Hapja e ekspozitës personale ‘Pasqyrë.Plotni’ të artistes Arlinda Hajrullahu, me kurator Arbër Selmani, do të bëhet me datë 9 shkurt 2022, përcjell KultPlus.
Pjesë nga koncepti kuratorial:
Ekspozita ‘PASQYRË. PLOTNI.’ e artistes Arlinda Hajrullahu do t`ju bëjë të reflektoni për veten, për rrudhat e fytyrës, për mundësitë e humbura, për jetën në situatë pandemie. Në kuptimin e plotë të fjalës, do ta shihni se si sytë tuaj janë vazhdimësi e pikturave të artistes, njëjtë se si goja juaj bashkë me ndërtimin e saj hyjnor do ta përthekojë një pikturë që sonte po ju takon për herë të parë. Juve. Pjesën tjetër të plotnisë.
Në dimensione të ndryshme, me ngjyra të mistershme, kjo ekspozitë vjen e katrorizuar dhe shënon veç fillimin e një faze të re të krijimtarisë artistike të Arlindës.
Ekspozita fillon nga ora 19:00, në Galerinë e Fakultetit të Arteve. Ndërkaq, do të qëndrojë e hapur deri me 23 shkurt 2022.
Të pranishmit duhet t`u përmbahen të gjitha masave që i ka vendosur Qeveria e Kosovës në raport me pandeminë COVID 19. / KultPlus.com
Autori i librit ‘Kosova në 14 tregime kulturore -2’, Arbër Selmani, ka njoftuar se nga shitja e këtij libri në këtë vit janë mbledhur 2318 euro e të cilat janë dhuruar donacion te Shoqata ‘Autizmi’, përcjell KultPlus.
‘Kosova në 14 tregime kulturore-2’ përmbledh gjithsej 14 intervista që në fokus kishin rrëfimin e karrierës dhe jetës së 14 personazheve si: Xhevat Syla, Mixha Ramë, Adelina Thaqi Meta, Agim Qena, Luan Hajra, Hana Cakuli, Lala Meredith-Vula, Naser Berisha, Rifat Kukaj, Bajram Bylykbashi, Malda Susuri, Zake Prelvukaj, Kenneth Andresen dhe Abdullah Konushevci.
E të gjitha mjetet e siguruara nga shitja e këtij libri shkojnë për Shoqatën ‘Autizmi’
KultPlus ua sjell postimin e plotë të Arbër Selmanit:
2318 euro këtë vit për fëmijët me autizëm!
Sot e dërgova te Shoqata “Autizmi” – Prishtinë edhe donacionin e fundit për këtë vit, prej shitjes së librit tim të dytë. Gjithsejt, në tri donacione, janë mbledhë 2318 euro, për të cilat e falenderoj edhe i përulem secilit e secilës prej juve! PA JU nuk është e mundur as bamirësia, as blerja e librit, as kjo ndihmë. Paçit veç t’mira.
Prej një thirrjeje times personale, veç për tri javët e fundit janë mbledhë rreth 500 euro. Po e falenderoj këtu, te ky donacioni i fundit, sidomos shoqen time Zana Hoxha e cila me ekipin e saj i kanë ble 20 kopje të librit këtë fundvit, dhe shoqen tjetër Rudinë Jakupi e cila poashtu i ka ble 5 kopje për veten dhe kolegët e saj. Jam tepër i nderum që më keni ndihmu prej marsit të këtij viti kur libri ka dalë në shitje.
Sot, për fatin e mirë, edhe këngëtarja e shoqja ime Dafina Zeqiri e vizitoi Shoqatën Autizmi. Dafina, shitjet fizike të albumit të saj të fundit i ka dediku për këtë shoqatë dhe mirëqenien e këtyre fëmijëve, dhe edhepse nuk më takon mu me e thonë, shuma që po dhurohet donacion prej Dafinës është përtej pritjeve e parashikimeve, e kjo më gëzon shumë. Dafina sot premtoi që nuk do të ndalet me kaq, dhe kjo ish dashtë me shërby si inspirim për çdo artist tjetër! Besa as unë nuk do të ndalem me kaq!
‘Kosova në 14 tregime kulturore -2’ prej ditës së parë e ka pasë efektin e vet te blerësi dhe te shpirti bamirës. Emocionalisht, plotësohem sa herë që e shoh që artistët ndihmojnë në kauza. Sot, këtij plotësimi iu shtua edhe një shtresë tjetër. Për me e përfundu, e falenderoj prapë secilin dhe secilën që e ka ble librin tim (fizikisht në Kosovë apo edhe e ka porositë për në diasporë), sepse keni ndihmu jetërat e plot fëmijëve me autizëm, në Prishtinë dhe në Prizren. Shëndet, dashni./KultPlus.com
Kuptohet, Një ditë do të ecim të dy së bashku Kur këmbët tua të mos jenë hekur.
Në mes të një autostrade, në pikun e të nxehtit Do të pijmë ujin e një bjeshke Autobusëve do t`u buzëqeshim si dy të marrë.
Në mes plantacionesh, ndoshta dorë për dore Do të vallëzojmë mbi kokra rrushi Me shputat tona që na butësohen mbi ajvar
Ti ende mbetesh në një karrocë, Për botën, e gjymtuar Për mua, për jetën time, një motër e munguar.
Do ta blejmë bashkë biletën për kinema Nuk do të shkojmë, do të vazhdojmë ditën duke numëruar qenushet rrugëve Si qenushet e lagjes që ta lëpijnë gojën çdo mesditë.
Kuptohet, Një ditë do ta ngasësh ti veturën, Kur duart tua të mos lëvizin kaq dridhshëm prej temperaturës.
Në mes të detit, të përcëlluar prej Zotit Do të notojmë, ndoshta krah për krah Trupin tënd do ta lëmë të cicërojë si zog mëngjesi.
Ti ende mbetesh në një karrocë, Që peshon mbi mua dhimbje, padrejtësi, rëndesë, Për mua që harxhohem, që s`pranoj, që kam shpresë.
Do të çlirohet trupi yt, e do të marrim dy biçikleta Do t’i futemi shtegut më të gjelbër Do t’ua shprehim drunjve e dheut dashurinë pa kushte.
Ti ende mbetesh në një karrocë, Për librin e mrekullive, e harruar Për një vëlla zemërthyer si unë, e munguar.
Kuptohet, Një ditë do të bëjmë gjithçka që bën një vëlla e një motër, Do të paguajmë për dekorimet që nuk na duhen Do ta lëndojmë njëri tjetrin Do t`i urrejmë dasmat Qysh tash e dëgjoj ankesën tënde për pizhamat që t`i vodha Do të ketë lot mungese Do t’a pëlqejmë të njëjtin qytet Do të ngushëllohemi për dashuritë që vdesin pa lindur Do të pijmë një kafe mëngjesi buzë liqenit Do të skijojmë bashkë, do të ngjitemi në maje mali.
Ti ende mbetesh në një karrocë Në një objekt që të mban në jetë, që sheh para teje Ta përplasë një shuplakë që unë kurrë nuk doja ti ta ndjeje.
Kuptohet, Do ta njohësh edhe ti botën, një ditë, e di Do ta njohësh Iranin, Japoninë, gëzimin, plotninë. Do të ecësh pa mua, pa të mbajtur, pa të shtyrë nga prapa, Këmbët tua do të bëjnë vetë hapa, Pa inatet e mia, pa mërzitë e mia, pa kilogramët e mi të psikozës Se unë peshoj më rëndë se ti, unë peshoj vetmi, unë peshoj një motër gri E ti peshon shumë forcë e fuqi, në karrocën kaltër e zi./ KultPlus.com
Konkursi për edicionin e katërt të konkursit mbarëkombëtar të poezisë “KultStrofa”, tashmë është mbyllur, dhe organizatorët janë duke punuar për mbrëmjen finale të këtij konkursi, që tashmë konsiderohet si një ndër konkurset më serioze në nivel mbarëkombëtar.
Ardianë Pajaziti drejtoreshë e KultPlus, ka njoftuar për prurjet e këtij edicioni, e cila ka vlerësuar se edhe ky edicion ka një përfshirje të poetëve nga të gjitha trojet shqiptare, por që sikurse edhe edicionet e shkuara përfshinë edhe poetët nga diaspora.
“Është kënaqësi që në edicionin e sivjetmë kanë arrite poezi nga Kosova, Shqipëria, Maqedonia, Mali i Zi e Lugina e Preshevës, kurse nga diaspora, këtë vit kemi poetë që kanë aplikuar nga shtetet si: Gjermania, Spanja, Italia dhe Zvicra”, ka thënë Pajaziti.
Ajo ka njoftuar se janë duke u bërë përgatitjet e fundit për mbetjen e ceremonisë së edicionit të katërt të këtij konkursi poetik, përderisa tashmë është përzgjedhë edhe juria profesionale.
“Juria profesionale e këtij edicioni është në përbërje të Sali Bashotës, kryetar i jurisë, dhe Nerimane Kamberit e Arbër Selmanit”, ka thënë Pajaziti.
Gjatë javës që vjen do të bëhet e ditur lista prej dhjetë finalistëve, sikurse që do të bëhet e ditur edhe data e ceremonisë së ndarjes së shpërblimeve, ceremoni që do të mbahet në KultPlus Caffe Gallery./ KultPlus.com
Poezia ‘Maduja’ e Arbër Selmanit fiton çmimin e parë në festivalin ‘Tirana – Gate 2021’, përcjell KultPlus.
“Çmimi i parë për poezi në festivalin ‘Tirana – Gate 2021’!
Jam i lumtur me e nda lajmin se mbrëmë në Tiranë, në ceremoninë e ndarjes së çmimeve të edicionit të radhës së festivalit letrar ‘Tirana Gate – 2021’, prej jurisë profesionale jam vlerësuar me çmimin e parë në poezi.
Poezia ‘Maduja’ është vlerësuar ‘për vargjet e guximshme, të pasura me figuracion e ritëm lozonjar, që mishërojnë tiparet më të mira të poezisë së re shqipe’. Çmimin ma dha organizatorja e festivalit dhe botuesja Irena Toci.
E falenderoj jurinë e festivalit në përbërje: Manjola Nasi, Ylljet Alicka dhe Arta Marku Qëndro, për vlerësimin dhe fjalët mbështetëse ndaj poezisë që unë shkruaj. ‘Maduja’ është poezi tejet personale, shumë e shtresuar në nuancat e saj erotike dhe mbi të gjitha i flet dashurisë univerzale, asaj që nuk njeh gjini e pengesë.
Kënaqësi që në Tiranë vjen kaq shpejtë edhe kaq e fortë mbështetja për një poezi si ‘Maduja’, në një festival ku trajtohet me dinjitet i riu dhe e reja, poezia e goditur dhe shkrimi përtej ndërtimeve shoqërore. ‘Maduja’ së shpejti do të jetë pjesë e përmbledhjes me poezi!“, ka shkruar Selmani në rrjetin social Facebook. / KultPlus.com
Libri ‘Kosova në 14 tregime kulturore -2’ nga gazetari dhe poeti kosovar, Arbër Selmani, ka mbërritur në Zelandë të Re ku do të jetë pjesë e Universitetit të Auckland, përcjell KultPlus.
Lajmin e ka bërë të ditur vetë autori përmes një postimi në Facebook, ku tutje shton se studentët që mësojnë për shqipen dhe Ballkanin, do të lexojnë për personazhet e këtij libri, si njohje me artin e kulturën në Kosovë
Njoftimi i plotë i tij:
“Good news! Libri jem i dytë ka mbërri në Zelandën e Re dhe ka me qenë pjesë e Universitetit të Auckland! Studentët që mësojnë për shqipen dhe Ballkanin kanë me lexu për personazhet e librit ‘Kosova në 14 tregime kulturore -2’, si njohje me artin e kulturën në Kosovë. Faleminderit Virgil Anthony për idenë dhe mbështetjen. Ky vjen si super sukses për mua dhe shkrimet e mia gazetareske, edhe ato letrare .“/KultPlus.com
Të parën, merre vazon e kaftë merre edhe atë afër saj, vazon me motive orientale që u bë copë kur nisën grindjet tona merri dy jastëkët ku zunë vend dy koka boshe merri pjatat që na dhuruan në ditëlindjen e tretë të fëmiut tonë të parë Merre aparatin e hekurosjes, që kurrë nuk e zbuti zemrën tënde të zezë si mustaqet e Hitlerit merri patikat e verës, sandalet e pranverës, fustanet, syzet, setrat, të brendshmet, intimet, kukullat merri dy goblenët që i blemë në Taksim merre kasafortën e kursimeve, ku nuk kurseve kurrë pak lumturi ku nuk na kurseve as mua e as ty. Diplomën e Fakultetit të Drejtësisë fjalës që ti ia humbe kuptimin sinonimet, esencën e ke poshtë tepihut merre shih si shkëlqeve në secilin provim, në secilën datë shkollore në çdo definicion pos në definimin e asaj çka ishte mes nesh. merre atë pleh letre merre edhe tepihun e korridorit
merri pikturat që nuk i dalin ballë shoqja shoqes e majta, lule e Van Gogut djathtake, Guernica urrehen, duan të dalin prej kornizave e ta plasin njëra tjetrën Si unë e ti. Merri çadrat e ditëve tona pa Diell merri shallat e kashmirit që ti bleva në Strasburg merre radion e vogël, dhuratën time kur të ngritën në pozitën e punës merri të gjitha këmishat të gjitha ngjyrat që prapë nuk e dritësojnë shpirtin tënd të thatë, si jogurt me datë të skaduar merre pasaportën, anipse nuk të hyn në punë se nuk ka shtet në botë që pranon dokument kaq të rënduar prej trishtimit e ke poshtë televizorit, në raftin e dytë zbrazi të gjitha raftet e dollapit të cilin s’ta jap dot se e bleva për shtatë palë qejfe.
Merri lapsat, fletoret çantat faturat e energjisë elektrike, e papaguar prej kur morri fund lufta faturat e bërllogut, faturat e ujit, ujit që për të mirë nuk të lau kurrë. merri erëzat e mëlmesat e shafranit, unazat qesharake, merri kartolinat deodorantin që kutërbon qen i ngordhur merr gjithçka që është e jotja gjithçka që ti mendon se është e jotja dhe e ke përvetësuar, Merri copat e metalta me të cilat mendon se po kërkon falje futu në dhomë, merre llambën që e blemë bashkë, ditën e katërt kur nisëm bashkëjetesën jetesën e zymtë së bashku bashkimin e dërrmuar të dy jetëve merre çdo libër që e lexova merre edhe këtë televizor që u bë dëshmitari gojëmbyllur, shurdhi e memeci i shtëpisë i kacafytjeve tona merri krejt drojat tua për divorc merri ëmbëlsirat që këtë mëngjes t’i përgatita me përulje, merri targat e vjetra të veturës së vjetruar merre tavolinën merre çdo fjalëkryq të paplotësuar merre shtypin ditor merri revistat pornografike poshtë orendive shtëpiake merri makinat për rroje që pa sukses provuan pastërtinë e atij trupit tënd merri fotografitë tua prej albumit familjar merre buzëkuqin e kalbur,
çelësat, as mos guxo, mos i merr asnjë, dhe largohu. / KultPlus.com
Nanën e laj me shumë kujdes. Të shumtën e herave, ajo, e vetme ka fuqi ta vendosë një shtrojerë që të mos bëhet qull tepihu jashtë vaskës dhe futet brenda, si një vazo me këmbë që kujdeset të mos thyhet, ta rregullojë ujin. I ka lëvizjet pothuajse motorike, të llogaritura mirë sekonda më herët në miqësi me neuronet e saj. Uji më tmerron, sepse nana zakonisht luan me ujin nën trupin e saj, eksperimenton derisa trupi i zhveshur e konfirmon se është i gatshëm për tu shplarë dhe se uji, herë i nxehtë e herë më i flladitur, me temperaturë të denjë, duhet të përputhet me secilën pjesë.
E zhveshur, aq kuantike në thellësinë e saj, nana e normalizon ujin dhe ngadalë hyn në një guacë mendimesh e dëshirash që unë pretendoj t`ia largoj me një shampon në lëkurën sipër trurit të saj: të mirat, shëndetin, harmoninë, mendimet që sjellin mirësi, shpresën për largim të depresionit, të stresit, ankthit, sikletit; disa mendime zënë vend në trurin e vogël, të tjerat në trurin e mesëm dhe atë të përparmë, dhe unë me fërkimet e mia mbi flokët e zeza të saj kam një ndjenjë se do të bëhet më mirë, kjo grua shumë probleme e shumë tmerre i ka mu në këtë kokë të sajën. Ndoshta unë jam ai që do ta shpëtoj, ndoshta bashkohem me ujin dhe të dytë largojmë diçka prej cipës trurore dhe nana çlirohet. Rinohet. Përtërihet. Mjaltësohet. Bash në kokë, te flokët, e mbajmë më gjatë edhe ujin edhe koncentrimin.
Nanën e laj siç e lan Universi ardhjen në jetë të një fëmije apo algën e tmerruar mbetur jashtë valëve të detit. Përulshmërisht.
Nanën e laj siç lahet një fëmijë me autizëm nga babai i tij i vetmuar së cilit gruaja i vdiq para pak javësh. Me përvuajtje. / KultPlus.com
”Kosova në 14 tregime kulturore-2” nga Arbër Selmani, më datë 23 prill në Ditën Botërore të Librit, duke filluar nga ora 17:00 do të promovohet në Kino Lumbardhi në Prizren, shkruan KultPlus.
Kjo do të jetë një mundësi edhe për ta takuar autorin, disa prej personazheve në libër por dhe për ta blerë librin, i cili kushton 10 euro. Ndërkaq, të gjitha fitimet nga shitja e librit do të shkojnë në ndihmë të fëmijëve me autizëm dhe organizatën ‘Autizmi’ në Kosovë.
Intervistat e përfshira në librin ‘Kosova në 14 tregime kulturore – 2’, flasin për jetën dhe punën e këtyre njerëzve: Xhevat Syla, Mixha Ramë, Adelina Thaçi Meta, Agim Qena, Luan Hajra, Hana Cakuli, Lala Meredith-Vula, Naser Berisha, Rifat Kukaj, Bajram Bylykbashi, Malda Susuri, Zake Prelvukaj, Kenneth Andresen dhe Abdullah Konushevci.
Realizimin e librit e ka ndihmuar Komuna e Prishtinës nga subvencionet e saj vjetore.
Promovimi do të mbahet duke respektuar të gjitha masat qeveritare në mbrojtjen nga covid-19.
Në Prishtinë libri gjendet në Librarinë Dukagjini, Librarinë Artini, Librarinë Buzuku, në SOMA Book Station, në Dit e Nat, në Fondacionin 17-të dhe në KultPlus Caffe Gallery. / KultPlus.com
Gazetari dhe poeti Arbër Selmani i ka dorëzuar dje Shoqatës ‘Autizmi’ në Prishtinë pjesën e parë të fitimeve prej shitjes së librit të tij ‘Kosova në 14 tregime kulturore’.
Njashtu siç edhe ka treguar nga fillimi i promovimit të librit, të gjitha shitjet e librit do të shkojnë në ndihmë të fëmijëve me autizëm dhe shoqatës në fjalë.
Në rrjetin social Facebook, Selmani ka treguar se e ka vizituar shoqatën ku edhe është takuar me fëmijët, e ka parë pak a shumë procesin e punës në këtë shoqatë, ndërsa edhe ka dhuruar shumën e parë si ndihmë prej shitjes së librit në tri javët e para të shitjes së tij.
“Ndihma ime edhe e secilit prej jush që e keni ble librin ‘Kosova në 14 tregime kulturore -2’, sot i shkoi fëmijëve me autizëm dhe Shoqatës Autizmi në Prishtinë, në formën e dashnisë edhe në formën e të hollave, me katër shifra. Sunita Kurti edhe ekipi sot e kanë pranu këtë ndihmë edhe m`shëtitën nëpër shoqatë. Bota ka nevojë për njerëz të mirë, sikur që fëmijët me autizëm kanë nevojë për neve edhe na kemi shumë nevojë për ta. Unë vazhdimisht do të takohem me Sunitën dhe do ta vizitoj shoqatën që fitimet prej shitjes së librit, edhe në të ardhmen, të shkojnë në vazhdimësi për mirëqenien edhe shërbimet e fëmijëve me autizëm. Një pikturë edhe një kartolinë e morra dhuratë, e unë i dhashë katër libra për librarinë brenda shoqatës. Çka me thonë: blejeni librin ‘Kosova në 14 tregime kulturore’ se keni çka me lexu, edhe keni ku me ndihmu!” ka shkruar Selmani në Facebookun e tij personal.
Libri ‘Kosova në 14 tregime kulturore – 2’ përmbanë 14 intervista gazetareske të cilat fokusohen në këta emra: Abdullah Konushevci, Xhevat Syla, Hana Cakuli, Mixha Ramë, Malda Susuri, Rifat Kukaj, Zake Prelvukaj, Lala Meredith Vula, Kenneth Andresen, Adelina Thaci, BB Poqi, Agim Qena, Luan Hajra, Naser Berisha.
“Edhe javëve në vazhdim, dhe deri në shitjen totale të kopjeve të librit, të gjitha fitimet do të shkojnë për fëmijët me autizëm në Kosovë, meqë kjo kauzë i është veshur tanimë këtij libri dhe unë jam shumë i lumtur që po ndihmoj, bashkë me lexuesit e mi gjithandej, për një komunitet si fëmijët me autizëm” tregon Selmani për KultPlus.
Dy promovime të librit në fjalë kanë ndodhur në Prishtinë e Mitrovicë, ndërsa dy promovime tjera – një në Prizren e tjetri në Tiranë do të vijnë gjatë javëve në vazhdim. / KultPlus.com
Sonte, 5 prill, prej orës 19:00 në Mitrovicë promovohet libri ‘Kosova në 14 tregime kulturore -2’ i gazetarit Arbër Selmani, shkruan KultPlus.
Libri është promovuar para disa ditësh në Prishtinë ndërsa përmbanë 14 intervista gazetareske të cilat fokusohen në këta emra: Abdullah Konushevci, Xhevat Syla, Hana Cakuli, Mixha Ramë, Malda Susuri, Rifat Kukaj, Zake Prelvukaj, Lala Meredith Vula, Kenneth Andresen, Adelina Thaci, BB Poqi, Agim Qena, Luan Hajra, Naser Berisha.
Libri do të promovohet prej orës 19:00 në 7Arte në Mitrovicë.
Të gjitha fitimet prej librit do të shkojnë në ndihmë të fëmijëve me autizëm dhe organizatës ‘Autizmi’ në Kosovë. / KultPlus.com
Personazhë që kanë kontribuuar në artin kosovar, përkundër veprës shpesh i mbulon pluhuri i harresës, por për të dokumentuar personazhë të tillë përmes librit, po kujdeset autori Arbër Selmani.
14 tregime të rrëfyera nga personazhë të tillë me një mjeshtëri dhe gjallëri emocionale, por të shkruara me një thjeshtësi magjepsëse, Selmani i ka sjell mbrëmë përmes ciklin e dytë të librit ‘Kosova në 14 tregime kulturore’, promovimi i secilit ndodhi në Librarinë Dukagjini në Prishtinë, shkruan KultPlus.
Libri përmbledhte gjithsej 14 intervista që në fokus kishin rrëfimin e karrierës dhe jetës së 14 personazheve si: Xhevat Syla, Mixha Ramë, Adelina Thaqi Meta, Agim Qena, Luan Hajra, Hana Cakuli, Lala Meredith-Vula, Naser Berisha, Rifat Kukaj, Bajram Bylykbashi, Malda Susuri, Zake Prelvukaj, Kenneth Andresen dhe Abdullah Konushevci.
Ky promovim që rreth vetes kishte mbledhur shumë dashamir të fjalës së autorit, solli në vëmendje edhe kauzën e tij kryesore e që ishte mbështetja e fëmijëve me autizëm dhe shoqatës ‘Autizmi’ në Prishtinë, ku të gjitha mjetet e grumbulluara nga libri do të ju dedikohen atyre. Një iniciative kjo që është duartrokitur nga të gjithë e madje edhe ka frymëzuar edhe autorë të tjerë që të veprojnë njëjtë.
Ideja e autorit Arbër Selmani, ishte të krijojë një libër ku dokumentohet arti dhe kultura në Kosovë nga personazhë të ndryshëm dhe mosha të ndryshme. Personazhet në libër nuk barazohen, por ata janë një peshë e fushave të ndryshme të artit. Libri ka një format interesant sepse mund të prezantohet tek publiku si përfaqësim nga Kosova.
Të pranishëm gjatë natës së mbrëmshme ishin edhe njerëz të cilët kanë kontribuar në artin dhe kulturën e Kosovës ndër vite, në një formë apo tjetër. E në mesin e tyre ishte edhe Xhevat Syla, njëri ndër personazhët e librit. Syla tregoi për KultPlus se përshtypjet e para të tij për idenë e librit ishin jashtëzakonisht të mira ku pastaj edhe pasoi zhvillimi i rrëfimeve në një bisedë mes Sylës dhe autorit i cili incizonte tregimet e rrëfyera në siluetën e atmosferës.
Edhe pse vetë Syla gjithmonë bazohet në normën letrare, gjuhën letrare dhe shkruan në gjuhën standarde, megjithatë përjashtim ishin disa trajta të cilat janë shpalosur në dialektin gegë për qëllim të autencitetit të rrëfimit, prandaj veçantia e Arbërit, mahniti figurën e njohur Xhevat Syla, i cili në përfundim të tekstit ishte befasuar me përkujdesjen e madhe të Arbërit. Arsye e këtij befasimi ishte rrjedha e rrëfimit e cila morri kahje të lezetshme, të këndshme, të lirë dhe mjaft shoqëror. Syla iu drejta autorit “Mos qofsha në lëkurën tënde që të nxjerrësh tekstin nga ky rrëfim”.
Ndonëse vështirësitë nuk munguan për shkak të COVID-19, pasi pothuajse një viti angazhim, vjeshta solli realizmin e idesë që mbrëmë u kurorëzua me botimin e librit. Talenti, dëshira e madhe për librin dhe krijimtarinë lë prapa të gjitha pengesat e mundshme. Jeta është e pasur me një larmi shumëngjyrëshe dhe natyrisht njeriu ka çka të rrëfejë, prandaj ndoshta është edhe problem përzgjedhja e asaj se çka dëshiron të shprehësh. Por kjo përzgjedhje nuk ishte e vështirë për Arbër Selmanin i cili me një mjeshtëri dhe kujdes arriti në fundin e lumtur.
Në promovimin e këtyre tregimeve unike, Xhevat Syla nuk hezitoi që të thotë se arti është i pakufishëm, mundësitë e shprehjes ekzistojnë dhe nuk duhet që asnjëri të ngurrojë që të shfaq talentin, pavarësisht në cilën fushë i posedojnë ato. Po ashtu, ai sugjeron tendencën për perfeksionim, për të arritur synimin e dëshirave tona.
“Çka më la përshtypje është nocioni ‘tregime kulturore’, nocion ky i cili ndoshta del jashtë normave letrare dhe teorike por megjithatë e përgëzoj Arbërin për lirinë dhe guximin që ai t’i emërtojë ashtu sepse vërtetë ato edhe të tilla përjetohen. Ndjehem i nderuar që jam në mesin e gjithë personazheve të tjerë dhe që pata rastin të shpalosë diçka nga jeta ime, krijimtaria ime dhe mendimet e mia”, tha Syla për KultPlus.
Ndërsa, atmosfera letrare e cila shoqërohej me prezencën e aromave të librave, u përcoll edhe me përkujtimin e Agim Qenës, njëri ndër karikaturistët më të njohur kosovarë dhe autor i personazhit komik shumë të njohur “Tafë Kusuri”. E këtë përkujtim më së miri e shpalosi mbrëmë edhe motra e tij, aktorja e njohur Melihate Qena, e cila u shpreh për KultPlus se rrëfimi i botuar në këtë libër për Agim Qenën është një rrëfim i mirë, i ngrohtë, si pasojë e sinqeritetit të fëmijëve të Agim Qenës, të cilët me kujtimet dhe artin e thellë brenda tyre e shpalosin si mos më miri këtë tregim, gjithmonë duke vlerësuar qasjen objektive.
Kritikat nuk munguan as edhe për mungesën e respektit ndaj artistëve dhe artit në përgjithësi. Sipas Melihate Qenës, 20 vitet e fundit kanë qenë një periudhë jashtëzakonisht e vështirë për artistët, ndonëse ajo beson që kjo mund të tejkalohet por me shumë vështirësi, gjë që s’duhej të ndodhte në një shtet të ri si Kosova i cili do të duhej të kishte një vizion më të gjerë sepse pa kulturë nuk ka as shtet, pa kulturë nuk ka as civilizim, pa kulturë njeriu nuk është njeri.
“Arti është vetë jeta, ku thellimi në botën e brendshme është padyshim një shpëtim”, përfundon Qena.
Pra, këto katërmbëdhjetë tregime dhe rrëfime përmbajnë njerëz të fateve të ndryshme, që shënuan dhe ende shënojnë kulturën dhe artin shqiptar, e përmes këtij libri do të mbesin dëshmi edhe për gjenerata e ardhshme.
Komentet pozitive nuk munguan as për shkrimtarin, Arbër Selmani, i cili deri më sot ka botuar dy libra. Ai gjithashtu është shumë i njohur edhe për poezitë e tij, e në veçanti për poezinë ‘Kur vdiq baba’, e cila deri më sot është përkthyer në shumë gjuhë të botës dhe ka marrë një shpërndarje të madhe në rrjetet sociale, e ku së fundmi është botuar edhe në revistën e njohur amerikane ‘Songs of Eretz Poetry Review’.
Selmani ka bërë të ditur për KultPlus se krahas kësaj ai do të bëjë edhe një përmbledhje të shkrimeve të tija letrare, pjesë e së cilës do të jetë edhe poezia ‘Kur vdiq baba’. Ndërkohë ai do të vazhdojë edhe në të ardhmen për të botuar libra për të ndihmuar kauza të tjera, po njëlloj edhe si ajo e mbrëmshmja, mbështetja për fëmijët me autizëm.
Në mesin e falënderimeve autori për ndihmën e realizimit të librit falënderon Komunën e Prishtinës posaçërisht Adrian Berishën dhe Blerta Bashollin. Kurse në veçanti edhe gazetën KultPlus, ku u botuan fillimisht këto tregime.
Për të gjithë të interesuarit librin mund ta gjeni në librarinë Dukagjini, librarinë Buzuku, librarinë Artini – Toena, SOMA Book Station, Dit’ e nat’, KultPlus Caffe Gallery dhe Project Space (Shtatëmbëdhjetë). Po ashtu mund të blihet edhe nga shqiptarët në diasporë, me anë të platformës, Librariashqiptare.ch . Dërgimi bëhet në të gjithë Evropën. / KultPlus.com
Poezitë e dy autorëve të njohur nga Kosova, Arbër Selmanit dhe Vlora Konushevcit, janë botuar në revistën e njohur amerikane “Songs of Eretz Poetry Review”, misioni i të cilës është të sjellin pak më shumë poezi dhe art të mirë në botë, shkruan KultPlus.
Vlora Konushevci është bërë pjesë e revistës përmes tri poezive të saj në gjuhën angleze: “Fllanzat”, “Kokrra rrushi” dhe “Letër nga karantina”, ndërsa Arbër Selmani me poezinë “Kur vdiq baba”, një poezi e cila po pëlqehet jashtëzakonisht shumë nga lexuesit.
Ajo që i bën poezitë e kësaj reviste unike është se e paraqesin poetin po aq sa poezinë. Secila poezi paraqitet me mendime, çiftëzohet me vepra arti (me përjashtime të rralla si për poezitë konkrete), dhe shoqërohet me bio të poetit, shënime të poetit (nëse poeti dëshiron), nganjëherë edhe një shënim të një redaktuesi.
Revista Letrare “Songs of Eretz Poetry Review”, është krijuar në vitin 2014 në SHBA. Ajo ka publikuar poetë dhe autorë me letra kredenciale mbresëlënëse, duke përfshirë: Poetin Laureat aktual të Shtetit, tre ish-poetë laureat të shtetit, dy ish- poetë laureat lokal, fitues të Çmimit Brams Stoker, fitues të Çmimit Emerson, fitues të Çmimit Pushcart, fitues të Çmimit të Poezisë William Stafford etj.
Shumica e poetëve të botuar në këtë revistë letrare kanë publikuar botime në revista të tjera prestigjioze. Shumë prej tyre gjithashtu janë poetë tashmë me një bagazh të pasur letrar. Ndërkaq të tjerët janë poetë dhe shkrimtarë të ardhshëm, zëri i të cilëve sapo ka filluar të dëgjohet. Kjo revistë letrare përfshinë poetë dhe shkrimtarë nga të gjitha shtetet e ShBA-ve, ndërkaq nga arena ndërkombëtare poetë që kanë kontribuar në “Songs of Eretz Poetry Review”, janë nga: Australia, Kanada, Kina, Anglia, Franca, Greqia, India, Irlanda, Izraeli, Italia, Holanda, Zelanda e Re, Pakistani, Filipinet, Rusia, Skocia, Spanja, Turqia, Vietnami dhe tashmë edhe Kosova. / KultPlus.com
Zoti shëron Zoti e ka krejt forcën, krejt djersën Krejt plagët e botës i ka të shtypura në miliona libra Ai i lexon, i shëron.
Zoti fle me Bibël e Kuran poshtë shtratit, I njëjti është Si Zoti i të pasurit a i të ngratit.
Zoti e ka penën më maestrale në botë Zoti pret, por ai din me shëru.
Zoti i ka krejt ëndrrat tona në sirtare Zoti pret, gëlltitë kafen e mëngjesit dhe shfleton librin e fundjavës Shijon natyrën, kafshët, drunjtë, Zoti na ka në palmën e dorës Polin e Jugut, Polin e Veriut, fatin e njeriut Zoti shëron, Zoti din me shëru. Zoti sjellë ilaçin aty ku koka është plagu.
I ka edhe ai lutjet e veta, jetët tona të shkreta Pret, mahnitet me recitime, me bukuritë, me dashuritë.
Ai i madh, ne të vegjël Zoti është Dielli, ne tjerët veç marrim dritë.
Zoti shëron, Sheh këmbët që nuk lëvizin, sheh gojën që frikësohet të flasë Sheh degët e thara të lisit Sheh vesën e butë të mëngjesit Sheh motrat që e lëngojnë vëllaun e vdekur Sheh sëmundjet, gjakun e çpuar, aortën e lënduar Sheh spitalet, sheh dhomat e shtëpive të shndërruara në spitale Sheh sytë e vajzës që nuk sheh Sheh bukën që përmbyset, sheh shiun e krejt hyjnive Sheh malet mbi ne, drenushat e mbytura përdhe Ne bëjmë gjumin, fundosemi në krim, por unë besoj që ai nuk fle.
Zoti sheh se i ka të pafundme imazhet e vizionet Zoti shëron, ky Zot i madh i shtatë botëve Din me shëru Pret, vonon, hekurosë këmishën më të hijshme Zoti para pasqyres, burrë me syçka të përndritshme E kërkon edhe ai pak kohë për vuajtjet e tij.
Zoti i sheh të vajtuarit, të lënduarit, Zoti sheh, nuk rënkon I disave, Zoti i tyre, mallkon Zoti im pret, por shëron. Këtu mes neve ai banon. / KultPlus.com
Shkrimtari dhe gazetari Arbër Selmani, së shpejti do të botojë librin me shkrime gazetareske ‘Kosova në 14 tregime kulturore, 2’, shkruan KultPlus.
Njëlloj sikurse me librin e parë edhe të 14 tregimet e librit të dytë janë botuar në gazetën për kulturë KultPlus, duke marrë një numër të madh të komenteve pozitive.
Libri ‘Kosova në 14 tregime kulturore, 2’ do të botohet gjatë muajit shkurt dhe do të ketë një promovim të vogël.
Selmani deri më sot ka botuar dy libra, njërin me poezi për fëmijë (Pse hidhërohet gjyshi – 2005) dhe librin me shkrime gazetareske ‘Kosova në 14 tregime kulturore’ – 2019.
Ai gjithashtu është shumë i njohur edhe për poezinë e tij ‘Kur vdiq baba’, e cila deri më sot është përkthyer në shumë gjuhë të botës dhe ka marrë një shpërndarje të madhe në rrjetet sociale.
Arbër Selmani ka bërë të ditur se krahas kësaj ai do të bëjë edhe një përmbledhje të shkrimeve të tija letrare pjesë e së cilës do të jetë edhe poezia ‘Kur vdiq baba’./ KultPlus.com
Sipas Organizatës Botërore të Shëndetësisë, më shumë se një miliard njerëz në të gjithë botën jetojnë me aftësi të kufizuar.
Këta persona, përgjithësisht, kanë më shumë probleme shëndetësore, mundësi më të pakta ekonomike, edukim dhe arritje akademike më të ulëta. Kjo ndodh më së shumti për shkak të barrierave me të cilat ata përballen në jetën e tyre të përditshme, se sa si rrjedhojë ekskluzive e aftësisë së kufizuar.
Dita Ndërkombëtare e Personave me Aftësi të Kufizuar 3 dhjetor, u vendos me Rezolutën 47/3 në Asamblenë e Përgjithshme të Kombeve të Bashkuara. Qëllimi i kësaj dite është promovimi i të drejtave, mirëqenies, si dhe rritja e ndërgjegjësimit.
Në Kosovë, janë dukshëm më të theksuara problemet me të cilat përballen personat me aftësi të veçanta. Gazetari Arbër Selmani, duke pasur një familjar me aftësi të veçanta për të cilin ai kujdeset çdo ditë, ka reaguar sot përmes një statusi në Facebook, duke treguar ballafaqimin e tij të përditshëm me infrastrukturën aspak adekuate për këto raste dhe problemet tjera shtesë. Sipas tij, shoqëria jonë është larg vite dritë për ta kuptuar gjendjen e personave me nevoja të veçanta.
KultPlus ju sjell reagimin e tij të plotë pa ndërhyrje:
Sot osht Dita Ndërkombëtare e Personave me Nevoja të Veçanta Para banesës teme, është një kalim për karroca të çfarëdoshme. Prindërit debilla, njerëzit që thirren në edukim dhe edukojnë e shumëzojnë padyshim debilla të tjerë, qytetarë që dojnë me e shti kerrin mrena në banesë prej zorit e budallakisë, e parkojnë kerrin bash para kësaj pjese edhe nuk e mendojnë që hiç hiç, këtu kalon një vajzë a një djalë me një shoqërues, në karrocë invalidore. Së paku një person me nevojë të veçantë kalon këtu se shkallëve nuk mundet. * Në Kosovë, thirremi fuqishëm që i respektojmë të drejtat e njeriut, e n’fakt personat me nevoja të veçanta as nuk i bojmë hesap dhe diqysh sikur e kemi të instalume që janë pak në numër edhe duhet me i lonë veç në kutinë ku ata gjoja se përkasin. Pse? Sepse kurqysh nuk na hin në mendje me kriju një infrastrukturë edhe për këta njerëz. E kom potencu edhe ma herët, edhe tash: nëse mendoni që duhet me i parku 10 kerre afër njëra tjetrës e me i bashku gati se krejt, ta dini që sigurtë gjatë ditës e keni pengu një person me karrocë edhe një familjar me lëvizë lirshëm, në hapësirën mes veturave. Ma kanë blloku krejt mahallën prej punimeve, duhna me u sillë me karrocë okolla-okolla me mujt me e vazhdu shëtitjen me personin tjetër. Në Breg të Diellit, ku është drejtoria e Rrugëve të Kosovës e Ministrisë së Infrastrukturës, me vite kerret e kanë blloku lëvizjen te një kalim (korsi) e krijuar për karroca, qoftë për njerëz me nevoja të veçanta qoftë për karroca të llojeve e funksioneve tjera. Para 3 muajve, te kalimi bash para NeëBorn, rreth 20 veta rrijshin si trullqa ndërsa një gru kishte nevojë me e shty se kish mbetë në mes të rrugës me karrocë. Nëse në këtë rast nuk reagoni, besomni që nuk ka as fe, as Zot e as birmilet që ju çon diçka të mirë juve e familjes tuaj. * Në Kosovë edhe krejt aftësitë me i pasë, jeta shtyhet me të vjellme, e lo mo ndryshe. Jemi (jeni) shumica larg vite dritë me e kuptu gjendjen e personave me nevoja të veçanta, dhe më pas me e ndryshu pak stilin tuaj të jetës në përshtatje të këtyre njerëzve. Mos të harrojmë që edhe deputetët që i kena rrush e me shpirta prush, para disa vjetve nuk dojshin me ju ndihmu personave me nevoja të veçanta. Meqë në Kosovë nuk ma ndrron mendjen kërkush që shumica jetojmë të pasigurtë në vete, nuk e dimë çka dojmë, kush jemi, pse jetojmë, pra shumica jetojmë në një pluhnosje mendore dhe fizike, kish qenë mirë me i thirrë mendjes e me i ndihmu secilës kategori që mundemi, në çfarëdo forme që mundemi. Sot osht Dita Ndërkombëtare e Personave me Nevoja të Veçanta, dhe ka shumë pak rëndësi sepse ish dashtë secili me vepru ndryshe e me mendu edhe dikënd tjetër pos vetes. / KultPlus.com
Tanimë nuk ishin hapësirat vendtakimet e njerëzve, qofshin ato të hapura apo të mbyllura. Aktivitetet kulturore e artistike të ndikuara nga pandemia, kaluan në formatin digjital. Mos mbajtja e aktiviteteve kulturore ka sjell shumë pasoja për artistët të cilët ende sot vazhdojnë të presin për një rifillim të jetës së tyre artistike në mënyrën qysh e kanë praktikuar gjithmonë, shkruan KultPlus.
E pikërisht kjo çështje është kthyer në temë nga Europe House Kosovo të cilët organizuan një panel diskutimit.
‘’Në kohë të pandemisë: ndikimi në artin dhe kulturën në Kosovë’’ bëri bashkë në një ekran 4 panelistë të cilët diskutuan për kompleksitetin e kulturës dhe ndryshimet që ajo ka pësuar nga Coronavirusi. Për këtë diskutim, duhej patjetër përzgjedhja e individëve të cilët vet janë pjesëtar të komunitetit artistik si dhe ata të cilët krijojnë politika udhëheqëse të kulturës vendore.
Europe House Kosovo në këtë diskutim mbi kulturën kishte panelistë: piktoren Zake Prevlukaj, pjesëtarin e projektit ‘’Kultura për Ndryshim’’ Arif Muharremin, zëvendësministrin e Ministrisë së Kulturës, Rinisë dhe Sportit Engelbert Zefajn dhe regjisoren Zana Hoxhën. Diskutimi nisi nën moderimin e mrekullueshëm të Arbër Selmanit dhe u transmetua në faqen e European House Kosovo në Facebook.
Tema e parë e cila i bashkoj në diskutim folësit u bë pandemia. Arif Muharremi duke qenë panelisti i parë filloj duke shpjeguar se periudha në të cilën ndodhemi është një krizë dhe si e tillë kjo është një prodhuese e frikës.
‘’Kjo krizë e ka kapluar edhe skenën e pavarur kulturore të Kosovës, e cila për 20 vite me radhë ka kontribuar në luftimin dhe zvogëlimin e frikës te popullata jonë’’, u shpreh Muharremi.
Pjesëtari i Qendrës Multimedia, Arif Muharremi beson se pavarësisht pse pjesëtarët e skenës kulturore kanë bërë mjaftueshëm për promovimin e vendit, ata nuk kanë gjetur adresim të nevojave të tyre te institucionet relevante.
‘’Përveç që denjësisht skena kulturore e ka përfaqësuar Republikën tonë jashtë vendit për më shumë se 20 vite, merita e saj është që e ka promovuar atë që iu është dashtë dhe iu duhet ende shtetit tonë për të implementuar më shumë proceset e shtetndërtimit si demokracinë, përgjegjësinë, shoqërinë aktive’’, thekson tutje pjesëtari i projektit ‘’Kultura për ndryshim’’.
Muharremi tregoj për aktivitetet e Qendrës Multimedia përgjatë pandemisë duke përfshirë: shënimin e ditës ndërkombëtare të librit, pjesëmarrjen në programet dhe kalendarin teatror të Kosovës, dhurimin e librave në bibliotekat komunale, bisedat me njerëz të kulturës, etj.
Me mbylljen e institucioneve kulturore u pezulluan shumica e aktivitete që zhvilloheshin në kuadër të tyre. As Teatri nuk i rezistoj pandeminë. Që nga mbyllja e tërësishme e deri në qershor, shikuesit mbetën pa shfaqje. Transmetimi i shfaqjeve që nga 12 qershori bëri që publiku të përballet me një ‘’teatër digjital’’. Mirëpo, edhe sot e kësaj dite dyert e këtij institucioni kulturor qëndrojnë të mbyllura. Për t’i ndarë përvojat e saja profesionale e kulturore diskutimit iu bashkua regjisorja Zana Hoxha. Ajo rrëfeu se si pandemia ndikoj në ndërprerjen e një projekti teatror një javë para shfaqjes së saj te publiku, në të cilën punonin një ekipë prej 30 personash.
‘’Ishte me të vërtetë një situatë sfiduese sepse kemi pritur një drejtim, një lehtësim më të madh të tërë procesit nga ana e institucioneve tona’’, theksoj regjisorja Hoxha.
Mirëpo, digjitalizimi i cili ka bashkuar botën për komunikim ditor, kësaj radhe kreu këtë funksion edhe për komunikim kulturor. Projekti i cili iu ndërpre Zanës, u shfaq në formën online më 12 qershor, pikërisht në ditën e çlirimit të Prishtinës. Ajo vlerëson se ka qenë e domosdoshme për të si regjisore shfaqja e saj te publiku, aq më shumë kur artistët e pavarur këtë e shihnin si një ‘’fije shpëtimi të një përkrahje financiare’’.
‘’Vendosëm që ta japim premierën për shkak që e vetmja mënyrë që institucionet tona të paguajnë artistët ka qenë që të shfaqet vepra, për dallim prej shumë vendeve të Bashkimit Evropian ku ka mjaftuar paraqitja e kontratës, fillimi i procesit ose edhe mos fillimi i procesit’’, thotë regjisorja Hoxha.
Derisa flet për teatrin, Zana tregon se buxheti i Teatrit Kombëtar të Kosovës ka mbetur 80% i parealizuar, teatrot lokale i vlerëson se janë në një hap të mirë për shkak që tani secila kanë krijuar ansamblet e veta, por që e sheh problematike mungesën buxhetore që ndikon drejtpërdrejtë në proceset e krijimit të shfaqjeve.
‘’Unë mendoj që kemi mundësi, kapacitete e sisteme teatrore që të mbajmë shfaqje ose ngjarje të hapura në hapësira publike siç është duke ndodhur tash në Maqedoni, në Shqipëri e Serbi’’, vlerëson kontributdhënësja e Teatrit. Zana njëherit është edhe drejtoreshë e Festivalit ‘FemArt’, i cili promovon gratë dhe vajzat nëpërmjet artit. Këtë vit ky festivali vie i përqendruar në rrafshin vendor, duke anuluar planet ndërkombëtare të cilat përfshijnë udhëtimet, ushqimet, akomodimet; në mënyrë që ky buxhet të ndahet si pagesa për artistët vendor krijues.
‘’Ky buxhet do të shkoj në pagesa për artistët tanë dhe do të krijojmë vepra të reja, të cilat jo domosdoshmërisht e adresojnë çështjen e Covidit, por e adresojnë nevojën e artit dhe krijimtarinë e artistëve tanë’’, shprehet drejtoresha e FemArtit. Sipas regjisores Hoxha, iniciativat artistike online si teatrot, koncertet, ekspozitat ishin të duhura mirëpo tanimë duhet të mësohemi të jetojmë me Covidin pa hequr dorë nga identiteti jonë kulturor.
‘’Nuk mund të ketë zhvillim të qëndrueshëm të një shoqërie nëse nuk ka kulturë dhe nëse nuk ka zhvillim të industrisë kreative që vjen bashkë me kulturën’’, thekson Zana Hoxha.
Nga Ministria për Kulturë, Rini dhe Sport ishte i pranishëm zëvendësministri Engelbert Zekaj, për të shpalosur politikat institucionale për kulturë. Gjatë diskutimit u përmend fondi emergjent 5 milionësh, që sipas Zekajt është pamundësuar shpërndarja e deritanishme e saj për shkak të ngjarjeve politike në vend.
‘’Ky 5 milionësh do të shpërndahet në pjesën e mbetur të vitit, për tre katër muajt që i kemi në dispozicion deri në fund të dhjetorit’’, shton tutje zëvendësministri i MKRS-së, Engelbert Zekaj. Përveç kësaj, Zekaj informoj publikun se në thirrjen e hapur në janar për subvencione nga MKRS kanë aplikuar mbi 700 organizata, 480 prej të cilave kanë fituar projekte dhe 312 si organizata jo-qeveritare dhe 168 persona si krijues artistik.
Tutje ai tregoj se pritet një fond emergjent edhe për vitin e ardhshëm.
‘’Kurse për vitin e ardhshëm planifikohet një buxhet poashtu ndihmës, jo i subvencioneve sepse janë të ndara subvencionet me planin e rimëkëmbjes’’, u shpreh Zekaj.
Piktorja Zake Prelvukaj si përfaqësuese e Galerisë Kombëtare të Kosovës tregoj mbi përvojën e këtij institucioni kulturor i cili u detyrua të bëj shtyrjen dhe anulimin e ekspozitave, kryesisht atyre ndërkombëtare. Pavarësisht mundit të tyre për shfaqjen e ekspozitave online, disa kanë qenë të pamundura për shkak të kompleksitetit që kishin.
‘’Ajo ekspozitë në mënyrë virtuale nuk ka qenë e plotësuar, se në vend të prezantimit të 5 ose 6 punimeve, ne kemi shkuar me 1 ose 2 punime dhe ajo s’ka qenë ai plotësimi fizik, optik që e shikon aty për aty’’, shpjegon anëtarja e kryesisë së bordit të GKK-së për anulimet e ekspozitave nga artistë të huaj.
Prelvukaj duke qenë ligjëruese në Fakultetin e Arteve në Universitetin e Prishtinës, thekson se mësimi virtual në pikturë nuk ishte i lehtë por që ka pasur edhe përparësitë e veta:
‘’Kemi sjell diçka prej studentëve që në kushte normale nuk do të mund t’i kishim ato motive, njëfarë mbrojtje, stimulimi, ringjallje e vetëdijes sonë’’, tregon ligjëruesja Prelvukaj. Ndërkaq përveç aspektit akademik, pandemia sipas saj ka pasur anët pozitive edhe te artistët, të cilët gjatë kësaj kohe kanë hulumtuar e gjetur shumëçka nga vetja.
‘’Kjo periudhë na ka vetëdijesuar që të japim mesazhe të ndryshme, që të duhemi më shumë, të bashkëpunojmë më shumë dhe që arti të mos jetë individual, por të jetë shoqëror’’, thekson krejt për fund artistja Prelvukaj. / Medina Pasoma/ KultPlus.com
Sitoy romni koya reflektinla shukarni energiya thay nuri. Vash aktivistya kola garavna manushikane hakaya, odola kola lenape aktivizmoa ani Kosova thay rayoni, anav Elizabet Gowing sito penjardo.
Sar kotar o bersh 2006 kana resla ani Kosova, Elizabeth Gowing sine angazhimi palo buderi kauze, ji avdive kana ini vastinla but shukar albanikani qhib, akava vash o fakti kay yekh kotor e vahtesko phiravla e manushencar, diskutinindoy, keriba muhabeti, shunindoy olenge problemya thay gndinindoy vash o alosaripe o albanyenge problemya ani Kosova.
May pashe iloske, Gowing – skoluimi ano Oksford thay palo odova vi ani Londra, therla sakoya ver o romano, ashkaliengo thay egipqanyengo komuniteti ani Kosova. Akale komuniteteya oy kerla buti buderi bersha, buderi desar yekh pherdi dekada, transferinindoy ayekha ano yekh kotar o may artikulime avazya thay racionalune vash garavipe e akale komunitetyengo neglizhime but ver kotar kosovaryengo amalipe.
Ano bersh 2016, oy akceptingya medala ‘’Day Tereza’’ vash olaki humanitaruni buti, koya finalizingyola ani naraipni organizaciya ‘’The ideas Partnership’’, odothe kote kergyola buti vash polyengo yekhipe, socialuno shukaripe, ambienti, filantropiya, vash kulturako barvalipe…, kay te oven so may zorale.
Elizabeth sitoy pustik but shukarni thay putardi abokar kobar o pustika kolen oy hramingya thay irangya, sasavipea qhivinindoy avazo vash e Kosova. Anglo so te parnakera o Gowing’yako aktivizmo vash o komunitetya roma, ashkaliye thay egipqanya, musay te penjara may shukar e Elizabetha ano sah frekuencie e olaka jivdipasko. Oy akana ini e lilyencar sitoy yekh amendar, yekh shukarni kosovarka.
*
‘’Alum ani Kosova e romeska butya anglo 14 bersha. Oleske dendili poziciya e Godideutneski ano Agim Cekosko Raipe thay vash 6 qhona alem akate. Ji odoya ver na thergyum niyekh kontakti e Kosova, numay e nesave qhavorencar ano skole kote sinum talodirektorka ani Londra ano bersh 1999. Palo odova, kontrata oleski lungyardili thay palo agoripe decizingyam te jivdina akate thay kreiringyam amalipe thay NRO akate, ayekha kay kamlem o jivdipe akate’’, mothavla vash KultPlus, Elizabeth Gowing.
Elizabeth vakerla kay ‘’ani Kosova o manusha sarvaht kerna tuke yekh than’’.
‘’Shay te thera laqe monumentya numay o manusha na denatu salami, na dikha yekhe-avereste, odoya ver na sitoy yekh shukarni eksperienciya te jivdine ano yekh thana ayekhaverutno’’, mothavla oy.
*
Khuva may shukar ani sheruni tema. Elizabeth, ketane e olaka ekipa thay leindoy dikhipe olaki eksperienciya thay may buderi ani buti e trin marjinalizime komunitetyengi, but sig si te putarel yekh centro e komunitetesko. Centro ‘’Azure’’ si te vazdingyol thay funksioninel ano ekolojikuno aspekti thay si te yaverinel aktualuno entro e TIP-esko. Akava centro si te pashavel aktivitetya e siklipasko thay e edukipasko vash o terne thay qhavore ani Fush Kosova, vi ayekha ini servisipya vash laqharipe o sastipe thay dizunengo socialuno shukaripe.
‘’Na sitoy klasikuni skola. Sito yekh komunitetyengo centro kote adikergyola ini angloskoluipe, ini o ore vash qhavorenge kola siton avri skolatar, ini siklipe pheruno vash o qhavore kola nakna ani skola, numay ini aktivitetya vash o khamne juvla vay fizioterapiye vash qhavore e specialune mangipyencar’’.
‘’Vash pashe 10 bershenge thergyem yekh centro kiraya ano yekh privat kher ani mahala 29 e Fush Kosovaki. Jangyola, te sine kay jana sine kay thera sine aktivitetya vash abokar bersha, garava sine odola love thay kina sine than. Akana alo vahti vash akava decizipe thay thergyem baht te thera phikodeipe kotar e Komuna vash thanesko kinipe, vi ayekha donaciya kotar yekh britanezi, donaciya kotar UEFA Children’s Fund thay AECOM Foundation vash vazdipe. Proyekti si vash te vazda diso ekolojikuno kay si te ovel misal vash e Kosova, numay te ovel ini may shukar vash amare triunfutne, thay kay si pashavel butyaripe vash o manusha e mahalako ano vazdipasko procesi’’, mothavla Elizabeth.
Edukipe, Elizabeth vakerla, sito but vasno vash sarenenge – thay ano individualuno aspekti feri so sito yekhuno drom koleya shay yekh personi shay te phiravel o aqhavipya e qorolipasko vash peske thay piri familiya. Edukipe e qhavorengo kotar o komunitetya sito ano interesi olengo numay ini e sah Kosovake dizunengo, lungyarla Elizabeth.
Olaka Organizaciya, Elizabeth kergya buti ani Fush Kosova thay Yanyeva, ano akal trin thana kote o romano, ashkaliengo thay egipqanyengo komuniteti siton may lokalizime. But proyektya organizingyona e ververutne bershenge qhavenca.
Ani Mitrovica, paluno vahti, organizaciya azhutingya 45 juvla e akale trin komunitetyengo kay te phiraven skoluipe, kay te len angali poro jivdipasko orientipe thay te evolvirinen ambiciye vash te reflektinen pedral o vasnipe e edukipasko thay skoluipasko.
Ano vahti e pandemiako, pashe 140 familiye kotar akala komunitetya, ani Graqanica, Yanyeva thay Fush Kosova azhutisale kotar o ‘’The Ideas Partnership’’ e habaske paketyencar thay azhutipya vash akala manusha vash kolenge e pandemia ali sar avutno khuvipe.
‘’Sar jana saren, kirsya ani Kosova siton but shukarne, na pakyava kay na ekzistinla akcesi ‘top-down’ – uprestar ji po tele. So rodingyola, ano buderi sfere, sitoy sfera ‘’bottom-up’ – telestar ji upre, ano sistemi. Akava mangla te phenel kay sakova dizuno sito personi kova shay te kontribuinel ano maripe o racizmo thay na yekhipe. Amari organizaciya, ‘’The Ideas Partnership’’, therla yekh baza e vulnetaryengi thay but olendar siton albanya (aver avna kotar o komunitetya, thay yekh kotor vi avrune). Jangyola, kana o vullnetarya lena kotor ano ketane iniciative, kana penjargyona yekhe-avereya thay vi e realitetea e yekhe-averesko, odoya ver lelola kan kay siyem manusha, kay thera laqe thay bilaqe manusha ano sakova komuniteti thay naciya, thay shay te lelpe kan sar sito impakti direkt kotar o marjinalizipe e nesave komunitetyengo – roma, ashkaliye, egipqanya, vay albanya ani Yugoslaviya e Milosheviqeski’’, lungayrla Elizabeth.
Na isi aver sar te gndinel yekh juvli koya pandar adive adikerla vollani, ketane e averencar, odova e aktivizmesko, vash te oven ani rig e komunitetyengi vash kolenge akava malipe na dengya buderi, thay na dela vi avdive.
‘’So may but thera shaipe kay o manusha te ledeinen e aktiviteteyncar, so may sig angazhingyona o manusha vash yekhipe thay mamuy nahakaipya ano olengo them, abokar may shukar sit e mara o purane akcesya kay numay aqhavna ano Kosovako evolviripe’’, vakerla Elizabeth Gowing.
Elizabeth, na aqhili niyekh ver kerinindoy buti e komuniteteyncar, ani yekh vay ave forma. But ver prekal o arti, Elizabeth thay olaki ekipa mangle te qhiven ani funkciiya komuniteta ano aspekti kay o dizune e akale komunitetyengo te shunenpe may vasne, kamlpe, manglarne ano kreiripe diso kreativuno.
‘’Buti ano akava centro kova si te putargyol phangyola konkretipeya vash o puqipe e skolaka mekhipasko kotar o qhavore e komunitetyengo. Thera duy mediatorya (yekh juvli terni koya lelape e rano prandipyencar thay e qhayenge edukipeya) kola phangyona e qhavorencar, e siklavnencar thay pashavna siguripe kay o qhavore te theren o qante vash o avutno skolako bersh thay manglarne hramipaske lila. On identifikina ovipya kana isi reziko e mekhipasko thay vakerna e dadalaryencar vash te azhutina e kapsulyencar vay e idyencar odote kote si mangipe’’, vakerla Elizabeth.
Te shrde te rodlare sakole komunitete ani Kosova, ani palomaribaski Kosova, sitoy phari thay qhindi buti. Kana vakera vash o komunitetya roma, ashkaliye thay egipqanya, akava rodlaripe ovla ini may pharo, e faktestar kay o problemi phiravela probleme thay sasavo qhigode nakla lanco palo lanco, thay na janeya kole problemeya te letu vay te angazhingyove may angleder. Shukaripe e Elizabethako thay olaka ekipasko sito kay o katalizatorya thablile ano nesave direktipya, thay nesave dudya sarvaht beshena tharde ani kali soba e garavipaski thay avancipaski e akale komunitetyengi ano sakovadivuno jivdipe e Kosovako.
‘’Jangyola, sito mamuy krisi kay o qhavore te obligingyon te keren buti. Sito baro reziko vash sastipe thay olengo siguripe. Me azhutingyum ano nesave ovipya vash penalune mothavipya vash dadalarya vay averen kola obliginena e qhavoren te keren buti’’.
‘’Rodava sine e sakole dizuenestar kay mangna te azhutinen e qorole qhavoren, ma te inkurayinen olen ano akala avrikrisyune bukya. Janava kay sakova personi kova pashavla 20 centi yekh qhavoreske, kerla kotar o shukarno ilo. Numay, janava kotar o vakeripya kay thergum e dadalaryencar e akale qhavorengo, khargyum olen te registrinav olenge qhavoren ano skole. Odola 20 centrya siton sebepi soske o qhavore na meklona te nakhen ani skola. Olengo lovesko mangipe sito but vasno kay te mekhe olen te phiraven o vahti ani skola, ayekha kay sakova personi kova dela 20 centi vash qhavore, aqhavla olen kotar o skoluipe’’, mothavla Elizabeth.
*
‘’Kotar e eksperienciya kay thergem e qhavorencar e komunitetyengo vi ayekha e odole, albanikanencar, lelem kan kay, edukipasko sistemi therla aver akcesi e qhavorencar kola siton aver-averendar. Akava sito yekh problem vash qhavoren kola siton may gojale, numay vi vash qhavorenge kolenge manglape vahti may buderi vash te siklon diso. Sito problemi vash qhavoren kola ale avrial (diasporatar vay irande) ini vash odolenge kola na therna familyake pashutne jene kola janena hramipe-drabaripe thay shay azhutina olen ano keribe o skolake puqipya’’.
Elizabeth therla but qhigodya te mothavel, thay sito but shukarno te dikhen e organizaciya kote oy kerla buti thay themelingyaola, rodla manusha kay te keren ververutne proyektya. Pe agor rodingyona asistentya ano siklovipe, pedagogya, logopedya thay psikologya kay te angazhingyon ano kuadro e proyektesko ‘’Edukipe vash sarenenge – Pheripe o Hakaya e Qhavorengo thay e Adoloshentyengo e specialune mangipyencar thay telarde kotar o komuniteti’’, kova financingyola kotar e EU/Instrumenti Evropako vash Demokraciya thay Manushikane Hakaya (EU EIDHR) thay implementingyola kotar 3
organizaciye; Mashkarnacionaluni Organizaciya ‘’People in Need Kosovo’’ thay 2 NRO lokalune; ‘’The Ideas Partnership’’ thay ‘’Autizmi Flet Kosov’’
Vi ayekha, ini ano vahti e pandemiako, butikerutne e organizaciyako kerde buti biqhindo. Butikerutno socialuno, Ramic Shaip, lungyargya oleski buti ani Graqanica diz, iklovinindoy ano azhutipe e dizunenge vash te loklaren akcesi olengo ano komunalune instituciye, pashavipe o regularuno azhutipe e dokumentyengo e civiluna situaciako, asistipe ano pheripe e dokumentyengo vash te aplikinen vash socialuno azhutipe, vi ayekha kerdilo ini ulavipe e maskyengo e dizunenge ano mangipe.
Sar kotar o bersh 2013, ‘The Ideas Partnership’ sitoy aktivi ano Obiliqi e klasyencar kola therna pheruno siklipe vash qhavore thay adoloshentya, numay ano olake shrdipya, kotorleutne sine ini may bare thay dadalarya kola siklile hramipe-drabaripe.
Ano akala bersha ano sah klase e pheruna siklipasko sine vi pashe 90 pe shel e siklovnengo e elementarune skolyengo thay mashkarutne kotar o romano, ashkaliengo thay egipqanyengo komuniteti.
Akala pherune siklipya adikergyona 3 ver ano kurko, e specialune fokuseya ano subyektya e albanikana qhibyako thay matematika, numay diskutinguona ini aver sakovadivune teme vay leindoy dikhipe kotar o siklovnengo mangipe. Avri e pherune oryendar pashavde ano Obiliqi, amare butikerutne e organizaciyako organizina ververtune kedipya e komunalune direktoryencar thay e NRO aver kola siton ano interesi e qhavorenge socialune shukaripeya. Vi ayekha, ini ano vahti e pandemiako COVID19, aktivitetya phiravdile kay te adikergyon ano regularuno drom prekal o virtualune forme.
Bahtkerinindoy e Elizabetha vash akava mothavipe, aqhova pakyavipeya kay oy thay olaki ekipa si te theren mangipe, phikodeipe thay motivipe kay te keren buti e sakola neglizhima grupa ani Kosova, thay may buderi e romane, ashkalienge thay egipqanyenge komuniteteya.
(Akava teksti produktisalo sar kotor e proyektesko ‘’Phikodeipe e mediengo thay e jurnalistikako vash o manushikane hakaya ani Kosova’’, phikodeimo kotar o ofisi e Europaka Uniako ani Kosova thay realizimo kotar Kosovo 2.0, CEL thay QKSGJ. Andripe e akala botipasko sito godornipe e KultPlus/YIHR KS thay ano ni yekh drom nashti te konsideringyol sar pratsav e EU vay K2.0, CEL vay QKSGJ)
Më kanë ngatërruar me shumë burra më kanë parë me ta jam zgërdhi krah tyre kam pshty brenda gojëve të tyre.
Më kanë ngatërruar me shumë burra me ata që i lanë gratë e tyre për mua kemi bërë pestil, misër e trosha bashkë jemi ly me vaj kokosi, me ujë e sodë buke me këta burra, kemi luajtur shah-mat me ta, i jam futur oqeanit për së shkurti e në mars, kemi soditur pulëbardhat netëve, jemi fshehur në podrumet e mahallave.
Më kanë ngatërruar me shumë burra me krejt këto mendje ngjyrë mashkulli me këta trupa ky hyj e tradhëtoj plot romane, me ta, i lexuam buzë liqenit në Ulqin, shumë herë vodhëm prej dhomave të hotelit.
Më kanë ngatërruar me shumë burra me dylbi, bota më pa me ta
me këta djem, kemi grushtuar të tjerët
kemi pirë inatin
kemi vjellë inatin
kemi gënjy bashkë
kemi nemur e kemi ofendu
me ta, qiell, kishë e xhami kemi tejkalu.
Më kanë ngatërruar me shumë burra
më kanë shitur tek ta, pa gjë n`shkëmbim
më kanë ndjekur kur bëja kurvëri
kur lyenim mustaqet me të zezë
kur preknim vetullat dhe kofshët
kur rrinim larg njerëzve, që të mos i lëndonim.
Më kanë ngatërruar me shumë burra
që pos puthjeve, donin ende
se burrat pritet të mos mjaftohen
dikush donte mëngjesin, dikush qepët taze në pjatën e sallatës
Nesër duke filluar nga ora 19:00, Arbër Selmani do të lexojë disa nga poezitë e tij nga shtëpia, në kuadër të Poetry Night të organiuar nga Project Space Shtatëmbëdhjetë, shkruan KultPlus.
Në këto ditë të pandemisë, më e lehtë për Arbër Selmanin ka qenë përballja me poezinë. Këtyre ditëve, Arbëri ka shkruar e ka reflektuar mbi momente të ndryshme të jetës sot, dhe të jetës dikur.
Prej familjes, deri te dashuritë e rrugëve të Evropës, me kishën e xhaminë, me burrat e me gratë, me Adamin e me Rafaelin e me Silvian, Arbëri do t’i lexojë disa prej poezive të tij të reja por edhe atyre që tanimë i ka ndarë në rrjete sociale dhe të cilat janë përkthyer në sllovenisht, anglisht, turqisht, italisht e serbokroatisht
Arbër Selmani është gazetar ndërsa lidhja e tij me poezinë, siç thotë ai vet, është ndër lidhjet më të forta të 28 viteve të jetës së tij. Poezitë e tij janë kaq personale, dhe po kaq personal dhe i ndijshëm do të na vije edhe në këtë natë të leximit të poezive. / KultPlus.com
Kur vdiq baba, vdiq një pjesë e imja, vdiq pak edhe nana e pak edhe motra me të, vdiqën këmishat e tij vdiq rroga ime e fundit në xhepin e djathtë vdiq ditë e bekuar, vdiqën kërkimfaljet, shuplakat e forta, dëshirat që i pata andrrat që si pata vdiq pazari i mëngjesit, edhe krejt mëngjesi vdiq atë ditë.
Kur vdiq baba, Ka vdekë edhe një lis diku në malin e shenjtë, Ka vdekë një e mirë, një mirësi, një përrallë nuk u tregua më, Ka vdekë trupi që jeta nuk i dha gjë prej gjëje, Se nuk quhet jetë Kur cdo pesë vjet, fatkeqësia gjen paqen e saj mbi ty.
Kur vdiq baba, Vdiqa copë copë në tepihun e banjos. U zvarrita deri te rubineti për ta larë fytyrë, Për ta parë vdekjen time, Për të harruar sa trupi po vdiste po të njëjtën ditë.
Kur vdiq baba, Kush nuk u kfill më në shtëpinë time, Vdiq zënka e fundit, vdiq një bursë studimi për Amerikë, vdiq edhe diploma e shkollës, që sot s`është as leckë. Vdiqën burrat e dobët të kësaj bote, Vdiqën gratë të cilave natyra iu dhe shkelma shpesh e më shpesh. Vdiq me babën edhe lumturia ime, Vdiqën detet ku dikur futa trupin tim të pakohë, Vdiqën fushat ku jam rritë i gëzuar, Vdiq i dashuri im i harruar, Vdiq gruaja ime që nuk do të ekzistojë kurrë, Me vdekjen e babës ka vdekë një copë e imja e vjetër.
Me babën ka vdekur edhe e bukura, Kompleti i librave të Asdrenit dhe Kapitali i Marksit, Kur vdiq baba, E ndjeva pickimin në shpirt dhe shtrëngimin e Zotit I pashë para meje ata që nuk janë të bukur sa ai Se askush nuk është më i bukur se bukuria hyjnore e babës, Se krejt patën jetën e mirë, po jo i imi babë Se shumica morrën përqafime kur ai derdhi lot, Se fati ka shëtitur në qytet këmbëzbathur po babën tim nuk e takoi dot sokaqeve. Kur vdiq baba, zanat e bardha më janë kthyer në gjarpër të zi e të gjatë.
Kur vdiq baba, Krejt orenditë e shtëpisë i kam rrotullu e nuk e kam gjetë, Morra avion, e as në shtetin tjetër për të nuk kishte vend, I mblodha dromcat e mërzisë dhe i kapa bashkë, i përthekova Kur vdiq baba, Ka vdekur edhe një perëndi diku lart që u lodh së jetuari, Ka vdekur një Eros që ditët e mira i pati të porositura, Kanë vdekur shokët e tij, shoqet, kanë vdekur të afërmit që nuk janë kurrë të tillë. Kur vdiq baba, U ula buzë lumit të lotëve të mi dhe qava. / KultPlus.com
Tetë karrige në skenë, tetë njerëz për të cilët poezia ka rëndësi sa vetë jeta.
Meli Qena, Shpëtim Selmani, Ardiana Rexhepi, Sibel Halimi, Edis Galushi, Arbër Selmani, Qëndresa Kajtazi dhe Daniela Markaj mbrëmë sollën 25 poezi në një mbrëmje ku dikush qau e dikush qeshi, drejt përjetimit të emocioneve që veç poezia mund t’i zgjojë në epshet e njeriut.
‘Poezi për Fuqi – Çdo ditë është 8 marsi’, organizuar nga ArtPolis, mbrëmë në Menzën Ramiz Sadiku mblodhi këta poetë e aktivistë për të lexuar për gruan, për fuqinë e gruas, për gruan e nënshtruar por edhe gruan e suksesshme, për gruan e përulur por asnjëherë të parëndësishme. Për një grua në jetën e gjithsecilit e gjithsecilës.
Zana Hoxha, drejtoreshë e ArtPolis dhe moderatore e natës, disa herë i rikujtoi audiencës rëndësinë e natës së poezisë në prag të 8 marsit, e cila organizohet tanimë tradicionalisht. Mbi 150 të pranishëm dëgjuan poezitë dhe u emocionuan edhe me muzikën nga ‘Dont listen to your neighbours’.
Meli Qena e nisi dhe e përfundoi mbrëmjen. Me leje nga vetë Ali Podrimja, Meli e solli poezinë ‘Unë, bija yte Kosovë’ – në versionin origjinal ‘Unë, biri yt Kosovë’, ndërsa e vazhdoi natën duke sjellë edhe poezi në gjuhën ruse, dhe magjinë e fjalëve të Rumit, shkruan KultPlus.
Secili prej të pranishmëve në skenë solli edhe tri poezi të tjera, nga dashuria për nënën, për fëmiun, për burrin, për gruan, për të vdekurit e për të gjallët. Edis Galushi lexoi edhe në gjuhën rome, ndërsa Izet Sarajlic erdhi përmes tij në gjuhën e tij amë.
Në skenë një poezi e lexoi edhe Ulrika Richardson nga Misioni i Kombeve të Bashkuara në Kosovë, derisa më pas secili prej poetëve, aktorëve e aktivistëve për të drejtat e njeriut solli poezi personale dhe poezi të poetëve të tjerë të njohur në vend dhe botërisht, shkruan KultPlus.
Shpëtim Selmani i ‘këndoi’ poezive e vjershave që nuk janë shkruar kurrë, ndërsa Sibel Halimi gjeneratave që pafajësisht janë me faj. Arbër Selmani solli tri poezi me motiv familjen, dashurinë dhe fenë, ndërsa Ardiana Rexhepi erdhi fuqishëm me sharmin prej aktoreje me poezi për gjuetarin e dashuruar. Qëndresa Kajtazi recitoi një poezi nga Majlinda Bregasi ndërsa në gjuhën angleze, Daniela Markaj solli poezi për fuqinë e gruas dhe zemrës së mirë të saj. /KultPlus.com
