artisti Driton Hajredini

Era Berisha

Muret e shumta dyngjyrëshe të Galerisë Kombëtare të Kosovës kanë përthekuar një numër të konsiderueshëm të pikturave të cilat ishin të vendosura në një mënyrë tejet të veçantë, asisoj që të shënohet suksesshëm edicioni i 14-të i Bienales Ndërkombëtare “Çmimi Muslim Mulliqi”. Nga cepi në cep, u vë dukshëm në syrin e audiencës, që pikturat i përkasin një niveli krejtësisht ndryshe nga e zakonshmja. Gjendjet e ndryshme, atmosfera lirshëm e interpretuar dhe teknika të llojllojshme, ishin disa nga elementet që këtë ekspozitë e bënin të admirohej nga gjithsecili, shkruan KultPlus.

Në ceremoninë e hapjes solemne të ekspozitës, kuratorja Alisa Gojani e mori fjalën fillimisht për të falënderuar të pranishmit për pjesëmarrjen dhe tutje ajo shprehi kënaqësinë e saj për punën e palodhshme të stafit.

Tutje, një nga kuratorët e ekspozitës, Raimund Stecker, tregoi konceptin e kësaj ekspozite si dhe falënderoi ekipin e GKK-së për punën.

“Përshëndetje të gjithëve. Kërkoj falje që nuk e flas gjuhën tuaj të bukur. Do të doja shumë që ta flisja por fatkeqësisht flas pak anglisht dhe ndonjëherë edhe gjermanisht. Ju falënderoj fillimisht për ftesën. Dua të them vetëm disa fjalë. Ideja e shfaqjes ka qenë sjellja e artistëve nga jashtë në Prishtinë, asisoj që artistët të takohen së bashku. Ajo se çka bëmë ne është të njohim të gjithë popujt nga të cilët vinë këta artistë që janë këtu sonte. Ajo se çka politikanët nuk e kuptojnë është se individët po punojnë gjithmonë bashkë, shumë mirë, pa kufij mes tyre. Dua të ju falënderoj për punën e juaj dhe dua të falënderoj ekipin e Galerisë. Shpresoj që kjo Galeri të zgjerohet akoma më shumë”, thotë Stecker.

Në këtë përbërje të jurisë qenë: Ivana Vaseva, Ardian Isufi dhe Raino Isto. Sonte, fjalën e mori profesori në Universitetin e Arteve të Tiranës, Ardian Isufi.

“Së pari ju falënderojmë shumë për ftesën. Së dyti doja të thosha që kjo nuk është thjesht një ekspozitë, por është një ndërhyrje artistike alternative me një frymë goxha bashkëkohore. Më vjen mirë që edhe Prishtina ashtu si vendet tona shqipfolëse, ka gjithë kohës një lloj dëshire që shqiptarët në tërësi të jemi pjesë e rëndësishme e sistemit të artit bashkëkohor, andaj në këtë kontekst dua të uroj edhe kuratorin por edhe Galerinë e stafin. Ne së bashku patëm një diskutim shumë konstruktiv për të përzgjedhur më të mirin ndër më të mirët. Në mënyrë unanime ramë në një konkluzion të përbashkët dhe vendimi ynë nuk do të thotë që është një mendim i cili i shkon vetëm çmimit, por thjesht jep një avantazh artistit apo krijimtarisë së artistit. Në këtë kontekst, së bashku menduam që vepra e Driton Hajredinit të jetë vepra fituese”, shpalos ai.

Ai tutje shpjegoi arsyen për zgjedhjen e veprës së piktorit Driton Hajredini, si fituese të këtij edicioni.

“Absolucion – dialog në errësirë, pasqyron në mënyrë më koncize raportin ndërmjet konteksteve politike, kombëtare dhe ndërkombëtare, si dhe domosdoshmërinë e lirisë së lëvizjes nëpër këto kontekste. Ajo merr formën e një rrëfimi duke i dhënë një zë, një eksperience specifike personale të të qenurit i bllokuar brenda kufijve kombëtare, ndërsa njëkohësisht shpreh një dëshirë universale për të dëshpëruar, për t’u shpëtuar, për t’u shfajësuar.”

“E kemi lënë shumë të hapur tekstin, sepse edhe vepra është shumë e hapur sepse ka shumë kontekste dhe nëntekste. Gjithashtu, është një vepër që frymëzon një reflektim të thellë mbi politikën globale dhe mënyrën se si rrjetet e pushtetit kufizojnë jetën dhe shpirtrat e njerëzve”, përfundon Isufi.

Ndërsa, hulumtuesja dhe kuratorja, Ivana Vaseva fjalimin e njëjtë të profesorit Isufi, e realizoi edhe në gjuhën angleze.

Para se edhe fituesi të merrte fjalën, atij iu dhurua çmimi “Çmimi Muslim Mulliqi”. Piktori Driton Hajredini, i emocionuar, tregoi se kjo ishte hera e dhjetë që ai po konkurronte në këtë bienale.

Pas këtyre fjalimeve, të pranishmit që ishin në një numër tejet të madh, po hynin brenda dalëngadalë. Në drejtim të katit përdhese apo të dytë, sytë e publikut po akumulonin energjinë e paparë që pikturat, instalacionet, video-instalacionet dhe veprat e tjera portretizonin. Ajo se çka vlen të theksohet qe edhe koncepti kuratorial i jashtëzakonshëm nga Christian Mosar dhe Raimund Stecker, që i dha Galerisë një pamje të rrallë, të pakrahasueshme.

Me dimensione të ndryshme, me tema e motive tejet kontraste ndërmjet vete, me teknika diversive dhe me një komunikim unik, veprat hijeshonin shpirtrat e pranishëm. Njashtu si titulli kuratorial “Gjest respekti, re-tro-spektivë, ri-shikimi, ri-kthimi, re-spekti, ri-spekulimi, re-spektakular”, ekspozita shpalosi bërthamën e mesazhit që “piktura ka të ardhmen më të madhe”. Nëpërmjet retrospektivës, audienca u vë ballë me këto pamje që asnjëherë nuk do t’i harrojnë. Qëllimi që kjo bienale të jetë e qëndrueshme historikisht në të ardhmen, padyshim që është arritur.

Kujtojmë që artistët pjesëmarrës qenë: Bianca Baierl, Artan Balaj, Heinz Baumüller. Ralf Fritz Berger, Ben Greber & Bram Kuypers, Jojo Gronostay, Clegg & Guttmann, Avdi Hajdari, Driton Hajredini, Bardh-I (rafet) Jonuzi-T, Majlinda Kelmendi, Filip Markiewicz, Faton Mazreku, Agron Mulliqi, Pasha Rafiy, Yvonne Roeb, Titus Schade, Eric Schumacher, Junior Toscanelli, Gan Erdene Tsend, Laureta Vogliqi, Kristin Wenzel, QazimXhylani, Alket Zeqiri, dhe Lulzim Zeqiri.

Ndërkaq, ekspozita do të qëndrojë e hapur deri më 26 shkurt 2023. / KultPlus.com

Afro 31 vepra artistike frymuan mbrëmë në hapësirën e Galerisë Kombëtare të Kosovës me rastin e hapjes së ekspozitës “Dialog në errësirë – Dialogue in the dark” së artistit Driton Hajredini. Kuruar nga Shkëlzen Maliqi, ekspozita solli para publikut një numër të madh të veprave aq bukur të realizuara të cilat me inkuadrimin e katër videove, një fotografie dhe instalacionit, artisti ka arritur të prekë çdo medium të mundshëm të shprehjes, shkruan KultPlus.

Të pranishmit mbushën vendin me prezencën e tyre dhe me sy të cilët vazhdimisht kërkonin pikturë pas pikture. Kati i parë i Galerisë mblodhi rreth vetes në një numër të madh artistësh të cilët admironin nga larg pikturat si: “Andërr artistike”, “Më fal Magritte”, “Më fal Fontana”, “Martesa”, “Punë e madhe!”, “Hapësirë reklamimi”, “Energjia”, “Sorry Polke”, “Andërr” dhe “Zgjom para se të shkosh”, të cilat erdhën fuqishëm në ngjyra të lehta e mjaft të larmishme, por pati edhe nga ato të cilat të bënin të shikosh pak minuta më shumë se zakonisht.

Ndërkaq, artisti ekspozitën e nis me pyetjen “Hello, is anybody out there?”, për të vazhduar me pikturat e përngjashme nga madhësia që janë të titulluara si: “Uncle Hari”, “Uncle Cinto”, “Uncle Rene”, “Aunt Catherine”dhe “Uncle Edi”, si një hyrje për të futur publikun brenda një pikëpyetje por që njëkohësisht është cilësuar si një ikonografi tallëse e Hajredinit për të spikatur rolin e kuratorëve në artin bashkëkohor.

Po ashtu, instalacioni “Kush e vrau pikturën?”, e vendosur në njërin nga qoshet e hapësirës, spikati pikërisht një skenë krimi ku ideja e vrasjes është shfaqur po njëlloj si nga policia hetuese. Shiriti i cili ndalon qasjen e personave brenda, pothuajse portretizoi botën e shoqërisë tonë, duke u shndërruar kështu në një mesazh tejet interesant pasi që përgjigjen e mbante secili person që u vu mbrëmë para këtij instalacioni.

Ndërsa, në katin e dytë të GKK-së, fotoja e vetme që përballet me publikun është e titulluar “Ju betohem se jam Piktor”, e që në foto paraqitet vetë artisti, për të vazhduar me ciklin e tij të njohur, atë të valixheve. Të pozicionuara në mënyrë ta mahnitshme ku ndriçimi i posaçëm binte pingul mbi to, pikturat e dimensioneve të ndryshme u gjallëruan nga errësira që i përthekonte të pranishmit e nga vëmendja e shumtë që morën ato mbrëmë. Nga ngjyrat e bukur të errëta, pikturat në thelb shpërfaqnin shpresë, pritje, ikje, investime e ndoshta dhe udhëtime, por që në krye kishin secila nga një korb. Me gjithsej 13 piktura të këtij kuadri, artisti Hajredini na përafron me idenë se një mur po rritet, por se cili do të jetë ai mur, ai nuk e zbulon, por lë që publiku të jetë ai i cili komunikon me këto piktura.

Përgjatë mureve të Galerisë Kombëtare të Kosovës, artisti Hajredini arrin që të tregojë diçka, qoftë përmes veprave të njohura të artit, cikleve të ndryshme të shpërfaqura, instalacionit, fotografisë, apo edhe katër videove si “Mëkati”, “Diku në Prishtinë”, “Për milionerët” dhe “Sindroma Abramovic”, të cilat ngërthejnë në vete një histori të vetë artistit që vendos ta shpalos. Dilema se a është një mëkat që të lindësh si shqiptar në Kosovë, fuqia e komercialitetit, lufta në Kosovë si dhe performanca e artistes Marina Abramovic, ishin këto temat që u shtjelluan nëpër këto video.

Për të treguar rreth idesë për të sjell këtë ekspozitë si dhe konceptit të saj, për KultPlus foli artisti Driton Hajredini.

“Ideja për të ekspozuar gjithmonë është aktuale se artisti punon për të treguar diçka, sidomos që nga shekulli 14-të, artisti është ai i cili pa e pasur dikë prapa, pa mbështetje, dëshiron që shikuesit t’i tregojë diçka. Unë aplikova për një ekspozitë personale dhe u pranova, andaj dhe gjithçka shkoi mirë. Puna në këtë ekspozitë zgjati për dy muaj për të shfaqur 14 piktura me valixhe lart dhe 17 punime në katin e poshtëm. Faktikisht, janë tri cikle të punimeve”, thotë Hajredini.

Sipas tij, ëndrra e tij ishte që valixhet të prezantohen në mënyrë muzeale, pra të jetë errësirë në mes punimeve por të shihet vetëm piktura.

“Piktura më e veçantë për mua do të ishte piktura “Run family run”, një valixhe e hapur me fotografi të familjes time për arsye se unë sa isha në Gjermani, familja ime ishte e zhvendosur. Pas luftës, pas pyetjes time të parë “A është vrarë dikush?”, pyetja e dytë ishte “A kanë shpëtu fotografitë?”. Nëse do të digjeshin ato, pra dhe historia jonë do të mbaronte”, përfundon ai.

Ndërsa, piktorja Zake Prelvukaj për KultPlus tha se Dritoni është një artisti i cili shprehjet e tij artistike gjithmonë vinë guximshëm në secilin medium që ai përdor.

“Dritoni është një artist serioz i cili nuk paraqitet shpeshherë në ekspozita, mirëpo të menduarit e ka atë absorbimin e tij ndër kohë, të cilën e përmbledh siç e ka bërë me këtë ekspozitë. Ai vërtetë di të dialogojë dhe ky dialog në errësirë që e ka zgjedhë është ajo që flet shumë sepse shumë dialogë në errësirë domosdo ndodhin për të shpëtuar botën. Dritoni me shprehje artistike gjithmonë ka qenë i guximshëm në çdo medium që ka përdorur”, thotë Prelvukaj.

Sipas saj, Dritoni është një artist që ka pasuruar edhe fondin e përgjithshëm kosovar të arteve dhe kudo që shkon paraqitet me njëfarë arti inteligjent që ndoshta dikush nuk mund as ta lexojë.