Sot janë bërë 132 vjet pa poetin francez, Artur Rembo.
Artur Rembo, i konsideruar si mishërimi i poetit të mallkuar, lindi në Sharlevill, më 1854 në një familje tipike borgjeze (ku nuk e ndjeu ngrohtësinë e babait, që e kishte lënë familjen prej shumë kohësh, as dashurinë e nënës, të akullt dhe tirane). I edukuar në familje dhe në shkollë sipas skemave tradicionale, shkëlqeu për zhvillimin e jashtëzakonshëm intelektual, duke krijuar vargje qysh në moshën dhjetë vjeçare ; kur ishte 16 vjeç ai i refuzon, papritmas, të gjitha skemat me të cilat ishte edukuar, u arratis disa herë nga shtëpia, filloi vagabondazhin e tij: përjetoi eksperienca të gjithfarëllojshme, përfshirë këtu edhe alkoolin, drogën dhe burgun.
Refuzoi t’i rikthehej shkollës dhe, gjatë njërës prej arratisjeve të tij më të fundme, zë miqësi me Pol Vërlenin, miqësi që do të ishte vendimtare në stimulimin e kreativitetit të jashtëzakonshëm të poetit adoleshent. U përpoq t’i shkonte pas në Paris ku, me rënien e perandorisë së Napoleonit III, në pushtet ishte Komuna. Pikërisht më 1870 mori jetë edhe aventura letrare e këtij “endacaku” (që filloi të krijojë duke imituar Hugoin dhe parnesianët), një aventurë që zgjati plot pesë vjet. Pikërisht gjatë kësaj kohe ai shkroi të gjithë veprat e tij më të rëndësishme. Korri sukses të madh midis poetëve simbolistë të ambientit intelektual të Parisit. Por ky sukses do të ishte jetëshkurtër dhe shumë shpejt Rembo e pa veten të injoruar dhe shpërfillur.
Më 1872 i dha fund “pushimeve” të tij pariziane dhe u rikthye në Sharlevill. Mirëpo as këtu nuk gjeti përkrahje dhe mirëkuptim. Gjithsesi, vazhdonte të frekuentohej me Vërlenin, të cilin e shoqëroi edhe në Londër e më pas në Bruksel, ku shkruajti një pjesë të “Ndriçimeve”, si dhe “Një stinë e tmerrshme” (1873). Vërlen i dha fund lidhjes së tyre më 1873, duke i dhënë fund jetës me një plumb pistolete.
Rembo braktis poezinë (pasi kishte asgjësuar sa kishte pasur nga gjithë sa kishte shkruar) dhe i jepet një jete të mbushur me aventura të ndryshme. Kjo jetë e sheh fillimisht mësues në Londër më 1874, doker në portin e Marsejës më 1875, mercenar në Indinë holandeze dhe dezertor më 1876, pjesëtar të një trupe cirku më 1877, mjeshtër në Qipro më 1878. Së fundi, më 1880 stabilizohet si tregtar në Abisini. Gjatë kësaj periudhe, poeti tjetër, Vërleni, duke menduar se Rembo ka vdekur, publikon vëllimin e tij “Ndriçimet”, më 1886. Më 1891, Rembo rikthehet në Francë për t’iu nënshtruar kurimeve mjekësore për një tumor në gju, për shkak të të cilit edhe vdiq disa vjet më vonë.
Periudha e parë e adoleshencës mund të përmblidhet me tregimin e arratisjeve nga Sharlevill, rebelimet e tij, me varavingot e gjata dhe ekzaltuese nëpër fusha, me shkrime nga më dëshpërueset: nga librat e shkollës tek ato të udhëtimeve e deri tek librat e alkimisë dhe ato enigmatikë. Poezitë e shkruara në këtë periudhë janë në kërkim të një forme poetike; lëkundet midis imitimeve parnesiane dhe atyre të Viktor Hygosë. Vargjet e tij shprehin harenë dhe ekzaltimin e një udhëtari vetmitar, emocionet e para sentimentale, fuqinë e tij imagjinuese, ironinë therëse për jetën meskine të borgjezisë së Sharlevill-it.
Rembo, poeti “vizionar”, kërkon të rinovojë poezinë dhe, me zjarrin djaloshar, bëri një revolucion rrënjësor të të gjithë retorikës paraardhëse, duke hequr dorë deri edhe nga Baudelaire-duke vlerësuar çdo gjë sipas këndvështrimit të tij të ri artistik, e përderisa nuk i kishte mbetur më asnjë mjet që nuk ishte i falsifikuar, nuk besoi tjetër veçse tek ndjesitë e tij. Shpiku kështu poezinë e ndjenjës, duke kthyer në poezi atë që mund të quhet gjendja psikologjike nga e cila lindin ato, pa asnjë ndërhyrje të jashtme. Mendimit origjinal i korrespondonte një gjuhë dhe një ritëm i njëjtë që mvishte gjithçka : profume, tinguj dhe ngjyra. Rembo u gjend kësisoj në skajin më ekstrem të të gjitha rrymave letrare dhe poetike, skaj ku as simbolistët dhe as surrealistët mundën ta ndiqnin. Rembo nuk pati dishepuj dhe as imitues, pikërisht për këtë është konsideruar atëherë ashtu si edhe sot si pikënisja e çdo lloj rryme poetike.
Poezia e Rembo
Poezia e Rembo prish çdo lidhje logjike tradicionale, ajo shkatërron kategoritë (të kohës dhe hapësirës, të shkakut dhe të efektit) që për shekuj kishin vënë rregull në poezi. Fjala tashmë nuk është më vetëm një mjet komunikimi por ajo ka detyrën që të ndjellë një botë krejtësisht tjetër, fantastike.
“Një periudhë në ferr” (1873) është një lloj ditari autobiografik i shkruar në një atmosferë demoniake në të cilën momentet kryesore të jetës: fëmijëria, urrejtje-dashuria për nënën, vetmia, degradimi social, transfigurohen nëpër simbolizme të magjisë, të urrejtjes, të parandjenjës.
Tek “Ndriçimet”, shkruar më 1874 e të publikuara më pas nga Vërlen, poeti përpiqet të bëjë të mundur “përmbysjen e senseve” nëpërmjet përbërjesh të shkurtra poetike në të cilat shpërfaqen halucinacione, impresione të rrufeshme, tentativa për pasqyrime të reja. Shfaqet një model i ri poeti, poeti-depërtues që i kundërvihet modelit të poetit civil, poetit-shkrimtar; poeti-depërtues i nëpërkëmb institucionet, vlerat dhe moralin e deriatëhershëm, hidhet i tëri në krahët çrregullsisë më të çmendur të ndjenjave.
Poeti “Depërtues”
Parabola e Rembo merr jetë më 1870 me përmbledhjen Poezitë e Para, por qysh vitin pasardhës ai i mohon këto vargje dhe rekomandon mikun e tij Pol Demeni t’i djegë ato. Nga ana e tij Demeni i dërgon më ’71 një letër në të cilën vë në dukje estetikën e re të “poetit depërtues”: “Unë them se është e nevojshme të jemi depërtues, ne duhet të jemi depërtues. Poeti bëhet depërtues nëpërmjet një çrregullsie të gjatë, të pafundtë, të kujdesshme të të gjitha senseve. Në të gjitha format e dashurisë, të vuajtjeve, të çmendurive kërko vetveten, derdh në vetvete të gjitha helmet e mundshme në mënyrë që të korrësh më të mirën. Tortura e parrëfyeshme në të cilën nevojitet një besim i madh, një forcë e jashtëzakonshme mbinjerëzore, në të cilën je një i sëmurë i pashërueshëm, mes të gjithëve krimineli më i madh, i mallkuari më i madh është i Dituri Suprem! Gjithçka pra mund të ndodhë në të Panjohshmen…”
Në këtë letë Rembo gjen perspektiva të reja poetike, në drejtim të simbolistikës dhe surrealizmit: poezia duhet të zhvillohet nëpërmjet imazheve që nuk kanë aspak ndërmend të shprehin koncepte, por që janë vetë ato koncepte, një ide kjo që e kishte konkretizuar qysh me poemthin Varka si dhe në sonetin Vokale, të shkruara në fillim të vitit 1871. Në poemthin Varka, nëpërmjet një udhëtimi simbolik me një varkëz fantazëm, ai flet për vetë jetën e tij, për nevojën e tij për të shkuar në kërkim të së panjohshmes, për domosdoshmërinë e tij për të hyrë në misterin universal; në sonetin Vokale, ai shpështjell një rrjet të dendur ngjashmërish midis tingujve dhe ngjyrave, duke mbërritur në përfundimin e guximshëm për kohën, që si tingujt ashtu edhe ngjyrat çlirohen nëpërmjet një procesi të ngjeshur sindetik.
Marramendjet e poetit, të shprehura nëpërmjet imazheve haluçinante, në një prozë të çliruar prej çdo logjike dhe kontrolli racional, janë të përmbledhura në veprën Ndriçimet, vepër e cila përfaqëson etapën e fundit poetike të Rembo; kjo është një vepër që pa dritën e diellit në vitin 1886, falë poetit tjetër Vërlen, dhe për një kohë të gjatë e konsideruar gabimisht si një pjesë e veprës tjetër të madhe të Rembo “Një periudhë në Ferr”. Kjo vepër e shtyn Rembo drejt përfundimeve ekstreme të përafrisë me shkrimtarinë bodleiriane, me një gjuhë krejtësisht të re, muzikale deri në magji, të mbushur me ngjyrime, tinguj dhe aroma haluçinacionesh sugjestive dhe metaforash të spikatura. / KultPlus.com
