Shkruan Arlinda Guma
Që disa prej akadamikëve shqiptarë, të cilët kanë hartuar fjalorin e gjuhës shqipe, mund të jenë keqtrajtuar pakëz në fëmijëri, për këtë nuk kam pikë dyshimi. Deri këtu nuk u vë faj.
Madje njeriu e krijon dhe një ndjenjë empatie. Por në rastin kur ata fillojnë dhe e keqtrajtojnë gjuhën shqipe me të njëjtat mënyra, këtu, pikërisht këtu, empatia ime merr arratinë. Ajo largohet në drejtim të paditur. Madje kërkon dhe azil politik në ndonjë shtet tjetër.
Po përse po i shkruaj këto?
Si autore e dy romaneve modestë, shpesh më takon rasti të konsultohem me ndonjë fjalë prej fjalorit të gjuhës shqipe. Kjo edhe për shkak se nuk u zë besë korrektorëve të shtëpive botuese. Dhe gjatë këtyre konsultimeve, kam lexuar thagma nga më të pabesueshmet. (E këtu nuk e kam fjalën për shumësin e fjalës “teatër”, i cili në fjalorin e ri është bërë “teatra”. Jo. Kjo është një idiotësi e madhe, e cila meriton një shkrim më vete.)
Dua të ndalem te mënyra se si shpjegohen fjalët në këtë fjalor.
Ja si shpjegohet fjala “snobizëm”:
Snobizëm-Prirje e ngulitur për të ndjekur mënyrën e jetesës, sjelljet dhe modën e një shtrese shoqërore që mendohet si më e lartë, më e zgjedhur, shije e sëmurë për t’i pëlqyer gjërat vetëm se janë të huaja e të stërholluara. Shembull-E bën për snobizëm.
Luajta vendit kur e lexova këtë. Nuk po u besoja syve. M’u duk sikur isha në një mbledhje partie, ku po bënin për ujë të ftohtë dikë që nuk ishte qethur si Kim Jongu.
“Shije e sëmurë për t’i pëlqyer gjërat, vetëm se janë të huaja e të stërholluara”? Kjo fjali më bënte cëëëzzzz në tru! Po me këtë shpjegim na dalin të sëmurë në shije gjithë kokat e mëdha të artit botëror, e me gjerë. Mendjet më të ndritura të njerëzimit kanë qenë të gjitha të stërholluara, duke filluar që me Platonin dhe kolegët e tij të antikitetit.
Dhe ai Diogjeni që dilte me kandil lart e poshtë për të kërkuar njeriun, s’qe i paktë! Kushedi sa “i sëmurë” ka qenë e nuk e paskeshim ditur! Tani po e kuptoj pse donte t’i shikonte nën dritën e kandilit imtësitë. Duhet të ketë qenë obskurantizmi i shijeve të tij “të sëmura”, që e bënte të bridhte rrugëve e të mos mblidhej në shtëpi si gjithë njerëzia me shije të shëndosha si ato të akademikëve që kanë hartuar këtë fjalor. Eh, mirë. Kishte nevojë për pak riedukim Diogjeni; vetëm një qethje flokësh zero dhe ca intervale të këndshme internimi do ta sillnin në vete.
Ndërsa Kafka, oh, Kafka duket fare i pashpresë nën dritën e një shpjegimi të tillë. Atë nuk do ta shpëtonte asgjë prej pushkatimit… Madje pa gjyq fare.
Kalojmë te thagma tjetër:
Lëshojkë-Grua e përdalë dhe e ndarë nga burri.
Mund t’i bëj një profil të tërë psikologjik personit që e ka shkruar këtë fjali. Duket se në mendjen e tij, grua e përdalë dhe e ndarë nga burri janë e njëjta gjë.
Mirëpo mua nuk më rezulton kështu. Njoh shumë gra të divorcuara që nuk janë aspak të përdala.
Çfarë mund të ndodhë në kokën e një nxënësi që e konsulton këtë fjalor një ditë të bukur?
Ky shpjegim lë diçka të pakëndshme në nëndergjegjen e lexuesit dhe kur ky i fundit qëllon të jetë i mitur dhe i paformuar ende, ai sugjestionon paragjykim për gratë e divorcuara.
E po sikur dhe nxënësi vetë t’i ketë prindërit të divorcuar? (Dukuri e shpeshtë në ditët e sotme.)
Të kuptohemi, në kohërat kur populli ynë ka krijuar këtë fjalë, gratë nuk kishin shumë të drejta. Por sot jetojmë në kohëra të tjera dhe është e tmerrshmre, më falni, është e llahtarshme fare, që vetë këta akademikë, pikësepari të kenë mendime kaq të mykura, dhe pikësëdyti t’i japin vetes të drejtë dhe t’i shkruajne ato nëpër fjalorë.
E kur paragjykime të tilla për gratë i kanë akademikët, përfytyro se sa e si, duhet t’i ketë ai tipi që përtyp gjithë ditën fara luledielli.
Nëse këto të ashtuquajtura “lëshojka” u kanë nxirë jetën akademikëve tanë, këta të fundit le të bëjnë një terapi grupi ku t’i numërojnë një për një të gjitha frustrimet e tyre, por jo t’i shkruajnë ato nëpër fjalorë. Aty duhet të jenë të matur e të kujdesshëm, sepse breza të tërë ndikohen e sakatohen njëherë e mirë nga ato shpjegime.
E ç’mund të them më?
Po ndoshta kjo është dukuri normale në një vend si ky i yni, ku politikanët vishen me kostume firmato dhe akademikët, me benevrekë./ KultPlus.com
