Shkrirja e shpejtë e akullnajave mund të çojë në zhdukjen e tyre deri në fund të shekullit të 21-të, duke rrezikuar burimet e ujit, bujqësinë dhe biodiversitetin për miliona njerëz, ka theksuar një raport i ri i UNESCO-s.
Në pesë nga gjashtë vitet e fundit është parë tërheqja më e shpejtë të akullnajave, me periudhën 2022-2024 që shënon humbjen më të madhe trevjeçare të masës së akullnajave të regjistruar ndonjëherë.
Me ritmet aktuale të shkrirjes, shumë akullnaja në rajone si Kanadaja Perëndimore, SHBA-ja, Skandinavia, Evropa Qendrore, Kaukazi, Zelanda e Re dhe Tropikët pritet të zhduken deri në fund të shekullit të 21-të.
Sipas vëzhgimeve globale, akullnajat – duke përjashtuar shtresat e akullit kontinental të Grenlandës dhe Antarktikut – kanë humbur mbi 9.000 miliardë tonë akull që nga fillimi i regjistrimeve në vitin 1975.
“Kjo është e barabartë me një bllok të madh akulli të përmasave të Gjermanisë me një trashësi prej 25 metrash”, ka thënë Michael Zemp, drejtor i Shërbimit Botëror të Monitorimit të Akullnajave.
Ulja e akullnajave dhe reduktimi i reshjeve të borës në rajonet malore, të nxitura nga kriza klimatike, pritet të prekin dy të tretat e bujqësisë globale të ujitur.
Ndërsa rajonet e larta malore, të njohura si kullat e ujit të botës, ruajnë ujin në akullnajat që mbështesin qindra miliona nëpërmjet rrjedhave, shterimi i akullnajave kërcënon furnizimin me ujë dhe rrit rreziqet natyrore si përmbytjet, veçanërisht gjatë periudhave më të nxehta dhe më të thata.
Raporti thekson nevojën për financim të përshtatjes klimatike dhe përfshirjen e sektorit privat për të mbrojtur infrastrukturën e ujit, bujqësisë dhe energjisë në rajonet malore.
Asambleja e Përgjithshme e OKB-së caktoi vitin 2025 Viti Ndërkombëtar i Ruajtjes së Akullnajave dhe të premten, 21 Marsin, Ditën Botërore të Akullnajave, për të theksuar rolin kritik të akullnajave, borës dhe akullit në sistemin klimatik dhe ekonomitë globale.
Një projekt dedikuar historisë së Vlorës, që risjell në kujtesë vlera të çmuara si mikpritja dhe humanizmi ndër shekuj i vlonjatëve, sapo ka nisur jetësimin në terren. Muzeu Hebraik Shqiptar është projekti më i ri që u zgjodh të ndërtohet në Vlorë, e cila ishte shtëpia e komunitetit më të madh hebre në Shqipëri.
Muzeu po ngrihet mbi Lagjen e dikurshme të Hebrenjve dhe ndodhet në sheshin kryesor të qytetit, afër tre muzeve të tjerë, Muzeut Kombëtar të Pavarësisë, Muzeut Historik dhe Muzeut Etnografik, ku Muzeu Hebraik Shqiptar do të jetë pjesë e kompleksit kulturor.
Kryeministri Edi Rama, i cili ndodhet sot në Vlorë, nisi inspektimet nga ky kantier, ku së bashku me ministrin e Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit Blendi Gonxhja, u njoh me ecurinë e punimeve të nisura 1 muaj më parë.
“Vlen të meritojë më shumë prezantimi këtu, sepse objekti nuk shtrihet vetëm në këtë mbrojtjen, e objektit ekzistues, i cili është objekti i mbrojtur, po është gjithëpërfshirja po themi në gjithë këtë ansambël urban, ku ndihet fryma e restaurimit të Lagjes së Hebrenjve, që quhej një herë e një kohë. Ndërtimi është jashtëzakonisht shumë kompleks. Do të ketë disa përforcime që do të bëhen gati. Dhe strukturat e xhamit do jenë unike në të gjithë Shqipërinë. Edhe në botë ka shumë pak struktura të tilla”, u shpjegua gjatë prezantimit të punimeve.
“Është shumë e rëndësishme që të kuptohet nga të gjithë, që ky është një gur i munguar në mozaikun e Vlorës dhe atë shqiptar. Historia e shpëtimit të hebrenjve nga shqiptarët është një histori e jashtëzakonshme. Trashëgimi historiko-kultutore e jashtëzakonshme për të gjithë ne, dhe që flet për shqiptarët, pavarësisht myslimanë apo të krishterë. Dhe duhet pasur parasysh që me vendosjen e linjës direkte me Izraelin fillon kërkesa nga turistët izraelitë për të ardhur në Shqipëri. Kërkesa është shumë e madhe. Kanë filluar ta njohin historinë tonë me ta dhe ky është një gur themeli me të cilin do të ndërtojmë gjëra në turizëm, ekonomi, teknologji. Besoj që Vlora është me fat dhe duhet të jetë krenare që ka këtë histori”, tha Rama.
Drejtuesi teknik i punimeve për Muzeun Hebraik tha se ky është një objekt i mbrojtur, por është gjithëpërfshirja në këtë ansambël urban ku ndihet fryma e restaurimit të Lagjes së Hebrenjve, me gjithë sensin e mikpritjes së shqiptarit.
“Në këtë zonë do të jetë pavijoni i hyrjes, dhe pjesa e mbrapme ka një portë të hapur që do të thotë që është shumë pritëse. Veshja do të jetë 98% gurë shqiptarë dhe 2% gurë izraelitë, ku ai guri dhe për historinë e tyre personifikon lidhjen që kanë ata me vendin e tyre”, tha ai.
Sipas inxhinierëve dhe drejtuesve të këtij projekti, është parashikuar që ndërtimi të përfundojë për dy vjet, por Kryeministri Rama nënvizoi se pavarësisht kompleksitetit të godinës, projekti duhet të përfundojë brenda 18 muajve.
“Jam i bindur që për 18 muaj kompania e mbyll ndërtimin, e bashkë me të edhe muzealizimin”, u shpreh Rama.
Ambasada e Shteteve të Bashkuara të Amerikës, e ka përkujtuar ish-Sekretaren e Shtetit Madeleine Albright, në trevjetorin e shkuarjes së saj në amshim.
Në shkrimin e ambasadës kushtuar Albrightit, përmendet lidershipi i saj i guximshëm në lidhje me Ballkanin, dhe specifikisht Kosovën.
“Jeta e Madeleine Albright ishte personifikimi i ëndrrës amerikane dhe lidershipi i saj i guximshëm në Ballkan shpëtoi jetë të panumërta. Progresi i Kosovës është një homazh i vazhdueshëm ndaj trashëgimisë së saj”, thuhet në postimin e Ambasadës Amerikane në X transmeton Klankosova.tv
Ambasada e Shteteve të Bashkuara, kujtoi se në Amerikë, Sekretari i Shtetit është “diplomati më i lartë i kombit” – “personi përgjegjës për zbatimin e politikës së jashtme të Presidentit, forcimin e marrëdhënieve diplomatike në mbarë botën dhe menaxhimin e një force të madhe pune globale”.
Ish-presidentja e Kosovës, Atifete Jahjaga, ka njoftuar se profesoresha e Fakultetit Juridik dhe njëherësh gjyqtarja e Gjykatës Kushtetuese Remzije Istrefi – Peci, e ka fituar çmimin për Mbrojtjen e të Drejtave të Njeriut.
Ngjarja ka ndodhur në Shtetet e Bashkuara të Amerikës.
“Ky çmim ipet nga Samiti Global mbi Kushtetutshmërinë që organizohet nga Universiteti i Texasit, i vendosur në Austin të Shteteve të Bashkuara të Amerikës”, njoftoi Jahjaga.
Ajo theksoi se gjyqtarja dhe profesoresha Remzije është shembull dhe pasqyrë e grave shqiptare, dhe model për vajzat e reja!
“Urime e dashur Profesoreshë Remzije, më se i merituar! Qoftë ky vetëm një nga sukseset e juaja në detyrën tuaj të shenjtë!”, theksoi ajo.
Janë bërë 36 vjet nga demonstratat kundër suprimimit të autonomisë së Kosovës Më 23 mars 1989, në Kuvendin e Kosovës, u ndryshua Kushtetuta e vitit 1974 dhe u suprimua autonomia e Kosovës në ish-Federatën jugosllave, duke e lënë atë si pjesë të Serbisë.
Parlamenti i Kosovës ishte i rrethuar me tanke dhe ushtri, dhe nën një shtetrrethim, Serbia dhunshëm ia mori Kosovës autonominë.
Nga 190 delegatët e pranishëm në Kuvend, disa prej tyre, edhe pse nën presionin e shtetrrethimit të hekurt, kishin votuar kundër këtij suprimimi, e në mbrojtje të pozitës kushtetuese të Kosovës.
Para 23 marsit 1989, muaji shkurt i të njëjtit vit do të karakterizohej me grevën e minatorëve të gjigantit Trepça, në mbrojtje të pozitës kushtetuese të Kosovës.
Në demonstratat kundër suprimimit të autonomisë dhe me kërkesa për krijimin e Republikës së Kosovës, ranë rreth 30 dëshmorë, qindra u plagosën dhe qindra të tjerë u arrestuan dhe u dënuan me burg.
E tërë fushata kundër Kosovës kishte filluar nga serbët në Fushë Kosovë, më 1987, e cila njihet edhe si lëvizja serbe antishqiptare, ku edhe fillon ardhja në pushtet e kasapit të Ballkanit, Sllobodan Millosheviq.
Sot, janë bërë tre vjet nga vdekja e ish-Sekretares Amerikane të Shtetit, Madeleine Albright.
Ajo ishte njëra prej mikeve më të mëdha të Kosovës.
Albrighet kishte një rol vendimtar në vendimin e NATO-s për të nisur bombardimin e forcave ushtarako-policore serbe e po ashtu ka luajtur një rol jetik në procesin e çlirimit të Kosovës.
Ish-sekretarja e kishte vizituar Kosovën pas çlirimit, duke zbarkuar në Prishtinë më 29 korrik 1999.
Gjatë kësaj vizite i kishte bërë thirrje serbëve që të mos largohen nga Kosova, por të ndihmojnë në krijimin e një shoqërie multietnike.
Ajo e kishte vizituar vendin tonë edhe për herën e dytë në qershorin e 2019-tës.
Në atë udhëtim, ajo u shoqërua nga ish-presdienti amerikan, Bill Clinton.
Ish- Sekretarja Amerikane të Shtetit, Madeleine Albright, vdiq më 23 mars të vitit 2022 në moshën 84 vjeçare.
Poezi nga Sabile Keçmezi-Basha (Babait time, Shaqir Keçmezit)
Sot, Baba U takuam përsëri Sabile Keçmezi-Basha
Në Tivar
Në veshë më ushtin malet Nga rafalët
Ku je baba Vetë më the Se linde nga katrahura Nga këto brigje Cullak nga blerimi.
Më the Se me sytë e tu i pe kafka si bartte gjymtyrët Nga trupat e shkërmoqur
Më the Se vdekja të luante lojën Të qëndronte karshi Duke të qitur gjuhën Lavire… kishin jehuar malet
Tradhtia përbindësh ishte Në përtej kohë. Sot, homazh bëra në Monopollin e duhanit Për të gjithë ata Që Ti kurrë nuk i takove Në vaporin për Triesten e premtuar.
Unë ende po të pres Këtu… Në takimin e premtuar
Baba, takohemi sot Në këtë fushë të kuqe Më the Se më pritje mua Në rrasë të gurit
Unë erdha… Të flasë me ty…
Ku je… Ku je… Babaaaaaa Gjithandej U trazua deti/ KultPlus.com
Kryeministri Edi Rama deklaroi sot gjatë bashkëbisedimit me turoperatorët turistikë në Vlorë dhe me kryetarët e bashkive të bregdetit, se qeveria po synon një formalizim të sektorit të turizmit, për shkak se ka një “hile” të madhe në deklarimin e netqëndrimeve gjatë sezonit turistik.
“Ka një shifër që thotë se nga 10 milionë e 155 mijë turistë që e kanë vizituar Shqipërinë në 2023, tre milionë e 900 mijë net kanë qenë të deklaruara. Janë pak si problem. E kemi studiuar me ekspertizë të huaj, këtë vit do t’ju japim mundësinë që të bëni një paradeklarim, 1 maj-30 shtator nëse nuk doni as kontrolle dhe të fokusoheni te klientët dhe jo tek inspektorët, një nivel shfrytëzimi 65% në bazë të dhomave dhe për atë nivel do të paguani detyrimin te bashkia. Niveli është më i lartë, por duam ta nisim nga ky, sepse na intereson formalizimi i sektorit. Pastaj, nga 1 tetori deri 1 prill një nivel 20%. Prapë ju do dilni me një fitim ekstra, përtej atij që ju takon.
Përgatituni sepse në 2026-ën, nuk do të keni nga të lëvizni më, sepse do fusim platformën digjitale e-Visitors dhe aty nuk do bëni asnjë shmangie sa i takon strukturave hoteliere”, tha Rama.
Kryeministri Rama iu referua modelit të bashkisë së Lezhës nën drejtimin e Pjerin Ndreut, sa i takon mirëmenaxhimit të plazheve publike dhe strukturave pritave hoteliere. “Një nga pikat më të nxehta të marrëdhënieve me qytetarët gjatë sezonit është stresi i krijuar nga xhungla e çadrave dhe shezlongëve dhe pavarësisht se çfarë është bërë vitet e fundit për t’i disiplinuar, vitin e kaluar kemi konstatuar që ishin ende shumë në anën e privatit, dhe për këtë arsye edhe në bashkëpunim me kryetarët e bashkive dhe Pjerin Ndreun e bashkisë Lezhë, që ka krijuar në bregdetin e Lezhës një model shumë të suksesshëm edhe për shkak të background-it që ka si polic që nuk rri dot pa kontrolluar çdo mizë që fluturon. Kemi ndërtuar një plan të ri me një ndarje shumë më të qartë dhe me një balancë shumë më të arsyeshme mes plazheve të menaxhuara nga privati dhe plazhet publike që do menaxhohen nga bashkitë”, pohoi Rama.
“Të ndërtohet një sistem bashkiak i administrimit ku bashkia jo thjesht të ruajë, por të zhvillojë një sipërmarrje bashkiake që po e bën edhe Himara, që të gjitha bashkitë të kenë ofertën e tyre paralele me ofertën e operatorëve privatë dhe t’i ofrojë qytetarëve shezlonge me çmime shumë më të ulëta. Kuptohet edhe me një gamë shërbimi më modeste, sepse nuk do ndërtojnë bashkitë edhe beach bare për plazhet publike që shumëkush i kërkon të lira me hapësira ku ka disa që thonë që ne duam thjesht të shkojmë si më përpara po harrojnë që dikur nuk ka qenë dielli dhe nxehtësia kaq e madhe”, shtoi Kryeministri.
Kryeministri shprehu edhe faktin që operatorët turistikë kërkojnë shumë, teksa bëri edhe një batutë me tramin e supozuar që do të ndërtohej nga Lulzim Basha në Tiranë.
“Duhet të biem dakord që kërkoni sa më shumë, për tramin në Vlorë do na duhej Luli. E ka bërë një në Tiranë, siç e kanë parë qytetarët është shumë i suksesshëm me një shpejtësi marramendëse, e kishte planin që ta çonte deri në Durrës po për shkak se e zuri gjumi e la vetëm në Tiranë. Shpresoj që mos të arrihet për shkak të tramit, që të çohet Vlora në këmbë dhe të thotë duam Lulin kryetar bashkie”, pohoi Rama.
Kryeministri Rama theksoi në fjalën e tij se ka një “hile” të madhe në deklarimin e netqëndrimeve në strukturat hotelerie, krahasuar me numrin total të turistëve që kanë vizituar vendin tonë.
“Duhet të jemi shumë të vërtetë që ka një hile të madhe që e bëni të tërë ju, një hile me deklarimin e netëve të fjetjes. Dhe ne për t’ju dhënë mundësi juve që të dilni faqebardhë nga kjo fazë informaliteti, kemi ulur TVSH-në ndërkohë që 6% nuk e ka asnjë vend në Mesdhe, jua kemi ulur që të deklaroni netët e fjetjes”, vijoi Rama.
Helen Garner (1942), romanciere, tregimtare, skenariste australiane. Më 2006 ka fituar Çmimin Melbourne për letërsi, dhe më 2016 çmimin prestigjioz Windham–Campbell. Më 2019 është nderuar me Australia Council Award for Lifetime Achievement in Literature. Librat e saj më të njohur: ‘Monkey Grip’, ‘The Children’s Bach’, ‘Cosmo Cosmolino’, ‘The Spare Room’, ‘The First Stone’, ‘This House of Grief’, ‘Everywhere I Look’, dhe ditarët ‘Yellow Notebook’, ‘One Day I’ll Remember This’, dhe ‘How to End a Story’.
1978
Mbase do të jetë një ide e mirë të nis një ditar të ri, thjesht për ta ajkëtuar. E bleva këtë fletore të verdhë sot.
***
Monkey Grip duket ta ketë fituar National Book Council Award. Letër nga T në Melburn: “Nganjëherë ndiej se po bie në grackën e mendimit se puna, paratë dhe grantet janë fat në vend se mirënjohje për talentin dhe punën e rëndë. A ndihesh ende kështu?”.
***
E di si është puna. Nuk kam gjetur asnjë grua mike këtu. Më mungon, më mungon. Ndihem e çmendur dhe me vaj në buzë.
***
F. thotë se nuk është francez i vërtetë: se vjen nga jugu, se atje është ndryshe. Ai thotë se nëse nuk e rrotullon jastëkun, atëherë nis të zërë erë të keqe. Këndon me vete duke punuar. Nëse më përgjon pas supeve do të filloj të bërtas.
Në të vërtetë s’ma ndien nëse e lexon këtë. Jam duke u mbrojtur nga mjegulla e moskuptimit që gjendet përherë mes nesh, përveç kur jemi duke punuar si një mendje e vetme në kontakt të drejtpërdrejtë.
***
Rilke ka shkruar se kur njerëzit ju njohin me emër, atëherë ata ‘i shkërmoqin forcat tuaja’. Ai sugjeron ta ndërroni emrin posa të vihen ata në dijeni të tij.
***
Më duhet ta çmësoj veten nga iluzioni se dikur do të ulem a shkruaj një roman. Nuk jam e mirë në ndërtimin e pjesëve të mëdha të veprës. Kam një masë të shkurtër të përqendrimit. Mund të punoj veç me hove të shkurtra intensive. Nuk më duket se punoj vetëdijshëm. Shkruaj ta shkarkoj veten, të habis veten, të vë në rend gjërat që më gufojnë në kokë, të bëj veten të vërej gjërat.
***
Stili i Jerzy Kosińskit është absolutisht jo emocional. I qartë si kristal, si gjërat e vëna në radhë. Saherë që fëmija i humbur i Zogut të ngjyrosur i avitet një ferme për të kërkuar punë ose strehë, fshatarët ‘konsultojnë fqinjët e tyre’.
***
Kam një miro telashesh me vetë-neverinë. Ma neverit fakti si përsëris gjëra në këtë libër që sapo i kam shkruar në letra. Ma neverit se jam kaq e ngathët.
***
Një kritik në Melburn shkruan se ‘disa njerëz e konsiderojnë lëndën e temës së romanit Monkey Grip të pashije’. Dikush tjetër ka thënë se jam tradhtare e klasës sime. Tash po e rrok kuptimin e termit provincial.
***
Kurë për mallin e shtëpisë dhe mërzinë: ecja. Dje do të kem ecur nja dhjetë kilometra. I bleva dy xhemperë dhe një palë këpucë të kuqe, që janë të përsosura.
***
Shkova të tokja dorën me Solangen. Ajo qeshi dhe ia plasi një ‘Oh!’, si të donte të thoshte, ‘Varja bre asaj pune!’, dhe më puthi në faqe.
***
M nuk i ka kuptuar informacionet që ka dhënë mësuesi rreth pushimit fundjavor për Toussaint: kishte menduar se ishte kamp shkolle dhe ishte munduar të pyeste në duhej të merrte me vete thesin e fjetjes dhe ndonjë gjë për të ngrënë. Mësuesi s’kishte pasur asnjë ide se për çfarë kishte qenë duke folur ajo. M kishte hequr dorë dhe u kthye në shtëpi e shastisur. Qau kur u mundua të ma shpjegonte se çka kishte ndodhur.
***
Ecëm në të ftohtë deri te Place Clichy dhe rue Joseph de Maistre, etj. Ai e vuri dorën përreth supeve të mia dhe unë qeshë e lumtur.
Vizitori në rrugën e tij për në Londër – ‘Është shtëpia ime shpirtërore!’ – foli rreth poezive të tij si diçka që janë para kohës së tyre. ‘Pas pesë vjetësh njerëzit do të shohin se çfarë po përpiqesha të bëja’. Dyshoja. Po ashtu, ishte aq kurnac sa të mos donte të paguante pesëdhjetë centë për përdorimin e tualetit në Parc Monceau.
***
Do të doja të jetoja në paqe diku. Do të doja të kisha një punë muti që të dërmon fizikisht.
***
Në Toulouse mikpritësja jonë e ktheu në konvikt dhomën e saj të gjumit dhe ajo, M dhe unë fjetëm rehatshëm me radhë. Të gjithë çarçafët dhe peshqirët, nga trousseau e saj e para gjashtëmbëdhjetë vjetësh, mbajnë inicialet e saj. Në orën katër pasdite më ra ndërmend se e kisha ditëlindjen. Na çoi jashtë qytetit të rrinim me ca miq në një fshat. Gjatë vozitjes na tregoi se burri i saj kishte pasur një aferë. Gruaja e kishte luftuar, ose e kishte nxjerrë jashtë loje. Ai ishte kthyer tek ajo. ‘Kështu që’, tha ajo me një lloj kënaqësie që nuk më bindi edhe fort, ‘kishte fituar’. Ajri në shtëpi dukej i zënë. Burri dhe gruaja nuk e shikonin njëri-tjetrin. Pasdite u ngjitëm deri në gjysmën e një mali të vogël. Një shteg i lehtë. Gështenjat ende të ndritshme me gjethe të verdha. Në mbrëmje errësira dhe heshtja përreth shtëpisë më frikësoi.
***
Ca gaz lotsjellës më hyri në sy në demonstratë. Ishte doza ime e parë, turbulluese dhe therëse në mënyrë të pabesueshme. Isha e befasuar nga ajo se sa filozofikë bëhen njerëzit në lidhje me këtë. I mbulonin hundët dhe gojët. ‘Aiii!’, tha shoku i F-së. ‘Të vret në sy! Mirë, për ketë arsye përdoret, ma ha mendja’. Të gjithë përreth tij qeshën.
***
Është më e lehtë të shkruash për dëshpërimin, trishtimin dhe frikën se sa për shpresën, lumturinë, vetëbesimin.
***
Botuesi im i famshëm dhe përkthyesja e tij më nxorën për drekë në Brasserie Lipp. Jam e sigurt se nuk do ta duan librin tim. Më folën në një anglishte të përsosur. Ishin padurueshmërisht shik. Kur ia zgjata dorën përkthyeses, e gjitha që ai ma zgjati ishte gishti i saj i vogël. U skuqa sa e ngathët isha. Ajo u mundua fort, ma ha mendja: ‘A po e sheh atë burrin me mustaqe? Ai është Roman Gary’.
‘Duket i trishtuar’, thashë.
‘Kështu duket prej se e ka lënë Jean Sebergu’.
***
F është sëmurë. Po kujdesem për të. E ka mëri të jetë ‘dépendant’, por duket se u ka dhënë fund përpjekjeve të luftojë dhe është ulur në shtratin tim të lexojë Playboy-n në frëngjisht.
***
M qau se unë mora tetë letra e ajo veç një kartolinë. Refuzoi të më fliste, pastaj shpërtheu në lot, m’u hodh në prehër dhe psherëtiu: ‘Kam një ndjesi të keqe plogështie’. Pasdite u ulëm bashkë të endnim. Është aq e dalldisur nga çizmet e saj të reja deri në gjunjë, ngjyrë qershie, sa mezi ia del të flejë. Menjëherë pas mesnate u zgjova dhe e gjeta atë duke qëndruar mbrapa shtratit tim, e veshur dhe gati për shkollë: ‘Mendova se është mëngjes!’.
***
U zura me F-në ngase s’ia kam treguar një letër të këndshme që po ia shkruaja Woody Allenit. Ai tha se ai dhe ish e dashura e tij e kishin zakon t’i tregonin njëri-tjetrit gjithçka. Më tha se mbaj sekrete. Është e çuditshme ta kuptoj se jam një person shumë ndryshe nga ajo që mendoja se isha.
***
Dokumentet e shkurorëzimit erdhën sot nga Australia. Isha e trishtuar, duke e kujtuar atë dështim, e frikësuar për një tjetër, e të qenit e pazonja të dua dikë që ia vlen të duhet pa mëdyshje. ‘Dashuria është shansi juaj i fundit. S’ka asgjë tjetër mbi faqe të dheut që t’ju mbajë këtu’. – Louis Aragon, i cituar nga Patrick White, në A Fringe of Leaves.
***
Po binte borë në Père Lachaise. Motra ime me një beretë të kuqe, një pallto të gjatë të kaltër, shall rozë. Morëm rrugën tonë mes varreve në kërkim të varrit të Proustit. Një narcissus jonquilla i ngrirë dergjej gurin e tij të zi shkëlqyes të varrit. Një ditë e vranët, shumë e qetë dhe e ftohtë. Nesër ajo do ta kthejë M-në në shtëpi në Melburn.
Nuk u përlotëm në aeroport. Ajo ishte e eksituar që po udhëtonte për në shtëpi te babai i saj me hallën e saj gaztore. U ktheva në apartamentin në terr dhe i paketova gjërat e mia. Këtu ndodhi që ulërita, pasi që i gjeta një duzinë fletore shënimesh gjysmë të përdorura, në të cilat ajo ishte obliguar ta habiste veten duke vizatuar dhe shkruar, për shkak se nuk kishte shokë për të luajtur me ta. Bija ime, e zënë pisk në një vend të huaj dhe mamanë e saj të luajtur mendsh. A ka ndonjë arsye për këtë faj? Çfarë ka mësuar ajo duke qenë këtu unë veç mund ta marr me mend.
***
Lexoj gazetat dhe në kokën time hapen dyert si ato tek ora me lavjerrës. Kisha harruar pse njerëzit lexojnë gazeta. Njeriu mëson diçka. I vijnë ide. Lidhjet shkëputen nga njëra-tjetra me shpërthime kumbuese ose ngjiten si nyjat e drurit në dorën e zdrukthëtarit.
***
Apocalypse Now është në gojën e të gjithëve. Puna ime duket e pakuptimtë, e varfër, shtëpiake.
***
E ndiha mikun gazetar të F-së të mbushte muret në apartamentin e tij të ri. Kisha frikë se do të më përçmonte për shkak të injorancës sime rreth politikës, por kur rastësisht e përmenda Ibsenin ai u ndje në siklet dhe tha, ‘Qui ça?’.
M më mori nga Melburni: ‘Unë dhe shoqja ime më e mirë kemi dhënë një shou dhe fëmijët na kanë duartrokitur shumë fuqishëm. Më fuqishëm se sa për fëmijët e tjerë që dhanë shfaqjen’.
***
F dhe unë morëm biçikletat në tren për në pyllin e Compiègne dhe i ngamë përgjatë shtigjeve dhe bulevardeve. Vetëm një zënkë. Gjethe të gjelbra të zbehta. Lule të kaltra si re vezulluese në lirishtë. Një dre i kufizuar përreth rrugës përballë nesh – erdhi fluturimthi nga asgjëja, i përplasi njëherë thundrat delikate për toke dhe u kthye përsëri mes pemëve. Në një kafe i folëm për këtë me entuziazëm një kamerieri. Ishte aq i mërzitur sa as nuk mund të shtirej se ishte i interesuar. U ndjemë budallenj dhe urbanë; pimë dhe ia mbathëm.
***
Xhemper blu të filmbërësit dhe sy të kaltër të ndritshëm. Tha se në Cannes njerëzit e ngatërronin për Mick Jaggerin dhe i kërkonin autografe. S’e kisha vënë re deri më sot se ishte goxha i bukur. Po them ‘goxha’, ngase është ka telashe fizike. Pyes veten si është kur është vetëm.
Mendoj gjithë kohës për gjërat që supozoj se duhet t’i shkruaj, se kam marrë një bursë për të shkruar. E kam gjetur një bibliotekë ku mund të punoj. Rue Pavée. Nëse shkruaj atë që dua unë, për njerëzit që i njoh në shtëpi, kurrë s’do të jem në gjendje të jetoj në Melburn prapë. Për gruan që këndon gjithmonë në një regjistër tepër të lartë për zërin e saj dhe kjo madje nuk është më e keqja. Dembelin, sharmantin G në grupin e tij, të gjitha vajzat duke u pispillosur përreth tij në pritje që të qihen. Unë madje as nuk laj enët, as nuk gatuaj. E ndërroj pozicionin e shtratit tim. Blej letra të mëdhenj të vizatimit, i ngjit në murin e dhomës së gjumit, i mbuloj me diagrame personazhesh dhe marrëdhënieve të tyre. E luaj ‘High Rise Bombers’ me tërë fuqinë dhe vallëzoj me veten, duke kërcyer lart në ajër. Pastaj më kapin ca sulme të frikshme të vetëdyshimit, ndiej neveri ndaj sjelljes sime në të kaluarën, ndot për zakonet e mia emocionale dhe faktin se ende ndiej nevojë të ekspozojë, paksa të maskuar ose disi të metamorfizuar, përvojën time. Në metro këtë mëngjes rrugës për në bibliotekë u ndjeva e thinjur dhe e rrudhur, duke i parë dritat e tunelit të rrëshqasin në ritmin e tyre, duke dëshiruar të mund të flisja frëngjisht dyfish më mirë se tash dhe të kisha një punë të mirë me njerëz që nuk i dua kushedi se sa, ashtu që të mos jem e detyruar të sajojë për çdo ditë raison d’être time, si një merimangë që i nxjerr fijet prej të brendshmeve të veta, a nga ku dreqi tjetër i nxjerrin.
/Helen Garner, ‘How to End a Story’, Pantheon, 2025 /Gazeta Express/ KultPlus.com
Papa Françesku do të dalë nga spitali Gemelli i Romës të dielën dhe do të ketë nevojë për të paktën dy muaj pushim në Vatikan, thanë mjekët që e trajtojnë atë.
88-vjeçari u shtrua në spital më 14 shkurt me një infeksion të rëndë respirator që rezultoi me pneumoni të dyfishtë.
Gjatë pesë javëve të fundit, ai paraqiti “dy episode shumë kritike” ku “jeta e tij ishte në rrezik”, tha Dr Sergio Alfieri, një nga mjekët që trajtonte Papën.
Papa Françesku nuk u intubua kurrë dhe mbeti gjithmonë vigjilent dhe i orientuar, tha Dr Alfieri. Papa nuk është shëruar plotësisht, por nuk ka më pneumoni dhe tani është në një gjendje të qëndrueshme, sipas mjekëve të tij.
“Sot jemi të lumtur të themi se nesër ai do të jetë në shtëpi”, u tha Dr Alfieri gazetarëve të shtunën.
Papa do të ofrojë një bekim nga dritarja e tij në spitalin Gemelli të dielën – hera e parë që ai do të shfaqet në publik që kur u shtrua në spital – përpara se të kthehet në rezidencën e tij në Vatikan.
Dr.Alfieri tha se pacientët me pneumoni të dyfishtë humbasin pak zërin dhe “sidomos te të moshuarit do të duhet kohë që zëri juaj të kthehet në normalitet”..
Nëse trendi i përmirësimit vazhdon, thonë mjekët, Papa do të jetë në gjendje të kthehet në punë sa më shpejt të jetë e mundur.
Vatikani kishte thënë të premten se Papa kishte parë disa përmirësime e frymëmarrjen dhe lëvizshmërinë e tij, shkruan BBC.
Elizabeth Taylor ishte një ikonë e Hollywood-it dhe një aktore që bëri histori në kinema.
Elizabeth Taylor ishte një nga aktoret më të njohura dhe të dashura të kinemasë së Hollywoodit. Ajo lindi në Angli më 27 shkurt 1932 dhe u rrit në SHBA. Karriera e saj fillimisht filloi si aktore e vogël në disa filma, por me kalimin e kohës ajo arriti të bëhej një prej aktoreve më të famshme të botës, shkruan KultPlus.
Taylor ishte një aktore shumë e talentuar dhe ishte e njohur për performancat e saj të fuqishme dhe emocionuese në ekran. Ajo fitoi dy herë çmimin Oscar, një herë si aktore kryesore në filmin “Butterfield 8” në vitin 1960 dhe një herë si aktore e dytë në filmin “Who’s Afraid of Virginia Woolf?” në vitin 1966.
Taylor u bë e njohur për rolet e saj në filma si “Cleopatra”, “Cat on a Hot Tin Roof”, dhe “Giant”.
Përveç karrierës së saj të suksesshme në kinema, Taylor u bë edhe një ikonë e modës dhe stilit. Ajo ishte e njohur për stilin e saj të sofistikuar dhe për veshjet e saj të bukura. Ajo gjithashtu bëri shumë punë bamirëse dhe angazhime politike, duke u bërë një zë për të drejtat civile dhe për luftën kundër AIDS-it.
Taylor vdiq më 23 mars të vitit 2011 në moshën 79 vjeçare në Los Angeles, California, U.S.
Në këtë ditë të shënuar, ne kujtojmë përvjetorin e vdekjes së saj, por Taylor mbetet një simbol i përhershëm i elegancës, bukurisë dhe talentit. / KultPlus.com
Aplikacioni TEA i krijuar për promovimin e Shqipërisë turistike, duke prezantuar jo vetëm peizazhin e magjishëm, por edhe trashëgiminë e pasur kulturore, është shkarkuar 80 mijë herë në 127 vende të botës.
Ky aplikacion i krijuar që prej qershorit 2023 është një mundësi e mirë që turistët të njihen me të gjitha dimensionet e ofertës turistike të vendit tonë.
Drejtoresha e Agjencisë Kombëtare të Turizmit, Zana Çela tha për ATSH-në se “gjatë dy viteve, që nga prezantimi i këtij aplikacion janë përfshirë 3200 evente, si ato të Agroturizmit, Art Fest, Festivale Muzikore, Artet Pamore, Trashëgimi Kulturore dhe Teatër”.
Falë aplikacionit TEA turistët shijojnë krahas natyrës, maleve, detit e kulinarisë, edhe eventet kulturore e artistike, duke marrë kështu më të mirën nga pushimet e tyre.
“Që nga krijimi i tij, aplikacioni TEA ka arritur deri në 80 mijë shkarkime në 127 vende të botës, në 7 kontinente. Disa nga vendet ku është shkarkuar ky aplikacion janë Shqipëria, Italia, SHBA, Anglia, Franca, Spanja, Turqia, Holanda, Kosova etj. Këto shifrat tregojnë se aplikacioni është shkarkuar përtej pritshmërive tona”, theksoi Çela.
Drejtoresha e AKT-së u shpreh se “ky aplikacion është shndërruar në një guidë digjitale që iu ofron vizitorëve jo vetëm evente, por edhe destinacione të trashëgimisë kulturore, shërbime turistike, shërbime utilitare, informuese duke prezantuar tashmë Shqipërinë në të gjitha dimensionet e saj”.
Çela bën të ditur se “vitin e kaluar ka pasur më shumë evente në periudhën e verës, në muajt qershor-gusht ku edhe numri i turistëve është edhe më i lartë në çdo skaj të Shqipërisë. Ndër qytetet që janë përfshirë më shumë nga eventet janë Tirana, Vlora, Durrësi, Gjirokastra, Shkodra, Korça, Berati dhe Himara”.
Aplikacioni TEA, i vetmi udhërrëfyes digjital i Shqipërisë turistike është një shembull i shkëlqyer sesi teknologjia mund të përdoret për të përmirësuar dhe modernizuar përvojën turistike, duke ofruar informacion të shpejtë, të saktë dhe të përshtatur për turistët.
Që nga lançimi i tij, ky aplikacion u ka mundësuar turistëve të kenë një përvojë më të pasur dhe të lehtë në eksplorimin e destinacioneve turistike të vendit. Me TEA, turistët navigojnë nëpër destinacione të ndryshme turistike të Shqipërisë. Ata njihen me monumentet historike, aktivitetet kulturore dhe artistike, por edhe informacion mbi shërbimet utilitare në nevojë të turistëve, si: hotele, bare e restorante, kontakte, etj.
TEA e sjellë informacionin të organizuar në një format të thjeshtë, duke u mundësuar udhëtarëve të planifikojnë lehtësisht itinerarin e tyre të pushimeve.
Ky aplikacion është i disponueshëm falas në Apple Store dhe në Play Store dhe është projekt i Ministrisë së Turizmit dhe Mjedisit dhe i Agjencisë Kombëtare të Turizmit./atsh/ KultPlus.com
Gazeta norvegjeze “Dagbladet” ka botuar, të premten e 2 shtatorit 1932, në faqen n°4, intervistën asokohe me Aleksandër Moisiun në Kopenhagë, të cilën, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :
Moisiu i frikësohet censurës së teatrit gjerman.
Udhëtimi në Itali me “Faustin” për dimër.
Burimi : Dagbladet, e premte, 2 shtator 1932, faqe n°4
Aleksandër Moisiu, i cili pas pak ditësh do të vijë në Oslo, ku do të jetë i ftuar me shfaqjen “Fausti” në Teatrin Kombëtar, aktualisht po qëndron në Kopenhagë, ku është intervistuar. Kanë kaluar 10 vjet që kur aktori i madh ka vizituar për herë të fundit kryeqytetin danez dhe i pyetur se pse ka kaluar kaq shumë kohë që nga vizita e tij për herë të fundit, ai përgjigjet :
— Vështirë se mund të më akuzoni se jam besdisës. Dhjetë vjet më parë pata një sukses të madh në Kopenhagë, por që atëherë nuk e kam shfaqur veten këtu. Arsyeja nuk është se më është kërkuar të qëndroj larg! Tani, kur krijoj një stil Faust-fiorestillinig, edhe me dy artistë si Bassermann-i dhe Karin Evans, nuk ka gjasa që të më refuzojnë.
— Meqë ra fjala, pse nuk keni qenë këtu për kaq shumë kohë ?
— Nuk e kam zakon të përfitoj nga sukseset. Bota është mjaftueshëm e madhe. Do të doja t’i thosha përshëndetje një qyteti si Kopenhagen dhe pastaj të zhdukem përsëri. Ushqimi i ringrohur nuk ka shije të mirë : një aktor duhet të punojë vazhdimisht dhe vetëm kur të ketë arritur pikën e zhvillimit të tij, që mund të tregojë diçka të re, duhet të kthehet prapa.
— A është pakënaqësia me teatrin gjerman që ju shtyn të shkoni në turne ?
— E organizova këtë turne sepse ishte viti i përvjetorit të Gëtes. Mendova se do të ishte kënaqësi të krijoja një turne që nuk kishte vetëm një yll, por përbëhej nga disa aktorë të shquar. Kjo është arsyeja pse unë solla Bassermann-in dhe Karin Evans-in, dhe ne kemi luajtur me sukses të jashtëzakonshëm në Holandë, Belgjikë, Francë dhe Zvicër.
Ju na bëni një pyetje në lidhje me teatrin gjerman. Ne vetë nuk dimë shumë për të. Ne gjithashtu nuk e dimë nëse teatri do të mbijetojë në kohët e ardhshme nën presionin e censurës.
Unë vetë nuk jam më me Reinhardt-in. Kam udhëtuar shumë, duke përfshirë edhe Amerikën, ku kam luajtur në një film të Warner Brothers, një variant i “Keans”, i quajtur “The King’s Lodge”. Më pëlqeu shumë, por nuk kam regjistruar më. Në sezonin e ardhshëm do të luaj në Itali në italisht – siç mund ta dini, jam italian nga lindja. Në një ansambël italian kam ndërmend të performoj me “Faustin” në të gjithë Italinë. Verën e ardhshme kam ndërmend të luaj “Loja e vjetër e të gjithëve” në Sienë, edhe në italisht.
— Ndiheni më shumë si italian sesa gjerman ?
— Unë jam aq kozmopolit në zemrën time sa nuk jam përpjekur kurrë të zbuloj nëse kam ndjerë këtë apo atë. Unë përpiqem të jem një qenie njerëzore më shumë se një kombësi. Në fund të fundit, kombësia është vetëm çështje dokumentesh identiteti./ KultPlus.com
Më 2 prill të vitit 1879 lindi në Trieste aktori me origjinë shqiptare, Aleksandër Moisiu.
Moisiu performoi në skenën austriake ku mishëroi role kryesore të një spektri të gjerë të veprave të letërsisë europiane, duke nisur që prej tragjedive antike greke e deri tek bashkëkohësit. Karriera e tij do të niste në moshën 19-vjeçare, kur filloi të ekzekutonte role minore si figurant në skenën e Burgtheatër.
Më pas u angazhua në teatrot e Pragës dhe të Berlinit, ku u shqua për zotësi aktoriale, veçanërisht në interpretimin e rolit të Edipit mbret dhe të Hamletit. Kjo mbarëvajtje e bujshme do ta shpinte për të shpalosur talentin e tij drejt skenave të tjera të Europës dhe të Amerikës Veriore.
Aleksandër Moisiu ndërroi jetë më 23 mars të vitit 1935, në Vjenë. / atsh / KultPlus.com
Ti dole jashtë prej natës dhe kishte lule n’duert e tua, tash ke me dalë jashtë prej nji turme konfuze, jashtë nji trazine fjalësh rreth teje. Unë që t’kam pa mes gjanave ma t’randësishme u zemërova kur ata e përmendën emnin tand në vende të zakonshme. Kisha dashtë që valët e ftohta në mendjen time t’lundronin, dhe që bota të thahej si nji gjethe e vdekun, ose t’ish si farat e asaj lules që t’zhdukej me nji t’fryme, që me mujt me t’gjetë sërish, të vetme.
-Për Çmimin Anton Pashku për Prozë nga MKRS e Kosovës
Shkruan: Ballsor Hoxha
Më duhet ta pranoj, duke qenë shkrimtar, jam një gjë, krijesë, krejt e çuditshme, e pashpjegueshme për dy fëmijët e mi, Hanën dhe Uliksin. Shkrimtarët, ndoshta, prej natyrës janë të çuditshëm, por shtoja kësaj edhe të lexuarit dhe të shkruarit me ditë të tëra, për dy fëmijët e mi ngjaj si një, le të themi, radio, pa asnjë sinjal, e prishur, e braktisur prej kohësh. “Pse shkruan, bab” më pyet shpesh Uliksi në tërë habinë e tij prej 10 vjeçari, kur më sheh të tërin të pasionuar pasi që kam gjetur ndonjë zgjidhje për ndonjë situatë; ndërsa vajza Hana, tash në moshën që e ka, 16 vjet, më shikon me dhembshuri, sikur një të dehur në aromën e shtypit dhe “hieroglifeve” të letërsisë.
Kur edhe nuk di çka të bëj me veten, në këtë harrim ku kam mbetur, si shkrimtar, kur nuk di t’i përgjigjem Uliksit, meditoj dhe gjej viktima të tjera, të letërsisë, gjej botues si shtëpitë botuese Onufri, që me pasionin e tyre për letërsi po ashtu nuk kanë shpëtim nga po e njëjta, dhe i mendoj, i mendoj pikërisht si e mendonte Maurice Blachot pasionin për letërsi – një kumar, një varësi prej të cilës nuk ke shpëtim.
Pastaj, në mendje më vjen edhe kjo Ministri e Kulturës së Kosovës, që ka financuar për botim hiç më pak se dy libra të mi, vitin e kaluar. Pastaj, zinxhiri i meditimit arrin në një dinamikë dhe më vijnë në mendje edhe ata fare pak lexues që sikur të varur nga aroma e librave nuk dinë ku ta kalojnë kohën dhe as si, përpos duke lexuar e lexuar libra.
Por, ka një pikëllim në fund të këtij zinxhiri të meditimit, që përfundon kaq shpejt, një pikëllim si kur përfundon së lexuari librin më të bukur në botë, prej ku edhe lind e shfaqet një dyshim që ndoshta ka lidhje me të gjitha fundet e kësaj bote; një shije e hidhur e vegjëlisë, një melankoli e të qenit; por edhe një melankoli e komunitetit letrar, sot, sidomos ndaj të gjitha mënyrave të tjera të mundshme sot, për të vrarë kohën, e për të ndër-shkëmbyer njerëzimin. Apo qoftë për të mbajtur gjallë shpirtërisht po ashtu njerëzimin e shoqërinë ku takon shkrimtari, si që ndodhi me Kadarenë dhe letërsinë e tij.
Por, në tërë këtë melankoli, në këtë pikëllim, kujtoj se ka ndodhur disa herë në histori të njerëzimit, ky dyshim në letërsinë, disa herë është parë kjo kockë e zhveshur e letërsisë si në njëlloj pleqërie të dhunshme e para shpirtit të saj, si njëlloj vdekje e saj: e kemi tejet të qartë pikërisht këtë, që në dukje ngjante në fund të letërsisë, gjatë Shqipërisë Komuniste. Në këto kohëra ishte zhdukur letërsia, ishte zhvendosur jeta e rëndë, që e bënte edhe më të rëndë ajo letërsi e soc-realizimit, me një diell të portretizuar keq; ishte përmbysur rendi njerëzor, ndërmjet vete e ndërmjet pushtetit dhe njeriut; ishte shndërruar qoftë edhe arkivi, ndërdija, dhe vetëdija kolektive e letërsisë. Ndoshta për disa po e teproj, por, le të themi se e kam nga pasioni për letërsinë e tij, Ismail Kadare, ndër të vetmit, në këto kohëra, po aq kumarxhi me tërë atë që kishte, shpirtin dhe jetën e tij, në letërsi, krijoi një zanafillë të letërsisë, edhe nën një tirani si kjo.
Pastaj, nuk bën dhe as që do të mund ta harrojmë ndonjë herë në Kosovë, tërë ndalimin e shkronjës deri tek universiteti e akademia shqipe, etj, por që u ringjallën më shpejtë se disa zee tjet të njohura në njerëzim.
Pas këtyre meditimeve, ndaj një fenomeni njerëzor siç është letërsia, sidomos, po ky meditim bartet në një qark tjetër, pyetem: a ishte shkrimtari, vetë njeriu, që e krijoi letërsinë, apo letërsia ishte para tij. Është paradoks, dhe e kuptoj se është pyetje e njëlloj infantileje shkrimtari dhe letërsie, por edhe si përgjigje ndaj Uliksëve tanë, e Hanave tona.
1. në rastin e parë, nëse kishim në vetëdijen e njerëzimit, ndër shumë shprehje letrare, një gjë që njihej si Kimera, vetë ndërthurja, krijimi i ri, shndërrimi, e që është vetë letërsia thënë shkurt;
dhe nëse kishim një Platon që mbeti kulmi i dijes njerëzore deri para disa kohësh, që e ndalonte pikërisht poezinë, letërsinë, e që ishte pushteti më klasik, pra pa ushtri e armë;
dhe duke pasur këto të dyja në vetëdijen njerëzore gjithherë, në një mënyrë nuk kishte nevojë për shkrimtar, sepse e tëra që duhej ishte vetëm përshkrim, aq më shumë të raportit të këtyre dyjave. Kështu i bie se kishte letërsi, para shkrimtarit.
2. Apo, shkrimtari ishte mallkimi i njeriut për të bartur atë situatën që e rikrijon Ismail Kadare në esenë e tij Eskili ky humbës i madh, ku jemi ne, njeriu që në kohërat më të hershme “me një gropë në mes” e që është varri sot, sepse atëherë ende nuk kishte lindur bartja e dhembjes së njeriut, nga njëri te tjetri, e kështu nuk kishte as gjuhë të mjaftueshme për të mveshur të dashurin e mbetur në këtë gropë në tokë. Në këtë ese Kadare i kundërvihet edhe Niçes për intepretimin e tij të Lindjes së Tragjedisë, duke thënë se arti, si krijim, diçka e krijuar nga ku edhe e merr emrin, lindë në afërsinë me varrin, pashpjegueshmërinë e jetës, dhe fundin e jetës së dashurisë, të më të dashurve. Dhe tutje të bartjes së dhembjes së këtij fundi, sikur një Orfe, deri në thellësitë e vdekjes, me dëshirën më të zjarrtë të njeriut për të ngjallur dashurinë. Shkrimtari, si Orfeu, duke iu kundërvënë edhe vdekjes.
Këtu, është e dukshme, në mua, shkrimtari është një kundërvënie. Kujt, vdekjes, pushtetit, etj.
Dhe tani këtu, kur e mendoj prozën time letrare, shpërblyer me këtë çmim nga Ministria e Kulturës së Kosovës, që janë një vëzhgim, dhe studim dhe përvojë e kapjes së qytetit në dhembjet e rritjes, thellimin e fytyrës së njeriut në një krater të pafundmë; pastaj shkurorëzimin, vrasjen, shkrimtarin besa, pastaj vetminë dhe në fund edhe tradhtarin, e shoh veten duke gjurmuar nëpër qytet, e qytete, sikur të isha përgjithmonë si Uliksi im, 10 vjeç, Hana vajza ime; duke u mahnitur me jetën, me botën, me përvojën, me konstelacionet e çdo gjëje, i habitur, i magjepsur, i fantaksur, e besa, edhe i çmendur, në një masë, pafundësisht, dhe për secilën herë.
Përnjëherë më kapë një trishtim, një melankoli e tmerr e ankth, çka nëse njeriu një nga këto ditë do ta harrojë këtë mundësi udhëtimi, këtë mundësi të hapjes së botës, këtë dashuri e urrejtje me botën, këtë magji? Apo, ndoshta Uliksit tim, si mënyrë mbijetese shkrimtari, dhe si revoltë, do t’i kërkoj taksë për emrin që bartë, të udhëtarit të parë në po këtë magji të kësaj bote./ KultPlus.com
Letra e dashnisë së Frida Kahlo për të dashtunin e saj Josè Bartoli
Përshtati në shqip Arjola Zadrima
Për ty kam rifillue me jetu, me pikturu, me kenë e lumtun, me hangër ma mirë për me kenë e fortë, që ti të më gjesh ma të bukur, pak a shumë siç isha para do kohëve […]
I jemi Bartoli-Jose-Giuseppe-…deshta me të thanë që e gjithë qënia jeme asht e hapun për ty.
Qysh se jam dashunu me ty, gjithçka ka ndryshue dhe asht përplot me bukuri.
Due me ti dhanë ngjyrat ma të bukura, due me të puthë. Kishe dashtë me pa prej syve tuej, me ndigjue me veshët tuej, me ndje me lëkurën tande, me puthë me gojën tande.
Më të pa prej poshtë, due me kenë hija jote, lindun prej thembrës të kamës tande, e cila shtrihet përgjatë tokës ku ti ecë. Due me kenë uji që të lan, drita që të jep formë, kishe dashtë që substanca jeme të ishte substanca jote, due me të shoqnue, me të ndihmue,me të dashtë dhe në të qeshunën tande me gjetë gëzimin tem.
Nse ndonjiherë vuen kishe dashtë me të mbushë me butësi në mënyrë që të ndjehesh ma mirë. Kur të kesh nevojë për mue, ke me më gjetë gjithnji pranë vetes.
Më fal nëse të gjitha këto që të shkruej të duken marrëzi, por unë mendoj se në dashni nuk ka as inteligjencë as marrëzi, dashnia asht si një aromë, si rrymë, si shi.
A e din, qielli jem, ti derdhë shi mbi mue dhe unë si toka të përpij./ KultPlus.com
KultPlus ju sjellë këngën “Baladë për mikun tim” kënduar nga grupi Foleja.
Grupi u formua në vitin 1978 nga një grup të rinjsh nga Kumanova si: Qenan Ismaili, Enver Latifi, Shenoll Aliu, Besnik Arifi së bashku me Edita Ramizin (e cila iu bashkua grupit më vonë).
Kjo këngë është krijuar në momentin kur janë kthyer arkivolet e vëllezërve Gërvalla në Kosovë në mars të vitit 2002, dhe iu kushtohet atyre. Ata u vranë në një atentat në Untergrupenbach të Gjermanisë.
Ti mos qaj, ti mos qaj o toka ime se po vi sot unë po vij krenar tek ti
Dhe të pushoj, të pushoj në gjirin tënd unë se sot po ndjejë po ndjejë amshim të plotë
O dheu im përkëdhelma fytyrën se aroma jote më mungon aq fortë
O ti mos qaj ti mos qaj o nëna ime se toka ime o nënë sot mua më ledhaton / KultPlus.com
Dje, më 21 mars 2025, u mbajt Tryeza e Dialogu ndërfetar sipas modelit shqiptar, e organizuar nga Fondacioni “Drita”, në Qendrën “Bogdaniolis”, Katedralen e Prishtinës.
Nga Kristijan Ramaj
Ky organizim solli së bashku liderë fetarë, përfaqësues të institucioneve shtetërore dhe studiues të dialogut ndërfetar për të diskutuar mbi harmoninë fetare në Kosovë dhe rolin e saj në ndërtimin e një shoqërie të qëndrueshme. Kjo tryezë bëri të reflektohet mbi vlerën e bashkëjetesës fetare në shoqërinë tonë dhe mbi nevojën për ta mbrojtur e promovuar këtë model unik, i cili qëndron mbi themelet e respektit dhe bashkëpunimit.
Një dialog i vlerave, jo thjesht i tolerancës
Në hapjen e Tryezës, presidenti i Fondacionit “Drita”, Imzot Zef Gashi, argjipeshkëv i Tivarit në pension, theksoi se etnitë dhe besimet e ndryshme në Kosovë janë pasuri dhe vlerë që duhet kultivuar, duke shtuar se paqja nuk është një gjendje statike, por një realitet dinamik që kërkon mirëmbajtje dhe përkujdesje. Këto fjalë më kujtuan se harmonia ndërfetare nuk është diçka që ekziston automatikisht – ajo kërkon punë të vazhdueshme, angazhim dhe mbi të gjitha, vullnet të mirë nga të gjithë. “Në këtë kohë kur bota përballet me sfidat të shumta përçarje, konflikte me tendenca për të rënë dallimet mbi atë që na bashkon, ne sot dërgojmë një mesazh të qartë dialogu është rruga e vetme për të ndërtuar një shoqëri të drejtë, të barabartë dhe paqedashëse. Modeli ynë i unitetit të përbashkët, respekti për të dallueshme është mënyra më e mirë për të motivuar shoqërinë drejt një të ardhmeje më të mirë për të gjithë. Ne jemi dëshmitarë se Kosova dhe populli i saj ka një histori të gjatë të bashkëjetesës dhe respektit mes festimeve të ndryshme dhe etnive të shumta. Kjo është një trashëgimi e çmuar që jo do të duhej të ruhej, por edhe të forcohet gjithnjë e më shumë”, theksoi ai.
Një tjetër moment i rëndësishëm i diskutimit ishte ndërhyrja e Glauk Konjufcës, Kryetarit të Kuvendit të Kosovës, i cili vuri theksin tek mungesa e konflikteve fetare në historinë e shqiptarëve. Ai theksoi se, ndryshe nga pjesë të tjera të Ballkanit, në trojet shqiptare kurrë nuk ka pasur luftëra me bazë fetare, një fakt që dëshmon rrënjët e thella të bashkëjetesës sonë. Ai theksoi një ide shumë domethënëse:
“Ne nuk e tolerojmë njëri-tjetrin, por jetojmë bashkë si vëllezër.” “… Historia jonë e gjatë e një populli të përvuajtshëm tregon se në asnjë moment të historisë sonë nuk mund të gjejmë një konflikt i cili ka bazë fetare në popullin tonë…Modeli shqiptar vërtetë që ekziston […], sepse ky model është i vërtetë dhe është pasuri që e kemi dhe duhet ta shpërndajmë dhe ndajmë me të tjerët”, theksoi ai.
Një shembull për botën: Angazhimi i Kishës dhe i politikës në dialog
Një nga fjalimet më të rëndësishme ishte ai i Delegatit Apostolik të Vatikanit, Jean Marie Speich Jean Marie, i cili shprehu kënaqësinë për pjesëmarrjen e përfaqësuesve të institucioneve politike në një ngjarje të tillë. Ai theksoi se shpesh liderët politikë ngurrojnë të bëhen pjesë e diskutimeve jo-politike apo ekonomike, por në këtë rast ata treguan se e kuptojnë rëndësinë e dialogut ndërfetar për stabilitetin dhe zhvillimin e vendit.
“Zgjidhja e lumturisë, bashkëjetesës, harmonisë nuk është vetëm në aspektin politik e ekonomik, por gjithashtu në dialog, në bashkë ekzistencën paqësore në mes të përfaqësuesve të kulturave të ndryshme dhe fetare të cilat ekzistojnë në Ballkan… Selia e Shenjtë promovon dialogun ndërfetar për kohë të gjatë si kishë katolike në kontestin ndërfetar dhe ne mundohemi që të zhvillojmë dialog në shumë mënyra”, theksoi ai.
Rolin që duhet të kenë institucionet shtetërore në ruajtjen e harmonisë fetare. Pavarësisht se feja dhe shteti janë të ndarë, është e pamundur të mohohet se një shoqëri ku komunitetet fetare bashkëjetojnë në paqe është një shoqëri më e fortë dhe më e qëndrueshme.
Kryetari i Prishtinës, Përparim Rama, solli një qasje tjetër interesante, duke vënë theksin tek roli i qytetarëve të mirëorganizuar në promovimin e paqes dhe bashkëjetesës fetare. Ai përmendi se harmonia ndërfetare nuk është vetëm një çështje shpirtërore, por edhe një faktor i rëndësishëm për zhvillimin social dhe urbanistik të kryeqytetit.
“Në një periudhë kur bota po përballet me sfida të mëdha që kërcënojnë kohezionin shoqëror dhe paqen globale, modeli i harmonisë fetare shqiptare është një shembull i fuqishëm që tregon se si dialogu dhe mirëkuptimi mund të ndërtojnë ura dhe të forcojnë lidhjet mes njerëzve, pavarësisht dallimeve fetare dhe kulturore.” – theksoi ai.
Panelet e diskutimit: të bashkuar në krijimin e bashkëjetesës
Në e parë të diskutimit u shkoqit dialogu në aspekte të ndryshme: ai i Selisë së Shenjtë që vinte nga Digasteri për Dialog ndërfetare, p. Laurent Basanese, i cili tregoi përvojën e Kishës katolike Universale në dialog me fe të ndryshme botërore, dhe Dr. Markus Ingenlath, nga Renovabis, Gjermani, me një paraqitje të thukët për synimet e popujve europian për një shoqëri multireligjioze.
Në anën tjetër, dy shqiptarë: Dr. Besnik Mustafaj e shpalosi një histori të bukur shqiptare të natyralitetit të bashkëjetesë, sepse ky është një edukim shqiptar i cili ka prodhue një respekt ndaj tjetrit që beson ndryshe. Kurse prof.dr. Ardian Ndreca, nga Universiteti Papnor Urbaniana, Romë, u fokusua te uniteti etnik e kulturore në kontekstin multireligjioz te shqiptarët.
Paneli i dytë, interesant dhe i rëndësishëm, ishte ai me përfaqësuesit e komuniteteve fetare, që ndan përvojat e tyre nga këndvështrimi i bashkësive që i përkasin.
Nënshkrimi i Rezolutës: Një hap simbolik, por i rëndësishëm
Kulmi i ngjarjes ishte nënshkrimi i rezolutës së përbashkët nga liderët fetarë, një dokument që riafirmon angazhimin për promovimin e harmonisë ndërfetare, respektin për diversitetin dhe kontributin për paqe. Ishte një moment që më mbushi me shpresë, pasi dëshmoi se përtej fjalëve, ekziston një vullnet konkret për të ruajtur e forcuar këtë frymë bashkëpunimi.
Firmosja e rezolutës u bë pas panelit të liderëve, paraqitjes së tyre, dialogut dhe bashkëbisedimit me audiencën. Firmosën Kryemyftiu Naim Tërnava, Ipeshkvi Dodë Gjergji, Pastori Artur Krasniqi dhe Dr. Hysen Hyseni nga komuniteti hebre ishte një mesazh i qartë: harmonia ndërfetare në Kosovë është një realitet që duhet ruajtur dhe promovuar.
Mbrëmja u mbyll me një moment domethënës: Darkë-iftar i përbashkët
Ngjarja nuk mund të kishte një përmbyllje më të bukur se darka-iftari i përbashkët i shtruar nga Ipeshkvia e Kosovës dhe Komuna e Prishtinës në hapësirat e Katedrales Shën Nënë Tereza. Organizatorët kishin pasur parasysh se komuniteti mysliman gjendet në ramazan dhe për atë arsye nuk do të ketë drekë të organizuar, por një darkë, kur edhe bashkësia islame do të mund të jetë pjesë e saj, sepse kur njerëzit ndajnë një tryezë së bashku, ata ndajnë më shumë se thjesht ushqim – ata ndajnë respekt, mirëkuptim dhe vlerat e përbashkëta që i bëjnë të ndihen si pjesë e një komuniteti.
Në një botë ku shpesh shohim ndasi dhe konflikte të nxitura nga dallimet fetare, është e rëndësishme të kujtojmë se për shqiptarët, feja ka qenë gjithmonë një urë, jo një mur. Ky model i bashkëjetesës është një thesar që duhet ruajtur, kultivuar dhe promovuar në skenën ndërkombëtare.
Kjo Tryezë na bëri të kuptojmë se harmonia ndërfetare nuk është vetëm një pjesë e identitetit tonë, por edhe një përgjegjësi e përbashkët për ta mbrojtur dhe për ta çuar përpara.
Në një atmosferë të ngrohtë dhe plot frymëzim, KultPlus Caffe Gallery mirëpriti mbrëmjen e djeshme promovimin e librit “Gravurë me ngjyrat e kohës” të autores Ajne Iberhysaj. Kjo ngjarje erdhi pikërisht në Ditën Botërore të Poezisë, duke i dhënë një dimension edhe më të veçantë kësaj ngjarjeje letrare dhe artistike, shkran KultPlus.
Përveç promovimit të librit, kjo mbrëmje poetike u shoqërua edhe me një ekspozitë kolektive nga artistët Musë Prelvukaj, Skënder Idrizi, Bija Jasiqi, Merita Myderrizi – Maloku dhe Agron Mulliqi. Pikturat e tyre, të mbushura me ngjyra dhe ndjesi të thella, krijuan një simbiozë të bukur mes fjalës së shkruar dhe artit vizual.
Në panelin e mbledhur posaçërisht për këtë ngjarje, e para e mori fjalën moderatorja Alketa Gashi-Fazliu, e cila solli një moment të veçantë për të pranishmit duke lexuar një poezi nga libri “Gravurë me ngjyrat e kohës”. Me ndjeshmërinë dhe interpretimin e saj të thellë, Gashi-Fazliu krijoi një atmosferë të ngrohtë dhe emocionuese, duke e bërë hapjen e diskutimit edhe më domethënëse.
Pas këtij momenti artistik, ajo ia dha fjalën profesorit dhe shkrimtarit Agim Vinca, i cili, përveçse një zë i rëndësishëm në letërsinë shqipe, është edhe redaktori i këtij libri. Vinca ndau me të pranishmit mendimet e tij mbi vlerën artistike dhe mesazhet që përcjell ky botim, duke sjellë një analizë të thellë mbi stilin dhe tematikat e trajtuara nga autorja.
“Kam kënaqësinë që sot këtu në mjediset e KultPlus-it t’i them dy fjalë për librin më të ri të poeteshës Ajne Ibërhysaj, që kohë më parë nga shtypi në botim të shtëpisë botuese “Onufri”. Librin në fjalë e kam lexuar në dorëshkrim në cilësinë e redaktorit. Kam diskutuar me autoren pothuasje për secilën poezi, si dhe për strukturimin e librit në përgjithësi. Kur libri mori, pak a shumë, formën që ka sot, shkrova edhe një tekst të shkurtër, përmbledhës, për vlerat dhe veçoritë e tij, në të cilin, ndër të tjera, them: Shpirti lirik i një poeteshe” , theksoi Vinca në fjalimin e tij.
Tutje, Vinca shprehet se poezia e Ajne Iberhysaj është një vështrim ndjenjash, mbresash, kujtimesh, të cilat sipas tij, poetja i shpreh natyrshëm, ashtu si i vijnë.
“Po qe se bëjmë një krahasim me fenomenet e natyrës, do të thoshim se rrëfimi poetik rrjedh lirshëm, ashtu siç ndërrohen stinët e motit, siç bien gjethet në vjeshtë dhe siç rrjedhin ujërat e lumenjve. Edhe pikat e shiut që lëshojnë retë dhe lotët që rrjedhin nga sytë janë pjesë ekësaj “gravure””, tha Vinca duke shtuar mes tjerash se poezia e Ajne Ibërhysajt nuk është poezi e mjeshtërisë a zanatit, por e ndjesisë dhe përjetimit të çastit.
Fjalën më pas e mori shkrimtari Ramë Oraca i cili dha një vështrim rreth këtij libri. Oraca, tha se autorja ka gdhendur çdo varg si filigran në mozaikun e shtigjeve të krijimtarisë së saj letrare.
“Ajne Ibërhysaj gjurmon shtigjeve që ajo i ka përzgjedhur për vete, kjo vazhdon që t’i dhurojë lexuesit dhe opinionin letrar frymëzimet, idetë dhe preokupimet e saja jetësore. Nisur nga ky konstatim edhe shkrimin tim e titullova “Arti i gdhendjes me ashkla shpirti”. Në linjën e saj artistike te kjo autore frymon vargu lirik që nga Troja, Itaka, Rruga e Qumështit, Kashta e Kumtrit e deri te Elbasani, Shkumbini pikëtakime të vargëzuara, herë në formate të lira krijuese, herë përmes ndjeshmërisë së lartë emocionale, të cilat e lartësojnë autoren e këtij libri në nivel të dukshëm letra”, tha Oraca.
Më tej, Oraca u shpreh se ky libër nga brendia e gjithë përmbajtjes jep, figuracionin poetik, i cili nuk është vetëm mjet i poetizimit të jetës në art, por në radhë të parë na jep gjuhën e veçantë poetike.
“Strukturimi i përmbajtjes poetike të kësaj autoreje do vëmendje të posaçme, sepse vargu i saj, përveç idesë dhe qëllimit, ajo e thjeshtëzon misionin e saj përmes krijimtarisë letrare në të kuptuarin e vet specifik për lexuesin e saj. Këtë lloj gjetje letrare e gjejmë te kjo autore në secilën poezi si një porosi paqeje nën strehën e shpirtit”, tha më tutje ai.
Pas këtyre dy vështrimeve fjalën e mori vetë autorja e librit, Ajne Iberhysaj, e cila theksoi rëndësië e pjesëmarrjes së saj si finaliste në Konkursin e Poezisë ‘KultStrofa’, disa vite më parë, organizim ky që ishte një nismë për redaktimin e librit të saj.
“Ishte pikërisht ‘Kultstrofa’ nisma e bashkëpunimit për redaktimin e këtij libri. Dua të falënderoj shkrimtarin Agim Vinca dhe Ramë Oraca për vështrimin rreth librit, Ardianë Pajazitin për ngrohëtsinë, që të jemi sot pikërisht në ditën botërore të poezisë, Alketa Gashi – Fazliu për moderimin. Dua të falëndorj sot veçanërisht piktorët, që për mua është viti i gjashtë që bashkëpunoj me ta dhe është një gërshetim i poezisë me artin e tyre. Dua të falënderoj Musa Prelvukaj, që gjithmonë që ka qenë i gatshëm të më ndihmojë, Skender Idrizin gjithashtu që gjithmonë është pranë kolonisë së piktorëve në Deqan, Agron Mulliqin për mjeshtërinë e tij artistike, Merita Malokun dhe Bija Jasiqin. Mbi të gjitha dua të falënderoj të gjithë që ishit të pranishëm këtu dhe që ma ngrohët shpirtin”, u shpreh mes emocionesh Iberhysaj.
Fjalën në këtë diskutim e mori edhe drejtoresha e KultPus, Ardianë Pajaziti, e cila mes tjerash, tregoi edhe për zanafillën e bashkëpunimit të autores Ajne Iberhysaj dhe profesorit, Agim Vinca.
“Takimi i rastësishëm i Ajne Iberhysaj dhe profesorit Agim Vinca ishte pikërisht në ‘Kultstrofa’, ku profesori atë vit ishte kryetar jurie.Profesori Vinca e di që unë nuk kam njohuri për prurjet që i kemi në ‘Kultstrofa’, sepse ne e hapim thirrjen e më pas është juria ajo që vendos, e krejt rastësisht profesori Vinca më ka treguar para katër muajve që kanë lidhur marëveshje dhe ka redaktuar librin e Ajne Iberhysaj, e ky është ede misioni i një medie , ky është misioni i të gjithë atyre që merren me art dhe kulturë, që të krijojnë ura. Urat janë shumë të rëndësishme që ne të mbështesim njëri-tjetrin, dhe kjo urë na ka mledhur të gjithëve sot bashkë dhe unë po uroj që pas një viti të takohemi për një bashkëpunim të radhës” , tha mes tjerash Pajaziti.
Një fjalë rasti e mori edhe piktori Musë Prelvukaj, i cili foli më shumë reth piktorëve, veprat e të cilëve u shfaqën në ekspozitën e hapur kraas promovimit të librit.
“Ndjehem mirë që gjendem në këtë ambient siç është KultPlus, një ambient që ia ka haur derën shumë krijuesve. U ndjeva aq lehtë e mirë sot sepse ndjeva fjalët e shkruara nga poetja Iberhysaj, por natyrisht për pikturat nuk do të flas sepse jemi kolegë së bashku, e dijmë punën e secilit, por do të them nga një fjalë me radhë. Skendër Idrizi, piktor nga Mitrovia, një piktor që krijon në mënyrë bashkëkohore, në një mënyrë të veçantë artistike e që frmëzim e ka minierën e Trepçës, Agron Mulliqi, që ka meritë shumë të madhe për hapje e kësaj ekspozite, Mulliqi krijon në frymën e artit bashkëkohor, Merita Mynderrizi – Maloku, është një peisazishte e shkëlqyer, që krijon risi në çdo peisazh, pastaj kemi Bija Jasiqi, një piktore pasionante që krijon pa ndërprerë” tha Prelvukaj.
Ndërkaq, promovimi i librit ‘Gravurë me ngjyrat e kohës’ erdhi si një ngjarje që u bë një hapësirë e hapur për të gjithë adhuruesit e librit dhe pikturës, duke krijuar një mbrëmje të mbushur me emocion, reflektim dhe frymëzim artistik. Të pranishmit patën mundësinë të ndiejnë fuqinë e fjalës dhe të ngjyrës, në një ndërthurje të harmonishme që i dha kësaj nate një hijeshi të veçantë./KultPlus.com
“Pos brengave të mundshme, një nga shkaqet më njohura të palumturisë, është zilia. Zilia, do të thosha, është njëra ndër pasionet më të përgjithshme dhe më të thella të njeriut.
Ajo mund të hetohet lehtë te fëmijët para se të mbushin një vit dhe çdo pedagog kësaj duhet t’i kushtojë kujdesin më të hollë. Në shfaqjen më të vogël të afrisë ndaj një fëmije në dëm të tjetrit, hetohet menjëherë dhe nuk durohet. Kushdo që ka punë me fëmijë, duhet domosdo që kur ndan, të jetë i drejtë deri në fund, i përkryer, i ashpër dhe i pandryshueshëm.
Mirëpo fëmijët vetëm pak më tepër e zbulojnë lakminë dhe xhelozinë e tyre se sa të rriturit. Ky emocion është njësoj mbizotërues midis fëmijëve dhe të rriturve.
Midis damave mesatare të çmuara, zilia luan një rol jashtëzakonisht të madh. Nëse uleni në metro dhe ndodh që pranë vagonit të kalojë ndonjë grua e bukur e veshur mirë, shikojini sytë e grave të tjera. Do ta vëreni se secila prej tyre, me përjashtim të mundshëm të atyre që janë të veshura më mirë, e vështrojnë atë grua me shikim smirëzi dhe do të përpiqen të gjejnë diçka që është nënçmuese për të.
Dëshira për skandale është shprehje e kësaj smire të përgjithshme: edhe çfarëdo tregimi kundër gruas tjetër besohet menjëherë pa fakt bindës. Moralizimi i shumëfishtë i shërben po këtij qëllimi: u’a kanë zili atyre që bëjnë mëkat, kurse në të njejtën kohë e konsiderojnë se është virtyt të dënohen ato për mëkatet e tyre. Ky lloj i veçantë i virtytit është sigurisht shpërblim i vetvetes.
Saktësisht po kjo gjë, ndërkaq, mund të vëheret plotësisht edhe ndër burra, me përjashtim se gratë i konsiderojnë rivale të gjitha gratë e tjera, kurse burrat si rregull e kanë këtë ndjenjë vetëm ndaj burrave të profesionit të njejtë.”
– Bertrand Russell, “Pushtimi i lumturisë” / KultPlus.com
Festivali Mardi Gras i New Orleans feston të çuditshmen, por mes kostumeve, maskave dhe festimeve të shfrenuara, një e ardhur rishtaz në festimet e këtij viti nuk u prit mirë.
Gjatë një parade, pesë Tesla Cybertrucks që transportonin drejtuesit e aktivitetit u pritën me fishkëllima të vazhdueshme, u rrethuan dhe u goditën me kanaçe birre, mbeturina dhe një lumë rruazash të Mardi Gras.
Pavarësisht reputacionit të tyre si mjete të forta, dy prej dritareve të automjeteve u plasaritën.
“Kishte fishkëllima dhe sulme nga fillimi deri në evakuim,” shkroi një nga drejtuesit e paradës, duke thënë se kishin mbajtur dyert e makinave të mbyllura nga frika se mos i tërhiqnin zvarrë jashtë. Policia në fund i devijoi automjetet nga parada, ndërsa drejtuesit e aktivitetit u detyruan të vazhdonin në këmbë.
Reagimi ishte i parashikueshëm. New Orleans është një bastion liberal në Louisiana, një pjesë ndryshe shumë republikane e Amerikës. Cybertruck – një përbindësh këndor prej çeliku inox – është bërë një vijë ndarëse në një Amerikë gjithnjë e më të polarizuar dhe një simbol i zhvendosjes radikale të Elon Musk drejt së djathtës politike.
Për shumë njerëz në të majtën politike, ky automjet është shndërruar në një kapele MAGA (Make America Great Again) me rrota.
Shitjet e makinës kanë qenë zhgënjyese – me rreth 40,000 njësi vitin e kaluar, ato përfaqësojnë vetëm 2% të totalit të shitjeve të Tesla-s. Por Cybertruck-u është bërë një shënjestër për kundërshtarët në rritje të Musk, ose një shenjë sfide ndaj rezistencës liberale. “Nuk kam pasur kurrë një makinë që të krijonte kaq shumë urrejtje,” shkroi një pronar në një grup në Facebook për Cybertruck. “Dhe unë e përqafoj këtë me gjithë fuqinë time.”
Një tjetër shtoi: “Pesë vjet më parë, kur e porosita këtë makinë, nuk do ta kisha menduar kurrë që kur më në fund ta merrja, ajo do të shihej si një përfaqësuese lëvizëse e Elon Musk – ose ndoshta e Trump.”
Të tjerë raportojnë se shoferët e makinave të tjera u tregohen të pasjellshëm në rrugë, duke bërë gjeste armiqësore dhe duke ngarë makinat në mënyrë agresive pranë tyre. Në një rast, një kalimtar përdori një Cybertruck të parkuar si tualet publik. Makina ka një modalitet monitorimi që regjistron video të incidenteve të tilla.
“Duhet një personalitet i fortë për të ngarë një Cybertruck dhe nuk është për të gjithë, sepse thjesht tërheq shumë vëmendje,” thotë Gene Munster, një partner menaxhues në Deepwater Asset Management dhe një ndjekës i kompanisë. Ai thotë se të kesh një Cybertruck është si të ngasësh një “pikëçuditëse mbi rrota.”
Ndërsa Musk është bërë një nga aleatët më të besuar të Trumpit, mungesa e respektit ndaj makinës është kthyer në vandalizëm në mes të një vale protestash kundër Tesla-s në SHBA javët e fundit. Cybertruck-ët janë spërkatur disa herë me grafite që përfshijnë svastika, dhe në të paktën tre raste janë sulmuar koncesionarë makinash në incidente të dyshuara si zjarrvënie kriminale.
Në incidentin më të fundit, të martën në mbrëmje, disa makina u dogjën në një qendër të Tesla-s në Las Vegas, me fjalën “Resist” të spërkatur në derën e njërës prej tyre.
Prokurorja e Përgjithshme e SHBA-së, Pam Bondi, e quajti aktin “terrorizëm të brendshëm”. Musk tha se Tesla ishte viktimë e “urrejtjes dhe dhunës nga e majta.” Asgjë nga kjo nuk ishte në mendjen e Musk në nëntor 2019, kur ai prezantoi Cybertruck përpara një audience me fansa të entuziazmuar. Miliarderi po përpiqej të hynte në tregun fitimprurës të kamionçinave amerikane, të dominuar nga modelet tradicionale si Ford F-150. Ai besonte se vetëm një dizajn i guximshëm dhe jokonvencional do të mjaftonte.
“Nuk duket si asgjë tjetër,” tha Musk para publikut – një fakt me të cilin të gjithë mund të pajtoheshin. Ai pretendoi se makina mund të ishte më e shpejtë se një Porsche 911 dhe më e fuqishme se një F-150, dhe se ishte e pathyeshme. Ky pretendim u hodh poshtë në mënyrë spektakolare kur një test për të demonstruar dritaret rezistente ndaj goditjeve dështoi, me xhamat që u thyen nga një sferë metalike.
Kjo nuk i trembi blerësit potencialë, të cilët u tunduan nga premtimi i një çmimi fillestar prej 40,000 dollarësh. Më shumë se një milion njerëz depozituan një shumë të rimbursueshme prej 100 dollarësh për ta rezervuar.
Por interesi nuk u kthye në një bum shitjesh. Kur Cybertruck mbërriti në fund të vitit 2023 – dy vjet me vonesë nga premtimi i Musk – modeli më i lirë kushtonte 60,990 dollarë, mbi 50% më shumë se çmimi i reklamuar fillimisht.
Problemet e prodhimit e kanë ndërlikuar situatën. Tesla ka përdorur teknika të pazakonta si gigacasting, që përfshin prodhimin e pjesëve të mëdha të shasisë në një copë të vetme, në vend që të ngjiten pjesë më të vogla. Edhe pse kjo metodë premton ulje të kostove, Cybertruck ka qenë subjekt i disa tërheqjeve nga tregu për shkak të problemeve si pedalët e gazit që shkëputeshin dhe fshirëset e xhamave që nuk funksiononin.
Në javën e fundit, blerësve të mundshëm u është thënë se porositë janë pezulluar për shkak të një problemi me zbukurimet metalike që mund të shkëputen gjatë lëvizjes. Shitjet mund të kenë arritur tashmë kulmin, me mbi 5,000 njësi të shitura në muajin shtator të vitit të kaluar, por që ranë nën 3,000 në shkurt, sipas Cox Automotive.
Tregjet ndërkombëtare nuk do ta shpëtojnë situatën. Tesla e prezantoi Cybertruck në një turne demonstrimi në Evropë vitin e kaluar, por makina nuk është e ligjshme për rrugët në Britani apo BE, pasi këndet e saj të mprehta nuk përmbushin rregulloret e sigurisë evropiane.
Pavarësisht shitjeve modeste, Cybertruck është bërë një fenomen kulturor. Ai ka tërhequr vëmendjen e yjeve si Katy Perry, Kim Kardashian dhe Shaquille O’Neal. Me gjithë problemet, aleanca e Musk me Trump mund të rrisë interesin për Teslën.
“Tesla shiti rreth 600,000 njësi në SHBA vitin e kaluar,” thotë Ike Silver. “Trump mori 77 milionë vota.” / KultPlus.com
Papa Françesku do të dalë të dielën nga spitali ku ka kaluar më shumë se një muaj duke u trajtuar për pneumoni të dyfishtë, tha Dr. Sergio Alfieri, kreu i skuadrës që kujdeset për Papën ka bërë të ditur.
Papa Françesku ndodhet në spital që nga 14 shkurti, njofton CNN.
Papa 88-vjeçar gjithashtu planifikon të ofrojë një bekim dhe përshëndetje për dashamirësit në fund të lutjes së Angelus të së dielës, tha më herët të shtunën zyra e shtypit e Vatikanit.
Papa zakonisht drejton lutjen e Engjëllit dhe ofron një reflektim çdo javë, por nuk e ka bërë këtë gjatë pesë të dielave të fundit. Vatikani tha se teksti i shkruar i fjalëve të Papës do të publikohet siç është bërë më parë.
Shtrimi aktual i Françeskut ka qenë qëndrimi i tij më i gjatë në Gemelli që nga zgjedhja e tij si Papë 12 vjet më parë. Ndërsa ai nuk është parë prej pesë javësh, prania e tij është ndjerë me Vatikanin duke lëshuar një mesazh të shkurtër audio nga Papa, si dhe një foto fundjavën e kaluar që e tregon atë duke u lutur në kishën e atij spitali.
Vatikani tha të mërkurën se gjendja e papës dukej se po përmirësohej, duke shtuar se pneumonia e tij konsiderohet nën kontroll. Ai nuk ka më nevojë për frymëmarrje të asistuar, por ka vazhduar të marrë oksigjen.
Javën e kaluar, Papa miratoi një proces të ri reformash tre-vjeçare për Kishën Katolike, duke dërguar një sinjal të fortë se ai synon të qëndrojë në detyrë pavarësisht qëndrimit të tij të gjatë në spital.
Reformat në tryezë përfshijnë si t’i jepen role më të mëdha grave në Kishën Katolike, duke përfshirë shugurimin e tyre si dhjakë dhe përfshirjen më të madhe të anëtarëve joklerik në qeverisje dhe vendimmarrje.
Ndërsa përditësimet e fundit mjekësore nga Vatikani kanë folur për përmirësim, ai nuk ka dhënë asnjë detaj se kur Papa mund të lirohet nga spitali dhe nuk është ende e qartë nëse ai do të dalë në kohë për Javën e Shenjtë dhe Pashkët./ KultPlus.com
