Në qershor të vitit 1957, në libraritë e Tiranës do të dilte poezia “Skënderbeu” e poetit amerikan Henry Wadsworth Longfellow.

Këtë poezi ai e shkroi i frymëzuar nga tregimet gojore të Elena Gjikës (Dora d’Istria), për heroin tonë kombëtar. Ajo u përkthye nga Fan S. Noli, i cili më vonë mbi bazë të saj kompozoi një nga simfonitë e para shqiptare.

Longfellow (1807-1882) lindi në Portland dhe vdiq në Kambrixh. Punoi për një kohë të gjatë profesor në disa universitete ndërmjet tyre edhe në atë të Harvardit. Ai u bë poeti më i famshëm i kohës së tij.

Shkroi vjersha, romane, pjesë teatrore dhe u mor me përkthime nga letërsia klasike e popujve evropianë. Përkthimi më i njohur është ai Komedisë Hyjnore (i pari amerikan që e përktheu).

I ndikuar nga Dora d’Istria (shkrimtare romantike me origjinë shqiptare) hartoi poemën romatike “Skënderbeu” (1873) me temë kthimi i heroit në Krujë pas betejës së Nishit ku Skënderbeu paraqitet si hero legjendar.

SKENDERBEU

Botimi i Nolit hapet me kёtё dedikim ndaj Faik Konicёs:

“Faik Be Konicës, leronjesit të gjuhës atërore, dhe kalorësit të kryqësates kombëtare, si shenje nderimi, i dedikon kete vepër, nje shok armesh.”

SKENDERBEU

Shkruar me 4 Shkurt, 1873

Lëfton luftën dhe fiton

Mbreti Ladisllav gjëmon,

Djek si Ferr, si vdekje pret

Ditën e Rushajevet,

Dhe nga fush’ e kuqe gjak

Ikën, rent përpara tij

E Muratit ushtëri

Që shpëtoj e s’ra në lak.

Kur u-ngrys e kur u-err,

Skënderbeu, nder, lavdi

I asqerit Osmanlli

Tok me Turqit krismën merr,

Si lëfton e si humbet

Ditën e Rushajevet.

Mbet e vdekur prapa tij

E Muratit ushtëri,

Kryerojtja udhën hap,

Praparojtja rent me vrap,

Dhe armiku gjakësor

Si me drapër grin e kor.

Po kujdes ay s’të ka

As për Bej as për Pasha,

Edhe natën tek’ po shkon

Yjt’ e fatit po shikon

Që i ndritnin n’udhëtim;

Edhe kalit tij i ra,

Nënëqeshi edhe tha:

“Është koha për gëzim”.

Mez’ i natës kur afroj,

Ikja e rreptë kur pushoj,

Një Qatip na vjen i Mbretit

Me myhyrin e Dovletit

Edhe tha me zëmërim:

“Njoll’ e parë t’u-vu sot

N’emër, o Gjergj Kastriot!

Pse kështu? Oh, mjerë ne!

Ushtërinë pse e le

Therrur fushës për vajtim?”

U-përgjeq Skënderi, e tha:

“Dergjen mbytur nëpër gjak.

Thembr’ e kalit i ka prak,

Po kështu e shkruar qe

Nga i Madhi Zot atje

Q’urdhëron çdo ushtëri.

Dhe ku kemi ne fuqi

Kur ngre dorën kundër nesh

Dhe na grryen si rrebesh?

“Lidheni, tha, me litar

Shkronjësin me kallamar!”

Dhe Qatipi tha: “Po ç’faj

Paskam bërë që Pashaj

M’a bën mua këtë gjë?”

U-përgjeq Skënderi e tha:

“Faj s’ke bërë asnonjë,

Po që të mos na shpëtosh,

Dhe të fshihesh e të shkosh,

Përandaj t’a bënj këtë.”

Tani shkrua-më një shkrim

-Dhe për fis e paç bekim!

Me myhyrin e Dovletit

Për Mytesarifn e Mbretit

Që mban Krujën, një qytet

Rreth me mur e me hendek,

Të m’a kthenjë gjën’ e atit

N’emrin e Sulltan Muratit;

Se çdo urdhër që të japë

Kurrë nukë merret prapë.

Dhe Qatipi u-krrus prej tmerrit

Dhe kështu i tha Skënderit:

“O Allah i math, i naltë,

Që të jemi hi e baltë!

Qysh t’i shkruanj këto shkrime

Kur e di që kokën time

Po m’a pret ay Dovlet?”

Shpejt ahere si një yll

Që këputet lark nga qjelli

Çpallet nga i arti myll

Një hanxhar me reze djelli

Dhe gjëmon Skënderi: “Shkruaj!”

Dhe Qatipi i tmerruar

Shkroj në dritën e drithmuar

Afër zjarrit, i dërmuar,

Flokë-bardhë, kokë-ngrirë,

Nga e ftohta i mërdhirë,

Zëmër-prerë, vdekje-grirë.

Dhe Skënderi prapë tha:

“Tani eja pas me mua

Se të mbetesh këtu s’dua

Do t’të kem si mik e vlla,

Gjithënjë do t’të nderonj

Me kujdes do t’të rrethonj

Sa të rrosh në këtë botë.”

U përgjeq Qatipi e thotë:

“Udha jonë këtu ndahet,

Shoqëria jonë s’mbahet.”

Pa mbaruar këtë fjalë

Një hanxhar i rëndë ra,

Kur s’ish afër asnjë tjatër

Dhe Qatipi po përmbyset

Si një gur që rrugulliset

Në liqen të zi dhe shket

Tatëpjetë dhe humbet;

Edhe rreth në qetësi

Asnjë pipëtim s’u-ndi

Përveç kalit Skënderbeut

Që përpjet’ u-hodh prej dheut.

Pastaj sulet si shigjeta

Me tre qint pothua veta

Nëpër lum’ e pyll e garth

Përmi malet Argjendar;

Dhe me zemrën plot gëzim

Kapërceu lumin Drin

Dhe u-gdhi e n’agullim

Pa kështjellën Ak-Hissar,

Krujën, ah atë qytet

Rreth me mur e me hendek

Tek u-lint e tek u-rrit,

Yll mëngjezi mi të ndrit.

Dhe ahere trumbetarët

Brirëve t’argjëntë u bien

Edhe togje rreth i mblidhen

Turqit bashkë me Shqiptarët

Që dëgjuan atë thirrje.

Dhe kremtoj me miqt’ e tij

Dhe u-ngrohnë me dolli.

Dhe u thotë: “Miqt’ e mi,

Shihni fati ç’na dërgon,

Perëndia ç’na bekon!

Mbret Murati urdhëron

Mall’ i gjërë i tim-eti,

Vend’ i terë dhe qyteti

Të më jipen nga Dovleti.”

Dhe pastaj me salltanet,

Veshur armët si një mbret,

Shkon kaluar në kështjellë

Edhe hyn nga port’ e gjerë

Dhe pashajt që urdhëron

Përmi Kruj’ i dorëzon

Urdhërin e Murat Mbretit

Me myhyrin e Dovletit.

Dhe Pashaj, si heshti, tha:

“Lavdi pastë Perëndia,

Ja ku hiqem nga fuqia.

Merr-e vendin dhe qytetin;

Kush lëfton dot me kësmetin?”

Nga kështjella shpejt ka rënë

Flamuri me gjysmë-hënë

Edhe populli shikon

Që në vënt të tij valon

Flamur’ i Skënderit n’erë

Shkab’ e zezë me dy krerë.

Dhe një thirrje lart-u-ngrit,

Se çdo zëmër e çdo shpirt

U-mërzit nga Turku i lik,

Q’e kish bërë atë Krujë

Zi, murtajë dhe rrëmujë.

Ay zë me gas me bujë

Q’oshëtin nga brek në brek

Është: “Rrofsh, o Skanderbeg!”

Ja kështu Skënderi trim

Mori Krujën me rrëmbim;

Edhe lajma u-përhap

Si një flagë, si një zjarr

Q’i fryn era në behar

Dhe qytetet afër larg,

Thotë Ben Isa Ben Miri

Në Qitap, të tij fakiri

“Binin m’atë lehtësi

Që zë burri veshn’ e tij” / KultPlus.com