Arbër Selmani
Fotografiye: Nok Selmani

Siton pashe 700 khera e pashe 6 mile thanutnencar, kolen ulavla yekh pampuresko drom numay o qorolipe kerlolen yekh. Kotar o ‘’avera’’, ulavlolen vi mortesko kolori, numay kerlolen yekh darutno jivdipe ani palomaribaski Kosova. Kotar o albanya, ulavlolen inyoripe thay neglezhipe, numay kerlolen yekh o jivdipe may pashe qorolipeya.

Duy mahale, 28 thay 29 ani Fush Kosova, kerlatu te gndine kay ulaveyatu but kilometre kotar e diz, direkt yekh aver dimensia thay thanipe. Yekhuno qhigode ulo mange kana vizitingyum anglo nesave bersha o roma, ashkaliye thay egipqanya ani Praga e Qekiaki. Ekya, bizo themesko mekhipe on nashti vi qalavna o thanipya anglo olenge apartamentya.

Bash yekhuno qhigode, ini akala roma, ashkaliye thay egipqanya kola jivdinena ani Fush Kosova, araklona desh minute dur phuveski geografiya, numay desh bersh dur kotar o evolviripe ano mentaliteti, kotar e Fush Kosova. Sito hari bizo pakyavipe kay 20 minute avri Prishtinatar thay 10 minute dur Fush Kosovatar, kote biyangyona luludya thay thana thana luks arabe, trin komunitetya araklona pandar e jivdipeya meklo ano bistaripe.

*

Sadullahe thay e Almire araklavolen pe shrd ano yekh sokako ani yekh e mahalendar. May tele vi arakha e Muhamere, thay yekh oleske pashutne. O dudya e bidoshalipasko mothavgyona ano olenge akya, thay vi on dikhenaman konfuzipea ji kay me phirava e maska ani olengi ‘’teritoria’’. 45 minute phiripe ano sokakya e mahalengo, niyekh manush na qhivgya maska. E aky nashti te dikhel ni yekh dezinfektusi vastyengo. Pashipe e jenengo sito vash admiripe tana ova sine ani yekh situacia e pandemiaki. Juvla phirakarna pere qhavoren, mursha phirna odothe-akate padna vrde, bicikle, traktorya, ji kay o phure beshena ano balkoni – te phene siton balkonya – thay ajukerna te agorinen pandar yekh ayekha dive.

Na si ni yekh mothavipe te vizitine akava kotor, thay dayk aver kotor kote jivdinela o qorolipe thay nasvalipe, thay tana ove kotor e mothavipyengo e akale manushengo.

Intervestinava mere personazhen ji kay o qhavore siton sarvaht pashe mange, manginindoy te mothaven poro talenti ano phiripe, truposke akrobaciye, hasanindoy, puqinindoy mande sim mi akava vay odova. Elhema thay olaki malin, duy qhaya e may laqe akyencar ani lumia, kerena mancar ini duy spontan fotografiye.

Akava, may hari, sitoy tikni diz kote e manushen kerla yekh e baht, baht te ove aver averendar thay te anglokrisingyove, krisingyove, sankcioningyove, anashkalingyove thay te telargyove, ketane jivdineya e phiravipeya dive ano ajukeripe o ahzutipe thay may shukar jivdipe.

 ‘Kana sima, hava, kana na sima, ushinava diso’

Latifa beshela karshi pere khereske, dayatimo ano zido e aver kheresko, thay pakyava kay akava sito may kerdo aktiviteti e divesko.

Beshipe ani mahala thay e baht kay lela e qhavorendar kola khuvena o topke para khelipasko, siton sherune amala e Latifako.

‘’Dukhana me pre, nashti te iklovav avri. Iklovava numay ani mahala. Mi day muli, ake yekh bersh te kvash. Isima 53 bersha, vash 54. Mi day sine 80 bersh. Jivdinava mara unuka, Oltea, kova nikisto te rodel maro daykthane. Andre khere sim shuka, me phrala phikodeindema. O kher na delatu te has, badihava. Fladingyovava kana nikyovava hari akate. Kana na sito, nane so kereya’’.

 ‘’Prishtinaki sim’’.

Latifa vakerla akava lafi thay komplet konstrukti e akale khuvde trupesko kotar o jivdipe averinla, shrdiba kotar o muy. Oy sakana kay mangla te mothavel kay ani Prishtina shrdinga o pharo jivdipe, thay o jivdipe obligingya ola kay hari duyr Prishtinatar te phiravela kava pharo jivdipe.

 ‘’Ani Prishtina jivdingym ji na ulo o maribe, ani nevi Kolovica, ani Tehnika, ani Sali Shumariya. Sar kana ulo o maribe alum akate ani Fush Kosova. Ma daya sinum ani Prishtina, o kher thablilo, yekh phrale kay sinema, sineto nasvalo thay bikingya o kher, thay manglape sine te ava akate. Elhamdulilah, phrala muslimanya kinde mange hari than, kerde mange akava her. Unuka therla 13 bersha, vash 14. Sito but umyalo, nakla ani shkola ‘’Selman Riza’’, ani ohtoti klasa. Na sima kefi kay ov te nakhel te rodel, numay nanema so te kerav. Yekha kolica, lemenke, shishe thay aver qhigodya, kergyum buti, ini me nikislum. Sar kana alo akava nasvalibe, darava te nikyovav, ini nashti. Akale unuke therava, bayakargym ole, oleski day mekla ole 3 maseka kana therga. Mo qhavo sito ano phanipe, thergya yekh problemi e romna, ini me numay odole qhave thergyum’’.

 ‘’O unuko diklama but. Me sar vaht phenava oleske ‘’qhaveya’’. Tana ovel sine ov, me delingyovava sine. Putarava daykhver olea mo muy. Najanava kote sito mo rom, sar kotar o maribe ji akana na janava sito jivdo vay mulo, na shungyum niso vash oleske. Me, mere qhaveya odova vahti sinem ano yekh aver than, ov ano aver. Dukhalama o dumo, kiqma, phende mange te nakhav ani banya, ini o koyshiya phenga mange te nakhav 15 dive thay pokinena sine on, numay nashti kaste mukava e qhave, kaske te mukhav o kher, te therav daykaste, shay…’’

*

Phirava moro phiribe ano akala duy mahale, ji kay o kham sito pashe te nakhel thay te loklarel e dukh thay sikletya thanutnenge ano akava kotor e Kosovako.

Ano akava kotor, na isi niyekh sastipasko kher. Palo maribasko agor ani Kosova, kova, sar sine vi tromalipe e albanyengo kotar o serbya, vash buderi roma, ashkaliye thay egipqanya Kosovako, sine shrdipe vash yekh zoralo racizmo kotar o Kosovake albanya, ano akava than vastisalo yekh centro e saslaripasko sar kotor ‘’Balkan Sunflowers’’. Centro sine mobilimo thay o dizune therde shaipe kay te kontrolingyon vash olenge sastipaske problemya. Adive ov na ekzistinla.

May pasho centor sito but dur, nashti naklape prencar manglape vrda vay takseya. Taksi sito but pahalo leindoy pe dikhipe kay buderi mursha thay juvla ano akava kotor siton fizikune butikerutne. O avera, bizo buti. Kerdilo yekh mangipe vash te irangyol o sastipasko kher ano akava kotor, vay te vazdingyol yekh nevo.

*

 ‘’A, me sim halo sovli kay nikaske na sima te dav e vota’’

 ‘’Mande sima shtar qhavore, e romni nasvali nashti te biqhalavola ko doktori, bicikla nashti te biqhalav ola, traktori na sima. Te ovloma sine yekh traktori…Allahesko hateri shay daykho te azhutinel mande. Mi romni sitoy inikciyencar, akala qhavoren traktoreya te adikaravolen, dosta si vash mange. Na rodava baro traktori’’.

Bekim Hayolli, 49 bershuno, sito but laqo oratori thay mangla sasavipeya kay prekal akava teksti te sigurinel yekh traktori, kova shay te loklarel sine olesko jivdipe.

‘’Traktori shtar gumyencar’’ – shungyola vakerinindoy o Resuli, may tikno qhavoro e Bekimesko, ji kay me intervestinava sine e Bekime e bicikla pashe oleske, yekh laqi bicikla koya dendili kotar yekh Bekimesko pashutno.

‘’Ake kobar alum kantyendar, iklislum ani Fush Kosova thay Prishtina, e trin shtar lemenkyencar nashti kereya diso. Bicikla qhindlaltu se sitoy hari uqi, manglape te truminav ola daykver. Nanema aver alosaripe. Ovava sine may loshalo te anel sine mange daykho traktori. Niko na avla akatar, votyenge saren avna, alosaripyenge. Me halum sovli kay nikaste na si te dav e vota, se niko na lelama pe dikhipe. Po angle lelatu o avruno jeno se akala amare’’.

 ‘’Me anglo maribe jivdingyum ano Dragodani, ani Prishtina. Manusha kinde mange o thana akate, vash sevapeske, yekh kher kerde mange. Mo dad bikingya o kher ani Prishtina thay alem akate, mo dad mulo posem. Ko shay kerla sine, albanya thay akala amare kedisale te kinen mange akava than. Kondiciye na sima but laqe, azhutinlamen but ver ini o Shpeytimi e qayjenicako, ulavla qorba bizo lovo, e sah qorolen ov adikarla, tana ovel ov, amen mera bokhatar. Ajukera rendoa, la o qorbe thay o habe. Isiman shtar qhavore, Resule, Buyare, Behare thay Behara. Te therav sine traktori qhivava sine duy bare qhaven te keren buti’’.

Bekimeski romni sitoy 60 bershutni, thay kobar ver puqava Bekime kay so manglape olake, ov respodinla kay ‘’inikcie manglape olake’’. Bekimesko dad, e yekhuno amaneti anglo so te merol  infraktestar, qhaveske, mekla e buti, kolica, feri so ov nashti azhutinla sine may buderi.

‘’Adive khardema te lav ani Prishtina nesave idya vash qhavorenge, nesave maqine, yekh frizhideri, numay nanema soa te nakhav. Romni lela yekh invalidyengi pensiya, 60 eurya, ama na nikyola. Araklum yekh tikno traktori vash 300 eurya ama na thergym soa te kinavole. Baro qhavo padlole. Te therav soa te kinavole, tahara nakhava thay iklova 4-5 jene. Ini o phraleske qhave siton akate, ini on ginayestar iklona ayekha amencar. Behari mekla e shkola, ani panjti klasa, sah qhavore dikna para daya’’.

Isima but problemi ini kana hraminava mothavipya e akale manushengo, ini kana transkriptinava olen, ini kana sim ano ovipasko than, feri so najanava kotar te shrdav thay kotar te agorinav pharipe olenga jivdipasko.

Andre duy mahalenge isi habaske marketya, numay vash uravibe thay tekstili manusha iklona avri komuniteteske, furnizingyona ano aver thana. Thanutne mothavna kay e elektrikuna energiya na therna problemi, ji kay regulingyola kanaliziciaki rafin thay aver bersheste vakerdilo kay si te buhlargyol asfalti ano akava kotor.

Terne na therna sporteski sala kote shay te phiraven tromalo vahti.

*

Palal mande meklum olen bara bahta Latifa thay e Bekime, e may bara bahta kay mere drabarutne shay te reaginen thay daykho shay te azhutinel akalen duy, numay ini buderi averen ano akava kotor. Latifa thay o Bekimi ajukerena mandar, me ajukerava korkoro mandar thay ini tumendar.

TEKSTI NË GJUHËN SHQIPE

TEKSTI NË GJUHËN ANGLEZE

(Akava teksti produktisalo sar kotor e proyektesko ‘’Phikodeipe e mediengo thay e jurnalistikako vash o manushikane hakaya ani Kosova’’, phikodeimo kotar o ofisi e Europaka Uniako ani Kosova thay realizimo kotar Kosovo 2.0, CEL thay QKSGJ. Andripe e akala botipasko sito godornipe e KultPlus/YIHR KS thay ano ni yekh drom nashti te konsideringyol sar pratsav e EU vay K2.0, CEL vay QKSGJ)