Intervista me Aleksandër Moisiun në Norvegji për Faustin

Nga Aurenc Bebja*, Francë – 29 Mars 2025

Gazeta norvegjeze “Morgenbladet” ka botuar, të hënën e 5 shtatorit 1932, në faqen n°3, intervistën asokohe me Aleksandër Moisiun në Norvegji, të cilën, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar : 

Moisiu flet për Faustin dhe pak për gjithçka.

Burimi : Morgenbladet, e hënë, 5 shtator 1932, faqe n°3
Burimi : Morgenbladet, e hënë, 5 shtator 1932, faqe n°3

Me trenin e natës nga Stokholmi mëngjesin e sotëm erdhën Moisiu dhe Bassermann-i dhe i gjithë ansambli gjerman që do të jetë i ftuar sonte në Teatrin Kombëtar. Ndër fytyrat e shumta të përgjumura që dolën nga dera e daljes kur treni ndaloi në Østbanen, ajo e Moisiut ishte më e keqja, por pas shpjegimit të tij dramatik se si i duhej të kalonte gjithë natën në një ndenjëse të palosshme në korridor, sepse nuk kishte mundur të flinte me një burrë të çuditshëm, morëm një shpjegim për fytyrën e përgjumur.

— Pse ka kaluar kaq shumë kohë që kur na vizituat për herë të fundit ?

— Nuk kam pasur kohë, është vërtet e vërtetë. Jeta ime në turne filloi me të vërtetë atëherë, dhe që atëherë unë kam qenë vazhdimisht duke udhëtuar. Për dy vjet isha në Amerikë dhe luajta ndër të tjera në një film mjaft të pasuksesshëm, të them plotësisht të drejtën. Ndoshta e dini gjithashtu që kam shkruar një dramë për Napoleonin që është luajtur në Berlin me Bassermann-in në rolin kryesor. Tani do të shfaqet në Paris pas disa ditësh, pastaj do të ketë premierë edhe në Amerikë.

— Ne lexuam në një intervistë në një gazetë të huaj që mendonit se Hamleti ishte i modës së vjetër (démodé), por ç’të themi për Faustin ?

— Fausti nuk është jashtë mode. Ka filozofi, shumë filozofi të mirë. Djalli i përndjek mendjet e njerëzve po aq shumë tani sa atëherë, apo jo, edhe pse mund të ketë marrë një formë më tërheqëse. Unë kam qenë në turne me Faustin për disa muaj tani dhe rrallë kam parë një pjesë në vetvete t’i tërheqë njerëzit kaq fort.

— Cilat tema u interesojnë më shumë njerëzve ?

— Temat — ka vetëm një temë që është në gjendje të tërheqë njerëzit dhe ajo është dashuria. Por jo aspektet e bukura dhe poetike të dashurisë, vetëm marrëdhëniet aktuale midis burrit dhe gruas. Unë vetë nuk do të luaja kurrë në asnjë prej këtyre pjesëve moderne.

Aleksandër Moisiu, aktori i madh i skenave europiane

Më 2 prill të vitit 1879 lindi në Trieste aktori me origjinë shqiptare, Aleksandër Moisiu.

Moisiu performoi në skenën austriake ku mishëroi role kryesore të një spektri të gjerë të veprave të letërsisë europiane, duke nisur që prej tragjedive antike greke e deri tek bashkëkohësit. Karriera e tij do të niste në moshën 19-vjeçare, kur filloi të ekzekutonte role minore si figurant në skenën e Burgtheatër.

Më pas u angazhua në teatrot e Pragës dhe të Berlinit, ku u shqua për zotësi aktoriale, veçanërisht në interpretimin e rolit të Edipit mbret dhe të Hamletit. Kjo mbarëvajtje e bujshme do ta shpinte për të shpalosur talentin e tij drejt skenave të tjera të Europës dhe të Amerikës Veriore.

Aleksandër Moisiu ndërroi jetë më 23 mars të vitit 1935, në Vjenë. / atsh / KultPlus.com

 ‘Teatri i vetëm që reziston është ai rus!’-Intervista ekskluzive me Aleksandër Moisiun në Krakovi (Poloni)

Nga Aurenc Bebja*, Francë – 16 Shkurt 2025

“Nowości Ilustrowane” ka botuar, të enjten e 29 tetorit 1925, në faqen n°3, intervistën ekskluzive asokohe me Aleksandër Moisiun në Krakovi, të cilën, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar : 

Aktori brilant i “Kufoma e gjallë” udhëton çdo vit, gjysmën e vitit dhe kjo i shërben më së miri.

Në një vit duke udhëtuar gjatë gjysmës së tij : Moisiu, mjeshtri i shkëlqyer i fjalëve, performoi të premten e kaluar në Krakovi. — Nowości Ilustrowane, e enjte, 29 tetor 1925, faqe n°3
Në një vit duke udhëtuar gjatë gjysmës së tij : Moisiu, mjeshtri i shkëlqyer i fjalëve, performoi të premten e kaluar në Krakovi. — Nowości Ilustrowane, e enjte, 29 tetor 1925, faqe n°3

Moisiu, një mjeshtër brilant i fjalëve, admiron… zbrazëtinë në teatrot polakë. Përkundër kësaj, ai është i gatshëm të performojë në skenën polake.

Të premten, më 23 të këtij muaji, mjeshtri i pakrahasueshëm i fjalëve, Moisiu, performoi në Krakovi. Duke përfituar nga një njohje kalimtare, e vizitova artistin e madh “për disa minuta” një ditë pas mbrëmjes së tij.

Mësova se tani mjeshtri Moisi është në lëvizje. Ai udhëton çdo vit — gjysmën e vitit. Nuk punon dot në një vend, edhe pse i vendosur, ka një vilë në Vjenë, një familje…

— Ai ishte në Varshavë, pastaj në Lviv, sot në Krakovi, tani në Katovicë, pastaj Rumani, Suedi, Danimarkë…

— Duke folur për Varshavën…

— Po! Varshava më priti me shumë ngrohtësi.

— Po teatrot e Varshavës ?

— “Henry IV” të Pirandelos e pashë të dielën…

— Çfarë do të thoni për Stępowskin ?

— Aktor i mirë, por e kanë luajtur gabim këtë gjë, sikur të ishte Sudermann-i… dhe unë u tmerrova ! O Zot ! Teatri është bosh të dielën ! E pabesueshme !

— Kjo është një sëmundje e zakonshme këtu.

— Çfarë mendoni për këtë …

— Gjithkund është keq… por mendoj se këtu është më keq.

Arti dhe publiku ende nuk e kanë marrë veten nga kaosi në të cilin ra bota pas luftës… dhe duhet ta dini që në Evropë çdo javë vdes një klasik.

Teatri i vetëm që reziston është teatri rus !

— Ju keni qenë kohët e fundit në Rusi, ndoshta mund të më thoni diçka.

— Unë kam qenë atje për 12 javë, kam luajtur për Stanisławskin, grupi performoi në rusisht, unë luajta në gjermanisht.

— Po sikur të shfaqeshit në skenën polake ?

— E mendoj dhe më ftojnë, mbase do të funksionojë, tani për tani më duhet të shkoj…

Më pas mora vesh se edhe ky i ri (44 vjeçar) festonte ditëlindjen ! Luan Hamletin mbi njëmijë herë, Kufomën e Gjallë të Tolstoit një mijë herë, etj./ KultPlus.com

 ‘Rrugë dimërore’

Poezi nga Aleksander Pushkin

Në mes mjegullash të nxira
hëna zhduket, hëna bredh.
Mbi të trishtëmet rrafshira
trishtëm dritën ajo derdh.
Udhës shkretë dimërore
rend kjo trojka gjithnjë.
Zile e kalit monotone
mezi ndihet nëpër të.
Seç më kap një mall rinie
karrocieri kur këndon,
herë gas çapkënërie
herë mall ai më zgjon.
S’shoh as zjarr e as kasolle
vetëm borë si pambuk.
Dhe përtej shtyllat rrugore
duken, zhduken tek e tuk.
Ah, ç’mërzitje… nesër, Ninë,
tek e shtrenjta do të vi.
Pranë zjarrit kur të rrimë
të të shoh me mall në sy.
Dhe akrepi i sahatit
do vij’ rrotull me qetësi
E mërzitshmja mesnatë
s’do na ndajë përsëri.
Mërzi udhës dimërore
karrocieri zu dremit
Zile e kalit monotone
hënë e mjegullt që ndrit.

Pranverë, o kohëz dashurie,
ç’më mbush plot me pikëllim.
Sa mall sërish ti po më bie
në shpirtin tim, në gjakun tim.
Për mua gazi është i huaj…
çdo ngazëllim e çdo shkëlqim
më sjell mërzi, më bën të vuaj.

Oh, nëmëni shqotën, suferinën
dhe të pafundmen natë dimri.
Pse, moj jetë je dhuratë
që të bie rasti kot?
Pse të dha i fshehti fat
një ndëshkim me tmerr në botë?
Ç’është ai pushtet i nxirë,
që prej hiçit më ka thirë,
që në shpirt më dha mundime
dhe dyshim në mendjen time?
Pa një dritë e një qëllim,
më rreh zemra në shkreti.
Më mbush plot me pikëllim
jeta gjith monotoni./ KultPlus.com

Fotografia e rrallë e aktorit shqiptar Aleksandër Moisiu, kartolinë në Gjermani (FOTO)

Një fotografi e rrallë e aktorit me origjinë shqiptare, Aleksandër Moisiu, kohë më parë ishte bërë kartolinë në Gjermani.

Në këtë fotografi Moisiu shfaqet me nënën e tij, Amalia Rada.

Ka qenë ministri i Diasporës, Pandeli Majko që e pati publikuar kartolinën gjermane nga Verlag Hermann Leiser, Berlin-Wilm.

Aleksandër Moisiu lindi në qytetin e Durrësit në vitin 1879. Ai e nisi karrierën në Vjenë, Austri, ku edhe filloi të njihej në rang botëror dhe të konsiderohej si një aktor mjaft fisnik.

Aktori i madh shqiptar interpretoi në rolet më të spikatura të asaj kohe si “Hamlet” në Teatrin Popullor të Vjenës në vitin 1922, “Fedia” e Leo Tolstoit dhe “The alive Cadaver” në Berlin në 1922-in. Aleksandër Moisiu vazhdoi të aktrojë edhe në veprat më të spikatura duke arritur majat e teatrit botëror me përzgjedhjen e tij në rolin e Romeos në veprën e famshme Shekspirane “Romeo dhe Xhulieta” në 1907-ën duke lënë të gjithë të shtangur me aftësitë e tij interpretuese. /KultPlus.com

44 fotografi nga fondi personal i aktorit Aleksandër Moisiu, ekspozohen në Bibliotekën Kombëtare

Një ekspozitë e studiuesit Pjetër Logoreci me fotografi të aktorit austriak me prejardhje shqiptare, Aleksandër Moisiut, është hapur sot në ambientet e Bibliotekës Kombëtare të Kosovës, shkruan KultPlus.

Studiuesi shkodran pas një hulumtimi të realizuar në arkivat e Vjenës, ka arritur të nxjerrë 44 fotografi nga çaste të ndryshme të jetës së aktorit të ndjerë, të cilat paraqesin shumë qartë nivelin e lartë artistik e elitar të tij.

Fotografi me nënën, me bashkëshorten dhe familjarë të tjerë të tij, ishin të ekspozuara të parat, duke treguar edhe kronologjikisht rrjedhën e jetës së tij prej burimit, familjes.

Fototgrafi të dokumenteve si ajo e pagëzimit, martesës, fotografi të realizura gjatë roleve të tij në teatër, fotografi me kolegët, të dekoratave të cilat i kishte marrë aktori, po ashtu qenë pjesë e ekspozitës të cilat i shpjegonin shumë qartë etapat e jetës së tij.

Ndërsa të fundit qenë një fotografi e arkivolit me trupin e pajetë të aktorit, dhe tjetra nga ceremonia e mortore e tij.

Gjatë prezantimit të fotografive, studiuesi tregoi për vizitorët e ekspozitës edhe një deklaratë të autorit Franc Kafka duke treguar për zërin e kristaltë të autorit dhe tenorit Moisiu.

“Ai fliste me sy, por ai ka poseduar edhe diçka që askush tjetër nuk e ka pasur, zëri i tij ishte kumbues, sepse ka qenë tenor. Kafka ka qenë mik i tij, ai e përshkruan zërin e tij duke thënë që zëri që del prej tij, arrin në majat më të larta të teatrit të Vjenës, bënte jehonë nëpër sallë dhe vinte përsëri në veshin e dëgjuesit, kaq kumbues ka qenë zëri i tij”, ka thënë Logoreci.

Fjalimin e tij studiuesi Logoreci e përmbylli duke e quajtur gjeni dhe Ajnshtajn shqiptar, aktorin Aleksandër Moisiu./KultPlus.com