Një portret i fuqishëm i një familjeje të skamur nga Glasgou në fund të shekullit XIX, të kapur pas shpresës

VILANELË

Nga John Davidson

Ajo e mbështet kokën në dorë e saj

Brigjeve të Clajdit të potershëm;

Dy fëmijët tanë të vegjël janë në shtrat.

Lotët e keqardhjes janë derdhur;

Ajo s’e ka askënd afër vetes;

Ajo e mbështet kokën në dorë e saj

Duhej të isha duke punuar; ndërsa

Po ëndërroj nusen time të shkretë,

Dhe dy fëmijët tanë të vegjël në shtrat.

Do të ishte mirë po të ishim të vdekur ne të katër?

Varri të paktën është i gjerë.

Ajo e mbështet kokën në dorë e saj.

Ajo ia ngul sytë prushit të kuq;

Ajo i flak tutje lotët,

Dhe i puth fëmijët tanë në shtrat.

“Zot jepna bukën tonë të përditshme;

Asgjë më tepër nuk po kërkojmë”.

Ajo e mbështet kokën në dorë e saj;

Dy fëmijët tanë të vegjël janë në shtrat.

On her hand she leans her head/ By the banks of the busy Clyde;/ Our two little boys are in bed.// The pitiful tears are shed;/ She has nobody by her side;/ On her hand she leans her head.// I should be working; instead/ I dream of my sorrowful bride,/ And our two little boys in bed.// Were it well if we four were dead?/ The grave at least is wide./ On her hand she leans her head.//She stares at the embers red;/ She dashes the tears aside,/ And kisses our boys in bed.// “God give us our daily bread;/ Nothing we ask beside.”/ On her hand she leans her head;/ Our two little boys are in bed.

***

Nga Carol Rumens

Kjo vilanelë, e marrë nga përmbledhja In a Music Hall and Other Poems (1891), nga poeti dhe dramaturgu skocez John Davidson, është një portret familjar në formën e një monologu të cilit i jep zë kryefamiljari. Duke shprehur dëshpërimin dhe depresionin e shkaktuar nga varfëria, personazhi mund të sjellë folësin fiksional dhe vetë Davidsonin më afër se sa që duket fillimisht. Davidsoni, i martuar dhe me dy fëmijë, i nënvlerësuar si poet, në përgjithësi mezi arrin të sigurojë jetesën.

Vilanela pasqyron formalizmin e tij trillues. Fillon me prezantimin e një sfide metrike. “On her hand she leans her head”, fare lehtë mund të dëgjohet si një tetrametër trokaik (“On her hand she leans her head”).

Por do të mund të përshtatej më mirë me ritmin e përgjithshëm të poezisë si një varg prej tri batutash, duke e vendosur theksin hapës në “hand” në vend të “On” (“On her hand she leans her head”). Prapëseprapë, refreni i parë duket se këmbëngul në ngadalësimin e ritmit kurdo që rishfaqet dhe “On her hand she leans her head” evokon rëndesën e gjestit.

Refreni i dytë, “Our two little boys are in bed”, krijon njp kontrast interesant me të parin. Falë ritmit të gjallë, sugjeron pulsin e përshpejtuar të fëmijëve dhe vetëdijen më pak të ngarkuar. Prapë, për dallim nga i pari, i pëson disa ndryshime. Në vargun e tretë, për shembull, ndryshohet në një nënfjali të thjeshtë, “And our two little boys in bed”. Formulimi bisedimor e emaftizon alarmin e të atit. Fëmijët nuk janë nuk lihen anash nga një sintaks më rastësore: në vend të kësaj, ekzistenca e tyre e brishtë sillet në plan të parë.

Në vargun e dytë të poezisë (“By the banks of the busy Clyde”) Davidson duket se me vetëdije dëshiron të nënvlerësojë egërsinë e kompetivitetit mes tregtisë dhe industrisë ujore. Vargu po ashtu mund të na thotë se gruaja është jashtë shtëpisë, duke lypur, ose është në kërkim të ushqimit që do të mund të sillte. Fëmijët janë në shtëpi dhe folësi, një baba i papunë i cili “should be working”, po kujdeset për ta. Derisa ai “dreams of” të tijën “sorrowful bride”, mund ta kujtojë një gjest që tashmë është familjar për të, ngase siç na thotë antiteza “sorrowful bride”, hallet iu kanë rënë në qafë qëherët këtij çifti të martuarish.

Megjithatë, mbase vargu i dytë është thjesht duke na e bërë me dije se ku jeton familja dhe ambienti përreth është brendia e ngushtë e akomodimit të tyre. Davidson përqendrohet tek emoccionet e personazheve të tij dhe përshkrimi i kontekstit është i minimizuar. Ai është posaçërisht i shkathët në evokimin e luhatjes mes dëshpërimit statik dhe veprimit, diçka zemërimi dhe frika e së cilës mund të emfazojnë. Poezia mund të akuzohet për një portretizim sentimental të varfërisë, por më shumë mund të lexohet si një portretizim i ndjenjave – emocioneve të çiltëra – të një familjeje të varfër. Është një portret i përgjithshëm, por krejt i vërtetë.

Vargu i katërt nis me një pyetje të dëshpëruar: “Were it well if we four were dead?”. Dëshira për të vdekur si një familje është diçka që e dëgjojmë shpesh sot, e shprehur nga njerëz që i humbin shpresat në një gjendje të skajshme të urisë dhe bombardimeve. Është përherë shokuese. Komenti shtesë i folësit të poezisë, “The grave at least is wide”, tregon se familja po e vuan hapësirën e mangët, me gjasë me vetëm një shtrat për katër veta. Në mënyrë domethënëse, varg refren që përmbyll këtë stancë sjell në mendje gjestin e palumtur të gruas: po ashtu mund të sugjerojë se ajo i bashkëndan mendimet e burrit të saj, ose se pikëllimi i saj ka kontribuuar në to.

Kjo trajektore e lidhur me pikëllimin përmbyset në vargun e pesrë kur “she dashes her tears aside, / And kisses our boys in bed”. Momenti i vendosmërisë së pathyeshme pasqyrohet nga “embers red” ende duke u djegur në vatër. Ka shpresë, po ashtu, në lutjen që shqipton gruaja herën e parë dhe të mbrame që flet. “God, give us our daily bread”, jehon Lutja e Zotit, ndërsa vargu “Nothing we ask beside” përdor fjalët e saj. I bashkohet një kërkese modeste për minimumin absolut të mbijetesës.  

Forma e vilanelës këmbëngul në një shfaqje të fundit të çiftëzuar të dy refreneve, kësodore gjesti i kokës në duar dhe prania e fëmijëve të vegjël në shtrat vazhdon të jetë imazhi mbizotërues i poezisë, secili duke u përforcuar nga afërsia. Ndryshe nga lumi, vilanela pashmangshmërisht i reziston një lëvizjeje të fuqishme përpara. Aq më mirë për qëllimet e Davidsonit për të vënë në lëvizje dhe motivuar lexuesit. Ai i mbështet ata që heqin mundimet e mjerimit duke përshkruar një burrë dhe një grua të rëndomtë, që s’kanë shpëtim nga vuajtja, por që e ruajnë fuqishëm zotësinë e tyre të ripërtëritjes dhe dashurisë. /The Guardian/ KultPlus.com