Unë, biri yt, Kosovë t’i njoh dëshirat e heshtura, t’i njoh ëndrrat, erërat e fjetura me shekuj, t’i njoh vuatjet, gëzimet, vdekjet, t’i njoh lindjet e bardha, caqet e tuka të kulluara; ta di gjakun që të vlon në gji, dallgën kur të rrahë netëve t’pagjumta e të shpërthej do si vullkan:- më mirë se kushdo tjetër të njoh, Kosovë. Unë biri yt.
A thua çka e shtyu Ali Podrimjen të shkruaj poezinë “Unë biri yt Kosovë”?
A thua për të shprehë ndjenjën e thellë të lidhjes dhe përkushtimit ndaj Kosovës?
Apo për të përshkruar një lidhje të ngushtë në mes vetvetes dhe vendit të tij, duke theksuar se ai është “biri yt, Kosovë.” ?
A thua që të shprehë përmes fjalëve të poezisë, se e ka njohur historinë dhe trashëgiminë e Kosovës, duke përfshirë vuajtjet dhe gëzimet e saj?
A thua për të treguar se ai njeh thellësisht Kosovën, duke e parë edhe në ëndrrat dhe erërat e heshtura?
A thua për të treguar se ai ka njohur vuajtjet dhe vdekjet që Kosova ka përjetuar, por që gjithashtu ka parë edhe lindjet dhe çaqet e saj të kulluara?
A thua për të na treguar se ai ndihet si një pjesë e gjakut dhe dallgës së Kosovës, dhe është gati të shpërthejë si një vullkan për këtë vend të tij të dashur?
A thua për të na falë poezinë “Unë biri yt Kosovë” e cila shpreh një ndjenjë të fortë identiteti kombëtar dhe përkushtimi ndaj Kosovës, dhe është një kujtim i bukur për poetin Ali Podrimja dhe ndjenjat e tij për vendin e tij të lindjes?
Po të ishte sot gjallë poeti a thua si do t’i fliste Kosovës së tij dhe Kosovës sonë, dhe a do të ishte poeti i saj dhe poeti ynë?
Eh, nuk është lehtë t’i thuhet Kosovës “jam biri yt”!?!?! / KultPlus.com
Autori i njohur me origjinë çeke, Milan Kundera, figura letrare më e rëndësishme dhe më me ndikim e shekullit të 20-të, lindi më 1 prill 1929, në Brno, Çekosllovaki (tani Republika Çeke). Veprat e Kunderës, të cilat janë përkthyer në shumë gjuhë e edhe në gjuhën shqipe, përfshijnë romane, ese dhe drama.
Shkrimi i Kunderës karakterizohet nga thellësia e tij intelektuale, nga refleksioni filozofik dhe nga eksplorimi i ekzistencës njerëzore. Kundera është i njohur për aftësinë e tij për të endur së bashku narrative të ndërlikuara duke u thelluar në tema të tilla si dashuria, identiteti, kujtesa, politika dhe ndikimi i historisë tek individët dhe shoqëria. Kundera shpesh në veprat e tij ndërthur elemente të realizmit, të surrealizmit dhe të ekzistencializmit, duke krijuar një përvojë leximi unike dhe inspiruese e duke e cytur lexuesin drejt mendimit të thellë.
Disa nga veprat më të shquara të Milan Kunderës përfshijnë “Shakaja” (1967), romani i tij i parë që në mënyrë të përimëtuar kritikon regjimin komunist në Çekosllovaki, dhe “Lehtësia e padurueshme e qenies” (1984), një roman që eksploron kompleksitetin e marrëdhënieve, të dashurisë dhe të lirisë në sfondin e Pranverës së Pragës së vitit 1968. Vepra të tjera domethënëse të ardhura nga Kundera përfshijnë “Libri i të qeshurit dhe harresës” (1979), “Pavdekësia” (1990), dhe “Injoranca” (2000).
Arritjet letrare të Kunderës i kanë sjellë atij vlerësim ndërkombëtar dhe çmime të shumta, duke përfshirë Çmimin Jerusalem për Lirinë e Individit në Shoqëri dhe Çmimin Shtetëror Austriak për Letërsinë Evropiane. Veprat e tij vazhdojnë të studiohen, të lavdërohen dhe të vlerësohen nga lexuesit në mbarë botën për mesazhet e tyre të thella rreth gjendjes njerëzore, dhe rreth risisë së tyre stilistike.
Që nga 1981, kur u bë një shtetas francez i natyralizuar, Milan Kundera shkroi kryesisht në frëngjisht, megjithëse veprat e tij të mëparshme fillimisht i shkroi në çekisht. Kontributet e tij në letërsi kanë lënë gjurmë të pashlyeshme dhe veprat e tij vazhdojnë të frymëzojnë lexuesit po edhe shkrimtarët.
Lajmi për ndarjen nga jeta të Milan Kunderës është një humbje e pazëvendësueshme për mbarë botën e letërsisë. Autori vizionar që kapi thelbin e përvojës njerëzore me thellësi dhe me nuanca të pashoqe. Nëpërmjet rrëfimit të tij mjeshtëror dhe mendimeve filozofike, ai i ftoi lexuesit në një mbretëri ku kufijtë e realitetit dhe imagjinatës mjegulloheshin, duke sfiduar perceptimet dhe duke provokuar një refleksion të thellë të të menduarit.
Veprat e Kunderës, të tilla si “Lehtësia e padurueshme e qenies” dhe “Libri i të qeshurit dhe harresës,” do të vazhdojë të kenë jehonë për brezat që do të vijnë. Aftësia e tij për të ndërthurur ngjarjet historike me rrëfimet thellësisht personale demonstroi një kuptim të mprehtë të kompleksitetit të ekzistencës njerëzore. Eksplorimi i Kunderës së temave si dashuria, identiteti dhe pesha e historisë e bënë atë një ndriçues të vërtetë të letërsisë moderne.
Ajo që e dallonte Kunderën ishte jo vetëm mjeshtëria e tij letrare, por edhe përkushtimi i tij i palëkundur ndaj fjalës së shkruar. Zëri i tij i veçantë, i karakterizuar nga proza poetike dhe thellësia intelektuale, frymëzoi shkrimtarë të panumërt dhe pasuroi peizazhin letrar gjithëbotëror. Ndikimi i Kunderës shtrihej shumë përtej veprave të tij, duke depërtuar në veprat e të tjerëve dhe duke formësuar diskursin letrar të kohës së tij.
Në vdekjen e Kunderës, dashamirët e artit letrar vajtojnë për humbjen e një gjiganti letrar, fjalët e të cilit i kapërcyen kufijtë dhe i bashkuan njerëzit përmes përvojës së përbashkët të rrëfimit. Largimi i tij lë një zbrazëti në botën letrare që do të jetë e vështirë të plotësohet. Megjithatë, dashamirët e artit letrar mund të gjejnë ngushëllim në faktin se trashëgimia e Kunderës jeton përmes shkrimeve të tij të përjetshme, të cilat do të vazhdojnë të magjepsin dhe të ndriçojnë lexuesit për vitet në vijim.
Ndikimi i Milan Kunderës në letërsi është i pamatshëm dhe mungesa e tij do të ndihet thellë. Le të kremtojmë kontributin e tij të jashtëzakonshëm në botën e letrave dhe të nderojmë kujtimin e tij duke e ruajtur dhe duke e vlerësuar urtësinë e thellë që ai dha përmes punës së tij të jashtëzakonshme. / KultPlus.com
Ilir Muharremi (1983) tashmë me kontributin e tij prej shkrimtari gjithnjë e më shumë po lë gjurmë në shkrimtarinë tonë Shqiptare me krijimet letrare: në dramë, romane, poezi, kritikë dhe monografi. Prandaj, në saje të të gjitha këtyre prurjeve të tij, ku shquhet intuita e tij prej krijuesi të veçantë, tashmë kur shpërblimet e njëpasnjëshme arsyetojnë për të arriturat në krijimtarinë e tij të shumanshme, emri i Ilir Muharremit lakohet në vazhdimësi, duke e radhitur në kolanën e krijuesve më të afirmuar tek ne në Kosovë e më gjerë, çka jep për t’u kuptuar dhe shpresuar se nga ky krijues priten rezultate edhe më të shumta dhe më të gjithanshme, meqë deri më tash ka bërë emër pothuajse në të gjitha zhanret letrare, ku shkrimtaria e tij merr përmasa më të gjëra.
Në këtë rast, duke bërë fjalë për opusin letrar të Ilir Muharremit, lypset që t’i zëmë ngoje të gjitha veprat e tij të botuara tek ne: dramat (Van Goghu kosovar, Unë me veten, Kafeneja, Thyerja); romanet (Psyeho I, Psyeho II, Ti); poezi (Djalli në qytetin tim, Dera e fundit e çmendurisë); kritikë (Moskuptimet) dhe monografi (Dramat, shfaqjet dhe pikturat).
Duke e marrë për bazë moshën e këtij krijuesi dyzetvjeçar jep për të kuptuar se kemi të bëjmë me një krijues të gjithanshëm dhe të veçantë, meqë veprat e tij (deri më tash 10 sosh) janë krijime të zhanreve të ndryshme, ku shquhet talenti i tyre prej krijuesi të njëmendët, meqë secila syresh arriti që të zgjojë kureshtjen e kritikës letrare, ku edhe u vlerësuan me çmime të shumta. Kjo, po ashtu, jep për t’u kuptuar se Ilir Muharremi ka sens, përgatitje profesionale dhe intuitë prej krijuesi të përkushtuar. Prandaj, pikërisht për këto prurje letrare, nga viti në vit, shpërblimet adresohen në emeër të këtij krijuesi i cili aktin e krijimit e ka kuptuar më për së mbari, gjë që krijimtarinë e tij të begatë e ka shpërfaqur pothuajse në të gjitha zhanret letrare. Në këtë rast përqendrimi ynë do të vihet në pah vetëm me krijimtarinë dramatike, pikërisht për dramën “THYERJA”.
Drama “THYERJA”, e autorit tashmë të afirmuar Ilir Muharremi, SHB “Lena”, Prishtinë, 2023, vjen pas dy dramave të lartpërmendura, krahas veprave të tjera në poezi, prozë e shkrimeve diskursive të botuara tek ne në Kosovë, që nga viti 1996 e tëhu.
Krijuesi Ilir Muharremi, profesor universitar, përkatësisht në Fakultetin e Edukimit si dhe në Fakultetin e Arteve, po ashtu në Prishtinë, i shpërblyer sa e sa herë me sa e sa shpërblime, më shumë se në cilindo zhanër letrar, siç duket talenti i tij shquhet në dramarturgji, gjini kjo e cila e tërhoqi dhe e bëri për vete, duke dhënë kontributin e tij në artin skenik, tashmë edhe në dramën “THYERJA”, vepër kjo që u mirëprit nga lexuesit e që do të pëlqehet edhe nga shikuesit, herëdokur që të vëhet në skenë.
Drama “THYERJA”, e autorit Ilir Muharremi, me recensentët prof. dr. Haqif Mulliqi dhe prof. dr. Hazir Sh. Haziri (njerëz autoritativë në fushën e dramaturgjisë), tashmë edhe më shumë po e dëshmon pohimin e kritikës letrare se ky krijues, gjithnjë e më i përgatitur po shpërfaqet para lexuesve me vepra të tilla të arrira si drama për të cilën do të shpërfaqim bindjet tona.
Që në fillim të mbarështrimit të kësaj teme kemi theksuar se ky autor me krijimet e deritashme të tij u dëshmua për talentin që ka , meqë shkrimtaria e Ilirit mori përmasa të gjera falë prurjeve të tij letrare në zhanreve të ndryshme, për çka edhe mori sa e sa shpërblime të njëpasnjëshme, në poezi, prozë dhe dramë. Prandaj, pohimi ynë është përqëndruar në të dhënat kritikës letrae, dhënë autorit tonë, tanimë që ka bërë emër, falë kontributit të tij letrar.
Autori i dramës”THYERJA” (Ilir Muharremi) strukturimin e kësaj vepreje letrare e konceptoi në katër akte skenike: akti i parë nisi me gjashtë skena, akti i dytë me pesë skena, akti i tretë me pesëmbëdhjetë skena dhe akti i katërt dhe i fundit me dhjetë skena.
Kjo do të thotë se brendapërbrenda këtyre katër akteve (lexuesi e më vonë shikuesi do të ballafaqohet me 36 (tridhjetë e gjashtë) skena me personazhe: Dana, Anabla, Bella, Cece, Indis, Niki, Asenga, Polici 1, Polici 2, Ronnie.
Në këtë rast, vlen për t’u theksuar pohimi i autorit, i cili vë në dukje në fillim të fillimit thënien: “…bazuar në ngjarje të vërtetë” u hartua dhe u mbarshtua kjo dramë, e cila ngërthen në vete thyerjet ( në këtë rast një thyerje) që ka ndodhur tek ne (pse jo edhe diku tjetër…) në cilindo mjedis shoqëror, ku fenomeni i thyerjes shenjohet nga autori i dramës, duke i tipizuar personazhet e kohës sonë në të cilën edhe ne po e përjetojmë.
Po ashtu, vlen të theksohen edhe dy veçanti: e para nga Kintia Muharremi, e bija e autorit, e cila pohon “E dua babin shumë” dhe pohimi i Bella Wates ”Babi im është hero”-thënie gnomatike që jepen nga dy vajza, të cilat shprehin dashurinë e pakufishme për etërit e tyre, ku e para thotë se babain e saj e do shumë, kurse e dyta e shpall hero. Prandaj, lexuesi e më vonë shikuesi i shfaqjes së dramës do të shohë e përjetojë dy dashuritë e paskajshme për etërit (baballarët) e tyre edhe në trazirat e kohës kur edhe ndodhin thyerjet siç paraqet thyerjen në dramën “THYERJEN”, në rastin e pikërishëm autori Ilir Muharremi. Prandaj, të shkruhet për thyerjet që kanë ndodhur nuk është diç e vështirë, meqë autori këtë e ka pasqyruar bindshëm, duke bërë tipizimin e personazheve sipas karaktereve të tyre në situata tejet dramatike.
Pra, drama “THYERJET” është një pasqyrë identifikuese e ngjarjeve të ditëve të sotme, ku ndodhin sa e sa të papritura, në këtë katrahurë të jetës sonë bashkëkohore./ KultPlus.com
Vështrim i Atdhe Hykollit për romanin “TI” të Ilir Muharremit
Emri i Ilir Muharremit ka vite qysh se lakohet në mjediset tona, ku flitet e shkruhet, për veprat letrare, sidomos kohëve të fundit, ku emrat e krijuesve të rinj po shtohen dita-ditës. Është ky një krijues i kësaj plejade të të rinjve, i cili me vlerat e njëmendta, të mirëfillta, falë intuitës së tij po lë gjurmë në disa zhanre të krijimtarisë letrare, posaçërisht në fahun e romanit. Pikërisht romani i tij “Psycho” është dëshmia më bindëse, meqë për këtë mori çmimin “shkrimtari i vitit 2018” të Pejës. Megjithatë, kontributi i tij letrar u dëshmua edhe në dramë dhe për libra të tjerë si “Djalli në qytetin tim” (1996), “Dera e fundit e çmendurisë” (2003), “Van Gogu kosovar” (2010), “Drama” (Unë me veten, Kafeneja), “Moskuptimet” (2016), “Psycho I” (2017) dhe “Psycho II” (2019). Ndërsa, tashmë, romani “Ti” (2021) është vepra për të cilën do t`i themi disa fjalë për të zgjuar kureshtjen e lexuesve që ta kenë edhe këtë vepër, për ta plotësuar edhe më shumë dijen për këtë krijues, i cili po bën hapa të sigurt drejt majave të sukseseve të njëpasnjëshme, ku do të arrijë bindshëm.
Pa u thelluar në jetëshkrimin e autorit, sikur mjafton të theksohet se Ilir Muharremit gjatë kësaj dekade të fundit bëri emër me bujë, duke na ofruar libra letrarë në zhanre të ndryshëm, ku me një sens të veçantë prej krijuesi letërsisë sonë i solli vlera të nivelit të duhur.
Që në fillim, do theksuar se romani “Ti” i Ilir Muharremit mban titullin pothuajse më të shkurtër (krahas apo pas romanit “Oh” të Anton Pashkut e ndonjë tjetri) në letërsinë shqipe, në Kosovë e më gjerë. Megjithatë, duhet theksuar se një roman i tillë, me një titull kaq të shkurtër, por kaq përmbledhës dhe domethënës për mbarë shtrimin narrativ, si formë dhe syzhe, të realizuar si është më së miri, autori arrin t`i përmbushë kriteret e mirëfillta për një vepër të tillë letrare, për të cilën kritika letrare do të çmojë e vlerësojë si një nga veprat më të arritura në letërsinë tonë të viteve të 20-ta të këtij shekulli në të cilin po bashkëjetojmë me autorin e këtij romani sa domethënës po aq edhe tërheqës, duke lënë shkas që veprat e tilla, siç është romani “Ti” jo vetëm të lexohet, po njëkohësisht edhe të dramatizohet apo edhe të ekranizohet, d.m.th., të vihet në skenë apo të shënjohet në celuloid, për t`u përjetësuar e përditësuar sa më gjatë e sa më me plotni.
Syzheu i këtij romani ngërthen më vete një ngjarje sa të trishtë po aq krenare, që përthekon një periudhë të shkurtër po aq të bujshme dhe krenare, ku personalisht janë të tipisuar sipas karaktereve dhe tipareve të virtyteve që i posedojnë.
Autori Ilir Muharremi në romanin e tij të radhës “Ti” trajton çështjet më vendimtare të një të riut, i ardhur nga Shqipëria mëmë, i cili i bashkohet luftës së Kosovës (1999) pasi që ai merr mesazh jo të parapëlqyer nga e dashura e tij, e cila ishte larguar nga Kosova, për të vazhduar studimet larg vendlindjes së saj, meqë Kosova po bënte luftë (falë UÇK-së) kundër falangës serbo-sllave.
Megjithatë, kontributi i të riut – Fatmirit në Kosovë është për t`u vlerësuar tejet shumë, meqë shëmbëllen me një plejadë të të rinjve nga Shqipëria që erdhën në Kosovë, pa llogaritur për sakrificat e shumta, duke flijuar edhe vetën e tyre, duke rënë në altarin e lirisë, për çka numri i tyre nuk është i vogël.
Rasti i Fatmirit, i ardhur si sa e sa të tjerë nga Shqipëria, është paksa i veçantë dhe pak a shumë karakteristik, pasi që shquhet me disa karakteristika si pakkush tjetër. Pra, pas përfundimit të luftës së Kosovës (1999) Fatmiri rikthehet në Shqipëri, ku në fillim sikur gjendet paksa në zgrip të jetës, meqë traumat e përjetuara të luftës i kishin lënë pasoja të paparashikueshme, ku pa ditur kishte marrë “udhë të pakrye” siç thonë, duke u dhënë pas veprave të këqija, mirëpo për ta kthyer në binarët normalë të jetës sikur i kishte mjaftuar dashuria e vërtetë dhe e sinqertë ndaj të dashurës së tij, duke shpëtuar atë nga droga, plaçkitja, hajdutëria a burgu.
Romani “Ti”, si asnjë vepër tjetër letrare, as më pak apo as më shumë deri më tash, është në vazhdimësinë e veprave të tilla që mbrujnë tharmin e dashurisë së dyfishtë, sa atë njerëzor (në mes dy të rinjve) dhe atë atdhetar (Shqipëri e Kosovë), duke i përballuar në një si të vetme dhe unikate.
Prandaj, e themi me plot gojë dhe me sinqeritet të plotë se, një vepër si kjo veçsa e begaton opusin letrar të autorit, në njërën anë dhe të krijimtarisë sonë në anën tjetër./ KultPlus.com
’97
është shënjuese dhe përkujtuese, e 1 Tetori i saj i veçantë, për ata të rinj e
të reja dhe për të gjithë popullin.
Atë
ditë nga Shtëpia Universitet u nisën të gjithë, i pari i universitetit i cili
guximshëm me të rinjtë e të rejat guximtare u nis drejt rrugës shteglirie.
Në
kodrën e kujtesës prishtinase, ku atdhetarët ishin pushkatuar e zhdukur nga po
i njëjti lloj që mundohet t’ia pengojë ecjen rinisë, ecën rënia guximtare e
liridashëse. Tymi nuk e ndal flakën e nuk e shuan zjarrin brenda liridashësve.
Uniformë
kaltërtit e kanë të kotë me fuqinë rinore, dhe ata pengojnë ecjen e tyre por
nuk ia dalin të ndalin dhe të shembin idealin e të rinjve e të rejave.
Tymi
djeg sytë e dëlirët e largpamës të rinisë studentore, por njëkohësisht ndez
zemrat e tyre dhe ua fuqizon bindjen tashmë të fuqizuar se kjo është ecje e
lirisë.
Në
rrugën e lirisë nuk mungonin studentët e të gjitha fakulteteve, e në ballë të
ecjelirisë e krah të parit të Universitetit ishin të përzgjedhurit e rinisë
studentore.
Kjo
ishte ajo ecja që nisi e cila nuk duhet të ndalet, e cila nuk do të ndalet.
Shënim:
Nuk shënova emra se ecjen e lirisë e përkrahën të gjithë pa veçim./KultPlus.com
