Etiketë: Alda Bardhyli

Ben Blushi zbulon bisedën e tij me Kadarenë, veçohen përgjigjjet e gjeniut të letrave shqipe

Posted on by Kult Plus

Ben Blushi, i njohur për figurinë e tij në gjithë Shqipërinë e Kosovën, së fundmi ka kujtuar një takim që kishe zhvilluar më herët me shkrimtarin, Ismail Kadare, shkruan KultPlus.

Blushi ka publikuar në “Facebook”, një bisedë të tij me Alda Bardhylin dhe Ismail Kadaren, një të diel pasdite në një kafene në bllok.

Postimi i plotë (pa ndërhyrje):

“ISMAIL KADARE, PASDITE

Duke i uruar Ismail Kadaresë ditëlindjen, po botoj bisedën që kam bërë me të si pjesë e librit tim “41 Sekrete”.

Alda Bardhyli, Ismail Kadare dhe unë u gjendëm një të diel pasdite në një kafene në bllok.
Ata morën nga një kafe dhe ndezën një cigare. Unë mora një ujë.

Del shpesh, Ismail, e pyeta.

Mundohem të dal sa më shpesh, tha Ismaili.

Lexon?

Nuk lexoj më asgjë.

Po televizor shef?

Shof ndonjë film, po nuk e mbaroj.

Pse e thua këtë, ti shef shumë filma, tha Alda Bardhyli.

Ashtu? Po çfarë filmi kam parë, ma thuaj pak, tha Ismaili.

Mos ma thuaj emrin e filmit, thashë unë, s’ka problem.

Ismaili takon pak njerëz, tha Alda.

Kam përshtypjen se të japin bezdi njerëzit, Ismail, thashë unë.

Ashtu mendon, pyeti Ismaili.

Po, mendoj që ke malaise, bezdi nga njerëzit, thashë unë.

E lodhin njerëzit, tha Alda.

Ti duhet ta dish më mirë, tha Ismaili.

Po ti mua m’i tregon të gjitha, tha Alda.

Më thuaj pak, a ishte dje ky pallati pas teje, pyeti Ismaili.

Ismail, jemi në Tiranë, tha Alda, këtu ndërtohet çdo ditë.

Pse, nuk jemi në Paris, pyeti Ismaili.

Pimë një cigare, tha Alda.

Unë nuk pi më cigare, i thashë.

Edhe unë do pi një, tha Ismaili.

Pi shumë cigare, e pyeta.

Shumë rrallë, tha Ismaili.

Dje, takova një të çmendur që pinte cigare të përdorura, thashë unë.

Ku e takove, pyeti Ismaili.

Në Prezë, aty ku duken avionët mbi Rinas.

Kemi qenë para gjashtë muajsh në Prezë, tha Alda.

Ismail, a i jep makinës, e pyeta.

Nuk i jap, tha Ismaili, i jepja kur isha i vogël.

Kur ishe i ri, tha Alda.

Po ti i jep makinës, pyeti Ismaili Alda Bardhylin.

Po pse, sa herë ke hipur në makinën time, nuk e mban mend, tha Alda.

Po, e vërtetë, tha Ismaili, je shofere e kujdesshme.

Ku keni shkuar me makinë, e pyeta.

Ku me kë çuar, pyeti Ismaili.

Gjithandej, tha Alda, kryesisht shkojmë në vende afër Durrësit.

Po në Tiranë, ku shkoni, e pyeta.

Dalim nëpër kafet e Bllokut dhe shohim njerëzit, tha Alda.

Shiko kush po kalon, tha Ismaili.

Kush, tha Alda.

Gruaja e vëllait tim, Shahinit.

Nuk është ajo, tha Alda.

Ajo është, tha Ismaili.

Ua, vërtet ajo qenka, tha Alda, si e njohe?

Ismaili i njeh gratë, thashë unë.

Po, tha Alda, Ismaili ka shumë qejf të shohë gratë.

Kur ke dashuruar për herë të fundit, e pyeta.

Kur kam qenë i vogël, tha Ismaili, dashuroja shpesh.

Kur ke qenë i ri, tha Alda, i di unë, m’i ke treguar.

Ashtu, pyeti Ismaili.

Ismaili e ka pasur shumë qejf fotografinë, tha Alda, ka shumë foto nudo të të dashurave të veta në Moskë.

Ke bërë vërtet foto nudo, pyeta unë.

Kjo i di, tha Ismaili.

Ja, i kam këtu, tha Alda.

Na i trego, tha Ismaili.

Nuk qenka nudo, thashë unë, por është fotografi shumë e bukur.

E di kush është kjo, Ismail, pyeti Alda.

Kjo është Zhana, tha Ismaili.

E mban mend, e shef, tha Alda.

Moska ishte e mërzitshme, tha Ismaili, por njerëzit na donin shumë.

Kush e fiton luftën, thashë unë.

Nuk e fiton Rusia, por as Ukraina nuk e fiton, tha Ismaili.

Po dikush do fitojë, thashë unë.

Po ti, pse bën kaq shumë pyetje, tha Ismaili.

Kam qejf të bisedoj për luftërat, thashë unë.

Po pse mendon kaq shumë, më pyeti Ismaili.

Pse, ti mund të jetosh pa menduar, e pyeta unë.

Fjala “jeton” është fjalë e madhe, tha Ismaili.

Pra, ti ke momente kur nuk mendon fare, e pyeta.

Kam, tha Ismaili.

Ta kam zili, thashë unë.

Vërtet, pyeti Ismaili.

Kjo është e vetmja gjë që kam zili tek ti, thashë unë.

Ndoshta, duhet të ikim në shtëpi, tha Alda Bardhyli.

Jo, rrimë dhe pak, tha Ismaili.

Duhet të hamë drekë, tha Alda.

Çfarë ha më shumë, Ismail, e pyeta.

Ismaili ha shumë lehtë, tha Alda.

Nuk jam hamës, tha Ismaili.

Po me gjumin, si e ke raportin Ismail, e pyeta unë.

Unë fle, tha Ismaili.

Kohët e fundit fle shumë, tha Alda.

Më pëlqejnë shumë njerëzit që flenë mirë, thashë unë.

Pse të pëlqejnë njerëzit që flenë, tha Ismaili.

Sepse vetë nuk fle dot pa u zgjuar dy-tri herë, thashë unë.

Po edhe unë nganjëherë zgjohem, tha Ismaili.

Ismail, ke ftohtë, e pyeta.

Kam gjithmonë ftohtë, tha Ismaili.

Sot është ngrohtë, thashë unë.

Nuk më duket, tha Ismaili.

Po këtë shallin e mban se ke ftohtë apo për modë, e pyeta.

Për të dyja, tha Ismaili.

Po në verë mban shall?

Nuk e di, tha Ismaili, si thua ti Alda, a mbaj shall unë në verë?

Hiqe atë shall, Ismail, tha Alda.

Nuk dua ta heq, tha Ismaili.

Po hiqe, se Beni do të të fotografojë, tha Alda.

Mos e hiq, Ismail, thashë unë.

E shef që nuk duhet ta heq, tha Ismaili.

Po hiqe, që të dukesh më bukur, tha Alda.

Moj nuk e heq, po të them, tha Ismaili.

Ismail, ke frikë nga vdekja, e pyeta.

Nuk kam frikë, tha Ismaili, unë dua të rroj deri 90 vjeç, pastaj mund të vdes.

Ke pak frikë nga vdekja, ke, tha Alda, ma ke thënë mua.

Po atëherë më thuaj, çfarë kam bërë unë kur isha 50 vjeç, meqë ti di çdo gjë, tha Ismaili.

Unë e di çfarë ke bërë, tha Alda.

Ma thuaj, tha Ismaili.

Nuk mund ta them këtu, tha Alda.

Kemi pesë vjet që jemi miq me Aldën, tha Ismaili.

Ju keni një raport të pabalancuar, thashë unë.

Pse mendon kështu, tha Ismaili.

Sepse Alda bën pyetje dhe ti përgjigjesh, ndërsa kur ti bën pyetje, ajo nuk përgjigjet.

Ndoshta kështu kam dashur unë të jetë, tha Ismaili.

E shef si më mbron, është shumë i mirë, tha Alda.

Dukesh në humor, Ismail, thashë unë.

Është shumë më mirë se gjithë moshatarët e vet shkrimtarë, tha Alda.

Ashtu, pyeti Ismaili.

Sigurisht, tha Alda Bardhyli, e ke parë Kunderën si ka përfunduar?

Pse gjallë është Kundera, pyeti Ismaili.

Gjallë është, po ka mbaruar me atë grua që ka.

Pse, ti mendon se gratë kanë ndikim në jetëgjatësinë e burrave, pyeta unë.

Mendoj se po, tha Ismaili.

Kanë shumë ndikim, tha Alda.

Po ti je e martuar, pyeti Ismaili

Ta kam thënë që nuk jam më e martuar, tha Alda.

Po pse nuk je më e martuar, tha Ismaili.

Edhe dje më pyete dhe ta sqarova, tha Alda, edhe Elena ta ka sqaruar disa herë.

Ismail a ke telefon, e pyeta.

Kam, tha Ismaili.

Nuk e përdor si ne, për të lexuar lajme, thashë unë.

Ismaili ka një telefon të vjetër, tregoja Ismail, tha Alda.

Ja, ky është, tha Ismaili.

Këtë telefon, vetëm dy veta e kanë në botë, thashë unë.

Kush e ka tjetër, pyeti Ismaili.

Vetëm ti dhe ai që e ka shpikur, thashë unë.

Ismaili ka shumë qejf kur e marrin njerëz në telefon, tha Alda.

Ku e di ti, tha Ismaili, ti nuk më merr fare në telefon.

Po a folëm sot, pyeti Alda.

Je shoqe e mirë, tha Ismaili, po s’më the pse nuk je e martuar.

Mbaj mend që njëherë ke ardhur në shtëpinë tonë, i thashë.

Ashtu, po pse erdha atje, tha Ismaili.

Ishe për vizitë, thashë unë, isha i vogël dhe e vetmja gjë që mbaj mend ishte se flisje për boksin.

Më ka pëlqyer boksi, tha Ismaili.

Çfarë të pëlqen tek ai sport, pyeta unë.

Më pëlqen vetmia e boksierëve, tha Ismaili, mënyra si sillen kur humbin.

Ndoshta e ke nga Xhek Londoni, thashë unë, ai ka shkruar shumë për boksierët që humbin.

Nuk e kam nga ai, sepse nuk e kam lexuar, tha Ismaili, por boksierët e mundur janë të vetmuar.

Ke frikë nga vetmia, e pyeta.

Vetmia është si vdekja, tha Ismaili.

Është më keq, thashë unë.

Pse është më keq, tha Ismaili.

Sepse kur je i vetmuar, e kupton që je i vetmuar, kurse kur vdes, nuk e di që je i vetmuar, sepse ke vdekur.

Ndoshta, tha Ismaili, po ti, je i vetmuar?

Sa më shumë mendoj, aq më shumë jam vetëm, thashë unë.

Kurse Ismaili nuk është i vetmuar, tha Alda.

Ismail, ti nuk shkruan më, e pyeta.

Nuk shkruaj më, tha Ismaili.

Ke frikë se pas 100 vjetësh nuk do lexohet më gjuha shqipe?

Ç’do të thuash, tha Ismaili, gjuha shqipe është shkruar që në shekullin e 15-të.

Por në të ardhmen mund të zhduket dhe ti nuk do lexohesh më, thashë unë.

Nuk e kam menduar këtë, tha Ismaili.

Fëmijët konsumojnë gjithçka anglisht, thashë unë, dhe pas shumë vitesh, gjuha shqipe mund të kthehet në gjuhë shtëpiake.

Ç’do të thuash me gjuhë shtëpiake, pyeti Ismaili.

Gjuhë shtëpiake është një gjuhë që përdoret vetëm në shtëpi, por jo në punë dhe jo në komunikimin shoqëror e kulturor.

Nuk dua të mendoj për këto gjëra, tha Ismaili, po ti pse mendon kaq shumë?

Beni është shkrimtar, tha Alda.

Ke emër të bukur, tha Ismaili, nga vjen mbiemri Blushi?

Blush është emri i fshatit tonë të origjinës në Kolonjë, thashë unë.

Kurse unë kam një emër shumë të shëmtuar, tha Ismaili.

Nuk të pëlqen emri Ismail, e pyeta.

Fare, tha Ismaili, duket si një emër i lagësht.

Prandaj ke gjithmonë ftohtë, thashë unë, e ka fajin emri.

Ndoshta, tha Ismaili, po ty si të duket emri im?

Më duket si emri i një tregtari arab, thashë unë.

Po ty të njohin si Kadare, tha Alda, dhe unë të them zoti Kadare.

Më adhurojnë si Kadare, por jam Ismail, tha Ismaili.

Çfarë emri do doje të kishe, e pyeta.

Nuk e di, një emër tjetër, tha Ismaili.

Ramazan, thashë unë.

Nuk më pëlqen, tha Ismaili.

Rexhep, thashë unë, në osmanisht do të thotë qershor, është emër i thatë dhe nuk ke asnjëherë ftohtë.

As ky nuk më pëlqen, tha Ismaili.

Ismaili do donte të quhej Rudjan, tha Alda Bardhyli.

Po pse Rudjan, pyeta unë.

Kjo e tha, tha Ismaili.

Ma ke thënë vetë, tha Alda.

Çfarë është ky Rudjani, thashë unë.

Është një personazh i Ismailit në librin “Hija”, tha Alda, është emri që Ismaili i ka vënë vetes në letërsi.

Nuk e kam lexuar këtë libër, thashë.

Unë jam njeri i mërzitshëm në bisedë, tha Ismaili.

Ismail, njerëzit rrinë me ty për ato që shkruan, jo për ato që flet, thashë unë.

E vërtetë, tha Ismaili.

Ismaili është madhështor, tha Alda.

Më kishin thënë që ti bën grevë fjale herë pas here, thashë unë.

Ç’do të thuash, pyeti Ismaili.

Që refuzon të flasësh me ditë të tëra.

Ka ndodhur, tha Ismaili, por nuk e bëj me qëllim.

Tani duhet të ikim të hamë drekë, tha Alda.

Çfarë do hamë, tha Ismaili.

Do ketë bërë patjetër diçka Elena, tha Alda.

Tani do jetë ftohur, thashë unë.

Njëlloj është, e ftohtë, e ngrohtë, tha Ismaili.

Fute telefonin në xhep dhe ikim, tha Alda.

Çudi, thashë unë, Ismaili ka shumë xhepa, po telefonin e futi në xhepin nga e nxori.

Ismaili nuk harron asgjë, tha Alda, si mendon ti?

Edhe unë mendoj se ai nuk harron asgjë, i thashë.

Po atëherë, pse bën sikur harron, pyeti Alda.

Ismaili luan, thashë unë, bën sikur harron, për të vënë njerëzit në lojë.

Po pse e bën këtë, tha Alda.

Duke qenë shumë i madh, do të sillet si i vogël, thashë unë, është një tekë e tij.

Vërtet beson se Ismaili nuk harron asgjë, tha Alda.

Harroj, harroj, tha Ismaili, më thuaj dhe një herë, a je e martuar?

E shef, thashë unë.

E shof, tha Alda”, thuhet në postimin e Blushit. /KultPlus.com

Ismail Kadare e vlerëson veprën e Pipës si të pashmangshme për të kuptuar mendimin shqiptar të kohës

Posted on by Kult Plus

Kritik letrar, poet dhe filozof, Arshi Pipa ka shërbyer për shumë vite si profesor i Letërsisë Italiane në Departamentin e Gjuhëve të Romancës në Universitetin e Minesotës.

Alda Bardhyli ka realizuar një intervistë me Ismail Kadaren, vitin e kaluar, për të biseduar më shumë rreth një prej personazheve më kompleks të kulturësh shqiptare.

Arshi Pipa, një prej personazheve kompleks të kulturës shqiptare, shënon sot 101-vjetorin e lindjes.

Në këtë ditë kujtese për një prej figurave të rëndësishme të mendimit shqip, Qendra Kombëtare e Librit dhe Leximit sjell për lexuesin veprën e tij “Politikë dhe letërsi: paradigma Gramshi”, nga botimet “Princ”, një studim i koncepteve, veprës dhe jetës  së një figure të lartë intelektuale si Antonio Gramshi. Vepra është lënë në dorësh- krim nga Pipa në anglisht, si  një vepër “gati për botim”, por pa mundur të botohet deri sot. Nga leximet që i janë bërë tekstit, mendohet se mund të jetë përfunduar  rreth viteve 1985-1986. Vepra ka ardhur në shqip nën përkthimin e Majlinda Bashllarit.

Vetë Pipa tregon zgjerimin e interesit të tij ndaj Gramshit, i cili fillimisht ka qenë i kufizuar vetëm për kritikën letrare. “Qasja ime  letrare ndaj mendimtarit të  Sardenjës dhe liderit të Partisë Komuniste italiane, gradualisht u zgjerua në përfshirjen e veprës së tij të plotë. Ky  libër është rezultat i dy dekadave mësimdhënie dhe studimi, periudhë gjatë së cilës mahnitja ime e fillimit ia la vendin një vlerësimi më  të kthjellët dhe objektiv të figurës së tij si një mendimtar e lider marksist”, shkruan vetë Pipa në parathënie.

Por korpusi i veprës së Pipës është mjaft i gjerë duke krijuar nga larg një institucion të kritikës letrare shqipe, një shkollë mendimi. Shkrimtari i madh shqiptar, Ismail Kadare, e vlerëson veprën e Pipës si të pa- shmangshme për të kuptuar mendimin shqiptar të kohës. Më poshtë po botojmë një pjesë nga cikli i bisedave që ai ka bërë me studiuesen Alda Bardhyli.

Z. Kadare, sot shënohet 101-vjetori i një personazhi të rëndësishëm për letrat shqipe, Arshi Pipës. Si do ta vlerësonit figurën e tij në terrenin kulturor shqiptar?

Pa dyshim që Arshi Pipa është një studiues tepër i shquar për kulturën shqiptare.  Pjesa kryesore e rezervave të tij ndaj regjimit komunist pa dyshim qëndron, madje tani, pas rrëzimit të këtij regjimi, del nevoja që vepra e tij të studiohet më thellë. Një  pikëshikim i thellë dhe objektiv do ta zhvishte atë nga  disa dëmtime që i janë shkaktuar prej studimeve, shpesh  pasiononte, siç ndodh  shpesh nga ithtarët e autorëve. Duke pasur plotësisht të drejtë në analizën kryesore të veprës së tij, për fat të keq kjo analizë e humbet thellësinë e saj, kur bëhet disa herë  e njëanshme dhe ndikohet nga skematizmi politik, në  gjykimin e një pjese të letër- sisë shqipe.  Letërsia shqipe natyrisht me kalimin e kohës duhet të bëhet sa më e ndërgjegjshme për cektësinë e saj, lidhur me gjykimin e regjimit komunist, por nga ana tjetër duhet të  kërkohen me ndershmëri rastet kur ajo ka guxuar të shfaqë  në mënyrat e saj rezervat ndaj regjimit.

Kjo e nderon thellimin e mendimit shqiptar për letërsinë. Nga të gjitha letërsitë e vendeve lindore që ranë në robërinë politike të sllavizmit, letërsia shqipe ndoshta ka qenë më e  përparuara, në mohimin e saj të përgjithshëm, duke vënë në dukje dobësitë e tij. S’ka pse t’i mohohen kësaj letërsie rastet kur ajo është përpjekur të shkëputet nga skllavëria, duke rrezikuar rëndë veten e saj. Në tablonë e përgjithshme  botërore të letërsisë së quajtur realizmi socialist botëror, letërsia shqipe ka shumë faqe që e turpërojnë, por nga ana tjetër ka shumë faqe të tjera që e nderojnë. Duke i vënë këto në dukje, ne do të jemi të drejtë me gjykimin e pasurisë shpirtërore të një populli, që u krijua në kushte shtypjeje të pabesueshme.

Megjithatë, z. Kadare, le të kthehemi sërish te Pipa. Ai ka qenë një nga zërat kritik ndaj jush, kam parasysh  shkrimin e njohur “Fenomeni Kadare-subversion në komunizëm”, ku ju quan  një konformist, duke pranuar botëkuptimin stalinist… Megjithatë, ju nuk i  jeni përgjigjur asnjëherë. Si  mund ta lexojmë sot heshtjen tuaj?

Nuk është e vështirë të bëhet një gjë e tillë, d.m.th., të heshtësh. Pjesa më e madhe e inteligjencës krijuese shqiptare, edhe pse mund të kritikohet për qëndrime të pa- plota pozitive, por nuk mund t’i mohohet përplasja e saj me regjimin, shpesh e heshtur po, por aq edhe e shprehur disa herë qartë përballë tij. Jam i bindur që me një gjykim të tillë do të ishte dakord vetë Arshi Pipa dhe ne, duke respektuar mendimin e  atij që nuk është më, do të ishte mirë ta shtjellonim atë mendim edhe më gjerë.

Jeni takuar ndonjëherë me Pipën? 

Fatkeqësisht jo. Them fatkeqësisht, sepse një takim me të do të ishte i vlefshëm, si takimi që kam pasur me Martin Camajn.

A folët për Pipën në këtë takim?

Jo. Arsyet mund të ishin  të shumta përse nuk biseduam për të, ndër to, më kryesorja ndoshta, ishte se shteti shqiptar, duke qenë në dijeni për to, ishte në kundërshtim me shtjellimin e tyre. Jam përpjekur gjithmonë ta kuptoj mendimin e tij, sado që kjo  ishte e vështirë të bëhej nga larg.

Kritikat e Pipës ndaj jush, janë kritika që vijojnë të artikulohen shpesh edhe sot në diskursin publik?

Kjo është një gjë e kuptueshme, sidomos në rastet kur një sistem i tërë politik bie në humnerë dhe dyshimet dhe enigmat për të vazhdojnë të mbeten për një kohë shumë të gjatë. Unë shpresoj që koha do të shërojë shumë gjëra, koha do të vazhdojë të sqarojë shumë gjëra.

Si duhet ta lexojmë sot Arshi Pipën?

Duhet ta lexojmë si pjesë e tablosë që arriti të dalë nga  makina e censurës komuniste. Si e tillë ajo mund të shfrytëzohet në dobi të para- qitjes së nivelit kulturor të  kombit shqiptar. Ka vetëm pak kohë që ka  ardhur në shqip libri “Poli- tikë dhe letërsi: paradigma Gramshi” një studim i Pipës  mbi trashëgiminë e Gram- shit, të cilin Eric Hobsbawm  e quante një nga mendimtarët komunist më origjinal të shekullit XX… Qasja e  tij ndaj një figure që ka elaboruar ndoshta më shumë idetë marksiste në  arte, vjen si një kërkim i munguar i letrave tona… Unë e quaj një kërkim kulturor.

Bota komuniste që u  përmbys në Shqipëri ka lënë gjurmë shumë të thella, me të cilat ne do të merremi gjatë. Këmbëngulja në këtë rast i bën mirë së vërtetës. Në këtë kontekst, thellimi ndaj jetës dhe tezave të Antonio Gramshit thjesht pasuron më shumë këndvështrimet europiane mbi këtë vepër. Idetë e Gramshit, të ashtuquajtura marksiste për letërsinë dhe artet në botë, kanë pësuar një shterim të dukshëm. Ky proces do të jetë i vazhdueshëm e mendoj se është një proces i natyrshëm.

A shihni ju sot një shoqëri që po shkon drejt asaj që Gramshi e quante si thelbësore për progresin, që ka  një prirje drejt një reforme morale dhe intelektuale?

Kjo prirje e mirë, është e pritshme, por jo aq e lehtë për t’u kryer, megjithatë ne të gjithë duhet të përpiqemi që ajo të mbërrijë. / panorama.al / KultPlus.com

Alda Bardhyli fiton çmimin për veprën Kapitale në Panairin e Prishtinës

Posted on by Kult Plus

Kadare, Kohë për rrëfim-dialog me Alda Bardhylin është vlerësuar me çmimin e veprës “Kapitale të vitit” në Panairin e Librit që po mbahet në Prishtinë.

Vepra e botuar nga Onufri është vlerësuar nga juria për vëzhgimin e mprehtë dhe estik në laboratorin krijues dhe veprën e një prej shkrimtarëve më të rëndësishëm të kohës, Ismail Kadare.

“Në këtë libër, Kadareja flet shumë haptazi me Alda Bardhylin për marrëdhënien e tij komplekse dhe të rrezikshme me klanin Hoxha dhe sidomos me diktatorin Enver. Ai diskuton edhe mbi përpjekjet për t’u arratisur, mbi periudhën si deputet dhe shpresat e tij pas shembjes së regjimit komunist në vitin 1990. Kjo është seria më e shtjelluar e bisedave të mbajtura me Ismail Kadarenë, një bisedë mes një shkrimtari të rëndësishëm shqiptar dhe një studiueseje shqiptare mbi dashurinë, letërsinë dhe historinë e shekullit XX, që do të bëjë jehonë përtej kufijve të Shqipërisë”, shprehet për këtë libër shkrimtari i njohur anglez Jason Goodwin.

Libri është paraqitur në Panairin e Prishtinës me një kopertinë të re, dhe i ripunuar nga Onufri.

Nën moton “Libri mbron mëndjen”, Panairi do të qëndrojë I hapur deri më 12 qershor. /KultPlus.com

Një rrëfim ndryshe për Kadarenë, Alda Bardhyli solli momente kadareiane në KultPlus Caffe Gallery

Posted on by Kult Plus

Uranik Emini

Mbrëmë në ambientet e KultPlus Cafe Gallery u mblodhën artdashës dhe njohës të fushës së letërsisë për të diskutuar më shumë rreth librit “Koha për rrëfim” të Alda Bardhylit, i cili vjen pas bisedave, diskutimeve dhe kohës së shumtë të kaluar mes Ismail Kadaresë dhe autores, e që ky libër vjen ribotim i dytë e me disa plotësime të vogla.

Hapjen e këtij diskutimi dhe moderimin e bisedës e bëri shkrimtari Arbër Selmani, i cili filloi duke i uruar mirëseardhje të gjithëve që kishin ndarë kohë të çmuar nga jeta e tyre për të diskutuar më së shumti rreth gjeniut të letërsisë shqipe, Ismail Kadare.

Më pas, Alda Bardhyli, për shkas të së cilës u organizua edhe gjithë kjo mbrëmje, në radhë të parë ndau mendimin e saj për gazetën KultPlus dhe shpalosi diçka rreth librit të saj “Kohë për rrëfim”, emërim ky të cilin pak a shumë Alda nuk e propozoi që nga fillimi.

“Sot jam bashkë me vajzën time këtu në Prishtinë. Isha në ceremoninë e hapjes së Panairit, nuk mund të mungoja në një ngjarje të bukur për lexuesin dhe botuesit e Kosovës dhe Shqipërisë. E pranova menjëherë ftesën e kryetarit të shoqatës së botuesve këtu, Edon Zenelit. Mu desh të kthehesha në Tiranë e të udhëtoja sërish sot. Por udhëtimet janë si leximet një lloj clirimi. Ndjehem mirë që jam në një hapësirë si Kulplus, që I ka dhënë aq shumë skënës kulturore në hapësirat shqiptare. Gjithnjë më kanë pëlqyer hapësira të tilla që gjenerojnë kulturë. I kam parë si forma të rëndësishme progresi për të cilat shoqëria jonë ka ende shumë nevojë. Kultura është shpëtim, na lejon të bëjmë dallimet në një kohë ku presionet ndaj saj janë rritur, është e vetmja mënyrë për të shtyrë përpara shoqëritë tona, dhe Kultplus ka bërë një punë novatore në këtë drejtim. Kemi nevojë për më shumë mediume ku të flistet për teatrin, muzikën, librin, trashëgiminë, për të rritur edukimin e shijes estetike”.

Alda tha se skena kulturore si në Tiranë dhe në Prishtinë, ka qënë një skenë e cila ka pasur ndikim në orientimin politik e shpirtëror të vendit, , ndërsa në dy vitet e fundit ka marrë një detyrë të re, pikërisht me udhëheqjen e “Qendrës Kombëtare të Librit dhe Leximit në Tiranë”.

“Kjo është një iniciativë e re e Qeverisë Shqiptare, e nisur gati dy vite më parë, si një ide inovatore për t’i dhënë më shumë librit, për të rritur politikat dhe vëmëndjen e qeverisë ndaj librit dhe leximit, si forma e vetme që na con drejt edukimit. Eshtë një model që vende të ndryshme të botës e kanë ndërtuar prej vitesh, një institucion dedikuar librit. Në ndërtimin e Qendrës Kombëtare të Librit në Shqipëri ne jemi mbështetur në modelet më të mira europiane të cilat janë një histori suksesi në fushën e menaxhimit të librit”, tha ajo.

Alda tha se skena kulturore si në Tiranë dhe në Prishtinë vazhdon të jetë shumë e fortë dhe madje ka pasur ndikim të fortë në skenën politike, ndërsa në dy vitet e fundit ka marrë një detyrë të re, pikërisht me udhëheqjen e “Qendrës Kombëtare të Librit dhe Leximit në Tiranë”.

“Kjo është një iniciativë e re e Qeverisë Shqiptare, e nisur gati dy vite më parë, si një ide inovatore për t’i dhënë më shumë librit dhe për të shtyrë përpara gjithë skenën kulturore sa i përket territorit të Shqipërisë. Vende të ndryshme të botës operojnë prej vitesh në këtë formë, ku politikat nuk kalojnë më përmes ministrisë së kulturës, por është një qendër e dedikuar dhe punon me gjithë skenën kulturore për sa i përket librit”.

Suksesi i Qendrës Kombëtare të Librit dhe Leximit në Tiranë

Drejtoresha ekzekutive e “Qendrës Kombëtare të Librit dhe Leximit në Tiranë”, thotë se kjo është një qendër e fuqishme dhe ndoshta më të mirat në rajon për librin dhe pohon se në dy vite jetë kanë arritur të kristalizojnë idetë e tyre.

“Këtë gjë e kemi treguar përmes programeve të dedikuara ku kemi rritur fokusin për autorin shqiptar. Politikat ndaj autorëve të rinj por dhe promovimi dhe përkthimi I librit shqip në gjuhë e kultura të tjera ka qënë pjesë e punës sonë të vazhdueshme. Eshtë shumë e rëndësishme që të jemi të pranishëm në kultura të tjera jo vetëm përmes letërsisë por dhe botimeve të tjera me vlerë në shkencë, studime apo histori ku autorët shqiptar kanë sjellë vepra të niveleve të larta”, tha Bardhyli.

Pothuajse gjithë diskutimin, Arbër Selmani e përcolli me pyetje të vazhdueshme që kishin të bënin kryesisht me librin, qendrën që ajo udhëheq dhe sigurisht figurën madhështore të Ismail Kadaresë. Arbri pyeti dhe për pozitën e Qendrës së Librit e cila kalon përmes një lokali, por Bardhyli u shpreh se kjo ka qënë një formë alternative duke e bërë këtë lokacion interesant për lexuesit.

“Puna ime është fokusuar në rritjen e kapaciteteve të Qendrës në të gjitha drejtimet, dhe hapësira ka është një formë në shërbim të këtyre prioriteteve, dhe në këto dy vite ajo është kthyer në një hapësirë të rëndësishme komunikimi në Tiranë ku autorë, botues, lexues bëhen bashkë për të folur për librin”, tha Bardhyli, gjë e cila u pranua dhe nga Selmani I cili pohoi se gjithnjë ka gjetur shumë njerëz në aktivitetet e Qendrës së Librit.

“Libri duhet të jetë më i pranishëm në diskursin publik, në të gjitha kontekstet e tij. Përmes aktiviteteve të ndryshme, ne çdo të premte organizojmë një ditë të veçantë për çdo gjë që ka të bëjë me librin dhe këto kanë një vëmendje të veçantë dhe zakonisht bëhen diskutime mbi librin. Kryesisht aktivitetet tona kanë fokus autorin shqiptar, librin e ri, botimet e reja, debatet e ndryshme për sa i përket çështjeve të ndryshme mbi librin, kujtesë të autorëve, pasi është e rëndësishme të kujtojmë nga vijmë”, thotë ajo.

“Këtë gjë e kemi treguar përmes programeve të dedikuara ku në fokus është autori shqiptar, edhe pse vëmendja dhe dominimi në botë ka të bëjë gjithmonë e më tepër që skena kulturore ka nevojë të shkrihet dhe të jetë më e pranishme në jetët e të tjerëve, ku jemi të punuar edhe në këtë drejtim. Por këto dy vitet e fundit kanë shërbyer në rikthimin e dinjitetit të autorit shqiptar në të gjitha format e duhura”.

Pothuajse gjithë diskutimin, Arbër Selmani e përcolli me pyetje të vazhdueshme që kishin të bënin kryesisht me librin, qendrën që ajo udhëheq dhe sigurisht figurën madhështore të Ismail Kadaresë. “Kjo qendër ka një rëndësi të madhe, derisa unë për vete kam promovuar një nga librat e mi aty, si lokacion është pak si i fshehur, por gjasat janë që kjo qendër të dalë në një objekt të saj dinjitoz, pasi aktivitetet aty janë të shpeshta dhe ishte një numër i madh i njerëzve aty”, tha Selmani duke i shtruar edhe pyetje Aldës.

“Libri duhet të jetë më i pranishëm në diskursin publik, në të gjitha kontekstet e tij. Përmes aktiviteteve të ndryshme, ne çdo të premte organizojmë një ditë të veçantë për çdo gjë që ka të bëjë me librin dhe këto kanë një vëmendje të veçantë dhe zakonisht bëhen diskutime mbi librin. Kryesisht aktivitetet tona kanë fokus autorin shqiptar, librin e ri, botimet e reja, debatet e ndryshme për sa i përket çështjeve të ndryshme mbi librin, kujtesë të autorëve, pasi është e rëndësishme të kujtojmë nga vijmë”, thotë ajo.

Dashuria e Kadaresë për Shqipërinë dhe titulli i librit

Alda foli dhe për ribotimin e librit të saj me shkrimtarin e madh Ismail Kadare. Ky ribotim është më shumë një rishikim I tekstit nga ana gjuhësore, duke u pasuruar me disa detaje, tha ajo.

E pyetur se cila është gjëja më e rëndësishme që ajo ka kuptuar për Kadarenë, ajo u përgjigj “Shqipëria”. “Shqipëria është pjesë thelbësore e veprës së Kadaresë.

Vepra e tij jo vetëm pasuroi gjuhën shqipe por u bë dhe një orientim shpirtëror I shqiptarëve herët drejt një orientimi perëndimor”, tha ajo.

E pyetur për të treguar ndonjë detaj më shumë nga takimet me shkrimtarin, ajo tregoi një moment kur ishte e pranishme bashkë me ciftin Kadare, në apartamentin e tyre, e në television po shfaqej filmi I famshëm “Propozimi”.

“Teksa bashkë me Helenën po diskutonim mbi zgjedhjen e Demi Moor, e pyes shkrimtarin nëse do ti kishte 1 milionë dollar do ti jepte për një grua. -Jo, u përgjigj ai, tepër I prerë. -Po për cfarë do ti jepje kaq para , vazhdova ta pyes. -Vetëm për Shqipërinë, tha.

“Ky libër ka nisur disa vite më parë dhe nëse tani Kadare është në Tiranë dhe është e lehtë të takosh, ky liber ka nisur kur Kadare ka jetuar në Paris, kështu që bisedat tona bëheshin vetëm gjatë muajit të verës kur ai ishte në Tiranë. Eshtë një punë e zgjatur në disa vite. Titulli u zgjodh nga vetë shkrimtari. Unë kisha dëshira tia vija “bisedat e orës 6.30” duke qënë se takimet tona ndodhnin gjithnjë në atë orë. Në orën 6.30-të fiks unë I bija ziles së apartamentit të Kadarenjve. Kadare është shumë korrekt me oraret, kështu unë duhet të isha fiks, dhe asnjëherë nuk jam vonuar në takimet tona përgjatë viteve”.

“Lidhja” e Kadaresë me regjimin komunist

Sa i përket pjesës së lidhjes së Kadaresë me pushtetin dhe regjimin diktatorial në Shqipëri, Alda thotë se duhet të ndjehemi të lumtur që vazhdojmë ta kemi atë në mesin tonë, pasi gjatë komunizmit shkrimtarët gjithnjë e më shumë përballeshin me sfida nga të më të ndryshmet, përfshirë shpesh herë edhe vrasjet që mund të ndodhin për shkak të gjuhës që ata përdornin nëpër veprat e tyre dhe jo vetëm.

“Konteksti i diktaturës shqiptare, arsimimi i shkrimtarit në Moskë, njohja e hershme e kompleksitetit të veprave të shkruara në shoqëritë e reja komunistë të pasluftës, si edhe refuzimi i tij gjatë viteve 1970-të dhe 1980-të për tu larguar nga atdheu apo për të bërë kompromis me shkrimet e tij, e bëjnë Kadarenë një shkrimtar unikal në ambjentin socialist. Nuk kam gjetur në studimet e mia asnjë lidhje të tij me regjimin, në asnjë vepër apo document nuk del I kompromentuar me regjimin. Biles është e kundërta, veprat dhe jeta e tij ka qënë nën vëzhgimin e vazhdueshëm të pushtetit e këtë e tregojnë dosjet e publikuara në shtypin shqiptar këto vite. Kadare ka qënë një shkrimtar I përgjuar për përmasën dhe vlerën që ka pasur, por pikërisht kjo përmasë dhe njohja e hershme ndërkombëtare e kanë bërë ti shpëtojë dënimit të Hoxhës”.

Shkrimet e Kadaresë, gjatë më shumë se dyzet e pesë vjetëve nën diktaturë, kanë qënë koherentë përsa i përket tematikës dhe fokusit mbi aspektet e jetës shqiptare. Nga viti 1959 kur datojnë veprat e tij të hershme e deri më 1985-sën ai ka qënë në një konflikt të vazhdueshëm me pushtetin. Mjafton të lexosh Pallatin e Endrrave një vepër që I kujtojë gjithnjë botës se stalinizmi ka mbijetuar në Europë deri para pak kohësh. Gjatë shkrimit të këtij libri e kam njohur Kadarenë si një njeri, eksperienca e të cilit në shkrime, politikë dhe etnicitet ishte e jashtëzakonshme edhe për Europën socialistë të shekullit të njëzetë”, tha Bardhyli.

Helena Kadare dhe Filip Roth

Bardhyli tregoi për një Kadare me humor, një njeri të jashtëzakonshëm përtej portretit të ngrysur.

Duke folur për Helena Kadarenë, ajo e quajti atë një grua të rëndësishme jo vetëm në skenën letrare shqiptare, por dhe një model që orientoi gruan shqiptare drejt së bukurës. Në këtë libër vetë Kadare e pranon se Helena është gruaja më e rëndësishme dhe fati I jetës së tij. Ajo kujtoi trishtimin e tij kur i vëllai ndërroi jetë dhe se si ato ditë ai vetëm heshte.

Kadare është një autor që ka një lidhje të jashtëzakonshme me lexuesin. Ai ka krijuar atë që quhet kulti I lexuesit. Janë shumë lexuesit e rinj që e ndalojnë në rrugë e duan të bëjnë foto apo ta përshëndesin, e kjo është një shpresë e bukur për të ardhmen.

E pyetur në ka qënë e lehtë të bashkëpunosh me gjeniun, Bardhyli tha se përtej një ndjesie të jashtëzakonshme që të jep komunikimi me të, është një punë që I dukej sikur nuk do mbaronte kurrë pasi shkrimtari e elaboron gjatë tekstin.

“Disa muaj pasi botimi i parë i këtij libri doli, teksa i flisja Helenës për Philip Roth, sipas përshkrimeve të një mikut tim, që kishte pasur fatin të rrinte gjatë me të, ajo më tregon se vite më parë, sekretarja e tij u kishte telefonuar në Paris ku i kishte shprehur dëshirën e shkrimtarit për të realizuar një bisedë me Kadarenë, bisedë e cila më pas do të botohej në një libër.

Kadare fillimisht kishte pranuar, më pas ideja për t’u ulur e për të vijuar një biseduar, që do të përshkruhej nga faqe të tëra kompjuterike dhe email-eve mes Parisit dhe Nju Jorkut, do të dukej e pamundur për shkrimtarin, i cili parapëlqen
vetëm të shkruajë me dorë. Sigurisht, do të ishte Helena ajo që do ta transkriptonte këtë bisedë, e cila do të ishte sot, një pasuri për skenën letrare
botërore.

Shumë vite pas këtij komunikimi, unë do të zgjidhja pikërisht disa pyetje që Roth ia bënte Kunderës, duke i kërkuar Kadaresë t’u përgjigjej, pa e ditur këtë histori, duke përmbushur krejt rastësisht një destin, i cili prej vitesh ishte nisur
drejt tij”, tha Bardhyli.

Bardhyli edhe duke u ndarë me të pranishmit, kujtonte ndonjë detaj nga takimet me Kadarenë, mbase duke dhënë sinjal se mund të botohet edhe një libër tjetër, po me bisedat e shumta që ka realizuar me Kadarenë./ KultPlus.com

U hap Panairi i Librit në Prishtinë, mbi 100 botues prezantojnë rreth dy mijë tituj të rinj

Posted on by Kult Plus

Panairi i librit në Prishtinë u rikthye pas dy vitesh mungesë. Me moton “Libri mbron mendjen” edicioni i 22-të i panairit mirëpret mbi 100 botues ndërsa do të shënohet edhe me aktivitete të shumta, shkruan KultPlus.

Edon Zeneli, kryetar i Shoqatës së Botuesve të Kosovës, në hapje të këtij panairi tha se ky edicion duhej të mbahej para dy vitesh por për shkak të pandemisë ishte shtyrë. Megjithatë, kujtoi se në ditët e vështira të COVID libri shoqëroi njerëzit dhe shërbente si një dritare për ta shijuar lirinë.

Ai ka shtuar se mbi 100 botues do të prezantojnë mijëra tituj të rinj, libra për çdo moshë, për çdo temë apo interes.

“Për gjashtë ditë, sa zgjatë panairi, Prishtina është kryeqendër mbarëkombëtare e librit shqip. Mbi 100 botues prezantojnë mijëra tituj të rinj të botuar në qarkun kohor mes panairit të vitit 2019 dhe këtij panairi të sivjetmë. Libri është mjet e medium përmes së cilës, mendjet e ndritura komunikojnë me secilin prej nesh. Përmes leximit, ne kuptojmë dhe ne mësojmë, andaj për gjatë këto ditë Pallati i Rinisë bëhet edhe pallati i dijes, sepse këtu grumbullohen të gjitha mendjet më të mëdha të botës”, thotë Zeneli.

Ministri i Ministrisë së Kulturës, Rinisë dhe Sportit, Hajrulla Çeku ka thënë se kjo ngjarje tashmë e ka marrë epitetin të caktuar të ngjarjes të rëndësishme kulturore ku gjithë së bashku mblidhemi për ta kremtuar ditën e librit.

“Ne si Ministri e Kulturës jemi shumë të lumtur që jemi mbështetës të aktiviteteve të këtilla, megjithatë ne gjithë tashmë jemi të pajtimit që mbështetja për librin duhet të kalojë në një nivel tjetër dhe në këtë kuadër, ne po punojmë për një politikë të re të kulturës, për një reformë të re ligjore dhe institucionale ku bënë pjesë edhe veprimtaria botuese. Uroj që ta shijojmë këtë Panair”, thotë Çeku.

Ndërsa, nënkryetari i Komunës së Prishtinës, Alban Zogaj, tha se përgjatë viteve panairi i librit në Prishtinë ka qenë një prej ngjarjeve më të rëndësishme kulturore.

“Jam shumë i lumtur që jam sot me ju në hapjen e Panairit të Librit në Prishtinë. Përgjatë viteve, Panairi i Librit në Prishtinë ka qenë një prej ngjarjeve më të rëndësishme kulturore për të pasionuarit pas librit por edhe botuesit. Panairi për mua personalisht është më shumë se sa një ngjarje ku shitet libri dhe ku takohen autorët e publikuesit. Pra, është një ngjarje ku ndahen idetë e reja dhe ku shihet perspektiva e re. Unë kam pas fatin të rritem me libra e mes tyre, kam punuar edhe në Panair për arsye se e kam përkrah babin tim i cili ka qenë pjesë e Panaireve për një kohë të gjatë dhe tek libri kam gjetur magjinë e tij. Libri është një dritare e jashtëzakonshme që na jep mundësinë për të parë e kuptuar botën. Libri na jep mundësi të mendojmë dhe të hapim horizontin tonë”, thotë Zogaj.

Tutje, shkrimtari francez, Claude Arnaud është shprehur i lumtur që ndodhet në Panairin e Librit në Prishtinë.

“Jam shumë i lumtur dhe i nderuar që ndodhem sot këtu mes botuesve, autorëve, përkthyesve dhe gazetarëve në hapjen e Panairit të 22-të të Librit në Prishtinë. Aktualisht në Francë shteti e ndihmon shumë botimin, tek ne ka më shumë shkrimtarë sesa lexues. Zhvillohen kushte të perfeksionimit të shkrimit, por unë besoj se do të ishte mirë të ofrohen kurse leximi, sepse leximi është gjithashtu një art i llojit të vet”, tha ai.

Ndërkaq, drejtorja e Qendrës Kombëtare të Librit dhe Leximit Alda Bardhyli ka thënë se ky Panair është një ngjarje tejet e rëndësishme ngase neve na lidh me prekjen e bukur të universit njerëzor.

“Rikthimi i Panairit të Librit pas gati dy vitesh mungesë është një ngjarje e rëndësishme që na lidh me prekjen më të bukur të universit njerëzor. E shkuara jonë si në Shqipëri ashtu edhe në Kosovë është një pengesë e vazhdueshme me historinë. Sot, tre dekada nga rënia e komunizmit dhe gati 22 vite nga përfundimi i luftës në Kosovë, mund të shohim dritën që shoqëroi dy vendet tona drejt një çlirimi shpirtëror. Poetët dhe shkrimtarët ishin ata që na orientuan drejt këtij çlirimi”, thotë Bardhyli.

Gjithashtu, shkrimtari dhe poeti Agim Vinca përveçse e vlerësoi lartë këtë edicion të Panairit, ai edhe recitoi një poezi nga libri i tij i parë me poezi që mban emrin “Feniksi”.

“Pas një pauze të imponuar dy vjeçare, Prishtina po i hap sot përsëri dyert e Panairit, dyert e artit dhe të letërsisë, të dijes dhe të kulturës apo dyer që s’kanë mundur t’i mbyllin kurrë asnjë pandemi, asnjë pushtet dhe asnjë pushtues. Fjala shqipe është treguar më e fuqishme se pengesat me të cilat është ndeshur në shekuj, duke i mposhtur ato dhe duke ardhur edhe më e gjallë e më e bukur, sikurse edhe gjuha me të cilën shkruhet”, thotë Vinca.

Krejt në fund, ai interpretoi aq bukur poezinë e tij “E urrej heshtjen” nga libri i tij i parë me poezi “Feniksi”. Kështu, jehona e vargjeve i përcolli tutje të gjithë artdashësit që dalëngadalë po hynin në botën e librit, për t’u përhumbur pas tij me orë të tëra.

Panairi do të mbahet nga 7-12 qershor, në ambientet e Pallatit të Rinisë. Panairin pritet ta vizitojnë rreth 40.000 vizitorë, ndërsa aty do të jenë të pranishëm shkrimtarë ndërkombëtarë e kombëtarë, profesionistë të librit, botues, përkthyes e librarë. / KultPlus.com

Në KultPlus Caffe Gallery, bashkëbisedim me Alda Bardhylin

Posted on by KultPlus

Në KultPlus Caffe Gallery do të organizohet një bashkëbisedim me Alda Bardhylin, publiciste dhe drejtuese e Qendrës Kombëtare të Librit dhe Leximit në Tiranë, shkruan KultPlus.

Në këtë mbrëmje që do të moderohet nga Arbër Selmani, Bardhyli do të shpalosë mbi librin “Kadare-dialog me Alda Bardhylin: Kohë për rrëfim”, që tashmë është sjell si ribotim.

Poashtu në këtë mbrëmje do të diskutohet për rëndësinë e Qendrës Kombëtare të Librit dhe Leximit në Tiranë, sikurse që do të diskutohet për rëndësinë e Qendrës Kulturore “KultPlus Caffe Gallery” në Prishtinë.

Mbrëmja do të mbahet më 8 qershor në ambientet e KultPlus Caffe Gallery, duke filluar prej orës 19:00./ KultPlus.com


Si e shpëtoi pikturën e Maks Velos nga djegia Ismail Kadare

Posted on by Kult Plus

Në parathënien e librit “Jetë paralele”, libri me dosjen sekrete të përndjekjes nga Sigurimi i Shtetit të Maks Velos (UET PRESS), Alda Bardhyli tregon për historinë e një pikture të Maks Velos që mundi t’i shpëtojë sekuestrimit apo djegies, pasi u ruajt me kujdes nga familja Kadare.

Kadarenjtë e fshehën në dhomën e gjumit. Ky është një rast unikal në historinë e vendeve komuniste kur një shkrimtar ndihmon një artist duke i fshehur pikturat. Dihet miqësia e hershme që Kadare ka pasur me Velon.

Krijimtaria e Velos piktor ndahet në dy periudha: atë nga fillimet deri në vitet 1978 (kur i sekuestrohen dhe digjen nga policia me vendim gjykate 249 vepra të ndryshme arti) dhe periudhën pas viteve ’90, që është më e pasura për sa i përket krijimtarisë jo vetëm në pikturë, por edhe letërsi, studime e skulptura.

Periudha e parë fatkeqësisht nuk njihet, për shkak të eliminimit fizik të veprave të cilësuara nga pushteti komunist i kohës si “dekadente”, “me ndikime të artit perëndimor”, vepra të cilat u bënë dhe aktakuza kryesore e dënimit të Velos me 10 vjet heqje lirie.

Në këtë libër ne kemi bashkangjitur disa nga fotot e veprave të fotografuara në hetuesi, më pas të djegura në kaldajën e Gjykatës së Tiranës nga Ruko Sako, me urdhër të kryetarit të gjykatës, Viktor Konomi.

Nga ky koleksion kanë shpëtuar disa vepra që artisti ia pat dhuruar mikes së tij franceze, Odile Daniel dhe një vepër e ruajtur në familjen Kadare. Bëhet fjalë për veprën “Vallja labe” që çifti Kadare e vendosi në dhomën e gjumit për ta ruajtur për gati 20 vjet.

Vetë Kadare e shihte këtë vepër si të bukur e dramatike, duke parë aty reflektimin e një bukurie që arrinte të sfidonte dhe frikën e një bastisjeje që mund t’ia behte nga momenti në moment. Ky është një rast unikal në historinë e vendeve ish-komuniste, kur një shkrimtar mbron një artist duke i strehuar veprën në shtëpinë e tij.

“Ndonjëherë mendoja në duhet t’ia ndryshoja emrin, pasi do të ishte më e lehtë për ta ruajtur dhe emri i tij Velo mezi dallohej”, do të kujtonte Kadare kohë më parë teksa e pyeta për këtë histori”, shkruan Bardhyli./gazeta-shqip/ KultPlus.com

Ekspozita me 200 ekzemplarë të botimeve shkencore të Kosovës ekspozohet në Qendrën Kombëtare të Librit dhe Leximit

Posted on by Kult Plus

Gjuha bashkon dy akademitë e shkencave të Shqipërisë dhe Kosovës në QKLL

“Fajin ma ka gjuha” motoja e zgjedhur për këtë Tetor Libri ka bërë bashkë në Qendrën Kombëtare të Librit dhe Leximit në Shqipëri, dy akademitë e shkencave të Shqipërisë dhe Kosovës, në promovimin e ekspozitës me 200 ekzemplarë librash shkencorë nga Kosova hapur në hapësirat e QKLL.

“Kjo është një ngjarje e rëndësishme kulturore, të vijmë në Tiranë për të prezantuar punën tonë ndër vite. Në Kosovë kemi një emancipim gjuhësor dhe duhet të jemi më aktiv në ngritjen e kulturës së gjuhës”, tha kryetari i Akademisë së Shkencave të Kosovës. “Kosova ka jetuar në një periudhë shumë të gjatë në ambient dygjuhësor, sot është ndryshe. Shqipja është e para, por ende është e diskriminuar, kjo do të tejkalohet, sepse ka shenja pozitive”, vijoi ai, duke e quajtur Tetorin e Librit një mundësi të rëndësishme dialogu dhe diskutimesh mbi gjuhën.

Për kryetarin e Akademisë së Shkencave të Shqipërisë, Skënder Gjinushi, njohja me kolanën e librave të sesioneve të ndryshme të Akademisë së Shkencave dhe Arteve të Kosovës është shumë e rëndësishme për të vendosur arritjet më të mira në hapësirat shqiptare bashkë.

“Gjuha është pjesa më identitare që na bën të ndihemi komb, ajo që i ka bashkuar gjithnjë shqiptarët, ajo që na ka orientuar gjithnjë shpirtërisht dhe historikisht. Shqipja është një nga gjuhët më të vjetra të këtij gadishulli, e më të zhvilluara, e cila falë aftësive të saj, ka përballuar trysninë e historisë, me vështrimin e hershëm drejt Europës. Ju jeni mbrojtësit më të mirë të kësaj gjuhe, të cilën e keni pasuruar me punën tuaj studimore, eurodicionin e mendimit, duke e pasuruar me dhjetëra botime”, tha drejtoresha e QKLL-së, Alda Bardhyli. Sipas saj, ardhja e akademikëve të Kosovës në Tiranë është në vijim të përsosjes së raporteve të komunikimit mes dy vendeve, në kuadër të marrëveshjes që dy qeveritë kanë në fushën e kulturës.

Rreth 200 ekzemplarë librash të autorëve shkencorë të Kosovës tashmë mund të vizitohen në hapësirat e Qendrës Kombëtare të Librit dhe Leximit. Gjatë takimit referuan akademikët Eqrem Basha, Justina Shiroka Pula, Luan Mulliqi, Myzafere Limani. / KultPlus.com

QKLL kremton Ditën Ndërkombëtare të Përkthimit, krijon atelienë e parë ku do të trajnohen përkthyesit e rinj

Posted on by Kult Plus

Dita Botërore e Përkthimit është kremtuar sot në Tiranë me ngritjen e ateliesë së parë të përkthimit, ku do të trajnohen përkthyesit e rinj nga frëngjishtja në shqip.

Qendra Kombëtare e Librit dhe Leximit, në bashkëpunim me Ambasadën e Francës në Shqipëri, përmes një programi të dedikuar, do t’i japë zë zhvillimit mes dy kulturave. E pranishme në ceremoninë e prezantimit të kësaj atelieje përkthimi, ishte zv/ambasadorja e Francës në Shqipëri, Claire Nantier, e cila u shpreh se raportet historike në fushën e librit mes Shqipërisë dhe Francës kanë qenë të shkëlqyera dhe se ky program synon t’i zhvillojë më së miri ato. Profesor Edmond Tupja u shpreh se ky program është një nismë, e cila duhet të realizohet edhe në gjuhë të tjera.

“Po ikën një brez, i cili i ka dhënë shumë kulturës shqipe përmes përkthimit. Është koha të punojmë për krijimin e një brezi të ri përkthyesish”, tha Tupja.

“Sot është një ditë e rëndësishme për kulturën botërore. Është një ditë, e cila i lidh më shumë kulturat me njëra-tjetrën, por dhe që na kujton rëndësinë që ka njohja më së miri e vlerave tona të përbashkëta. Unë do të doja ta nisja fjalën time për këtë ditë me një nderim për të gjithë ata shqipërues që në vite kanë ndërtuar me punën dhe jetën e tyre një histori të përkthimit shqip. Vepra dhe puna e tyre ishte një model emancipimi për shoqërinë shqiptare, duke hapur dritaret e vogla drejt zhvillimit, sepse përkthimi nuk është vetëm gjuhë, ndjesi, mendim, por edhe zhvillim”, u shpreh drejtoresha e QKLL-së, Alda Bardhyli.

Sipas saj, “përkthimi, komunikimi mes gjuhëve ka qenë një prioritet i Qendrës Kombëtare të Librit dhe Leximit që në ditët e saj të para. Programet e përkthimit, por dhe kooperimet ndërkombëtare, kanë pasur vetëm një synim, të bëjnë të pranishëm librin dhe kulturën shqiptare në gjuhë e kultura të tjera”. Rexhep Hida, kryetar i Shoqatës së Botuesve Shqiptarë, u shpreh se ka nevojë për nisma të tjera konkrete për të rritur ndikimin e librit shqip në botë. / KultPlus.com

ISHMT dhe QKLL nënshkruajnë marrëveshjen për mbrojtjen e autorit në fushën e letrave shqipe

Posted on by Kult Plus

Inspektorati Shtetëror i Mbikëqyrjes së Tregut në Shqipëri dhe Qendra Kombëtar e Librit dhe Leximit, nënshkruan sot memorandum mirëkuptimi, sipas të cilit do të mbrohen të drejtat e autorit nē fushën e letrave shqipe, përcjell KultPlus.

Nënshkrimi u finalizua pas disa takimesh diskutimi ndërmjet Kryeinspektorit të Inspektoratit Shtetëror të Mbikëqyrjes së Tregut, Z. Lavdrim Sahitaj dhe Drejtorit të Qendrës Kombëtare të Librit dhe Leximit, Znj. Alda Bardhyli.

Institucionet do të punojnë së bashku për organizimin e aktiviteteve ndërgjegjësuese për të drejtat e autorëve dhe të pronësisë intelektuale për të bërë të mundur informimin e të gjithë zinxhirit të subjekteve dhe faktorëve në industrinë e librit mbi detyrimet ligjore që duhen përmbushur në bazë të Ligjit 36/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to” si edhe Ligjit Nr. 9616, datë 27.9.2006 “Për Librin në Republikën e Shqipërisë”.

Mbrojtja e dorëshkrimeve të autorëve shqiptarë dhe përgatitja e tyre për botim në bazë të legjislacionit përkatës është një nga pikat e kësaj marrëveshje.

Z. Sahitaj theksoi se mbrojtja dhe respektimi i të drejtave të autorëve përbën një temë e ndjeshme përsa i përket librit.

Edhe pse terreni I veprimit është I vështirë me angazhimin e vazhdueshëm maksimal të ISHMT, si dhe përmes këtij memorandumi do të ketë hapa përpara në mbikqyrjen e tregut, duke evidentuar me shpejt dhe duke ndëshkuar me gjoba dhe pezullim të aktivitetit në raste shkeljejeve të përsëritura. / KultPlus.com

QKLL kujton Nënë Terezën me një ekspozitë me 400 vepra, Bardhyli: Ndjeshmëria e saj e rëndësishme për shoqërinë sot

Posted on by Kult Plus

Qendra Kombëtare e Librit dhe Leximit, me rastin e 111-vjetorit të lindjes së Nënë Terezës, organizoi aktivitetin “Nënë Tereza, Kujtesa, Kombi”, në nderim të figurës së një prej personazheve më të rëndësishëm të kombit shqiptar. Aktiviteti u shoqërua dhe me hapjen e një ekspozite me më shumë se 400 ekxemplarë të ndryshëm librash, kushtuar jetës dhe veprës së shenjtores nga autorë shqiptarë.

Ditë të tilla kujtese, siç është 111 vjetori I lindjes së një prej figurave që ka lartësuar kombin shqiptar, janë ditë të bukura reflektimi jo vetëm shpirtëror, por ditë që na lidhin me nevojë për tu mbështetur tek mesazhet që figura kaq vizionare vazhdojnë të japin nga pafundësia.

Kur vendosëm të kujtonim përmes kësaj ceremonie modeste dhe ekspozite me libra që autorë të ndryshëm I kanë kushtuar figurës së Nënë Terezës, pyetja që mu orvat në mëndje ishte : Në kemi arritur të kuptojmë deri në fund Nënë Terezën?

Të kuptosh do të thotë të bëhesh i ndërgjegjshëm mbi dashurinë për veprim. Stili I punës së saj ishte fjalë pak dhe shumë punë dhe veprim. Ndoshta ky stil I saj është më shumë se asnjëherë I domosdoshëm tek ne sot, pasi ashtu si ajo shprehej “Shqipëria bëhet duke punuar së bashku””, u shpreh drejtoresha e QKLL-së Alda Bardhyli.

Imzot Dom Gjergj Meta rrëfeu njohjen e tij jo të drejtpërdrejtë me Nënë Terezën, nëpërmjet punës së madhe që ajo përfaqëson për mbarë njerëzimin, punë, e cila përveç përkushtimit dhe vokacionit të saj, theksoi Dom Gjergj Meta, është kryer edhe për shkak të « kokëfortësisë » së saj, për t’i shkuar gjërave deri në fund, cilësi kjo e përbashkët e Nënë Terezës dhe e shqiptarëve.

Dashnor Dervishi, ish-Ambasador i Shqipërisë në Itali, rrëfeu mbresat e takimit të tij të parë me Nënë Terezën në Ambasadën Shqiptare në Romë, në vitin 1989, duke rrëfyer çudinë e tij se si ky personalitet i lartë, fituese e Çmimit Nobel për Paqen, mbërrin në Ambasadë me një makinë Fiat shumë të vogël, me një derë, duke mbajtur brenda 5 vetë, se si veshja e saj dhe qëndrimi ishin shumë të thjeshta, e po ashtu natyra e saj refuzuese ndaj ofrimit të diçkaje për të konsumuar. « Kisha përgatitur, ashtu si gjithnjë kur kemi pritje në Ambasadë, diçka të thjeshtë për t’i shërbyer. Sikundër natyrës dhe statusit të saj të veçantë, kishim lënë në tavolinë për qerasje disa çokollata dhe luleshtrydhe. Ajo refuzoi të provonte sikur edhe një luleshtrydhe, duke shpjeguar se përkushtimi i saj nuk ia lejonte të konsumonte gjatë ditës, përveç orëve të paracaktuara për ushqim, dhe se ky ishte një mëkat. Duke pasur parasysh natyrën e shqiptarëve që s’mund të pranojë ta lërë mikun pa i afruar diçka, unë, le të themi, e shtyva në një mëkat të vogël. I thash se nëse ajo nuk hante sikur edhe një luleshtrydhe, atëherë nuk do ia jepja vizën. Nënë Tereza si duket u tremb se mos kjo ndodhte dhe e mori luleshtrydhen për ta ngrënë. Ky ishte një mëkat i vogël ndaj dëshirës së madhe të saj për të vizituar Shqipërinë » tregoi Dervishi. Sipas tij, personaliteti i Nënë Terezës përshfaq vlerat më të mira të kombit shqiptar. Drejtori i Muzeut Historik Kombëtar Dorian Koçi,tha se Nënë Tereza është një figurë bashkuese dhe se këndi me veprat e saj në Muze është ndër më të vizituarit. Mehmet Gëzhilli botues i pjesës më të madhe të veprave të Nënë Terezës, tha se duhet bërë më shumë për botimin e veprave kushtuar jetës dhe veprës së saj në mënyrë që të rinjtë të njihen më shume më figurën e saj.

Ekspozita e hapur në ambientet e Qëndrës Kombëtare të Librit dhe Leximit është e hapur për publikun deri më 5 shtator, që shënon dhe ditën e shenjtërimit të saj.

5 shtatori i 2016-s shënoi në kalendarin Apostol Ditën e Shenjtores shqiptare, Nënë Tereza e Kalkutës. Nënë Tereza ose Shenjt Tereza e Kalkutës lindi në Shkup në vitin 26 gusht 1910. Emri i saj i lindjes është Anjezë Gonxhe Bojaxhiu. Ajo vizitoi Shqipërinë për herë të parë në gusht të vitit 1989.

Shenjt Tereza, por që në mbarë botën thirret “Nënë Tereza”, një grua me fytyrë të imët, të rrudhur, të plakur, pushtoi imagjinatën e botës me përkushtimin e saj ndaj të varfërve, veçanërisht në qytetin indian të Kalkutës, ku ajo fillimisht themeloi strehimoren e saj të parë për të pritur me mijëra “njerëz të trotuar”.

Shenjt Tereza është shembull i jashtëzakonshëm i misionit të heshtur e të pareshtur të bamirësisë, dëshmitare e paharrueshme e dashurisë, që gjeti shprehjen e vet konkrete në shërbimin e vazhdueshëm ndaj vëllezërve e motrave më të varfër e më të braktisur të botës, pa dallim e pa përjashtim race, feje, kombësie apo përkatësie shoqërore.” Një grua e thjeshtë që ia arrin tia dalë vetëm duke iu përgjigjur idealit të saj, e vetme mes sëmundjeve, varfërisë, erërave, duke besuar se zgjedhja e saj ka vlerën e një revolucioni, vetëm duke hapur zemrën. Kur shfletoja këto libra mbi jetën e saj, të cilët reflektojnë dhe mendimin bashkëkohor shqip mbi një fenomen, ajo që më përshkronte ishte ndjeshmëria e saj poetike. Ndoshta se lutja vetë të con tek poezia.Uroj që ky takim të mos jetë vetëm një çast kujtese, por të lërë gjurmë në ndjeshmërinë tonë”, tha Bardhyli. /balkanweb/ KultPlus.com

Ismail Kadare e vlerëson veprën e Pipës si të pashmangshme për të kuptuar mendimin shqiptar të kohës

Posted on by Kult Plus

Nga Alda Bardhyli

Arshi Pipa, një prej personazheve kompleks të kulturës shqiptare, shënon sot 101-vjetorin e lindjes.

Në këtë ditë kujtese për një prej figurave të rëndësishme të mendimit shqip, Qendra Kombëtare e Librit dhe Leximit sjell për lexuesin veprën e tij “Politikë dhe letërsi: paradigma Gramshi”, nga botimet “Princ”, një studim i koncepteve, veprës dhe jetës  së një figure të lartë intelektuale si Antonio Gramshi. Vepra është lënë në dorësh- krim nga Pipa në anglisht, si  një vepër “gati për botim”, por pa mundur të botohet deri sot. Nga leximet që i janë bërë tekstit, mendohet se mund të jetë përfunduar  rreth viteve 1985-1986. Vepra ka ardhur në shqip nën përkthimin e Majlinda Bashllarit.

Vetë Pipa tregon zgjerimin e interesit të tij ndaj Gramshit, i cili fillimisht ka qenë i kufizuar vetëm për kritikën letrare. “Qasja ime  letrare ndaj mendimtarit të  Sardenjës dhe liderit të Partisë Komuniste italiane, gradualisht u zgjerua në përfshirjen e veprës së tij të plotë. Ky  libër është rezultat i dy dekadave mësimdhënie dhe studimi, periudhë gjatë së cilës mahnitja ime e fillimit ia la vendin një vlerësimi më  të kthjellët dhe objektiv të figurës së tij si një mendimtar e lider marksist”, shkruan vetë Pipa në parathënie.

Por korpusi i veprës së Pipës është mjaft i gjerë duke krijuar nga larg një institucion të kritikës letrare shqipe, një shkollë mendimi. Shkrimtari i madh shqiptar, Ismail Kadare, e vlerëson veprën e Pipës si të pa- shmangshme për të kuptuar mendimin shqiptar të kohës. Më poshtë po botojmë një pjesë nga cikli i bisedave që ai ka bërë me studiuesen Alda Bardhyli.

Z. Kadare, sot shënohet 101-vjetori i një personazhi të rëndësishëm për letrat shqipe, Arshi Pipës. Si do ta vlerësonit figurën e tij në terrenin kulturor shqiptar?

Pa dyshim që Arshi Pipa është një studiues tepër i shquar për kulturën shqiptare.  Pjesa kryesore e rezervave të tij ndaj regjimit komunist pa dyshim qëndron, madje tani, pas rrëzimit të këtij regjimi, del nevoja që vepra e tij të studiohet më thellë. Një  pikëshikim i thellë dhe objektiv do ta zhvishte atë nga  disa dëmtime që i janë shkaktuar prej studimeve, shpesh  pasiononte, siç ndodh  shpesh nga ithtarët e autorëve. Duke pasur plotësisht të drejtë në analizën kryesore të veprës së tij, për fat të keq kjo analizë e humbet thellësinë e saj, kur bëhet disa herë  e njëanshme dhe ndikohet nga skematizmi politik, në  gjykimin e një pjese të letër- sisë shqipe.  Letërsia shqipe natyrisht me kalimin e kohës duhet të bëhet sa më e ndërgjegjshme për cektësinë e saj, lidhur me gjykimin e regjimit komunist, por nga ana tjetër duhet të  kërkohen me ndershmëri rastet kur ajo ka guxuar të shfaqë  në mënyrat e saj rezervat ndaj regjimit.

Kjo e nderon thellimin e mendimit shqiptar për letërsinë. Nga të gjitha letërsitë e vendeve lindore që ranë në robërinë politike të sllavizmit, letërsia shqipe ndoshta ka qenë më e  përparuara, në mohimin e saj të përgjithshëm, duke vënë në dukje dobësitë e tij. S’ka pse t’i mohohen kësaj letërsie rastet kur ajo është përpjekur të shkëputet nga skllavëria, duke rrezikuar rëndë veten e saj. Në tablonë e përgjithshme  botërore të letërsisë së quajtur realizmi socialist botëror, letërsia shqipe ka shumë faqe që e turpërojnë, por nga ana tjetër ka shumë faqe të tjera që e nderojnë. Duke i vënë këto në dukje, ne do të jemi të drejtë me gjykimin e pasurisë shpirtërore të një populli, që u krijua në kushte shtypjeje të pabesueshme.

Megjithatë, z. Kadare, le të kthehemi sërish te Pipa. Ai ka qenë një nga zërat kritik ndaj jush, kam parasysh  shkrimin e njohur “Fenomeni Kadare-subversion në komunizëm”, ku ju quan  një konformist, duke pranuar botëkuptimin stalinist… Megjithatë, ju nuk i  jeni përgjigjur asnjëherë. Si  mund ta lexojmë sot heshtjen tuaj?

Nuk është e vështirë të bëhet një gjë e tillë, d.m.th., të heshtësh. Pjesa më e madhe e inteligjencës krijuese shqiptare, edhe pse mund të kritikohet për qëndrime të pa- plota pozitive, por nuk mund t’i mohohet përplasja e saj me regjimin, shpesh e heshtur po, por aq edhe e shprehur disa herë qartë përballë tij. Jam i bindur që me një gjykim të tillë do të ishte dakord vetë Arshi Pipa dhe ne, duke respektuar mendimin e  atij që nuk është më, do të ishte mirë ta shtjellonim atë mendim edhe më gjerë.

Jeni takuar ndonjëherë me Pipën? 

Fatkeqësisht jo. Them fatkeqësisht, sepse një takim me të do të ishte i vlefshëm, si takimi që kam pasur me Martin Camajn.

A folët për Pipën në këtë takim?

Jo. Arsyet mund të ishin  të shumta përse nuk biseduam për të, ndër to, më kryesorja ndoshta, ishte se shteti shqiptar, duke qenë në dijeni për to, ishte në kundërshtim me shtjellimin e tyre. Jam përpjekur gjithmonë ta kuptoj mendimin e tij, sado që kjo  ishte e vështirë të bëhej nga larg.

Kritikat e Pipës ndaj jush, janë kritika që vijojnë të artikulohen shpesh edhe sot në diskursin publik?

Kjo është një gjë e kuptueshme, sidomos në rastet kur një sistem i tërë politik bie në humnerë dhe dyshimet dhe enigmat për të vazhdojnë të mbeten për një kohë shumë të gjatë. Unë shpresoj që koha do të shërojë shumë gjëra, koha do të vazhdojë të sqarojë shumë gjëra.

Si duhet ta lexojmë sot Arshi Pipën?

Duhet ta lexojmë si pjesë e tablosë që arriti të dalë nga  makina e censurës komuniste. Si e tillë ajo mund të shfrytëzohet në dobi të para- qitjes së nivelit kulturor të  kombit shqiptar. Ka vetëm pak kohë që ka  ardhur në shqip libri “Poli- tikë dhe letërsi: paradigma Gramshi” një studim i Pipës  mbi trashëgiminë e Gram- shit, të cilin Eric Hobsbawm  e quante një nga mendimtarët komunist më origjinal të shekullit XX… Qasja e  tij ndaj një figure që ka elaboruar ndoshta më shumë idetë marksiste në  arte, vjen si një kërkim i munguar i letrave tona… Unë e quaj një kërkim kulturor.

Bota komuniste që u  përmbys në Shqipëri ka lënë gjurmë shumë të thella, me të cilat ne do të merremi gjatë. Këmbëngulja në këtë rast i bën mirë së vërtetës. Në këtë kontekst, thellimi ndaj jetës dhe tezave të Antonio Gramshit thjesht pasuron më shumë këndvështrimet europiane mbi këtë vepër. Idetë e Gramshit, të ashtuquajtura marksiste për letërsinë dhe artet në botë, kanë pësuar një shterim të dukshëm. Ky proces do të jetë i vazhdueshëm e mendoj se është një proces i natyrshëm.

A shihni ju sot një shoqëri që po shkon drejt asaj që Gramshi e quante si thelbësore për progresin, që ka  një prirje drejt një reforme morale dhe intelektuale?

Kjo prirje e mirë, është e pritshme, por jo aq e lehtë për t’u kryer, megjithatë ne të gjithë duhet të përpiqemi që ajo të mbërrijë. / panorama.al / KultPlus.com

Alda Bardhyli nga QKLL: Ne po përpiqemi që t’i japim zë librit shqip

Posted on by Kult Plus

Xhemile Hysenaj

Tash e një vit, Shqipërisë për herë të parë i është shtuar një institucion që i dedikohet vetëm librit. Bëhet fjalë për Qendrën Kombëtare të Librit dhe Leximit, në krye me Alda Bardhylin e cila në një intervistë për KultPlus ka treguar më detajisht rreth nismës së këtij institucionit, sfidave me të cilat ballafaqohet kjo qendër, rrugëtimin e librit shqiptar si dhe pikësynimet e mëtutjeshme.

”Kur mu besua detyra si kryetare e Qendrës Kombëtare të Librit dhe Leximit e pashë këtë detyrë si një mision në shërbim të librit, pasi ishte një insittucion që për herë të parë krijohej në Shqipëri, një mision që sigurisht se nuk do të ishte i lehtë, por duke pasur vullnetin e mirë arrihet gjithçka”, ka theksuar Bardhyli për KultPlus.

Bardhyli ka treguar se marrja e detyrës së Drejtoreshës në Qendrën Kombëtare të Librit dhe Leximit në Shqipëri, ka përkuar me fillimin e situatës pandemike që vërshoi botën, duke e bërë punën e saj aspak të lehtë.

”Unë u përrpoqa që viti i parë në Qendrën Kombëtare të Librit dhe Leximit, të ishte një vit komunikuese për sa i përket sepse tash libri në fillim komunikohet dhe më pas lexohet, kshtuqë ky ishte një vit që kishte të bënte më shumë më një fushatë ndërgjegjësuese mbi rëndësinë e leximit, një fushatë mbi rolin që ka libri në shoqëri dhe mbi faktin që vetëm përmes librit shoqëritë mund të shkojnë drejt vazhdimësisë dhe edukimit”, ka deklaruar Bardhyli për KultPlus.

Ndër prioritet e këtij viti, QKLL ka pasur edhe mbështjetjen e krijuesëve të rinj, e veçanërisht ata që krijojnë letërsi për fëmijë, për të cilët Bardhyli ka theksuar se ndjehet mirë për faktin se këta krijues kanë mbështjetjen e një qendre të tillë jo vetëm në hapat e tyre të parë por edhe si një hapësirë ku siç ka theksuar tutje ajo, ata mund të dialogojnë me njëri tjetrin.

”Shqipëria ka pasur një traditë të jashtëzakonshme të letërsisë për fëmijë, ka pasur shkrimtarë të cilët kanë qenë frymëzues të brezave të tërë, vitet e fundit e kemi parë që ka një ikje nga kjo lloj letërsie kshtuqë përmes një fondi të dedikuar të kësaj letërsie ne kërkojmë që të motivojmë dhe t’i shtyjmë krijuesit e rinj që të shkruajnë letërsië për fëmijë. Ky është viti i dytë që neve japim këtë fond, ku çdo vit mbështesim tre autorë të kësaj letërsie”, thekson tutje Bardhyli për KultPlus.

Një tjetër program i rëndësishëm i QKLL është ai që ka të bëjë me komunikimin përmes kulturave. Një program ky që hedh dritë mbi faktin se dominimi i librit në botë bëhet përmes kulturave dhe faktin se sa e rëndësishme është që libri shqip përveç se në hapësirat tona shqiptare të përhapet edhe në gjuhë e kultura të ndryshme.

Në një qendër të librit, mbështetja e shkrimtarëve është gjithmonë e pranishme. Bardhyli ka treguar për KultPlus se përgjatë këtij viti, QKLL ka mbështetur 12-të autorë shqiptarë, të cilët flasin kryesisht gjuhën e rajonit, mirëpo ndër synimet tjera të kësaj qendre është që këta autorë të jenë edhe në gjuhë tjera të mëdha si anglishtja apo frangjishtja.

”Ne po përpiqemi që t’i japim zë librit shqip, jo vetëm romaneve por edhe veprave studimore, historike, politike etj”, tregon Bardhyli.

”Unë dua që punët e nisura nga Qendra të kenë vizione të larta dhe jo të momentit, vizione që ndihmojnë rrugëtimin e librave të autorëve shqiptarë. Sepse libri është si një përçues i mirë i cili na dërgon drejt tregjeve të mëdha, kulturave të mëdha, si një moment i cili do të na ndihmojë edhe neve si shoqëri të kapërcjemë të gjitha këto hapat e vonuara që përshak të historisë apo të shumë problemeve politike na kanë bërë që mos të kemi atë progresin e duhur. Libri është forma e vetme drejt progresit”, tregon tutje Bardhyli për KultPlus.

Përgjatë këtij viti Qendra Kombëtare e Librit dhe Leximit në Shqipëri, ka bërë që shumë autorë shqiptarë të kenë vëmendje dhe kanë qenë të pranishëm qoftë në debatin publik, qoftë në skenën letrare. Krijimi i urave të komunikimit mes librit dhe lexuesit, vazhdon të mbetet ndër elementet kryesore të kësaj Qendre.

Bardhyli ka treguar për KultPlus se nga shtatori i këtij viti pritet që të ngrihet një ekip pune, përmes të cilët do të punohet rreth realizimit të një ligji për leximin. Qëllimi kryesor i këtij ligji është promovimi i leximit si një emergjencë kombëtare, por nga ana tjetër edhe krijimi i një rregulloreje që do të pasuronte më shumë bibliotekat e rretheve, libraritë dhe ndoshta do të ndihmonte edhe botuesi. Shumë vende të përparuara e kanë prej kohësh këtë ligj dhe kjo është një nga prioritetet më të rëndësishme të Qendrës Kombëtare të Librit dhe Leximit.

”Unë shoh që ka një rritje të interesit ndaj lbrit dhe që ngritja e QKLL është pritur me interes nga qytetarët, bile të gjithë qytetarët që kalojnë nëpër hapësirat afër Qendrës kur lexojnë se aty është hapësira e QKLL hyjnë dhe mendojnë që ky është një vend që i lidhë me librin madje kërkojnë edhe libra aq sa duke parë këtë interes të qytetarëve unë vendosa që biblioteka që neve kemi të jetë një bibliotekë e hapur për të gjithë qytetarët të mund të marrin ndonjë libër vetëm me një kartë identiteti dhe sigurisht ta kthejnë atë pas leximit”, tregon tutje Bardhyli.

Shoqëritë e përparura në botë, tashmë veçse kanë vendosur shumë gra në krye të institucioneve kulturore, ndërkaq, në Shqipëri e në Kosovë, gratë janë shumë të pranishme në sferat e kulturës, mirëpo pak në institucionet e kulturës. Alda Bardhyli është ndër këto të paktat, e cila me shumë mund, punë dhe një dashuri të madhe për librin punon jashtëzakonisht shumë për promovimin e letërsisë shqipe dhe autorëve shqiptarë.

”Ne gjithnjë flasim që çështja e feminizmit nuk është më një çështje e ndjeshme e shoqërive dhe që shoqëritë e përparuara e kanë tejkaluar këtë çështje të barazië, por ne ende e shohim sot që edhe në letërsi por edhe në jetë është një çështje e ndjeshme, sigurisht që sfidat e të qenurit grua janë sfida jo të ngjashme me sfidat e një burri aq më tepër në shoqëritë tona. Shqipëria ka pasur një plejadë të jashtëzakonshme grash të cilat vazhdojnë akoma të jenë të fshehura nga mjegulla e historisë por që kanë qenë dhe vazhdojnë të jenë shumë motivuese për mua dhe punën time”, thekson Bardhyli për KultPlus.

Për fund, Bardhyli ka potencuar se letërsia shqipe ka pasur një rritje cilësore këto vitet e fundit, mirëpo, tutje është shprehur se letërsia shqipe ka nevojë që t’i zgjerojë hapësirat e saj, duke pasur parasysh faktin se letërsia duhet të tejkalojë gjuhën e saj. / KultPlus.com

MKRS takon përfaqësuesit e QKLL, Bardhyli: Mos të ketë çmime në Tiranë e Prishtinë, të jetë vetëm një çmim kombëtar në letërsi

Posted on by Kult Plus

Ndër takimet që po bëhen në Ministrinë e Kulturës, Rinisë dhe Sportit, sot pritën në takim edhe Alda Bardhylin, Drejtoreshën e Qendrës Kombëtare të Librit dhe Leximit në Shqipëri dhe shkrimtarin Rigel Rizaj

Ndër të tjera bashkë diskutuam për bashkëpunim ndërshtetëror, përkatësisht ndërinstitucional në divizionin e librit.

Ata u pritën nga zëvendësministri, Sejnur Veshall dhe këshilltari i Ministrit Liburn Jupolli.

KultPlus ka kontaktuar me drejtoreshën e Qendrës Kombëtare të Librit dhe Leximit në Shqipëri, e cila ka theksuar se ka ardhur në Prishtinë për të takuar përfaëqësues të botës akademike dhe asaj të librit, por njëherit edhe për të parë hapa konkret të cilët këto dy palë duhet ndërmarrur në mënyrë qe konumikimi me gjuhën e librit në mes dy vendeve të bëhet më i lehtë.

”Duke nisur që nga kalendari i marrëveshjeve kulturore që janë bërë mes Prishtinës dhe Tiranës, mendoj që këtë marrëveshje kanë nevojë të rishikohen ku libri të ketë më shumë hapësirë. Mos të jenë thjeshtë formale por të ketë më shumë hapësirë për librin, të cilat më vonë mund të kalojnë edhe në hapa konkret, duke filluar që nga problemi i taksës së librit në kufi, problemi që librat e Prishtinës nuk i kemi në Bibliotekën Kombëtare të Tiranës, ndryshe nga librat e Tiranës që tashmë i gjen këtu dhe kjo gjë rezulton që lexuesi në Shqipëri ta ketë të vështirë që të komunikojë me librat që botohen në Kosvovë”, ka theksuar Bardhyli për KultPlus.

Në takim poashtu është diskutuar edhe rreth idesë për të krijuar një çmim të përbashkët për karrierën e ndonjë autori shqiptar, një çmim jetësor që do t’i dhurohet një autor nga hapësirat shqipfolëse.

”Gjithmonë saherë ndahen çmimet kombëtare të letërsisë në Tiranë, ka një lloj pakënaqësie nga ana e shkrimtarëve të Prishtinës të cilët nuk ndjehen të përfaqësuar duke qenë se letërsia shqipe përfshin gjithë hapësirat shqipfolëse ka pasur një dëshirë që këto çmime të jenë të unifikuara, mos të ketë çmime kombëtare në Tiranë e në Prishtinë por të jetë vetëm një çmim kombëtar që përfshin të dy vendet”, thekson tutje Bardhyli për KultPlus.

Nga një takim që sipas Bardhylit rezultoi të jetë i frytshëm, poashtu u tentua që të lartpërmenduar të rregullohen në mënyrë që të krijohen sa më shumë ura komunikimi për sa i përket librit në Kosovë e Shqipëri. / KultPlus.com

Bardhyli: Kadare është klasiku më i madh i gjallë sot, ka nxjerrë në pah vlerat tona më të mira

Posted on by Kult Plus

Alda Bardhyli, drejtoreshë e Qendrës Kombëtare të Librit ka folur për figurën e shkrimtarit Ismail Kadare në emisionin “Real Story” ku në fokus të debatit iu është referuar dëshmive të ish-kryehetuesit Qemal Lame.

Bardhyli tha se çdo vepër e Kadaresë është shoqëruar me një dosje dhe se ai ka qenë nën optikën e regjimit.

“Kadare nuk ka thënë asnjëherë që ka qenë disident, madje e ka mohuar, as që ka qenë i persekutuar i regjimit. Unë kam pasur mundësinë të njihem me dosjen voluminoze dhe çdo vepër e Kadaresë është shoqëruar me një dosje, çka do të thotë dhe një mbledhje të posaçme në lidhjen e shkrimtarëve, përndjekje në mënyrën e kohës për shkrimtarin.

Morgan thotë që kur gjykojmë Kadarenë duhet ta gjykojmë në kontekstin e kohës dhe do ishte pashmangshme sot kur flasim për një vepër që është përkthyer në 40 gjuhë nuk ka nevojë më të konfirmohet pasi Kadare nuk është një shkrimtar shqiptar por një shkrimtar që i përket letërsisë botërore, do ta quaja ndoshta klasikun më të madh të gjallë sot dhe është fat për një vend si Shqipëria dhe një kulturë që është krah kulturave më të mëdha falë veprës së Kadaresë dhe ne sot përfshihemi në debate që kërkojnë të çmitizojnë në fakt atë që ka mitizuar dhe ka nxjerrë në pah vlerat tona më të mira. Ai ka qenë nën optikën e regjimit jo vetëm i gjithë aparati shtetëror ka pasur vëmendjen ndaj shkrimtarit por unë mendoj që ai asnjëherë nuk ka bërë publike dhe nuk ka folur mbi të qenit i rrezikuar, janë dokumentet”, deklaroi Bardhyli./ KultPlus.com

Bardhyli: Promovimi i librit dhe autorit shqiptar në kultura të tjera do të jetë në fokus të Qendrës Kombëtare të Librit dhe Leximit

Posted on by Kult Plus

Ministrja e Kulturës Elva Margariti ka zgjedhur hapjen e fondit të përkthimit nga gjuha shqipe në gjuhë të tjera, për të përuruar hapësirat e reja të Qendrës Kombëtare të Librit dhe Leximit, një institucion i ri dedikuar librit në Shqipëri.

Drejtorja e QKLL-së Alda Bardhyli e quajti promovimin e librit shqip në skenën ndërkombëtare si një nga prioritetet e këtij institucioni. “Promovimi i librit dhe autorit shqiptar në gjuhë e kultura të tjera do të jetë në fokus të punës së Qendrës Kombëtare të Librit dhe Leximit. Ky fond i bërë publik sot është një ftesë për gjithë botuesit e huaj që të aplikojnë deri më 20 korrik. Por mbështetja jonë nuk do të mbetet vetëm në këtë fond. Ne kemi nisur komunikime me institucione ndërkombëtare të librit për të krijuar më shumë hapësira dialogu për autorët shqiptar”, tha Bardhyli. Sipas saj, QKLL do ti japë mundësi autorëve shqiptarë të jenë të pranishëm në ngjarjet kryesore të librit në rajon, si një mënyrë për të promovuar vlerat tona më të mira.

E konceptuar si një hapësirë bashkëkohore, QKLL tashmë ka nisur punën për të vijuar prioritet në shërbim të librit shqip. “Tashmë libri ka një institucion dedikuar atij, ne do të mbështesim Qendrën në vizionin e saj në shërbim të librit në vend”, tha Ministrja Margariti.
Vetëm një javë më parë QKLL hapi fondin e letërsisë për fëmijë, një ftesë për të mbështetur autorët shqiptar që shkruajnë në këtë gjini. ”Ne e kemi shpallur muajin qershor si muajin e letërsisë për fëmijë. Është shumë e rëndësishme të rrisim ndjeshmërinë ndaj një tradite që ka të bëjë me edukimin, pasi edukimi nis që tek fëmijët. Ky fond kërkon të mbështesë dhe frymëzojë autorët e rinj drejt një gjinie shumë pak të lëvruar këto vite”, tha Bardhyli.

Sipas saj situata e krijuar me Covid 19 ka bërë që të kërkohet një formë e re komunikimi përmes librit, në rrugët e reja që ti jep teknologjia. /KultPlus.com

Alda Bardhyli, drejtoreshë e Qendrës Kombëtare të Librit dhe Leximit

Posted on by KultPlus

Alda Bardhyli, tashmë një emër i njohur në botën e librit dhe botimeve, do të drejtojë Qendrën Kombëtare të Librit dhe Leximit, shkruan KultPlus.

Lajmin e ka bërë të ditur Ministrja e Kulturës, Elva Margariti, përmes një postimi në llogarinë e saj personale në rrjetin social Facebook, ku është shprehur se  kjo gjë është një lajm i mirë i këtij fillimviti.

‘’Hapja e Qendrës Kombëtare të Librit dhe Leximit, puna për të cilën ka nisur prej kohësh, është lajmi i mirë i këtij fillimviti. I urojmë suksese drejtores së QKLL, Alda Bardhyli, në këtë sfidë të re, në orientimin sa më të mirë, të politikave tona, që lidhen me një fushë kaq të rëndësishme, siç është libri”, shkruhet në postimin e Margaritit.

Qëndra Kombëtare e Librit u hap një vit më parë me vendim të Këshillit të Ministrave.
Qëllimi i Qendrës Kombëtare të Librit dhe Leximit është përmbushja e detyrave zhvillimore dhe shërbimeve të drejtpërdrejta në fushën e librit, brenda dhe jashtë territorit të Republikës së Shqipërisë.

Misioni i qendrës synon përhapjen e kulturës së leximit në të gjithë vendin, nxitjen e krijimtarisë, forcimin e rolit promovues dhe edukativ të bibliotekave dhe mbështetjen e projekteve për promovimin e letrave shqipe në tregun europian dhe atë botëror.

Si përgjegjësi kryesore e Qendrës janë funksionet që lidhen me mbështetjen, nxitjen dhe promovimin e krijimtarisë letrare e të përkthimit, duke kontribuar edhe në zhvillimin e politikave në fushën e librit, brenda dhe jashtë territorit.

Qendra Kombëtare e Librit dhe Leximit harton programet dhe financon projektet në fushën e librit. Po ashtu, kjo qendër mbështet botimet e librave dhe të revistave në fushën e letërsisë e të shkencave shoqërore edhe në format të aksesueshëm për personat me aftësi të kufizuara.

Qendra, nëpërmjet buxhetit të saj të miratuar për çdo vit kalendarik, financon projekte të paraqitura nga persona fizikë ose juridikë, që kanë si objekt të veprimtarisë së tyre fushën e librit. / KultPlus.com

Kadare dhe diskutimi i përhershëm mbi të shkuarën

Posted on by Kult Plus

Lidhja e së sotmes me të shkuarën, traumat e historisë, që është dhe thelbi i këtij libri, do të jetë një temë e përhershme diskutimi për njerëzimin. E në këtë diskutim që gjithnjë do të vishet nga ngjyra të kohës, ky roman që na vjen nga vitet ‘60, do të hapë gjithnjë shteg, për ta kuptuar më së miri të shkuarën.

Nga Alda BARDHYLI

“Mbi tokën e huaj binte shi e dëborë përzier bashkë. Sqota kish qullur betonin e pistës së aeroportit, ndërtesat, rojet. Ajo lagte fushën dhe brigjet dhe shkëlqente mbi asfaltin e zi të xhadesë. Sikur të mos ishte fillimi i vjeshtës, çdo njeriu tjetër, përveç gjeneralit të porsaardhur, do t’i dukej ky shi monoton, një koincidencë e trishtuar…”. Ismail Kadare e nis kështu udhëtimin e gjeneralit italian në Shqipërinë e pas Luftës së Dytë Botërore, për të tërhequr eshtrat e ushtarëve të vrarë në këtë vend, në luftën e fundit botërore. Gjenerali e dinte që në Shqipëri vjeshta është e lagësht e me shi. Para se të nisej kishte mësuar mes të tjerave dhe diçka për klimën e Shqipërisë.

Udhëtimin e tij në Shqipërinë komuniste nën shoqërinë e një prifti, e lexova sërish pak kohë më parë, në një botim të hershëm të këtij libri, nga Naim Frashëri, gjetur në librat që shiten rrugës, marrë nga kushedi se cila bibliotekë, por duke ruajtur atë ndjesinë e botimeve të mira që dinë t’i rezistojnë kohës. I ndarë në njëzet e katër kapituj, e në 241 faqe, ky roman, ku natyra shkrihet brenda trupit të një gjenerali, është pa dyshim një nga romanet më të rëndësishme të shekullit XX. Një letërsi pa shkëlqime të mëdha deri në vitet ‘60, letërsia shqipe do të kalonte me këtë libër kufijtë e saj, duke u vendosur përgjithmonë bri vendeve me letërsi të madhe.

Vetë subjekti e justifikon zymtësinë e këtij libri, i cili nis me shiun e dëborën përzier në pistën e aeroportit, e përfundon me gjeneralin që, veshur me uniformën e madhe, vështronte si binin flokët e dëborës mbi çimenton e lagët, si squlleshin përnjëherë nga lagështia, pastaj dekompozoheshin dhe zhdukeshin, ndërsa pranë tyre vazhdonin të binin flokë të reja, të freskëta nga qielli i pafund… Por kjo zymtësi, parë në kontekstin e kohës kur është shkruar, mund të lexohet dhe si një rrëfim i shkrimtarit për Shqipërinë komuniste, ku natyra nuk kishte si të ishte ndryshe, përveçse e lagësht dhe e përhimtë…

Që në faqet e para të librit lexuesi ndihet në anën e gjeneralit dhe pse nuk duhet të harrojmë relievin historik kur ky libër është shkruar. Nuk kishin kaluar as dy dekada nga pushtimi italian, megjithatë Kadare e trajton figurën e tij me një lloj dashamirësie. Ai e shikon misionin e tij në sfondin e historisë së luftërave fisnike që shkojnë pas te grekët e trojanët dhe te solemniteti homerik i riteve të varrimit. Shpesh në kërkimin e tij për të kuptuar botën e kulturën shqiptare ai bëhet komik, por kjo thjesht e bën më të plotë tablonë historike, mbi të cilën është ndërtuar rrugëtimi i tij. Shpesh ai ka vegime erotike për vejushën e Kolonelit Z, por kjo e bën atë interesant, me të gjitha dobësitë njerëzore të një burri në kërkim të një ushtrie të vdekur, por i varur nga dashuria. Ndoshta kjo nuk është një dashuri e plotë, por shumë pak ka rëndësi, pasi dashuria është thjesht dashuri. Ajo simbolizon jetën, në një vend ku ka ardhur për të kërkuar vdekjen.

Dhe pse një roman i vendosur në konture të qarta të historisë, Kadare e përsos rrëfimin në këtë libër përmes humanizmit. Të qenët një autor shqiptar mund ta bënte të binte lehtë në kurthin e natyrshëm të gjykimit të luftës, pushtuesve, por ai mahnit teksa na tregon fletoren me ditarin e ushtarit italian. “Asnjë s’më ka pyetur si e kam emrin e vërtetë. ‘Ushtar’, më thërret dhe gruaja e mullistit, edhe vajza e tyre e vetme Kristina. Kjo ndodhi atë ditë kur batalioni ynë u shpartallua prej partizanëve…”, shkruan ai në ditar. Ky vështrim i ndier ndaj luftës, e veçon këtë libër në morinë e librave të shkruar për Luftën e Dytë Botërore. Nga ana tjetër, nëse në vitet ’60, kur u shkrua kjo vepër, Italia, por edhe shumë vende të përfshira në Luftën e Dytë Botërore, e kishin nisur procesin e rishikimit të kujtesës për t’u fokusuar drejt një të ardhmeje europiane dhe perëndimore, Shqipëria ishte krejt në anën e kundërt të saj, duke u kyçur në komunizëm. Ky roman shënon dhe një prirje të hershme të letërsisë shqipe drejt europianizmit, përmes mënyrës sesi është shkruar. Thelbi i këtij romani është kujtesa, përmes rindërtimit të së kaluarës së Shqipërisë e jo Italisë.

“Njëzet vjet mikrobi qëndron i fshehur nën tokë dhe papritur shpërthen. E çuditshme”, tha gjenerali.

“Ashtu është”, tha prifti. “Porsa bie në kontakt me ajrin dhe diellin, zhvillohet”.

“Si bisha që zgjohet nga gjumi i dimrit”.

Në vendet europiane të pasluftës, letërsia luajti një rol të rëndësishëm në procesin e përballjes me të kaluarën. Në Republikën Federale Gjermane veçanërisht, ku barra e nazizmit ishte e rëndë për brezin e ri nga viti 1960 e në vazhdim, ishte temë mbizotëruese në literaturën e pasluftës. Në Itali apo Francë nuk ndodhi një gjë e tillë dhe ndonëse Italia kontribuoi në ndërtimin e demokracisë në Europën Perëndimore, shumë pak e hodhi vështrimin pas te shkatërrimet që bëri regjimi i Musolinit në kolonitë e para dhe zonat e pushtuara. Aftësia e letërsisë është të ngrejë diskutime në çdo kohë që lexohet dhe teksa i rikthehesh këtij libri në një lexim pas vitesh, ndien të tjera pyetje të lidhura fort me kohën ku jetojmë. E pse një libër që shënjoi shekullin e shkuar, “Gjenerali i ushtrisë së vdekur” do të mbetet një roman që do të shënjojë çdo kohë. Lidhja e së sotmes me të shkuarën, traumat e historisë, që është dhe thelbi i këtij libri, do të jetë një temë e përhershme diskutimi për njerëzimin. E në këtë diskutim që gjithnjë do të vishet nga ngjyra të kohës, ky roman që na vjen nga vitet ‘60, do të hapë gjithnjë shteg, për ta kuptuar më së miri të shkuarën. (gazeta shqip)

Avullimi i 10.000 eurove, replikë mes Alda Bardhylit dhe Ardian Vehbiut

Posted on by Kult Plus

Alda Bardhyli, koordinatore e çmimit “Kadare”, në një replikë të zhvilluar me Ardian Vehbiun, “me këtë çmim fitojnë të gjithë”, ky titull i Ardian Vehbiut shoqëronte një shkrim mbi çmimin “Kadare”, në “Peizazhe të fjalës”, marrë shkas nga një status publik i profesorit Agron Gashi, ku fliste për “avullim” të shumës prej 10 mijë eurosh, që duhet të kishte shkuar në llogarinë e fituesit të edicionit të tretë të këtij çmimi, shkrimtarit Musa Ramadani.

Nëse nuk do të shkonim më tej tekstit të Vehbiut, titulli do të dukej i justifikuar për një çmim që, më shumë se për autorët që janë kurorëzuar në këto vite, ka fituar letërsia shqipe. 

Nuk është hera e parë që Vehbiu kërkon ta shohë këtë konkurs të letrave shqipe, i cili është kthyer në këto vite në projektin më të rëndësishëm kulturor në hapësirat shqiptare, jo në vlerën që mbart si iniciativë dhe si një shërbim ndaj autorëve dhe letërsisë, por për grantin (ashtu siç e quan në një shkrim të vitit 2017) që mbart. (Dua vetëm të vërej se ky çmim vjen kaq fort në vëmendjen e publikut ngaqë lidhet me emrin e Kadaresë, por edhe për shkak të honorarit relativisht të majmë [10 000 euro] që merr fituesi, shkruan Vehbiu në shkrimin “Çmimi i përfolur”, dy vite më parë.) 

Për një studiues të letërsisë e shkrimtar si Vehbiu, analiza mbi bilance financiare e jo mbi analiza mbi prurjet e këtij çmimi, pasi janë 5 romane të botuara në këto vite nga ky konkurs, thjesht konfirmojnë qëndrimet e tij të njohura për të mohuar çdo gjë që lidhet me emrin e Kadaresë. 

Çmimi “Kadare”, iniciativë e Institutit Europian “Pashko”, mbylli këtë vit edicionin jubile (edicionin e pestë), duke shpallur fitues shkrimtarin e ri Loer Kume. Përgjatë këtyre viteve, në një hapësirë letrare, ku duket se nuk ndodh asgjë, ky çmim ka pasur meritën jo vetëm në krijimin e një gare motivuese për më shumë se 300 autorë, por dhe në nxitjen e një debati mbi letërsinë. Marrëdhëniet tona me autorët fitues të këtij çmimi kanë qenë korrekte jo vetëm sipas një kontrate të nënshkruar, por dhe sipas parimeve të pashkruara që njerëzit e letrave ndërtojnë. Përgjatë një periudhë 18 – 24-mujore, autorët kanë obligim ta promovojnë këtë iniciativë e në të njëjtën kohë veprat e tyre sipas modaliteteve të shkruara në statusin e çmimit “Kadare” në evente e takime të ndryshme. Ky proces ka përfunduar plotësisht me fituesin e edicionit të parë, Rudolf Marku. Është në përfundim e sipër me Shkëlqim Çelën dhe Musa Ramadanin, përkatësisht fituesit e edicionit të dytë dhe të tretë, por për shkak të largësisë gjeografike, pasi Çela jeton në SHBA, apo për shkak të gjendjes shëndetësore të mjeshtrit Ramadani, disa elemente të procesit të promovimit të veprës, çmimi dhe institucioneve që e akordojnë, kanë mbetur më pas. Kurse për Virgjil Muçin dhe fituesin më të fundit, Loer Kume, eventet janë në vazhdim. Për shembull, Loer Kume zhvilloi një bisedë brilante me lexues të rinj së fundi, në Muzeun Studio Kadare në Tiranë. Të gjitha këto janë detaje që mes palësh vazhdojnë, sepse çmimi “Kadare” nuk është thjesht një mandatpagese, është një projekt kulturor që synon të gjallërojë, të nxisë dhe të ruajë një debat kulturor për letërsinë bashkëkohore shqipe. Kaq për detajet teknike, që janë proces rutinë për autorin dhe Institutin Europian “Pashko”.

Nisur nga shkrimi i detraktorit të vjetër të Ismail Kadaresë dhe tanimë dhe i çmimit “Kadare”, Ardian Vehbiu, ndoshta është rasti për të bërë një bilanc jo vetëm financiar të këtij çmimi.

Së pari: I krijuar në vitin 2015, çmimi “Kadare” është pjesë e iniciativës letrare të Institutit Europian “Pashko”, për të promovuar dhe nxitur letërsinë e mirë shqipe. Ai është pjesë e një rrjeti të tërë iniciativash me vlerë publike, si Rrjeti i Kritikës Shqipe, qendra e studimeve shqipe “Kadare”, klubi letrar “Kadare”, Ditët Letrare të Razmës, suplementi letrar “Leteratura”, që çdo të hënë del bashkë me gazetën “Liberale”, kolona “Leteratura” pranë botimeve UET PRESS kushtuar botimit të letërsisë shqipe, bursat “Kadare” për humanitetet në UET. Të gjitha këto iniciativa me një histori të tyren kanë treguar se kanë pjesë të filozofisë së tyre mbështetjen e kulturës shqipe. Si të tilla, ato janë kontributoret e rëndësishme, që edhe pse vijnë nga një ent privat, misioni i tyre është publik.

Së dyti: Çmimi “Kadare” synon të kthehet në një traditë me një kontribut të përhershëm letrar. Duke parë mënyrën sesi çmimet letrare janë shfaqur e zhdukur këto vite në jetën publike, qëllimi i këtij çmimi, që në krijimin e tij është vazhdimësia. Ai ka mbushur tashmë 5 vjeç dhe kjo nuk është pak.

Së treti: Çmimi “Kadare” është kthyer në këto vite në një institucion të rëndësishëm të gjykimit të letërsisë. Juritë tona në këto vite janë kryesuar nga emra të njohur në hapësirat letrare shqiptare, duke përfshirë dhe Kosovën (Mehmet Kraja), Maqedoninë (Kim Mehmeti), apo shkrimtarë si Bashkim Shehu, Preç Zogaj etj., e në përbërje të jurisë kanë qenë profesorë, shkrimtarë apo studiues të letërsisë. Serioziteti me të cilin është trajtuar gjykimi i dorëshkrimeve (pasi ky është një konkurs për dorëshkrime), duke ua besuar leximin dhe gjykimin autoriteteve të fushës, rrit kredencialet dhe besueshmërinë e këtij çmimi. Këtë e ka treguar dhe numri i autorëve në rritje që nga viti në vit i bashkohen këtij konkursi.

Së katërti: Në një kohë kur skena letrare prej vitesh e ka humbur atë që më parë e zotëronte më së miri, tablonë e plotë të asaj çfarë ndodhte me letërsinë, ky çmim prej pesë vitesh ka rikthyer tablonë letrare në vend. Përmes këtij konkursi ne shohim jo vetëm prurjet e një viti, por dhe nivelin e letërsisë që shkruhet sot, autorët në rritje, e sidomos të rinjtë. 

Së pesti: Një nga meritat e këtij çmimi është motivimi i autorëve të rinj. Përgjatë këtyre viteve kanë dalë në sipërfaqe emra që përmes konkurrimit në këtë çmim, kanë arritur të evidentohen, motivohen e të vijnë me librat e tyre të parë. Shpesh niveli i të rinjve ka qenë befasues, këtë e tregoi dhe edicioni i këtij viti, i cili shkoi për një përfaqësues të një gjenerate të re. 

Së gjashti: Për herë të parë një konkurs i dedikuar dorëshkrimeve, pasuron letërsinë e një vendi çdo vit me një vepër të re të botuar. Përgjatë pesë viteve janë botuar pesë romane, që janë pjesë e qenësishme e letërsisë bashkëkohore shqipe. Pasi vepra fituese e këtij konkursi botohet nën kolonën “Leteratura”, botimet UET PRESS.

Për një çmim letrar që ka vetëm pesë vite jetë, jo vetëm gjashtë pikat që përmenda më lart, por dhe një sërë kontributesh të tjera që ky çmim jep në jetën e çdo autori që i është bashkuar këtij konkursi, mbart një vlerë të çmuar për botën kulturore në vend. E më shumë se si një mandatpagese, ky çmim, që i ka dhënë kaq shumë letërsisë shqipe dhe vazhdon të frymëzojë çdo autor shqiptar, duhet parë në atë çfarë i sjell një kulture, përkundër filozofisë së vjetër të delegjitimimit të Ismail Kadaresë, apo të çdo gjëje që lidhet me emrin e tij. Në këtë rast edhe të çmimit “Kadare”.

Duke u mjaftuar vetëm nën “larjen e duarve” se lajmi qarkullon në media, apo thashetheme, komenti pas gjoja lajmit nuk ka asnjë rresht për vlerën letrare të çmimit në fjalë, për librat fitues apo autorët pjesëmarrës, duke e injoruar siç thotë vetë. Në fakt, nëse do ta injoronte, i bie që të mos merrej edhe me mandatpagesat, kalendarin e kryerjes së tyre etj., etj., si këto. Detraktorët nuk heqin dorë kurrë me sa duket!/NewsBomb/ KultPlus.com

Rrëfimi i Mehmet Krajës erdhi mbrëmë në kryeqytet

Posted on by KultPlus

Alberina Haxhijaj

Letërsia dhe Qyteti, iniciativë kjo e cila ka si qëllim të rikthejë në jetën publike personazhe të njohur të letrave shqipe, ka filluar mbrëmë rrugëtimin e saj edhe në Prishtinë. Miku i parë i letrave të cilën ata sollën në Prishtinë, ishte shkrimtari i njohur Mehmet Kraja.

Kraja në kafenenë Sonder në Prishtinë ka biseduar së bashku me të pranishmit si dhe me dy gazetaret Beti Njuma dhe Alda Bardhyli rreth shkrimeve të tij por edhe më gjerë.

Kjo nismë u mirëprit edhe nga shkrimtari i cili theksoi se bashkime të tilla në mes të miqve ku në qendër do të jetë letërsia duhet të ndodhin më shpesh. Shkrimtari Mehmet Kraja solli fillimisht kujtime nga ardhja e tij nga Ulqini në Prishtinë si student për të studiuar letërsinë.

“Në Prishtinë kam ardhur ndoshta para 50 viteve dhe sigurisht që kam ardhur si student nga Ulqini dhe pastaj kam gjetur një rrugë jetësore të cilën e kanë ndjekur shumica e njerëzve në këtë anë, me shumë peripeci por edhe me një idealizëm do thosha”, u shpreh ai.

Mehmet Kraja në Prishtinë filloi të punonte edhe si gazetar në Rilindje, pastaj në Universitet ndërsa është edhe anëtar i Akademisë së Shkencave dhe Arteve të Kosovës.
“Prishtina më ka dhënë çdo gjë dhe për këtë i jam shumë mirënjohës, vetëm se Prishtinën gjithmonë kam dashur që ta shoh më mirë se që është. Kjo ndoshta më bën që të kem edhe një mendim kritik dhe ndonjëherë të jem edhe i pakënaqur. Pra, jo sepse nuk më ka dhënë mjaft por sepse dëshiroj që ta shoh më mirë”, tregoi Kraja.

Sipas tij shqiptarët asnjëherë nuk kanë qenë më mirë por kjo nuk do të thotë se ata nuk mund që të jenë edhe më mirë.
“Ne mundemi dhe duhet ta bëjmë më mirë. Pak gjëra na duhen mendoj unë, ndoshta pak më shumë idealizëm dhe pak më shumë korrektësi ndaj vetes dhe ndaj idealeve tona”, theksoi ai.
Mehmet Kraja krijimtarinë e tij e ka filluar në vitin 1974 me tregime, ndërsa në vitin 1978 publikohet romani i tij i parë i botuar nga Rilindja. Ai ka botuar 11 romane, 5 vëllime me tregime, 5 vëllime me drama si dhe vëllime të shumta publicistike. Proza mbetet mishërimi më i mirë i Krajës.

Tutje ai diskutoi edhe për fëmijërinë e tij në Krajë, një zonë pranë Shkodrës, e që ka lënë shenja edhe në krijimtarinë e tij.
“Shkodra ishte kështu ëndrra jonë, refuzimi jonë, historia jonë dhe çdo gjë sepse mbyllja e kufirit nënkuptonte një këputje të një nervi jetësor, ajo zonë nuk kishte se si të jetonte pa Shkodrën. Pikërisht ajo zonë u bë objekt i shumë tragjedive dhe i historive të dhimbshme. Kishte tragjiken brenda, absurditetin, një izolim të jashtëzakonshme e të pashembullt, në njërën anë malet, tjetrën liqenin dhe asgjë tjetër por kështu funksiononte”, u shpreh dora që shkroi “Moti i Madh”.

Sipas Krajës rritja në një qytet të tillë ku qyteti tjetër ishte ëndërr por në të njëjtën kohë edhe refuzim dhe rritja me këtë ngarkesë në kujtesë ka reflektuar edhe në librat e tij.
Në shkrimet e tij po ashtu kanë ndikuar edhe problematika të ndryshme të cilat ai i ka sqaruar, kujtojmë këtu kohën kur Shqipëria ishte atdheu i munguar për të gjithë derisa u përballën me anën reale të saj.
“Në mendjen e kosovarëve atëherë ishte projektuar një Shqipëri reale dhe sikur të shkoje dhe të shikoje gjëra që nuk të pëlqenin nuk mund ti thoje pasi që të quanin tradhtar. Kjo ndodhi deri në vitin 1990. Këtu zhgënjimi ishte i dyanshëm edhe shqiptarët e Shqipërisë u zhgënjyen me ata të Kosovës por edhe shqiptarët e Kosovës u zhgënjyen me ata të Shqipërisë”, tregoi shkrimtari.

Ai këtë e ka diskutuar edhe në “Vitet e humbura”.

Mehmet Kraja diskutoi edhe për gjeneratën e parë të letërsisë në Kosovë duke kujtuar edhe miqtë e tij si Azem Shkreli e Ali Podrimja.
“Nga kjo perspektivë shohim një komunitet kulturor i cili funksiononte më mirë sesa ai sot por edhe ai kishte probleme, as aty nuk ishte çdo gjë ideale”.

Leximi i letërsisë së Shqipërisë ka qenë çdo herë intensiv edhe gjatë atyre periudhave ku të mbajturit e kontakteve me shkrimtarët në Shqipëri ishte i vështirë, theksojmë këtu vitet pas ’81.
“Letërsia shqipe e them me bindje të plotë se nuk është me e dobët se ajo e Ballkanit, por nuk mund ta them me bindje më të thellë se ajo është ndër më të mirat. Koha ka ndryshuar dhe nuk është ajo kohë kur shkrimtarët afishohen si më të dijshmit e botës, nuk lexohet letërsia por lexohet diçka tjetër. Letërsia ka kohën e vet të keqe por kjo nuk ndodhë vetëm me letërsinë shqipe”, u shpreh Kraja.

Sipas tij në çdo letërsi mediokritekët përbëjnë shumicën dhe kjo është gjë normale por kjo s’do të thotë se e gjithë letërsia është mediokër. Sipas tij çdo letërsi ka shkrimtarë të mirë, shkrimtarë përfaqësues dhe pjesën tjetër të shkrimtarëve të cilët nuk janë përfaqësues.
“Në përgjithësi lexoj letërsi të mirë, të përkthyer por edhe tonën dhe duke qenë shkrimtar bëj një krahasim dhe shoh. Nga ato libra që sot marrin çmime të mira unë gjej shkrimtarë edhe në Kosovë edhe në Shqipëri që nuk janë më keq se ata. Për shembull unë kam lexuar disa libra nga Orhan Pamuk dhe brenda letërsisë shqipe mund të gjej disa shkrimtarë të të njëjtit nivel. Është diçka tjetër që prurjet nga jashtë bëjnë çdo herë më shumë zhurmë”, u shpreh ai.

Sipas tij leximi i letërsisë nuk është problem letrar por një problem kulturor dhe i rrethanave shpesh herë edhe politike.
“Letërsia shqipe është një dhe e tërë. Ne duhet të merremi vesh dhe ta kalojmë një herë e përgjithmonë këtë problem. Ka dy përvoja letrare”, theksoi ai.

Tutje ai diskutoi edhe për rolin që duhet të ketë Akademia e Shkencave duke mos e arsyetuar këtu heshtjen e tyre ndaj temave të ndryshme, sipas tij këto Akademi duhet të mbajë përgjegjësi për ato që kanë bërë dhe për ato që nuk kanë bërë, aty ku nuk është reaguar. Mirëpo ai nuk arsyetoi as ndërhyrjet e shtetit në këto institucione si në Shqipëri ashtu edhe në Kosovë.

Sipas tij pamundësia që librat nga Kosova të gjenden në Shqipëri nuk është problem letrar por kulturor. Mehmet Kraja diskutoi tutje edhe për shkrimet e tij të fundit që po përhapen në rrjetet e ndryshme sociale.
Letërsia dhe Qyteti ka për qëllim që të vazhdojë këtë iniciativë duke sjellë edhe shkrimtarë të tjerë të letërsisë shqipe në Kosovë për të diskutuar më shumë për letërsinë, qytetin, kulturën dhe peripecitë e letërsisë shqiptare ndër vite. / KultPlus.com

Alda Bardhyli: Requiem për një grua prej qelqi

Posted on by Kult Plus

Ajo ishte një grua prej qelqi. Ishte e pamundur të mos kërkoje ta takoje sërish pasi e kishe njohur, aty në apartamentin e saj në katin e fundit diku te 9-katëshet, të shndërruar prej vitesh si një skenë teatri. Që pas daljes në pension, ajo u tërhoq në këtë hapësirë të mbushur plot kujtime, portrete të mëdha në mure, ku shfaqet e bukur me rolet e saj apo duart që i shkëlqejnë teksa mban në dorë filxhanët e qelqtë të çajit, si sytë e saj.

Ajo ishte Drita Agolli.

Si një personazh i përkryer filmi tek ajo ishin bërë bashkë sharmi i një gruaje me bukuri natyrale dhe intelektualja e angazhuar herët jo vetëm në krijimin e një brezi të tërë artistësh si pedagoge, por dhe kontributi i çmuar në teatrin shqip. E njëkohësisht ishte e rrethuar me një brishtësi njerëzore si një alegori e bukur që e bënte kaq të veçantë.

E tregonte thjesht jetën e saj, si të ishte duke rrëfyer një tregim të lexuar diku, për vajzën plot ëndrra nga Maqellara, që në vitin 1950 iu bashkua Teatrit Popullor Kombëtar. Udhëtimi i gjatë me tren nga Bukureshti në Moskë, do t’i shndërrohej në skenën më të trishtë të jetës së saj, ku do të mësonte lajmin e hidhur të ndarjes së nënës nga jeta. Përsëriste fjalët e saj që i ishin bërë lajtmotiv në jetë, se “nuk ka bukuri më të madhe se mendja”. Me mend e gjen rrugën e nderit. Në atë botë vetëm nderin merr, asgjë tjetër.

Në udhëtimin e pafund që nisi disa ditë më parë, duket se Drita Agolli mori me vete vetëm nderin.

Në Tiranën e përfshirë nga zhurma e politikës pakkush u ndal të fliste për ikjen e një artisteje, e cila përfaqësonte një shkollë më vete mendimi, një nga feministet e angazhuara shqiptare të shekullit XX.

Drita Agolli krijoi një histori krenare të femrave shqiptare, me angazhimin herët në krijimin e një mendimi të ri të teatrit shqiptar, pikërisht në një sistem ku teatri ishte i përfshirë nga ideologjia dhe ku gruaja nuk shihej asnjëherë si parësore.

Ajo i pranoi në heshtje vështirësitë përballë konvencioneve të ngulitura shoqërore.

Nuk e uli kokën as nuk u tërhoq nga pasioni për teatrin edhe kur pas suksesit të shfaqjes “Roje nën llambat e neonit” të autorit kinez Shen Shi Men më 1965-n, e emërojnë pedagoge definitive në institut, çka do të thoshte largim nga teatri. Nuk e harroi asnjëherë tronditjen e atyre viteve, ashtu si zhgënjimin kur pas studimeve për Regji, emërohet aktore. Në vitin 1964 asaj i besuan dy role të fundit në karrierën si aktore, Dona Lucia në komedinë “Karnavalet e Korçës” të Spiro Çomorës me regji të Pandi Stilliut dhe Elena Andrejevna në dramën “Xhaxha Vanja” të Çehovit me regji të Andrea Malos. Vepra e saj e fundit si regjisore ka qenë “Marianida Pineda” nga Lorka më 1989-n.

Autore e dhjetëra studimeve për teatrin, Drita Agolli kishte profilin e një artisteje bashkëkohore që jetoi në një nga sistemet më fatale për një artist, siç ishte komunizmi. Të qenët bashkëshortja e një diplomati thjesht pasuroi jetën e saj me kujtime të pashlyeshme nga Moska apo Rumania, por nuk ia bëri të lehtë jetën si artiste femër në një vend si Shqipëria.

Është e trishtë heshtja me të cilën përcollëm për në banesën e fundit këtë grua, që me modestinë e një artisti nuk kërkoi kurrë të bënte zhurmë mbi atë çfarë përfaqësonte. Një grua që para se të ikje duke i besuar John Steinbeck që njeriu kërkon domosdo të lërë një kujtim të vetes; ndoshta një provë që ai ka ekzistuar vërtet, shkroi kujtimet në librin me titull “Pa emër”. Ashtu si i panjohuri që, teksa me kokën e rënduar nga largimi që po i bënin nga teatri e ndali në rrugë dhe i tha “Kokën lart, kurrë mos e përkul, ndryshe do të shtypin”. Kur ajo e pyeti kush jeni, ai i tha “nuk kam emër. Për mua nuk ka rëndësi emri, ka rëndësi njeriu …” duke hedhur hapin drejt turmës së njerëzve dhe duke u zhdukur si meteor.

E Drita nuk mund t’i vinte një emër jetës së saj, hedhur si një teatër i gjatë në librin që ta dhuronte me buzëqeshjen që nuk iu fashit nga fytyra deri në orët e fundit të këtij nëntori të fundit për të, ku u shua përgjithmonë./ KultPlus.com