Artisti vizual dhe regjisori me qëndrim në Kosovë, Alban Muja, i ndikuar kryesisht nga proceset transformuese sociale, politike dhe ekonomike në rajonin e gjerë përreth, ai hulumton historinë dhe temat socio-politike, duke i lidhur ato me pozitën e tij në Kosovë sot. Veprat e tij mbulojnë një gamë të gjerë të mediumeve, duke përfshirë: video instalimet, filmat e shkurtër, filmat dokumentarë, vizatimin, pikturën, fotografinë dhe performancën, të cilat janë shfaqur gjerësisht në festivale të ndryshme, panaire arti, ekspozita grupore dhe vetanake. Ai poashtu ka ndjekur rezidenca të ndryshme dhe ka fituar një mori të bursave, shkruan KultPlus.
Muja kësaj radhe prezantohet edhe në Autostrada Biennale me dy vepra: “Catch me ” (Më kap) dhe Borders without borders” (Kufijë pa kufijë). Ekspozita e tij qëndron e hapur deri më 23 shtator në stacionin e autobusëve në Prizren, 6 ditë në javë (përveç të hënës).
“Unë jam pjesëmarrës me dy projekte. “Borders without borders” është ende projekt në proces, që ka filluar vitin e kaluar dhe ende nuk ka mbaruar. Projekti përbëhet nga 12 fotografi të objekteve kufitare të zonës Schengen e cila lidhet shumë mirë me temën që e ka zgjedhur kuratori, përkatësisht edicioni i sivjetmë i bienales. Unë këtë projekt apo projektet tjera, nuk mendoj patjetër se cilin koncept apo cilën ekspozitë do të marrë pjesë por provoj t’i hulumtoj ato tema që mua më interesojnë dhe varësisht nga konceptet kuratoriale të ekspozitave të ndryshme, ato janë pjesë të ekspozitave”, është shprehur Muja.
Projekti tjetër me të cilin po prezantohet Muja, thirret “Catch me”. Ky është një projekt që artisi e ka realizuar para 10 vitesh në kufirin Amerikë – Meksikë, ku atë kohë ka shkuar për të realizuar një projekt tjetër, ndërsa projekti “Catch me” ka ardhë si plan B. Të dyja këto projekte flasin për kufijtë, për rëndësinë e kufijve por dhe shpesh për kufijtë e hekurt që sot ekzistojnë mes popujve apo vendeve të ndryshme.
“Normal si artist dhe njerëz kreativ ne duhet gjithë kohen të luftojmë kufijtë, pasi besoj që një artist apo dikush që i përket subjekteve kreative, lëvizja është fundamentale, pa lëvizje është e pamundshme me qenë pjesë e skenave të ndryshme. Prandaj dy projektet njëfarë mënyre e tregojnë njëfarë realiteti por njëkohësisht e marrin një farë shikimi prej larg, në formë të kritikes për atë që ndodhë sot në 2017, por edhe në 2007 apo edhe më herët siç ka ndodhur me kufijtë në përgjithësi, dhe duke e krahasuar këtë, si projekt, me pozicionin e popullit ku unë jetoj, apo prej nga vij, ku liria e lëvizjes apo kufijtë janë shumë të hekurt”, është shprehur tutje Muja, përcjellë KultPlus.
Motivi i organizatorëve të Autostrada Biennale për të bërë një event të tillë në Prizren, Mujës qysh në fillim i është dukur pak ambicioz, madje ai ka menduar që është gati e pamundur të realizohet.
“Gjithçka që mund të them është se deri më tash ka qenë eksperiencë e mirë, e hatashme dhe shpresoj që këta do të vazhdojnë t’i sjellin edhe Prizrenit edhe Kosovës pse jo edhe skenës se artit në rajon një eveniment të rëndësishëm i cili nuk e ka bazë qytetin por e ka lëvizjen dhe besoj që kjo i duhet dhe besoj që jo vetëm shoqërisë ku ka ndodhë por edhe rajonit dhe shpresoj që do të vazhdojë dhe do t’i sjellë çdo dy vite artistë, projekte, që në njëfarë mënyre kanë me u ballafaqu me realitetin që ndodhë në vend por edhe realitetin që sjellë vendi”, ka folur Muja rreth këtij eventi.
“Më kap” tregon veprimin fizik të artistit të hedhur mbi kufirin amerikano-meksikan. Artist vetë vjen nga një vend, ku liria e lëvizjes nga një shtet në tjetrin, për shumicën e njerëzve në vendin e tij është vetëm një ëndërr, pak a shumë e njëjtë me atë të meksikanëve kur ata duan të kalojnë kufirin me SHBA.
Projekti “Kufijë pa Kufijë” përfshin 26 fotografi të 26 ndërtesave kufitare, të 26 shteteve të Shengenit të BE-së. Sot, këto ndërtesa kanë mbetur “të braktisura”, ngjashëm me mënyrën se si ndarjet kufitare ndër shtetet e BE-së kanë vepruar që të ekzistojnë. Megjithatë, duke vazhduar me praninë fizike, duke na kujtuar për një ndarje të kaluar që nuk ekziston më, këto ndërtesa gjithashtu ngrenë pyetje se çfarë funksioni tjetër mund të kenë ose të luajnë në të ardhmen.
Vetë artisti vjen nga një vend, ku ende ekzistojnë ndërtesat funksionale të kufirit dhe liria e lëvizjes është e kufizuar. Artisti ka zgjedhur të fotografojë ndërtesat e braktisura të kufirit, në shtetet anëtare të BE –së dhe të nxisë pyetje rreth vërtetësisë së ekzistencës ose mos ekzistimit të kufijve midis këtyre shteteve – shumica e të cilave ndajnë një të kaluar, shpesh një konflikt, por gëzojnë sot lirinë e lëvizjes me njëri-tjetrin.
Nga njëra anë, një ndërtesë kufitare është ende funksionale kur hynë nga një shtet jo-Shengen në një shtet Shengen. Nga ana tjetër, brenda vetë zonës së Shengenit, ndërtesa të tilla kufitare janë konfiskuar për t’i shërbyer ndonjë qëllimi tjetër. Për ata njerëz që janë të kufizuar nga liria e lëvizjes, ndërtesa të tilla përfaqësojnë shumë më tepër sesa vetëm një prani fizike – ato mund të sjellin kujtimet e refuzimit, vështirësive dhe dhimbjes dhe shumë njerëz sot zgjedhin të marrin rrugë të paligjshme për të kaluar ndarjet kufitare.
Ata e bëjnë këtë në kërkim dhe besim të një jete më të mirë, kryesisht vijnë nga zonat e luftës ose shoqëritë e pasluftës. Meqenëse artisti vjen nga një vend, dhe një rajon, i cili ka pësuar përvoja të tilla dhe ku liria e lëvizjes vazhdon të jetë e kufizuar, tregimet dhe narracionet e tilla janë të ngjashme. Kufijtë ishin shkaktarët e luftës; disa u bënë arsye për të ndarë familjet për dekada të tëra. I tillë ishte rasti midis ish-federatës socialiste të Jugosllavisë dhe Shqipërisë së mëparshme komuniste, ku kufijtë po forcoheshin, në një kohë kur BE ishte tashmë në procesin e hapjes së tyre.
Megjithatë, sot duket se përforcimi i kufijve po shfaqet sërish si një temë e debateve konfliktuale. Dhe kur bëhet fjalë për këto ndërtesa të braktisura të kufirit brenda BE-së, a duhet të ekzistojë një platformë për diskutim, nëse këto ndërtesa mund ti shërbejnë një funksioni kulturor? Si duhet të përkujtohen ato sot? A duhet të shërbejnë, si një kujtim i asaj se çfarë kuptimi kishin në të kaluarën, duke shkuar drejt një të ardhmeje më të hapur?
E kaluara e përbashkët midis shteteve anëtare të BE-së, mund të lexohet dhe regjistrohet edhe përmes arkitekturës së strukturave të tilla kufitare. Kjo është arsyeja pse ato do të dokumentohen, fotografohen dhe ekspozohen përmes një botimi me fotografi, duke e vënë në pikëpyetje potencialin për të ndryshuar qëllimin e këtyre objekteve sot. / KultPlus.com
