Një detektor astronomik i varrosur në akullin e Antarktidës ka ofruar një pamje të galaktikës sonë që nuk është parë kurrë më parë.
Imazhi i paqartë dhe i jashtëzakonshëm është i Rrugës së Qumështit, por ai përbëhet nga grimcat “fantazmë” që emetohen nga reagimet që fuqizojnë yjet.
Grimcat janë neutrino, të cilat janë jashtëzakonisht të vështira për t’u zbuluar në Tokë.
Për t’i gjetur ato, shkencëtarët e kthyen një bllok të madh akulli në Antarktidë në një detektor.
“Kjo është hera e parë që ne po shohim galaktikën tonë duke përdorur grimca dhe jo fotone [të dritës],” tha Prof Subir Sarkar nga Universiteti i Oksfordit për BBC News. Kjo, shpjegoi ai, ofron një pamje të “proceseve të energjisë së lartë që formojnë Galaxy tonë”.
Neutrinot mund të mendohen si lajmëtarë astronomikë që tregojnë për ato procese themelore. Ato krijohen kur grimcat e quajtura rreze kozmike – që po tunden përreth me shpejtësi afër dritës – përplasen në materie të tjera.
Kapja e këtyre përplasjeve në thelb nënkupton kapjen e neutrinos. Dhe kjo nuk është e lehtë.
“Neutrinoja është një grimcë fantazmë; në thelb është pothuajse pa masë,” shpjegoi Prof Sarkar. “Ato në thelb lëvizin me shpejtësinë e dritës dhe mund të kalojnë nëpër galaktikë dhe të mos ndërveprojnë me asgjë. Kjo është arsyeja pse, për t’i parë ato, ju duhet një detektor masiv.”
Detektori që shkencëtarët dhe inxhinierët projektuan quhet IceCube . Ai përbëhet nga mijëra sensorë në kabllo të gjata që janë shpuar dhe ngrirë në një bllok kub akulli 1 km. I gjithë grupi është varrosur afër Polit të Jugut.
Sa herë që një neutrino ndërvepron me një nga miliarda molekulat e akullit, ai ndërveprim kapet.
“Në thelb, duke ditur se cili sensor aktivizohet dhe në çfarë kohe, ne mund të rindërtojmë drejtimin [nga erdhi neutrinoja].”
Shkencëtarët thonë se zbulimi, i publikuar në revistën Science , është një dritare krejtësisht e re në galaktikën tonë.
Harta e Rrugës së Qumështit
Ka kaluar një shekull që kur astronomi Edwin Hubble zbuloi se Rruga e Qumështit ishte vetëm një nga miliona galaktikat – se ajo ishte vendi ynë në një Univers të gjerë.
Prof Naoko Kurahashi Neilson, një fizikan në Universitetin Drexel në Filadelfia, dhe një tjetër anëtar i ekipit të IceCube, tha se njerëzit e kishin studiuar atë për mijëvjeçarë. “Ne e kemi parë atë në shumë gjatësi vale të dritës – si valët e radios dhe rrezet gama – por që nga agimi i kohës ai ishte gjithmonë në rrezatim elektromagnetik. Në të gjitha gjatësitë e valëve të dritës ose fotoneve.”
“Kjo është “harta” e parë e galaktikës sonë në diçka [përveç dritës] dhe është në neutrinot me energji të lartë,” i tha ajo BBC News. “[Kjo do të thotë] ne mund të fillojmë të kuptojmë më mirë proceset fizike në Rrugën e Qumështit.”/bbc/KultPlus.com
