Xhemile Hysenaj
Fotografiye: Nok Selmani

‘’Ano vahti kana me thay miri phen sinem ani skola thay na reslem sine pandar o bersha vash te kera buti, but ver sine amari day odoya koya sine obligimi te bikinel pasuli ano pazari, sigurinindoy ayekha amenge o drom vash publikuno transporti ji ani skola, feri so dromi sine kilimotrencar ani elemtaruni skola vi odoya maskarutni. May dosna kergyum vi me buderi fizikune butya thay ayekha sigurinava sine korkoro o love vash transporti, palo odova kotar o love kolen garavgyum kingyum vi bicikla kola drominava sine ji ani skola, ji kay o kedime love garava sine vash te kinav skolake materialya’’, ayekha shrdla inspiritaruni historia e Orhan Buticeski, kova akana olesko kamipe thay baro angazhipe vash edukipe irangya ano aktivizmo kole phiravela thay evolvirinela ano VORAE, konkretipea ano edukipasko departamenti, ovinindoy ayekha yekh kotar o vasne figure e romengo, ashkaliengo thay egipqanyengo, direkt edukipaske thay skoluipaske sar yekhuno drom vash may shukarno avipe.

Ani yekh intervista vash KuptPlus, Orhani mothavga buhle phanglo e pharipyencar thay barieryencar kolencar araklilo ano jivdipe e para karierako vi ayekha privatyuno jivdipe, mothavgya kobar si phare thay soa musay te arakholpe sakova dive vash te vazdel thay azhutinel e haricune komunitetya ani Kosova vash te skoluingyon.

May baro phiko ano olesko drom e jivdipasko sine o dadalarya, mothavla Orhani. Dadalarya, kola sakrifikinde buderi vash skoluipe e duy qhavorengo, vazdinindoy olen lungyaripea vash te skoluingyon.

‘’O manush sarsakana ano dromipe poro therla buderi planya thay resipya, thay sasavipea o manush niyekh ver na sito qalarno pea ano sasavipe, numay bahtkerinindoy mara familiake konkretipea dadalaryenge, siyum bahtalo thay barvalo odolea so reslum ji akana, sasavipea na aqhavinindoy akalea, feri so sasavipea sine yekh pharo drom’’, mothavla Orhani.

Ano vahti e amara vakeripasko, Orhani niyekh ver na bistarla te leparel e dadalaryen thay phikodeipe baro kay thergya olendar sahvaht, biqhalinindoy ini yekh mesazhi ko manusha kay kobar sito vasno te there familiako phikodeipe.

O bersh 2005 sine bersh kana o Orhani shrdingya oleski kariera direkt o integripe e edukipasko ano komuniteti. Ov mothavgya sar ov thay organizacia kerde yekh biaqhavdi buti vizitinindoy sakova than ani Kosova kote jivdina komunitetya, araklilo e familaryencar thay e ververtune organizaciencar lungyarinindoy lobiripe vash edukipe e qhavorengo. Akava dromipe na sine ni hari lohko, feri so isi buderi faktorya kola therna impakti kay kotorleutne e akale komunitetesko te mekhen e skola. Mashkar o sherune faktorya sine vi financiaruni situacia thay palo odova vi na yekhutno traytipe ani skola kotar o sikavne thay buderi ver vi kotar o aver siklovne. Numay o Orhani mothavla kay akala bariere dive po dive phagona.

Organizacia thay Orhani kay sitov ano sherunipe e departamentesko vash edukipe, konsiderinla yekh moraluno obligipe thay krisyuno kay o dadalarya te vazden pere qhavoren direkt skoluipaske, may hari odova elementaruno.

Edukipe, yekh iniciativa akaya kay o Orhani decizingya te dedikinel o sah poro profesionaluno jivdipe, evolviringyola sar yekh ‘’shudro maribe’’ mashkar o duy komunitetya, protagonisti kolesko sito korkoro ov. Kotar yekh rig manglape lungyaripea te marelpe vash te pakyal e hariucne komunitete te phiravel direkt skoluipaske sar yekhuno drom e suksesesko, ji kay pe aver rig te marelpe vash te pakyal e buderune komunitete kay steriotipya thay anglokrisipya direkt komuniteteske siton totalune bange. Yekh pharipe kova anlatu mashkar duy rigya, dadalarya thay qhavore, feri so but ver o qhavore therna hezitipe te vakeren dadalaryencar, numay Orhani mothavla kay e vahteske nakhipea, edukipe e komunitetesko therla diklardo bayripe.

‘’Niyekhver na sito yekh pharipe, numay yekh pharipe (aqhavipe) therla palo peste vi aver pharipya’’, potencinla Orhani. 

Soske ekzistinla racizmi?

Buderuno komuniteti na penjarla haricune komunitete thay akava ovela ano buderi thema, thay vash akale sebepeske o haricuno komuniteti araklola e buderi anglokrisipyencar thay e stereotipyencar, potencinla ov, kova vi mothavla personalune eksperiencie vi ano vahti e dromipyengo. ‘’Ano vahti mere dromipyengo kote araklilum e ververutne personalitetyencar, reagipe olengo palo vakeripe amaro sine fokusirimo odothe kay on penjarde daykaste e komunitetestar kova sito aver, thay buderi ver ovla kay akala manusha te yaverinen o godinipe phanglo e komunitetea. ‘Akana cacek si te gndinav aver vash romane komunitetske’, vakergya yekh ver mange yekh manush ano yekh butyako kedipe ano Brukseli. Ji kay me mothavgyum oleske kay na sim yekhutno kotar o komuniteti kay sim skoluimo thay kerava buti, feri so isi ini buderi romane komunitetestar kola siton sar me vay may suksessune desar me’’, lungyarela mothavipe o Butic.

Vash akale sebepeske sakova manush musay te rodlarel, te drabarel, te penjarel historia e sakole komuniteteski anglo so te anglokrisinel, thay palo rodlaripe thay drabaripe te notadeinel kay, therla mi hako te direktingyol daykaske e alavyencar ‘’gabel’’ vay ‘’majup’’, sugerinla ov, kova vakerla kay manushikane barvalipya na jangyona niyekhv ver bazirinindoy ano olesko avrialuno dikhipe. ‘’E, ano akala verutne ovipya perla ma godyate yekh lafi kotar yekh penjarno lumiako gilavno kova vakergya; ‘’Te sine kay tumen na siyen racistya, mothaveni mange kobar jene e komunitetestar therna amala?”, lela misal Butic, kova phiravela olesko vakeripe kay ani lumia, thay may buderi ani Kosova thera but individya kola na therna yekh uqo niveli e skoluipasko, na siton edukime, numay akava na mangla te phenel kay on haketinena te etiketingyon vay te gindingyol kay akala verutne manusha shay ovna numay kotar o haricune komunitetya.

‘’Me gindinava kay te aqhave o racizmi ani Kosova musay buderi buti, may buderi kotar e instituciengi rig. Akava qhigode ovla informinindoy e populacia e konceptea ‘’Antijipsizmo’’ thay palo odova te phiravgyol buti anio akava aspekti, numay vash te reslol akava musay ini buderi vahti. Yekh ver manglape phikodeipe kotar o institucie thay palo odova ini kotar o civiluno malije…’’, deklarinla Orhani.

Romano komuniteti palo peste akharla yekh stereotipi kova Orhani konsiderinla sar bi akceptimo thay bango, te ove aver kotar o avera, te konsideringyove sar yekh niveli may tikno e amalipasko soske thereya yekh aver kolori, thereya kultura thay aver tradicia, nane sar te ovel may darakerdo sar vash komuniteteske haricune vi dole buderune.

Musay te potencingyol kay shay may baro anglokrisipe kolea araklola o romano komuniteti, ashkalie thay egipqanya, sito odova e qoribasko, krisinindoy olen buderi. Numay, Orhani mothavla kay kotar o raportya thay statistike kolen dikla ani Kosova thay avri themestar, akava komuniteti therla may harno shelipen ano akala verutne ovipya, pashe 0.5%.

‘’O manush niyekh ver ano olesko jivdipe na musay te aqhavgyol kotar realizipe olako/olesko suno. May baro pharipe kolea musay sine te arakhovav sine te pakyav e buderune komunitete numay ini e averen kay o barvalipya thay kreativiteti e manushesko na siton phanglo e kolorea vay e kultura kay ov therla. Numay, sakova manush te respektingyol pedral odova savo vasnipe thay kreativiteti therla. Akava me reslum, numay vash haricune komunitete te triunfingyol respekti thay akcpetipe kotar amalipe sito yekh pharipe’’, agorinla Orhani.

O manusha sar Orhan Butic siton harne. Gatisaripe, kamipe thay angazhime baro kernolen kay avdive sito; yekh misal vash sakole amendar. Orhani ano vahti e intervistako niyekh ver na kergya doshale daykaste, vash olesko komuniteti, ov na rodla sine ni may hari, ni may buderi odolestar kobar musay vash yekh harne komunitete. Sar vakerla sine ov kay moto olesko sito; ‘’Skoluipe sito anahtari e edukipasko’’, ov na rodla sine niso aver desar yekh shukarno edukipe, yekh yekhuno traytipe thay kay akava komuniteti te traytingyol kotar o amalipe bizo anglokrisipya. / Kultplus.com

TEKSTI NË GJUHËN SHQIPE.

TEKSTI NË GJUHËN ANGLEZE

(Akava teksti produktisalo sar kotor e proyektesko ‘’Phikodeipe e mediengo thay e jurnalistikako vash o manushikane hakaya ani Kosova’’, phikodeimo kotar o ofisi e Europaka Uniako ani Kosova thay realizimo kotar Kosovo 2.0, CEL thay QKSGJ. Andripe e akala botipasko sito godornipe e KultPlus/YIHR KS thay ano ni yekh drom nashti te konsideringyol sar pratsav e EU vay K2.0, CEL vay QKSGJ)