe shkëlqimtare në historinë e letërsisë dhe të sillte në jetë një emblemë filozofike dhe psikologjike, siç ishte “Don Kishoti i Mançes”.
***
Nëpër jetëshkrimet për shkrimtarit thuhet se Miguel de Servantes Saavedra, fëmija i katërt një mjeku, fillimisht regjistrohet në marinën tregtare spanjolle, por shpejt flota që e paguante përfshihet në njësitë luftarake. Servantes i ri shkëlqen si ushtarak. Ai plagoset tri herë në fushatat kundër otomanëve, më rëndë në betejën historike të Lepantos, një nocion gjeografik në Gjirin e Korintit, në Greqi.
Pas pesë vitesh shërbim, atë e lejojnë të kthehet në atdhe, në Spanjë. Për shërbimet e tij të vyera ndaj kombit, Servantes sapo ishte graduar me titullin “ushtar elitar” dhe në kthim kishte me vete edhe 2 letra për Mbretin Filip II të Spanjës. Të dyja letrat, që Servantesi i ruante me kujdes, kishin vlerën e rekomandimit, me qëllim që mbreti të çmonte atë që ai kishte bërë në luftë.
***
Pas pesë viteve të robërisë, Servantes u çlirua, falë negociatave të etërve të trinitetit. Më 27 tetor, ai mbërriti në Valencia, i dobët. I ati kishte për të shitur të gjithë pasurinë dhe shkurorëzuar nga të gjitha nderet për t’i dhënë lirinë. Përvoja ishte një pikë kthese në jetën e tij, si dhe referenca të shumta për tema të lirisë dhe robërit shfaqen në punën e tij. Servantes u kthye nga Algjeri i zhytur në borxhe për shkak të haraçit të paguar për lirimin e tij. Për të fituar të holla, ai vendosi të ishte kontingjent lufte. Ai shkoi në Portugali dhe mori pjesë në betejën e “Azores Las” në 1582. Një vit më vonë, ai u kthye në Spanjë me dorëshkrimin e një romance, “La Galatea” dhe ndoshta pjesën e parë të “Persiles y Segismunda”. Ai gjithashtu solli disa shënime për biografinë e tij. Gjatë këtij viti ai u bë babai i Isabel de Saavedra, një vajzë që kishte me një zonjë të aristokracisë së Lisbonës.

Më 12 dhjetor, 1584, 37- vjeçari Miguel de Servantes Saavedra ishte martuar me Katalina Dona de Palacios Salazara. Martesa e detyruar e Servantes për të kërkuar një punë funksionoi dhe në 1588 ai siguroi një pozitë si një zyrtar i qeverisë në jug të Spanjës, rekuizimi gruri dhe vajit të ullirit për fushatën e Armadës së pamposhtur. Posti i tij i ri i dha atij mundësinë për të mësuar zakonet dhe shprehitë e zakoneve, traditave nga Sevilje që ai përshkroi tek Don Kishoti. Ai u arrestua dy herë në Sevilje për marrje posedimin e materialeve që i përkitnin Katedrales Sevilje-së. Këto përvoja justifikojnë legjendë që pjesa e parë e Don Kishotit ishte shkruar në burg.

Qëndrimi i tij në Sevilla ishte një periudhë e fatkeqësive për Servantes. Fat i tij nuk ishte më i mirë në letërsi. Në vitin 1595, ai fitoi çmimin e parë (tre lugë argjendi) në një konkurs poeme, dhe tre vjet më vonë, kënga e tij El entierro del Rey Felipe II en Sevilla ka marrë një vëmendje, edhe pse pjesa tjetër e poemave të tij do të mbeten të pabotuar.
***
Xhaxhai i tij Alonso de Quesada Salazar thuhet se ka shërbyer si yshtje frymëzuese për të formësuar karakterin e Don Kishotit. Gjatë 20 viteve të ardhshme Servantes bënte një ekzistencë nomade, duke punuar si një agjent blerje dhe si një tagrambledhës. Ai vuajti falimentimin dhe u burgos të paktën dy herë (1597 dhe 1602) për parregullsitë në llogaritë e tij. Midis 1596 dhe 1600, ka jetuar kryesisht në Sevilje. Në vitin 1606, Servantes u vendos në Madrid, ku ka mbetur për pjesën tjetër të jetës deri në të shuar më 22 prill 1616.
***
Romani “Don Kishoti” i të madhit Miguel Serantes, gjeniut të letërsisë spanjolle, që bashkon në mënyrë krejt të natyrshme prirjen fantastike me shpirtin realist, del në dritë në periudhën kur romani kalorësiak e kishte humbur plotësisht joshjen dhe vëmendjen e lexuesit të kohës. Ai e solli këtë fikshën si një kundërvënie e fuqishme ndaj mentalitetit spanjoll mbi romanin kalorsiak, mbi këtë roman që ishte i molepsur nga figura të glorifikuara heronjsh të vendosur në situata të ekzagjeruara dhe që lëvizin në një botë eksploduese pasionesh dhe ngërthyer mes intrigash dhe aventurash të pabesueshme.
“Don Kishoti” nëtërësinë e vet rreket të ironizojë prirjeve kalorsiake, si dukuri shoqërore dhe historike të Spanjës. Servantesi zgjedh pikërisht një “hero” si Don Kishoti, një personazh sa grotesk aq dhe kompleks, për ta vendosur përballë ngjarjeve dhe situatave të fryra dhe shpesh herë absurde, për të realizuar dhe përmbushur aventura të çmendura, të cilat e pozicionojnë si romanin e pare antiroman në historinë e letërsisë, kurse Don Kishotin si të parin antihero në këtë lëm. Gjithqysh kjo kryevepër e vuri Servantesin në një radhë me përfaqësuesit e tjerë të mëdhenj të Rilindjes europiane për ta sjellë deri në ditët tona si një rast i veçar dhe emblematik i tekstshkrimit. Nëse kombi gjerman mburret me Gëten, ai angles nuk ka nguruar ta vendos në kreshtën më të lartë të krenarisë, tragjikomedianin më të madh të të gjitha kohërave, Uilliam Shekspir, edhe Spanja te Miguel de Servantes Saavedra ka të shëmbëllyer elementin më përfaqësues të kombëtares./albertvataj/KultPlus.com

Dy poezi nga Ibrahim Kodra

Posted on by Kult Plus

Poezi nga Ibrahim Kodra

Një lule

Mos më thuaj që nuk të kam dashur,
o lule e livadhit të virgjër!
Thuamë që është shuar dielli,
thuamë që toka është në flakë,
thuamë që hëna është ngjethur,
thuamë që qielli është në gjëmë,
thuamë që s’ka më agshole,
por mos më thuaj që nuk të kam dashur…

O NËNË

Nuk i ndiej më ledhatimet e tua të ëmbla
ashtu si era e prillit që përkëdhel lulet,
o nënë.
Ku je fshehur?
Nuk e shoh më buzëqeshjen tënde,
sytë e tu, sytë e tu gjithë vëmendje,
që asnjëherë nuk lodheshin
së ndjekuri ecjen time të pasigurt.
Ishe gjithçka për mua.
Fytyra jote: më e bukura
mes muzave.
Dhe flokët e tu
të gjatë e të zinj
mbulonin faqet e gëzueshme,
kur gjoksi ngjallte ngrohtësinë
nëpër venat fëminore.
Tani ku je fshehur?
E freskët në kujtesën time,
rikthehu, o nënë,
të përkëdhelësh fytyrën time të lodhur.

(Sot është 106-vjetori i lindjes së piktorit Ibrahim Kodra. Ka pirë uiski me Heminguein, ka ndejtur me Kadarenë, të cilin e ka propozuar me shkrim për çmimin “Nobel” si akademik që është, madje dhe i Akademisë Franceze. Pak veta e dinë që Kodra ka shkruar dhe poezi. Në shqip, por më shumë në italisht. I janë botuar disa dikur në Prishtinë, ku dhe ka shkuar më shpesh e hapur ekspozita… )/ KultPlus.com