“Le Temps” ka botuar, të dielën e 2 shkurtit 1919, në ballinë, një shkrim në lidhje me deklaratat e Turhan Pashës për Corriere d’Italia me qëllim mbrojtjen e interesave shqiptare asokohe në Konferencën e Paqes në Paris ndaj orekseve greke, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar.
Pretendimet shqiptare
Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France
Kreu i qeverisë së përkohshme shqiptare, Turhan Pasha, në lidhje me kërkesat e paraqitura nga Shqipëria në Konferencën e Paqes, i bëri këto deklarata para një bashkëpunëtori të Corriere d’Italia :
“Greqia, duke i bazuar të drejtat e saj mbi dendësinë e popullsisë greke në Epirin e Epërm, përjetëson gabimin që bën të konsiderohen si grekë – për shkak se katolikë të ritit grek – 150.000 shqiptarë, të cilët popullojnë luginën e Gjirokastrës dhe fushën e Delvinës.
Nga ana tjetër, nuk është çudi që kultura greke ka mbizotëruar në Shqipërinë e Jugut, pasi qeveria turke i lejoi grekët të hapnin shkolla atje, ndërsa i ndaloi shkollatkombëtare (dmth shqiptare). Prandaj, komisioni shqiptar, nëpërmjet argumenteve të pakundërshtueshme, do të mbështesë mbrojtjen e të drejtavetë kombit në Konferencën e Parisit.”
“Journal des débats politiques et littéraires” ka botuar, të martën e 2 korrikut 1935, në faqen n°6, një shkrim në lidhje me politikën e ndërtimit të rrugëve në kohën e Mbretit Zog, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar.
Politika e rrugëve në Shqipëri.
Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France
Zyra e shtypit shqiptar na komunikon shkresën në vijim :
“E dimë që mungesa e rrugëve ka qenë prej kohësh një pengesë për zhvillimin e tregtisë ndërkombëtare që kalon nga Shqipëria.
Që tani e tutje, qeveria shqiptare, e frymëzuar nga dëshira e mbretit Zog I, ka vendosur t’i japë një zhvillim të konsiderueshëm ndërtimit të rrugëve të reja që depërtojnë në zemër të vendit përmes peizazheve piktoreske. Është e panevojshme të thuhet se këto rrugë komunikimi kanë interes strategjik të rendit të parë.
Kështu rruga e re kryesore do të çojë në qytetin (komunën) e Pulajt, i cili ndodhet mbi lumin e Bunës, në Shkodër. Jo vetëm që kjo rrugë do t’i lejojë vizitorët të admirojnë vendet e bukura të atdheut, por ideja e sovranit është t’u japë më shumë avantazhe fshatarëve për të shitur mallrat e tyre në Shkodër.”
“L’Éclair” ka botuar, të hënën e 15 shtatorit 1919, në faqen n°2, letrën e Felix Holtz, ish-komandantit francez të Batalionit të Parë të kombësorëve shqiptarë në Korçë, në lidhje me mbrojtjen e interesave të Shqipërisë, të cilën, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar:
Çështja e Shqipërisë
Një popull që pretendon të drejtën e tij për të ekzistuar
Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France
Ne kemi marrë letrën e mëposhtme nga komandanti Felix Holtz, ish-komandant i Batalionit të Parë të kombësorëve së shqiptarëve. Ne nxitojmë ta botojmë atë:
“Ndër çështjet që i interesojnë Gadishullit Ballkanik, është një që ende pak njihet, por që gjithsesi do të duhet të zgjidhet : bëhet fjalë për çështjen shqiptare.
Shqiptarët formojnë një grup etnik të përcaktuar në mënyrë perfekte dhe Konferenca e Londrës ka vendosur tashmë shumë qartë kufijtë e vendit : në veri, mirditorët dhe malsorët katolikë; në qendër, gegët myslimanë; në jug, toskët, që përbëjnë tre të katërtat e popullsisë ortodokse greke.
Por shqiptarët, qofshin katolikë, myslimanë apo ortodoksë, pretendojnë vetëm kombësinë shqiptare; gjuha e tyre është me origjinë latine; veshja dhe zakonet e tyre janë të veçanta.
Nëse deri më tani shqiptarët nuk janë dukur të kërkojnë energjikisht të drejtën e tyre për ekzistencë, kjo është sepse ata shpresojnë se pushtetet do të marrin parasysh të drejtën e tyre për vetëvendosjedhe se ato do t’u lënë atyre autonominë e tyre.
Dikush mund të pyesë veten nëse shqiptarët janë të aftë të administrojnë veten; megjithatë, nën Princin Vidin, revolucioni shpërtheu pikërisht sepse në krye ishte vënë një i huaj, i cili nuk dinte të kuptonte mentalitetin e tyre. Por ata që kanë banuar në Shqipëri gjatë luftës e dinë se në të vetmen zonë të Korçës, të pushtuar nga trupat tona, shqiptarët, nën mbrojtjen tonë, kanë organizuar dhe administruar në mënyrë të përsosur punët e vendit të tyre, kanë krijuar shkolla kombëtare, kanë menaxhuar financat në në një mënyrë kaq të ndershme, saqë, të privuar nga 700.000 franga nga grekët të cilët u detyruan të largoheshin nga Korça, ata mundën, pas disa kohësh, të rimëkëmbnin kapitalin e tyre.
Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France
Nga pikëpamja ushtarake ata mundën, me ndihmën e disa oficerëve francezë, të organizonin një forcë policie dhe një batalion që kontribuoi në tërheqjen (largimin) e austriakëve dhe bullgarëve. Batalioni është cituar, për më tepër, në urdhërin e ushtrisë.
Ushtria trime shqiptare, duke përparuar në tokën shqiptare, përjetoi ndjenjat e alzasienit (banor në Alsace) që luftonte për Alsace-Lorraine;shumë të guximshëm, shumë luajalë, besnikë ndaj fjalës së tyre, ata e kanë vendosur besimin tek Franca.Ata e njohin atë si çliruesen e të gjitha kombeve të shtypura.Franca, duke u dhënë atyre ndihmën e forcës së saj morale, do t’u kthejë atyre ndihmën që i sollën trimërisë së oficerëve, dhe grekët, që në të kaluarën kishin nevojë për mbështetjen e Francës dhe aleatëve të saj për të patur të drejtën e tyre për të ekzistuar, duhet të kuptojnë, nëse udhëhiqen vetëm nga parimet e drejtësisë, se edhe Shqipëria ka të drejtë të jetojë.”
Revista franceze “Les Cahiers des Droits de l’Homme” ka botuar, me 25 janar 1922, në faqen n°47, opinionin e atdhetarit, shkrimtarit, diplomatit dhe politikanit shqiptar, z. Mit’hat Frashëri**, në lidhje asokohe me vendimin e Konferencës së Ambasadorëve për kufijtë e Shqipërisë, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar:
Korrespondencë
Në Shqipëri
Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France
Paris, 26 dhjetor 1921.
Zoti Sekretar i përgjithshëm,
Në letrën tuaj të datës 22, ju më pyesni nëse vendimi i Konferencës së Ambasadorëve për kufijtë shqiptarë kënaq Shqipërinë dhe nëse jo, cilat janë rezervat dhe kritikat që na frymëzon ky vendim?
Shqiptarët kujtojnë, me mirënjohje të përzemërt zërin e ngritur në prill 1920 nga Lidhja Franceze për Mbrojtjen e të Drejtave të Njeriut dhe Qytetarit, dhe jehonën e favorshme që ky zë gjeti në të gjitha qarqet franceze. Në Konferencën e organizuar nga Lidhja në sallën e Shoqërisë Gjeografike, u mor një rezolutë, e cila ndër të tjera shprehu dëshirën për të parë dhënien e pavarësisë së Shqipërisë dhe kufijve të saj të vitit 1913. (Shih [Shqipëria dhe Paqja e Evropës, f. 70.])
Megjithatë, Konferenca e Ambasadorëve, duke konfirmuar sovranitetin dhe pavarësinë e Shqipërisë, bëri korrigjime territoriale në tri pika të kufirit.
Një nga këto korrigjime i imponon Shqipërisë sakrificën e dhimbshme të një treve të populluar nga të paktën 40 mijë banorë, të gjithë shqiptarë nga raca, gjuha dhe ndjenjat. Është rajoni i Gorës, në jug dhe në perëndim të qytetit të Prizrenit. Ky gjymtim i imponohet Shqipërisë për asnjë arsye tjetër veçse asaj për t’i siguruar shtetit fqinj (Serbisë) një pozicion strategjik dominues, shqetësim të kotë për një vend dymbëdhjetë herë më të madh dhe më të fortë se Shqipëria.
Konferenca, ndër të tjera, parashikon dy modifikime të tjera në kufirin e Shqipërisë, njëri në veri të qytetit të Shkodrës, tjetri në anën e Dibrës, gjithmonë në dobi të shtetit fqinj.Për ndryshimin që do të sillet në Veri, Konferenca pretendon nevojën e mbrojtjes së Podgoricës, një qytet i vogël shqiptar i aneksuar në Malin e Zi në 1880;megjithatë, ky vend mbrohet mjaftueshëm nga vargmalet që e ndajnë atë nga kufiri aktual i Shqipërisë, ndërsa nëse dikush do ta shtynte këtë kufi,Shkodra do të vendosej nën mbikqyrjen e dorës (thundrës) serbe;por ajo (Shkodra) është metropoli më i rëndësishëm i Shqipërisë.
Nga ana e Dibrës, Konferenca u anua nga shqetësimi për t’i siguruar Serbisë zotërimin ekskluziv të rrugës që shkon nga Struga në Dibër, një rrugë që kalon përgjithësisht në territorin serb, por që në dy pika, kalon ndërmjet Shqipërisë, për të dalë menjëherë prej aty. Për kënaqësinë e kësaj rrugëdalje, Konferenca ka planifikuar t’i lërë Serbisë një zonë thjesht shqiptare që përfshin njëzet e pesë fshatra të shpërndara në një fushë pjellore, i vetmi cep i kultivueshëm i një rajoni tërësisht malor…
Prandaj është e nevojshme të pyesim nëse anëtarëve të Konferencës së Ambasadorëve, në Paris, a nuk iu kujtua fjala e Ungjillit, e cila përfundon kështu :“Sepse ne do t’u japim atyre që kanë,dhe atyre që nuk kanë, ne do të marrim atë pak që u ka mbetur.”Mirëpo, do të kishte qenë më e saktë të kujtohej kjo shprehje tjetër : “Kush ka dy këmisha, le t’ia japë një atij që nuk ka.”
Në këtë rast, Shqipëria është ajo që përfaqëson të varfërin, pasi asaj iu hoq gjysma e territorit dhe e popullsisë së saj në vitin 1913 dhe u lanë jashtë kufijve të saj, të gjitha qytetet, qendrat e furnizimit dhe jetës intelektuale, për kënaqësi të fqinjëve të saj.
Para Këshillit të Lidhjes së Kombeve, të mbledhur në seancën e jashtëzakonshme nga 16 deri më 19 nëntor të kaluar, delegati shqiptar bëri këtë deklaratë : “Shqipëria ka dëshiruar gjithmonë paqen. Me shpresën për ta arritur, asaj iu desh t’i nënshtrohej vendimit të Konferencës së Ambasadorëve, ashtu siç iu nënshtrua, në vitin 1913, atij të Konferencës së Londrës, e cila i privoi gjysmën e popullsisë së saj me territorin që banon. »
Shqiptarët nuk janë xhelozë ndaj dashamirësisë që Konferenca e Ambasadorëve i ka dëshmuar Serbisë; vetëm se u vjen keq që kjo mirësi ushtrohet në kurriz të Shqipërisë.
Vendimi i Konferencës së Ambasadorëve ishte vendimtar për korrigjimin e Gorës; sa për dy të tjerat, nëse e keqja parashikohet, ajo ende nuk është kryer; Konferenca e pa të arsyeshme t’i linte Komisionit të Kufijve – i cili do të niset për në Shqipëri – detyrën për të prerë pak a shumë thellë mishin shqiptar.
A do të mundet ky Komision të parandalojë një padrejtësi të re ndaj një vendi të vogël, i cili tashmë ka vuajtur kaq shumë,një padrejtësi aq më mizore sa dhe të padobishme?
Ju lutem pranoni, zoti Sekretar i Përgjithshëm, garancitë e konsideratës sime më të lartë.
“Le Petit Marseillais” ka botuar, të enjten e 2 janarit 1913, në ballinë, shënimet e mbledhura nga qeveria austro-hungarezembi mizoritë e ushtruara nga ushtarët serbë në Shqipëri, të cilat, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, i ka sjellë për publikun shqiptar:
Mizoritë në Shqipëri
Korrespondenti i Daily Telegraph në Budapest thotë se ka marrë shënimet e mbledhura nga qeveria austro-hungareze mbi mizoritë e ushtruara nga ushtarët serbë në Shqipëri. Ai jep një ekstrakt nga i cili ne riprodhojmë më poshtë pikat më të spikatura :
Në marshimin e tyre nëpër Shqipëri, drejt detit, thonë këto shënime, serbët nuk u mjaftuan me ekzekutimin e shqiptarëve të armatosur; mizoria e tyre e tmerrshme nuk i ka kursyer njerëzit e paarmatosur, të pambrojturit, pleqtë, gratë, fëmijët edhe foshnjat në gji.Oficerët serbë, të çmendur nga fitorja, deklaruan se pastrimi më i mirë i Shqipërisë do të ishte shfarosja totale e shqiptarëve myslimanë.Ky slogan u miratua shpejt dhe u zbatua në praktikë.Midis Kumanovës dhe Shkupit, u ekzekutuan tre mijë njerëz; afër Prishtinës, pesë mijë, ekskluzivisht arnautë (shqiptarë myslimanë), ranë nën goditjet e serbëve.Nuk ishte një betejë e nderuar, por vrasje të pajustifikueshme, për realizimin e së cilës ushtarët e tërbuar shpikën metoda të reja mizorie.Në disa fshatra u dogjën të gjitha shtëpitë dhe banorët e tyre, të cilët tentuan t’i shpëtonin flakëve, u qëlluan si minjtë, sapo u shfaqën në vrimat (në dalje).Burrat u qëlluan në sy të grave dhe fëmijëve të tyre dhe më pas këto gra u goditën me bajoneta, duke u përpjekur të mbronin fëmijët e tyre.
Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France
Ekzekutimet ishin argëtimi i përditshëm i ushtarëve. Në çdo shtëpi ku u gjetën armë vriteshin të gjithë banorët, me plumba apo me varje. Në një ditë të vetme, pati tridhjetë e gjashtë ekzekutime. Një ish-sekretar i z. Pashiç, kryeministrit serb, z. Tomiç, një zotëri serbo-hungarez, tha se gjatë një udhëtimi nga Prizreni në Pejë kishte parë vetëm fshatra të djegura, në të dy anët e rrugës.Skajet e kësaj rruge ishin të mbushura me shtylla në të cilat vareshin trupat e shqiptarëve. Rruga për në Gjakovë ishte një “rruga e shtyllave”.
Edhe gazetat që dalin në Beograd rrëfejnë mizoritë e kryera nga serbët. Thuhet se kur koloneli Ostoiç ka hyrë në Prizren, ka bërtitur : “Vritni!” dhe se sapo u dha ky urdhër, ushtarët e tij u vërsulën nëpër shtëpi dhe vranë gjithçka që u binte në dorë.
Një shkresë raporton faktin e tmerrshëm në vijim :
“Kushdo që u denoncohej serbëve si shqiptar, ishte i sigurt se do të vritej. Ndodhte shpesh që njerëzit që u kishin borxh shqiptarëve myslimanë i denonconin si tradhtarë. Pa ndryshim këta fatkeqë vareshin dhe informatorët ishin të autorizuar të blinin, me një çmim minimal, shtëpinë e kreditorit të tyre.Në Shkup, shqiptarë të paarmatosur u vranë në rrugë nga oficerët serbë.Nëse në një banesë gjendej qoftë dhe një thikë gjuetie, pronari pushkatohej. Nuk akordohej asnjë falje.”
Në Ferizaj, komandanti serb i kishte ftuar të arratisurit që të ktheheshin dhe të dorëzonin armët. Pasi u çarmatosën, katërqind prej tyre u pushkatuan.Në këtë qytet mbetën të gjalla pothuajse një gjysmë duzine familjesh myslimane.Në Pana serbët vranë të burgosurit e tyre, ndërsa në Varosh dhe në Prishtinë popullsia me plot fjalën u shkatërrua.
“La Revue politique et littéraire” ka botuar me 25 prill 1914, rrëfimin e vizitës së Gabriel Louis-Jaray (studiues francez) asokohe në Teqen e Elbasanit, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar.
Një manastir mysliman në Shqipëri
Në Teqen e bektashinjve të Elbasanit
Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France
50 metra mbi luginë, në anën jugore të malit të Krrabës, Teqja e bektashinjve të Elbasanit vë në pah ndërtimet e saj në mes të pemëve të mëdhaqë veshin të gjitha shpatet fqinje me gjelbërim.
Dy rrugë takohen rrëzë manastirit shqiptar; njëra vjen direkt nga Elbasani, gati 3 kilometra larg; tjetra anashkalon kodrën e vogël të Krastës, e cila ngre kupolën e saj të gjelbëruar mbi rrjedhën e Shkumbinit, e devijon atë dhe përparon si një shtizë midis qytetit dhe lumit; lugina e ngushtë e burimit në dalje të maleve hapet vetëm në këtë vend për të formuar pellgun e aluvioneve nga i cili padyshim ka marrë emrin qyteti i Elbasanit.
Ndërtuesit e manastireve kanë gjithmonë orientimin e vendeve dhe shije për vende të favorshme;po ashtu pikërisht në hyrje të kësaj treve është ndërtuar Teqja;nga tarraca e saj vështrimi ndjek luginën e Shkumbinit në lindje;në jug, ai ende sheh lumin, shtrati i të cilit bën një kthesë të papritur në këmbët e manastirit, dhe në perëndim, ai shtrihet në shpatet e largëta që kufizojnë fushat me oriz, misër dhe drithëra, të cilat mbulojnë fushën e Elbasanit.
Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France
Kongresi shqiptar i Elbasanit sapo ka përfunduar, në oborrin e shtëpisë modeste ku mblidhet, drejtuesit kanë shpalosur flamurin e kuq të kapërcyer nga gjysmëhëna dhe më kanë kërkuar t’i fotografoj para tij. Pastaj njëri prej tyre më tha si për të më falënderuar: “Dua të të çoj në teqen fqinje; do të shihni, vendi është simpatik dhe atëherë do të jetë kënaqësi që ju të vizitoni varrin e nderuar të shenjtorëve tanë që prehen atje”.
Qamil beu më merr me vete; thërret një shok dhe një shërbëtor dhe së bashku dalim jashtë qytetit;së shpejti i afrohemi një lëndine;në sfond, pemët e larta prenë gjethet e tyre kundër qiellit të zbutur;pas nesh perëndimi i diellit zgjat siluetat tona fantastike dhe praron gurë të bardhë, të shumtë e të ngjeshur si një ushtri, drejt e të ngulur në tokë si mauzoleume të vogla;në rreshtin e tyre kalojnë bujqit që kthehen nga puna dhe gomerët kullosin pa nxitim në qetësinë e mbrëmjes.Qamili më tha: “Shiko, këtu janë varrezat tona; i kalojmë për të shkuar në Teqe; shikoni këtë gur të madh të bardhë që sapo është gdhendur;rreth sheshi nuk është ende i ngjeshur mirë;kjo sepse kalojmë pak nga ana ku është ngulur; një mik prehet aty prej një kohe të shkurtër ;e humba vitin e kaluar; dallohet ende varri i tij ;por së shpejti do të jetë e vështirë ta gjesh atë;të vdekurit ripërtërihen shpejt dhe “gurët u shtohen të vjetërve kudo që ka vend për të mbushur.”
Në anë të malit shfaqet një ndërtesë njëkatëshe; është manastiri; nëpërmjet një rruge të lehtë, njeriu arrin pa vështirësi dhe Qamili më prezanton me murgjit.Këta janë të paktë në numër dhe ndërtimet janë më se të mjaftueshme për ta.Teqja është vetëm një shtëpi e urdhrit bektashi, qendra fetare e të cilëve është në Koniah në Azinë e Vogël; por qendra shqiptare ishte deri tani në Kalkandelem dhe bektashinjtë e Shqipërisë përbëjnë një urdhër (rend) të vërtetë mysliman shqiptar;në radhët e tyre ka thuajse vetëm shqiptarëdhe kanë teqe në të gjithë vendin, në Pejë, Gjakovë e Prizren, në veri e sidomos shumë, me toka të konsiderueshme, në jug, te Toskët.
Murgjit e vërtetë janë dervishë;por pranë tyre bejlerët shqiptarë merren si bursarë me administrimin e përkohshëm të tokave;kështu në Kongresin e Elbasanit ishte i pranishëm në këtë cilësi një bej i Kalkandelemit, bursar i Teqes qendrore të Bektashinjve.
Është mjaft e vështirë të përcaktohet veprimi politik i urdhrit; me thënë të drejtën shfaqet mbi të gjitha si një veprim kombëtar shqiptar. Më parë, kur shqiptarët ishin të plotfuqishëm në Kostandinopojë, ministrat që rrethonin sulltanin ishin bektashinj;në mesin e shekullit të 19-të dhe që nga Sulltan Mahmudi, këto zakone u zhdukën, por nën sundimin e Abdul Hamidit bektashinjtë ishin në favor të Padishahut.Karakteri i tyre si klerikë myslimanë i mbrojti kundër xhonturqve, por këta të fundit vetëm e frenuan nacionalizmin shqiptar, rendi i të cilëve është i ngulitur;në Shqipëri janë të paprekshëm, sepse e gjithë popullsia myslimane, nga beu i pasur deri te fshatari më i varfër, ka për ta një respekt të thellë dhe një nderim pa rezerva;në çdo teqe, varret e shenjtorëve janë një vend pelegrinazhi i përditshëm;çdo besimtar shkon aty për të depozituar ofertën e tij të madhe ose modeste dhe rendi (urdhëri) jeton nga të ardhurat e tokave të tij dhe dhurimet e myslimanëve të devotshëm.
Kështu, me gjithë kundërshtimin e doktrinave fetare, format e organizimit kishtar nuk janë shumë të ndryshme mes myslimanëve dhe ortodoksëve; tek njëri apo tjetri, krahas klerit shekullor, papa ose hoxha, që jeton në mes të besimtarëve, merr pjesë në ekzistencën e përbashkët,merr një grua dhe ndërton një shtëpi, një element fetar është formuar prej shekujsh rreth faltoreve, varreve dhe kujtimeve të nderuara;murgjit jetojnë atje një jetë kontekstuale nën drejtimin e një prijësi dhe manastiri është bërë me kalimin e kohës një qendër kombëtare aq edhe fetare, shtëpia e kombësive në luftë, tempulli i gjallë i traditave dhe shpresave të një populli;në këto rajone të diskutueshme të Ballkanit, manastiri përqendron gjithçka që mbetet e gjallë në ndjenjat popullore.
Ashtu si, në mesin e ortodoksëve, murgu, ndryshe nga Papa, nuk martohet për t’ia kushtuar të gjithë veprimtarinë e tij propagandës dhe mbrojtjes së idealit të tij fetar dhe kombëtar, ashtu edhe bektashiu është dervish dhe në një ceremoni solemne, e shpall atë dhe betohet se nuk do të marrë një grua.Ekzistenca e tyre është e ndarë midis lutjeve dhe ceremonive fetare dhe punës në fusha, dhe detyra e tyre është të vëzhgojnë varrin që u është besuar.Është ai i një shenjtori të madh të rendit të tyre dhe varri i tij mbrohet nga një konstruksion guri gjashtëkëndor, i vendosur pak metra mbi ndërtesat e tjera.Murgjit më çojnë atje.Në njërën anë të ndërtesës hapet një derë e ulët dhe në anën tjetër dritare të ngushta;më lanë të hyja;pjesa e brendshme është e ndriçuar fare pak ;në dysheme shtrihet një varr prej druri;një çarçaf jeshil e mbulon pjesërisht;pranë këmbëve kanë hedhur një mbulesë të qëndisur;në krye, dërrasa e varrit mbart një kunj druri të ngulur në mënyrë të pjerrët, rreth të cilit është mbështjellë një vello me garzë.Kjo eshte e gjitha ; muret e zbardhura me gëlqere janë të zhveshura. As një mbishkrim, as një fjalë: vetëm heshtja e vdekjes.
Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France
Duke u larguar nga Teqja, pyes udhërrëfyesin (guidën) tim nëse murgjit vijnë për të medituar këtu;ai më përgjigjet thjesht: nuk kanë nevojë, pasi jetojnë në këto vende.Ishte e vështirë të shtyja më tej shkëmbimin e ideve, por doja të përshkruaj për veten time gjendjen shpirtërore të shërbimeve që më drejtuan dhe të ndjeja se si ndryshonte nga eremitët tanë në Perëndim dhe mendova: shenjtori, siç e përfytyrojnë shpirtrat tanë të krishterë, formon si ideal soditjen e Hyjnisë, të konceptuar si një person pafundësisht të përsosur, të cilin ai aspiron ta njohë dhe ta imitojë;ndërgjegjja e tij është selia e një beteje thellë brenda vetes, dhe shenjtëria e tij rezulton nga një fitore në një luftë midis virtyteve të tij pranë Zotit dhe instinkteve të tij natyrore, të cilat ai dëshiron t’i shtypë;shenjtori, duke besuar në perversitetin e natyrës, përpiqet të triumfojë mbi kufizimet e tij dhe aspiron idealin hyjnor, burimin e çdo përsosmërie;Prandaj jeta e tij është e thurur me mundime dhe është vetëm një përgatitje për vdekjen, ku fillon jeta reale.
I tillë nuk është i urti, virtytet e larta të të cilit nderohen pas vdekjes si varëse për jetën nga devotshmëria myslimane.Allahu dhe Muhamedi janë udhërrëfyesit e shpirtit të tij, por këta udhërrëfyes e urdhërojnë atë të përshtatet me natyrën dhe, nëse ai është besnik ndaj porosive të tyre, shpërblimi i tij do të jetë në parajsën e tyre të gjitha kënaqësitë tokësore të njëqindfishuara.Prandaj i urti sodit natyrën dhe gjithçka që merr pjesë në të;në çdo gjë që buron prej saj, ai sheh një flakë hyjnore dhe beson në bukurinë e saj dhe në mirësinë e saj kryesore;nëse ai shmanget nga turma e njerëzve, është për të komunikuar më mirë në natyrën e pamasë, dhe nëse ai mediton, është mbi jetën që shpërthen në gjithçka që e rrethon.Pra, ekzistenca e të urtit është një himn për natyrën dhe jetën, të cilën ai aspiron ta vazhdojë pas vdekjes ashtu siç e jetoi në gjysmë të rrugës, në paqe dhe harmoni, pa teprim apo luftë, për të shijuar kënaqësitë superiore në prehje të pafundme.
As mundimi dhe as lufta nuk shfaqen në jetën e murgjve myslimanë dhe Teqja është një strehë ku shpirti pushon.Varri i shenjtë nuk e bën hijen e tij mbi ekzistencat fqinje dhe dervishët përreth meje duket se njohin vetëm bukurinë e vendit ku i ka vendosur shija e themeluesit të Teqes.Gjithashtu, i pari prej tyre më fton të ulem nën pemët aty pranë përballë luginës ku rritet hija.Është përgatitur një tavolinë;rrushi zhytet në ujë të freskët dhe filxhanët e vegjël janë plot me kafe aromatike.Vapa e ditës po bie dhe velloja e mbrëmjes po përhapet tashmë mbi fundin e luginës, ku mbizotëron Teqja, kur një nga shoqëruesit e mi, i rrëmbyer pa dyshim nga kujtimi i ditëve të shkuara,thur një melodi krenare dhe melankolike, të cilën të tjerët e marrin në kor;është kënga shqipe e Skënderbeut.
Asgjë nuk tregon më mirë se sa shqiptari mysliman është së pari shqiptar;Skënderbeu, kujtimi i të cilit është i gjallë në mbarë Shqipërinë, është princi i fundit i Shqipërisë së pavarur që luftoi kundër turkut në të njëjtën kohë si mbrojtësi i Kryqit kundër Gjysmëhënës.Ne e dimë emrin e tij të vërtetë, Gjergj Kastrioti, me nofkën e Iskender-Bejt ose Princi Aleksandër, kur ishte rob lufte i turqve, debutoi në Azinë e Vogël; më 1443, ai la me shokë kampet turke të sulmuara nga hungarezët; në befasi ai u merr turqve qytetin që i ati qeveriste, Krujën, dhe shpall luftën e shenjtë, kryqëzatën kundër turkut;krerët e tjerë të klaneve (fiseve) e njohin atë si gjeneral dhe princ të konfederatës shqiptare, në Lezhë, dhe për një çerek shekulli i udhëheq ata në betejë kundër osmanllinjve:kryeqyteti i tij, Kruja, u rrethua dy herë nga sulltanët Murat dhe Mehmet II, por ai e zhvilloi fushatën (luftën) aq mirë sa ushtritë turke ishin të uritura, të shkëputura nga komunikimi i tyre; çetat e tyre u befasuan ; iu desh të largoheshin dhe kur ai vdiq në Lezhë, në 1467 ose 1468, pas 25 vitesh luftë të ndërprerë nga një armëpushim i vetëm, Shqipëria ishte e lirë dhe klanet (fiset) e bashkuara.Por ai vdiq, ndërsa gjeneralët e Aleksandrit ndanë Perandorinë e tij, bejtë e princit Aleksandër nuk ditën të ruanin konfederatën shqiptare dhe,si një top (vrull) i madh, pushtimi mysliman përmbyti vendin, konvertoi me forcë shumicën e banorëvedhe e mbylli për Perëndimin këtë territor që dikur kishte qenë krye urë e krishtërimit përtej Adriatikut.
Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France
Tashmë, nuk janë vetëm mirditorët dhe katolikët e veriut të Shqipërisë që ruajnë me kujdes të thellë kujtimin e heroit të krishterë;është e gjithë Shqipëria myslimane, ortodokse dhe katolike, ajo e teqeve dhe e manastireve, që ruan në kujtesën e saj figurën e mbrojtësit të fundit të Shqipërisë së pavarur.Shekujt që kanë kaluar e kanë rrethuar historinë e saj me një legjendë kaq popullore, saqë, nëse arrihet uniteti (bashkimi) i Shqipërisë, është ky kujtim që do të jetë çimentoja më e fortë.Nga e kaluara e largët e racës së tyre të lashtë, eposi i Skënderbeut është ai që mbijeton në shpirtin popullor;flamurin e tij Shqipëria autonome shkoi të gjente në kryeqytetin e tij Krujën, flamurin e kuq të zjarrtë që mbante shqiponjën e zezë me dy krerë;Ismail Qemali hoqi kryqin prej tij, Esad Pasha e kishte kapërcyer me gjysmëhënën, por secili prej tyre e mori si simbol të gjallë të kombit të ringjallur;dhe kur ai shpreh gjithë dëshirën e tij të fshehtë për liri dhe dëshiron të mishërojë besimin e tij në vetvete në një këngë,është himni i rëndë dhe dinjitoz, krenar dhe i trishtuar i Skënderbeut që merr;në të ringjallet pastaj nevoja e pavetëdijshme për të përsëritur me këto fjalë të dikurshme ndjenjat që gjallërojnë shpirtin kombëtar dhe e përgatitin për luftë:
O racë luftëtarësh
Fëmijë të Skënderbeut
Fitoni, o shqiptarë,
Lirinë e Atdheut.
Mjaft në skllavëri,
O e mjera Shqipëri,
O vëllezër merrni pushkën:
Vdekje ose liri!
Sot le të valvitim flamurin tonë,
Të shkojmë në mal;
Mbi gurë dhe shkëmbinj
Ne do ta fitojmë lirinë tonë.
Jeta për ne është një gënjeshtër,
Si gënjeshtër është skllavëria jonë.
Si mund ta lini Shqipërinë
Pa liri!
E tillë është kjo këngë, të cilës unë përpiqem të riprodhoj sa më besnikëri vargjet dhe ritmin fisnik; nga katër strofat e saj, e dyta shërben si refren dhe kështu çdo varg përfundon me thirrjen e ashpër: Vdekje apo Liri !
Jehona e luginës sapo e ka thënë sërish për të tretën herë; në këtë notë të fundit mbaroi kënga melankolike;heshtja dhe qetësia janë bërë edhe më të mëdha rreth teqes;era është shuar dhe asnjë degë nuk lëviz;akaciet dhe dafinat mbushin ajrin me aromën e tyre;rrezet e fundit të diellit ngrohin një djep hardhish në buzë të tarracës; ja ora e nisjes (largimit) ;muzgu është i shkurtër dhe duhet të jesh në Elbasan para se të bjerë nata;por, para se të kthehem në qytet me shoqëruesit e mi, unë, sipas zakonit, kam hapur derën e varrit dhe vendos, sipas zakonit shqiptar,dhuratën e mysafirit, monedhat e bakrit, në një trung të ndërtuar në mur dhe monedhat e argjendit në vetë drurin e arkivolit.Dhe ndërsa murgjit i shprehin urimet e tyre për një jetë të gjatë e të lumtur “Frankut” që ka ardhur nga përtej deteve për të parë kushërinjtë e tij në Shqipëri, i uroj atyre një Skënderbe të ri,që ringjall gjithçka që pashë tek ata aspirata, ndjenja dhe ideale gjatë atyre orëve të kaluara në Teqen e Bektashinjve.
“La Patrie” ka botuar, të enjten e 22 janarit 1920, në faqen n°4, shkresën e delegacionit shqiptar të firmosur nga Imzot Luigj Bumçi, dërguar asokohe Konferencës së Paqes në Paris me qëllim ndalimin e copëtimit dhe ndarjes së Shqipërisë, të cilën, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar.
Ndarja e Shqipërisë
Protestë në Konferencën e Paqes
Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France
Delegacioni shqiptar i drejtoi Konferencës së Paqes këtë protestë :
“Delegacioni shqiptar do të dështonte në detyrën e tij nëse nuk do të ngrihej edhe një herë kundër copëtimit dhe ndarjes së Shqipërisë mes italianëve, serbëve dhe grekëve.
Vetë jugosllavët thonë se duan të ruhet integriteti dhe pavarësia e Shqipërisë: prandaj refuzojnë atribuimin e rrethit të Shkodrës deri në Drin që Këshilli i Lartë kërkon t’u japë atyre, si kompensim për humbjet që pësojnë gjetkë.
Dhënia e territorit tonë serbëve do të pasohet nga ai i krahinave jugore grekëve, ndërsa grekët, me gojën e zotit Venizelos, deklarojnë se “janë të prirur të mos pretendojnë popullsinë e Epirit të veriut nëse Shqipëria përbën një shtet të pavarur me ndihmën e një fuqie që nuk do të kishte asnjë interes në Gadishullin Ballkanik”.
Jugosllavët thonë: “Nëse shtetet e tjera pretendojnë një pjesë të Shqipërisë, edhe kufiri i Serbisë duhet të shtrihet mbi Drin.”
Prandaj është zotërimi i Vlorës nga Italia dhe kërkesa e saj për të pasur një mandat mbi Shqipërinë që çon në ndarjen tonë. Por si mundet Shqipëria, e cila e gjen veten pa asnjë mbështetje të jashtme, ta detyrojë Italinë të evakuojë Vlorën ?
Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France
Populli shqiptar, me vullnetin e tij, nuk do ta lëshojë kurrë Vlorën. Me peticionet tona të shumta drejtuar Konferencës, ne nënvizuam këtë dëshirë dhe, me 22 dhjetor 1919, patëm nderin t’i dërgonim asaj një shkresë nga banorët e Vlorës dhe të rrethinës, me firmat e parisë dhe vulat e të gjithë komunave kundër pushtimit të Vlorës nga Italia.
Nuk mund të besojmë se Asambleja e Lartë, këtu në Paris, në vitin 1920, mund të vazhdojë me copëtimin e një vendi duke ia ofruar njërit apo tjetrit thjesht sepse nuk është në gjendje që ta evakuojnë atë nga italianët që u vendosën atje në mënyrë arbitrare.
Shpresojmë që z. Clemenceau, z. Lloyd George, si dhe z. Nitti nuk do të duan të marrin vendime që janë në kundërshtim me misionin e lartë historik të vendeve të tyre të mëdha dhe që do të dënoheshin nga ndërgjegjja universale.Për më tepër, Delegacioni Shqiptar mendon se këto kombinime, në kundërshtim me barazinë, nuk mund të shmangin pasojat katastrofike që vendimet e Asamblesë së Lartë duket se duan t’i shmangin.
Ju lutem pranoni, zoti President, shprehjen e konsideratës sime më të lartë.”
“La Libre Parole” ka botuar, të dielën e 22 qershorit 1919, në ballinë, intervistën ekskluzive të Imzot Luigj Bumçit, asokohe delegat i Shqipërisë në Konferencën e Paqes në Paris, të cilën, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar.
Një thirrje për Shqipërinë
Intervistë me Imzot Bumçin
Peshkopin e Lezhës
Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France
Midis anëtarëve të delegacionit shqiptar, i kryesuar nga Turhan Pasha, i cili sapo ka mbërritur në Paris, për të paraqitur pretendimet e drejta të këtij vendi në Konferencën e Paqes, bën pjesë Imzot Bumçi (Luigj Bumçi), peshkop i Lezhës (Shqipëri).
Me një kulturë të lartë intelektuale, shumë mendjehapur, mendjegjerë dhe mëndjemprehtë, z. Bumçi është një nga peshkopët më të rinj të katolicizmit : është vetëm 46 vjeç dhe ka tetë vjet që është peshkop: funksion të mbartur që prej moshës 38 vjeçare.
Ai pati mirësinë të na priste dhe të na jepte një intervistë. Këtu është një përmbledhje e asaj që ai na tha :
“Shqipëria, e gjymtuar në Kongresin e Londrës në 1913 në dobi të Greqisë, Serbisë dhe Malit të Zi, pati dhimbjen të shihte edhe një herë këto fuqi të fundit të pretendojnë territore të reja shqiptare në Kongresin e Paqes dhe vë në dukje se këto pretendime të pajustifikuara patën një pritje dashamirëse në Paris.
A është e nevojshme të përgënjeshtrohen shpifjet e bëra kundër nesh? Ato të kujtojnë shumë argumentet e ujkut kundër qengjit.
Për shekuj, ne luftuam kundër pushtuesve pa lejuar kurrë që të asimilohemi prej tyre : kundër legjioneve romake, pastaj kundër bandave sllave. Ne kemi ruajtur gjithmonë pavarësinë dhe unitetin tonë kombëtar.
Është thënë se shqiptarët ishin refraktarë ndaj përparimit, ndaj qytetërimit. Pse ? Sepse nga pikëpamja sociale dhe ekonomike kemi një organizim “kantonal” sipas klanit (fisit); sepse nga pikëpamja e hakmarrjes publike kemi zakone të veçanta : për shembull, familja është përgjegjëse për kërkimin dhe ndëshkimin e vrasësit të njërit prej anëtarëve të saj. Dhe është një zakon aq i njohur sa familja e fajtorit të dënuar nuk mban mëri ndaj atij që ka vënë drejtësinë.
Në realitet, shqiptari është në thelb kalorësiak dhe mikpritës; ai nuk është inferior ndaj asnjë prej racave të tjera ballkanike.
Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France
Unë mund të mbush një rubrikë në gazetën tuaj me emrat e shqiptarëve që e kanë bërë të famshëm vendin tonë.
Papa Klementi XI ishte shqiptar.
Por më i famshmi nga të gjithë është Skënderbeu, i cili ishte i pari në Evropë, në krye të shqiptarëve, që guxoi t’i rezistonte Sulltanit që komandonte një ushtri të frikshme prej 150.000 burrash dhe që ishte betuar të ushqente kuajt e tij në shkallët e Shën-Pjetrit në Romë ! Skënderbeu i bëri ballë luftës për 24 vjet, një luftë e përgjakshme, e furishme, legjendare. Turqit nuk e mposhtën dot rezistencën e tij. Skënderbeu e shpëtoi Evropën.
Gjatë kësaj kohe grekët përfituan nga mosmarrëveshjet dhe grindjet bizantine. Tirani i Serbisë kremtoi dasmën e së bijës me Sulltanin dhe duke penguar bashkimin e ushtrisë së Skënderbeut me atë të Gjon Huniadi-t, lejoi që turqit të arrinin fitoren e Varnës.
Gjatë katër shekujve të sundimit turk, historia osmane regjistroi 54 kryengritje të mëdha shqiptare. Dhe popullin e pamposhtur duan ta nënshtrojnë ndaj fqinjëve të tij.
Në parim të drejtësisë, Shqipëria duhet të përfshijë (përbëjë) të gjithë vendin shqipfolës. E gjithë fusha e Kosovës e shkëputur padrejtësisht nga Shqipëria dhe e dorëzuar Serbisë dhe i gjithë Epiri, që pretendohet se do t’i jepet Greqisë, janë të banuara nga shqiptarë dhe duhet të jenë pjesë e shtetit shqiptar.
Paqja do të mbretërojë në Ballkan vetëm nëse bazohet mbi drejtësinë dhe të drejtat e popujve.”
“The New York Herald” ka botuar, të martën e 1 prillit 1919, në ballinë, rezolutën e Këshillit të Shenjtë të Kishës Ortodokse Shqiptare të Amerikës drejtuar asokohe presidentit Wilson, baronit Sonnino dhe kryeministrave Lloyd George dhe Clemenceau, të cilën, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar.
Shqiptarët ortodoksë duan t’i bashkohen shtetit të restauruar
Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France
Shkresa mëposhtme u transmetua nga Bostoni nga komunitetet ortodokse shqiptare anembanë Shteteve të Bashkuara. Ajo formulon aspiratën e të gjithë të krishterëve shqiptarë për t’u lidhur politikisht me Shtetin Shqiptar :
Për Mehmet Konicën, Grand Hotel, Paris :
Boston, e shtunë. — Ju lutemi komunikoni Presidentit Wilson, Baronit Sonnino dhe kryeministrave Lloyd George dhe Clemenceau rezolutën e mëposhtme të miratuar njëzëri më 16 mars nga Këshilli i Shenjtë i Kishës Ortodokse Shqiptare të Amerikës dhe të nënshkruar nga Kryepeshkopi rus Alexander Bew, klerikët shqiptarë dhe 121 delegatë të krishterë ortodoksë, vendas të Shqipërisë së Jugut që tani banojnë në të gjitha pjesët e Shteteve të Bashkuara dhe Kanadasë :
“Klerikët dhe laikët e poshtëshënuar, delegatë që përfaqësojnë pesëdhjetë e dy kishat dhe komunitetet ortodokse shqiptare të Shteteve të Bashkuara : Boston, Lynn, Peabody, Quincy, Brockton, Taunton, Worcester, Southbridge, Springfield, Fitchburg, Hudson, Marlboro, Framingham, Natick, Woonsocket, Lonsdale, Central Falls, Biddeford, Saco, Lewiston, Bath, New Bedford, Albany, Rochester, Syracuse, Buffalo, New York, Manchester, Concord, Laconia, Tilton, Chicago, St. Louis, Milwaukee, Seattle, Detroit , Philadelphia, Braddock, Pittsburg, New Firence, Portsmouth, Atlantic City, Akron, Youngstown, Niles, Barberton, Waterbury, Bridgeport, Grosvenordale, Jamestown, Lowell, Cleveland, Rochdale dhe përfaqësues të Kishës Rumune, të gjithë vendasit e Shqipërisë së Jugut,të mbledhur në kuvend nën kryesinë e Hirësisë së tij Kryepeshkopit rus të Amerikës së Veriut Aleksandër, me qëllim zgjedhjen e një peshkopi ortodoks shqiptar, protestojnë me indinjatë kundër pretendimit absurd të Z. Venizelos se shqiptarët ortodoksë të Shqipërisë së Jugut janë në favor të bashkimit me Greqinë.
Ne shqiptarët e krishterë ortodoksë, besimtarë të Kishës së Krishtit, i bëjmë thirrje përmes Shkëlqesisë suaj Konferencës së Paqes për rivendosjen e pavarësisë së Shqipërisë dhe për bashkimin e të gjithë shqiptarëve, ortodoksë, myslimanë e katolikë, nën një flamur, flamurin e shquar të ushtarit të Krishtit, Gjergj Kastriotit Skënderbeut, dhe një qeveri kombëtare dhe me kufij etnikë të Shqipërisë, duke përfshirë rrethet e Çamërisë dhe të Kosovës, në përputhje me kërkesat e paraqitura nga delegatët e Qeverisë së Përkohshme Shqiptare. Nënshkrimet e 120 delegatëve laikë pasojnë me postë.”
“Radiocorriere” ka botuar, në prill të 1934, në faqen n°29, shkrimin e gazetarit italian Enzo Ferrieri për Aleksandër Moisiun, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar.
Burimi : Radiocorriere, prill 1934, f.29
Intervistat
Në mesnatë pas teatrit, unë dhe një regjisor i famshëm pimë një filxhan çokollatë puro në një tryezë te Savini (restorant i famshëm në Milano). Ngremë sytë dhe pikërisht përballë nesh, Aleksandër Moisiu, me një zonjushë bionde, fillon darkën e tij pas shfaqjes.Moisiu ka tonin e përulur dhe të zgjuar të një njeriu të vogël, i gatshëm për të kapur një krah (fletë) pule dhe misterin e Faustit ose Henri IV me të njëjtin kujdes.Ai çohet për të arritur kutinë e cigareve në një xhep të pardesysë së tij. Është i lehtë dhe fluturon sikur hapi i kërcimit të Hamletit do të fillonte.
Miku im regjisor, i cili i gjykon burrat nga mënyra se si lëvizin, më bën të vëzhgoj thjeshtësinë ekstreme të gjesteve të tij dhe më jep një mësim gestologjie.“Ja një njeri që reciton me gjuhën e jetës, që është bërë i thjeshtë me meditime të gjata.Shikoni se si gjithçka është e saktë dhe e matur…”.Dy metra larg tij një zotëri piktoresk, i cili ka si shoqërues një tip kurioz me mjekër të mprehtë, mban një thikë e pirun me një dhunë pompoze.“Ky duhet të jetë patjetër një aktor – më thotë mjeshtri i gjesteve – por një aktor i ri”.“Aktor po, dhe shumë i shquar : një aktor jugor (meridional).”Unë mbështes jugun, i cili në mendjen time do të donte ta bënte gjestikulacionin e bollshëm legjitim dhe shprehës.
“Ju gaboheni miku im.Nëse ky zotëri do të ishte një aktor i madh, një artist i vërtetë, pikërisht sepse është jugor, nuk do të hante me ato gjeste të teatrit.Këtu kemi të bëjmë me një njeri që mbart në jetë të gjitha qëndrimet false të skenës.Çdo gjest, zotëria im i dashur, ka kuptimin e tij.Shikoni atje ndërsa Moisiu i ofron zonjushës një pije. “Das ist recht.”Kjo është e drejtë. Thuhet kështu.Kam katër ditë që flas italisht.Shihni këto gjeste të tjera.Kjo nuk është e drejtë.Një gjest i vogël zgjidh një situatë.Më kujtohet një skenë ku duhej treguar se një infermiere që prek me dorë ballin e ethshëm të një ushtari, ka një butësi (ndjenjë) të fshehur për pacientin e saj.Provoi dhe riprovoi, nuk e arrinte kurrë rezultatin e nevojshëm. Kjo ishte shumë e guximshme dhe e papërshtatshme, kjo ishte pa shprehje.Gjithçka u zgjidh kur infermierja në vend që ta prekte ballin e pacientit me pjesën e pasme të dorës, e preku atë me pëllëmbën.Pëllëmba e dorës është një tregues i lidhjes, butësisë, intimitetit. Do të puthësh dorën e një zonje. Provoni të puthni pëllëmbën e saj.”Kjo puna e dorës më intereson : i bëj thirrje mikut tim të vazhdojë.Vini re se aktorët e filmave nuk dinë se ku të shikojnë.Problem shumë kompleks.Publiku e ndjek gjithmonë vështrimin e aktorit.Nëse aktori ul sytë, i gjithë publiku shkon të kërkojë diçka nën këmbët e tij.Në vend të kësaj, vështrimi i aktorit duhet të ndjekë gjithmonë një objekt të saktë dhe pa ambiguitet.
Çdo gjest i tij, çdo lëvizje e tij duhet të përbëjë një tablo; jo në kuptimin estetik dhe dekorativ, por në kuptimin njerëzor dhe jetësor.Asgjë nuk duhet të bëhet në mënyrë të rastësishme; në jetë nuk bëni asgjë rastësisht.Edhe gjestet më të thjeshta dhe më të zakonshme janë rezultat i traditave dhe zakoneve.E njëjta gjë në skenë.Me ndryshimin që në skenë çdo gjest duhet të shprehë me thjeshtësinë më të madhe, një gjendje të nevojshme për qëllimin e veprës.Gjestet e tepruara dhe pa diskrecion duken më spontanet, por janë më të padobishmet dhe më të rremet, pasi nuk shprehin gjë tjetër veç synimit për të shprehur diçka, e cila ende nuk është zotëruar plotësisht.
Të ashtuquajturit aktorë instinktivë, që rrotullojnë krahët në ajër, janë më pak të natyrshëm;edhe nëse në jetë janë mësuar të lëvizin në hapësirë.I natyrshëm është gjesti i paramenduar që shpreh me lehtësi atë që do të thotë. “Shikoni atë çift atje që hanë rizoto alla Milanese dhe duket se po flasin me një zjarr (amsh) të tillë;unë nuk e di se çfarë i thonë njëri-tjetrit.Por është e sigurt që gruaja duhet të ketë të drejtë; sepse shikon drejt burrit. Kalorësi (Kavalieri) ndjek rizoton në lugë, ndihet i dobët, sigurisht që e ka gabim”.Ajo në fakt ishte një grua e bukur, e cila i hodhi dy sy smerald shoqëruesit të saj.Kur të jepen dy sy të ngjashëm, mendova, gjestologjia ime më mëson se kemi gjithmonë të drejtë.Edhe unë do të ndiqja rizoton në lugë…
“Libération” ka botuar, të premten e 11 tetorit 1946, në faqen n°2, një shkrim në lidhje me ekspozitën e Gjon Milit asokohe në Paris, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar:
Fotografia, vepër arti
Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France
Në Galerie du Bac, Jean-Paul Sartre e prezanton Gjon Millin me këto fjalë : “Ai ka kokën e një antengrënësi, një hundë që do të nuhasë botën shumë përpara tij, për të besuar se ai do ta zhysë papritur në një fole milingonash.”
Është e padiskutueshme që Mili, artist nga Nju Jorku, dëshmon se fotografia mund të jetë një art i madh.
Duke montuar figura kërcimtarësh, duke treguar një vajzë të vogël duke kërcyer me litar në disa aspekte (foton e së cilës lexuesit tanë e patën ekskluzive), ai dëshmon se sa e madhe është dhuntia e tij për analizën plastike.
Pasi ka fotografuar të gjithë anëtarët e Konferencës së San Franciskos, ja ku është në Paris. Gjithçka e intereson. A nuk e ka shprehur tashmë sharmin e rrënuar të oborrit ngjitur me studion e skulpturës së Zadkine?
— Do të doja të jetoja në Paris katër muaj në vit, na thotë Gjon Mili. Por si mund të gjesh një strehë këtu?
“Libération” ka botuar, të enjten e 26 shtatorit 1946, në faqen n°2, një shkrim në lidhje me ardhjen e bujshme të Gjon Milit në Paris, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :
Fotografi më i madh në botë është në Paris
Në Shtetet e Bashkuara të Amerikës e njohin të gjithë: Mili, Gjon Mili, është fotografi më i mirë në planet; 6 East, 23 Rd Street në Nju Jork, ai ka studion më të madhe dhe më moderne në botë.
Dhe brenda pak ditësh, të gjithë fotografët e Parisit do të mund të zbulojnë në Galerie du Bac, ku, nën kujdesin e Shërbimeve Inteligjente Franceze në SHBA, do të ekspozojë veprat e tij, një teknikë krejtësisht e panjohur për kontinentin tonë.
Mili, i cili mbërriti në Paris pak ditë më parë me 250 kilogramë pajisje për të depërtuar në misteret e Konferencës së Luksemburgut, do t’u shpjegojë me kënaqësi sistemin e tij.
— Jeni fotograf prej kohësh ? e pyetëm Gjon Milin që na priti me dashamirësi në zyrat e kolegut tonë të “Life”.
— Unë jam inxhinier elektrik.
Pikërisht për të mësuar elektricitetin, në fakt, ky shqiptar, pasi kishte mësuar frëngjisht në Bukuresht, shkoi në Shtetet e Bashkuara të Amerikës ku ishte ende, në vitin 1939, vetëm një fotograf amator.
Gjatë luftës, këshilltar në “Laboratorin e të dhënave teknike – Technical Data Laboratory”, ka punuar veçanërisht në studimin e predhave. Falë sistemit të tij, ai ka bërë të mundur, nëpërmjet studimit të kujdesshëm të lëvizjeve të ecjes, përmirësimin e mëtejshëm të këmbëve të artikuluara ortopedike.
I vetmi fotograf zyrtar i Konferencës së San Franciskos, ai thjesht, pa blicet e llambave të tij që t’i shqetësonin debatet e tyre, fotografoi të gjithë të mëdhenjtë e kësaj bote.Në Luksemburg pajisjet e tij kanë bërë bujë dhe ai ende nuk ka marrë të gjitha lehtësitë që dëshironte. Kështu ai vërtitet rreth Montmartrit (Montmartre). Bretanja (Bretagne) dhe Pirenejet (Pyrénées) e tundojnë.
Ai kërkon një studio në Paris dhe nëse e gjen do të kthehet çdo vit :
— Ka kaq shumë gjëra të ëmbla në Francë sa mund të bësh gjëra të mira atje.
Teknika e tij? Ju thashë, ai është një inxhinier elektrik.
Rezultatet ? Për sa i përket rezultateve: nuk dimë dëshmitar më të mirë se këto tri foto, me firmën e Milit, dhe që jemi të parët në shtypin francez që i publikojmë.
Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France
Foto 1 :Gjon Mili arriti, në një pamje të vetme, të kapte lëvizjen me aq saktësi sa kinemaja. Gjestet e kësaj vajze të vogël duke kërcyer me litar e mbajnë (tërheqin) vëmendjen si një vepër arti.
Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France
Foto 2 :Vini re pozën e këmbës së djathtë të njeriut që shihet përballë; syri juaj përfundon lëvizjen e nisur.
Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France
Foto 3 :Sapo i është hedhur një gotë ujë në fytyrë kësaj gruaje; ne tundohemi ta ndihmojmë të fshihet
“New York Herald Tribune” ka botuar, të shtunën e 5 marsit 1955, në faqen n°2, një shkrim në lidhje me propozimin e ndihmës ushqimore të presidentit të SHBA-ve për Shqipërinë, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :
Eisenhower ofron ushqim për Shqipërinë
Uashington, 4 mars (A.P.). — Presidenti Eisenhower i ofroi sot Shqipërisë komuniste furnizime ushqimore amerikane për të ndihmuar në zbutjen e asaj që ai e quajti “mungesën aktuale të ushqimit” në atë vend.
Presidenti e bëri ofertën përmes Lidhjes së Shoqatave të Kryqit të Kuq. Shtëpia e Bardhë tha se ndihma e parashikuar do të kushtonte rreth 850,000 dollarë, me një shpenzim shtesë prej rreth 125,000 dollarë për transportin e mallrave nëpërmjet oqeanit.
“New York Herald Tribune” ka botuar, të hënën 25 prillit 1938, në ballinë, një shkrim në lidhje me nisjen zyrtare të festimeve të dasmës mbretërore në Tiranë, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :
Zogu, kontesha Geraldinë vallëzojnë tango dhe festojnë deri në orën 3 të mëngjesit
Pallati (mbretëror) fillon festat e dasmës
Tiranë, 24 Prill — Elita e kryeqytetit të Shqipërisë pa Mbretin Zog dhe nusen e tij të ardhshme, konteshën Geraldinë Apponyi, duke kërcyer tango në dyshemenë e lëmuar të sallës së vallëzimit të pallatit mbrëmë deri në orën tre, në një pritje që nisi zyrtarisht festimet për të kulmuar me martesën e tyre të mërkurën.
Kontesha Geraldinë kishte veshur një fustan blu-perlë nga Parisi dhe një diademë diamanti që ia kishte dhuruar mbreti. Tri motrat e Zogut kërcyen dhe biseduan në frëngjisht me gazetarë të huaj. Ata e quajtën Amerikën, ku së fundmi blenë dhuratat e dasmës, si një vend të “ekzagjerimit”.
Kontesha Geraldinë fliste rrjedhshëm në italisht, frëngjisht dhe gjermanisht dhe i konsideronte shqiptarët tashmë si popullin e saj.
“Populli im është më i sjellshmi dhe mikpritësi në botë, pavarësisht primitivitetit të tij,” u tha ajo gazetarëve.
Mikpritja tradicionale e Shqipërisë e bëri pritjen më madhështoren në historinë e kombit. Salloni i pritjes ishte zbukuruar me qëndismat më të rralla shqiptare. Të gjitha femrat shqiptare të pranishme kishin veshur fustane nga Londra dhe Parisi./ KultPlus.com
“La Revue Diplomatique” ka botuar, të dielën e 3 tetorit 1886, në faqen n°3, një shkrim në lidhje me dokorimin e lartë asokohe të Pashko Vasës dhe dhëndrit të tij armen nga Papa, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :
Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France
Shkëlqesia e tij Pashko Vasa, guvernatori i përgjithshëm i Libanit, sapo ka marrë një dallim të lartë nga Hirësia e tij Papa (Leon XIII). Delegati apostolik në Siri shkoi me një ceremoni madhështore në selinë e qeverisë në Liban dhe dekoroi Shkëlqesinë e Tij Pashko Vasën me Kryqin e Madh të Shën Gregorit të Madh.
Shkëlqesia e Tij Imzot Ludovic dekoroi njëkohësisht me shenjat e klasit të tretë të të njëjtit urdhër Kupelyan efendiun, sekretarin e përgjithshëm të qeverisë së Libanit dhe dhëndrin e Shkëlqesisë së Tij Pashko Vasës./ KultPlus.com
“Mid–West Free Press” ka botuar, të premten e 16 janarit 1931, në faqen n°4, një shkrim në lidhje me sasinë e duhanit që konsumonte mbreti Zog gjatë një dite, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar.
Mbreti Zog – i Shqipërisë – pinte 240 cigare në ditë!
Burimi : Mid–West Free Press, e premte, 16 janar 1931, f.4
“Mbreti Zog pinte 20 cigare në orë gjatë dymbëdhjetë orëve të punës çdo ditë të javës. Megjithatë, nikotina që vinte nga 240 cigare në ditë tregoi shpejt shëndetin e tij dhe shkaktoi një humbje të konsiderueshme në peshë.
Me këshillën e mjekëve të tij, Mbreti Zog e reduktoi zakonin e tij të pirjes së duhanit dhe tani tymos 50 copë në ditë.”
“Times-Gazette” ka botuar, të premten e 9 gushtit 1929, në faqen n°7, një shkrim në lidhje me sigurinë ndaj mbretit Zog kur ai rruhej nga berberi i tij italian, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :
Rojet shikojnë berberin teksa rruan mbretin Zog
“Tiranë, Shqipëri – Berberi i mbretit ka një punë delikate
Një i ri i pashëm është berberi i mbretit Zog, me flokë të dendur e të zinj, me mustaqe të vogla në modë dhe me “hijeshinë e shtuar të vetullave të martuara”.
Thuhet se ai jo vetëm që ishte “garantuar” si fashist i vërtetë nga Musolini, por edhe personalisht i ishte prezantuar mbretit Zog prej tij.
Pavarësisht nëse kjo është e vërtetë apo jo, Giuseppe Falgari është shërbëtori më i paguar i mbretit Zog. Ai merr, përveç bordit dhe akomodimit, një “pagë” prej 175 dollarësh në muaj, si dhe një tarifë ditore prej 4 dollarësh kur rruan mbretin.
Ndoshta kjo kompenson çdo humbje të dinjitetit që mund të ndiejë Giuseppe kur dy rojet e armatosura qëndrojnë pranë gjatë rruajtjes.
Mbreti shqiptar nuk rrezikon dhe këta kalorës mbrojtës të këtij të fundit, si të thuash, janë gjithmonë në gatishmëri për operacionin e përditshëm.”
“Municipal News and Water Works” ka botuar, në muajin shkurt 1929, në faqen n°34, një shkrim në lidhje me instalimin e një pajisjeje moderne për shkarkimin e ujërave të zeza në Legatën amerikanë në Tiranë, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :
Punime hidraulike moderne në vendin e Mbretit Zog
“Kjo është një histori nga Tirana, atdheut të mbretit Zog të Shqipërisë, dhe duket sikur duhet të fillonte “Një herë e një kohë”, nëse do të ishte një histori zanash, por kjo është një histori e vërtetë dhe i përket kohës së tashme, 1929.
Tirana ndodhet në veriperëndim të Greqisë dhe Mbreti Zog është sovrani më i ri në Evropë, dhe duke qenë një mbret modern, ai donte disa përmirësime moderne, kështu që muajin e kaluar Tirana u furnizua me drita elektrike për herë të parë në historinë e saj.
Pavarësisht mbretit të ri dhe modern dhe dritave elektrike të reja dhe moderne, Tirana është ende një qytet që shfaqet si një përrallë, sepse rrugët janë të paasfaltuara dhe nuk ka trotuare. Në të dy anët e rrugës së ngushtë kryesore, pazaret orientale shfaqin mallrat e tyre — mallra të të gjitha llojeve.
Në këtë qytet nuk ka sinjale “Stop e Kalo – Stop and Go” dhe gomerët e ngarkuar me mallra dhe gratë që mbajnë shishe uji mbi kokë tunden me njëra-tjetrën në rrugë dhe e drejta e kalimit i takon më të fortit.
Këtu, pra, në këtë qytet me emrin që tingëllon si përrallë dhe mjedisin e tij mesjetar, është shfaqur një nga llojet më të fundit të shkarkimit të ujërave të zeza të njohura për qytetërimin. Sapo u disponua (mundësua) fuqia e nevojshme për funksionimin, ky instalim modern hidraulik u zgjodh nga Legata Amerikane në Tiranë.
Për shkak të mungesës së mekanikëve që janë të njohur me këtë lloj pajisjeje dhe për shkak se pjesët e riparimit, nëse nevojiten, do të ishin të vështira për t’u marrë, inxhinierët që punonin për Legatën Amerikane i kushtuan vëmendje këtyre çështjeve, dhe për këtë arsye prodhuesit e “Nxjerësit të ujërave të zeza Flush-Kleen – Flush-Kleen Sewage Ejectors” janë të kënaqur që ky lloj pajisjeje është zgjedhur për këtë punë.
Pra, “Flush-Kleen Ejectors” kanë shkuar të punojnë në tokën e mbretit Zog dhe ndoshta nuk do të kalojë shumë kohë që vendasit dhe mbreti modern të marrin thirrjen “Tirana më e madhe dhe më e mirë” dhe magazinierët (tregtarët) e Tiranës do të duhet të zhvendosen në lagjet e tjera për t’i hapur rrugë rulit me avull.”/ KultPlus.com
“Stamboul” ka botuar, të hënën e 4 qershorit 1928, në ballinë, deklaratën e ambasadorit turk në Tiranë në lidhje me situatën në Shqipëri dhe elozhet e tij ndaj Presidentit të Republikës Ahmet Zogu, të cilën, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar.
Situata në Shqipëri
Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France
Deklarata e ministrit (ambasadorit) të Turqisë në Tiranë
Tahir Lutfi Beu, ministri (ambasadori) turk në Tiranë, bëri këto deklarata për korrespondentin e Agjencisë Anatolia në lidhje me Shqipërinë :
“Politika jonë ndaj Shqipërisë tenton të lehtësojë detyrën e saj në rrugën e modernizimit në të cilën ajo ka nisur.
Ahmet Zogu, Presidenti i Republikës së Shqipërisë, përpiqet seriozisht të sigurojë sigurinë e brendshme dhe të jashtme të vendit dhe punon me shumë energji për të çuar përpara vendin e tij. Mund të përmendim si shembuj miratimin e kodit të ri civil, kodin e ri penal dhe heqjen e 1/10-ës (taksë).
Duke qenë se ne dëshirojmë sinqerisht që Shqipëria të përparojë dhe të forcohet gjithnjë e më shumë, ndjekim me gëzim përpjekjet e bëra në këtë drejtim nga Presidenti i Republikës së Shqipërisë.
Gjithashtu nuk mund të mos vërej se Shqipëria dhe Presidenti i saj trim shprehin si ndaj Gazit tonë të Madh (Mustafa Kemal Ataturkut), ashtu edhe ndaj Republikës turke ndjenja të thella dashurie dhe respekti, të cilat i tregojnë në çdo rast.
Në mënyrë të përmbledhur, mund të them se Shqipëria e sotme, e cila natyrshëm mund të konsiderohet si një komb i vogël motër me tonin, është një shtet i rëndësishëm në Gadishullin Ballkanik dhe se kjo rëndësi po rritet dita ditës.”
“Correspondance d’Orient” ka botuar, me 1 dhjetor 1908, në faqen n°7, një shkrim në lidhje me letrën e presidentit të Lidhjes belge per të Drejtat e Njeriut drejtuar asokohe atij francez për të mbështetur lirimin e Dervish Himës, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :
Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France
Z. Georges Lorand, president i Lidhjes belge për të Drejtat e Njeriut, sapo i ka dërguar letrën e mëposhtme z. Francis de Pressensé, president i Lidhjes franceze për të Drejtat e Njeriut :
“Disa miq shqiptarë, rumunë dhe belgë, në veçanti gazetarët nga foltorja (tribuna) e Dhomës, më kërkojnë që të ndërhyj urgjentisht te xhonturqit që drejtësia të vendoset për kolegun tonë fatkeq Dervish Hima, një patriot shqiptar, shumë i njohur në Bruksel, ku ka qenë pjesë e shtypit parlamentar gjatë mërgimit të tij dhe ku mori pjesë veçanërisht në konferencën e Francis de Pressensé, për të drejtat e zezakëve.
Ai u kthye në vendin e tij për të përfituar nga liritë kushtetuese, për të mbrojtur idetë e tij dhe për të kandiduar për Dhomën e Përfaqësuesve. Ai është një patriot shqiptar, ndoshta separatist, nuk e di, por kjo do të ishte padyshim e drejta e tij dhe në një regjim lirie, as propaganda separatiste nuk do të ishte një shkelje.
Megjithatë, sapo mbërriti në vendin e tij, Dervish Hima u fut në burg nga autoritetet turke dhe miqtë e tij më sigurojnë se flitet për ta varur pas një gjykimi të shkurtuar pa asnjë garanci, sepse turqit e konsideronin një kundërshtar veçanërisht të rrezikshëm.
Nuk dua të besoj se xhonturqit që sapo kanë realizuar, nën duartrokitjet e Europës, një revolucion kaq të bukur për lirinë dhe të drejtën, mund të lejojnë që ai të çnderohet nga një akt i tillë, dhe jam i bindur se do të mjaftonte që Lidhja për të Drejtat e Njeriut t’u kishte vënë në dukje situatën e Dervish Himës, që ata të vepronin në favor të tij me energjinë dhe shpejtësinë e tyre të zakonshme dhe ta linin atë të lirë, edhe sikur ta konsiderojnë kundërshtar, që të mbrojë kandidaturën para bashkëqytetarëve.
Nëse ai akuzohet për një vepër penale, do të ketë gjithmonë kohë për t’i bërë një gjyq të rregullt, të rrethuar nga garancitë e drejtësisë së paanshme.
Menjëherë për këtë i shkrova mikut tim Ahmed Riza, duke kërkuar ndërhyrjen e tij. Miku dhe kolegu im i shquar Hector Denis, sapo i ka shkruar për të njëjtin qëllim, dhe ju bëj thirrje, miku im i dashur, në mbështetjen tuaj të plotë dhe ju lutem të veproni me të gjitha fuqitë tuaja në favor të Dervish Himës.”/ KultPlus.com
“Le Figaro” ka botuar, të premten e 21 korrikut 1950, në faqen n°5, intervistën ekskluzive të korrespondentes së saj Dominique Auclères me mbretin Zog dhe mbretëreshën Geraldinë në Aleksandri (Egjipt), të cilën, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar.
Një familje e lumtur
Mbreti Zog dhe gruaja e tij, Mbretëresha Geraldinë – Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France
Këtë herë, është pothuajse një pallat në të cilin hyj. Parku është i sheshuar, lulet me nuanca të ndritshme orientale formojnë grumbuj aromatike në një lëndinë të pastër të stilit anglez; dy kolona mbajnë një ballkon monumental, shtëpia e një harmonie të përsosur pret muret e saj ngjyrë kremi në horizont.
Shefi i Oborrit mbretëror (le grand chambellan) është atje për të më pritur, ne jemi “miq të vjetër” që prej takimit më parë, dy shërbëtorë sudanezë të veshur me xhelaba (një lloj kaftani mëndafshi i lehtë) hapin derën e një sallon të mobiluar me kolltuqe të mëdha Luigji XV. Mbreti dhe mbretëresha vijnë të më takojnë, të dashur dhe të buzëqeshur.
E shikoj Geraldinën : sytë e saj blu të qeshur, nën qerpikët e zinj, dhëmbët e saj verbues, buzëqeshja e saj që formon gropëza në faqet e saj, silueta e saj e gjatë elegante, duart e saj të vrazhda, këmbët e saj të holla; Unë dua t’i them asaj: “Ju shkëlqeni”, por me të vërtetë ai kompliment do të ishte shumë i pakëndshëm.
—Zonjë, kam shkuar në Hungari, i thashë, në vendin tuaj të lindjes.
I shkëlqejnë sytë, më bën të ulem dhe si nxënëse më nxit të flas.Por çfarë t’i them asaj për Budapestin, ku tani mbretëron terrori, çfarë lajmi t’i jap për familjet fisnike aleate me të sajën, që duhej të iknin nga regjimi i ri, apo që u bënë viktima të tij ?
— Zonjë, akeni ende të afërm në Budapest ?
—Jo, fatmirësisht, përgjigjet ajo. Motra ime u martua me një amerikan, vëllai im më i vogël – fytyra e saj u mbush me trishtim – vdiq nga një sëmundje e marrë në front (luftë).
Ajo bën një pauzë dhe rifillon me njëfarë krenarie :
— Ai luftoi me njerëzit tuaj në frontin e Francës.
— A e dini, zonjë, se Zonjat e Zemrës së Shenjtë të Vjenës u tmerruan kur mësuan se po martoheshit me një mysliman ?
Ajo nis të qeshë.
— Jo, thotë ajo dhe shton me një psherëtimë të lehtë : Unë nuk jam kthyer kurrë në Austri që kur u largova nga manastiri.
Mbreti ndërhyn në bisedë.
— Çështja fetare në Shqipëri nuk përbën asnjë problem. Femrat myslimane u liruan atje si të tjerat nga unë në vitin 1920, kur isha ministër i Brendshëm.
— Kemi pasur, tha Geraldina, jetën më të mirë të të gjitha kohërave, e dua Shqipërinë. Nëse do të mund të kthehesha atje, nuk do të kërkoja më kurrë të largohesha.
— Mos e dëgjoni atë, më rekomandon Mbreti, sa më shpejt që ajo të jetë atje, do të dëshirojë sërish të shohë Parisin.
—Për fustanet e tij ? i them.
— Jo, për Parisin, përgjigjet Mbretëresha.
Çfarë ndryshimi mes intervistës së djeshme dhe asaj që vazhdon në këtë kala të vogël ku gjithçka është rehati, elegancë dhe optimizëm.
Komunizmi nuk ka rrënjë në Shqipëri
Pavarësisht gjithçkaje, Mbreti është i shqetësuar. Ndjej se ai dëshiron të më bëjë të kuptoj se sa e ndjeshme është për të kjo vizitë franceze në pallatin e tij të vogël në mërgim.
—Franca, më tha ai, ka pasur kontakte të drejtpërdrejta me Shqipërinë gjatë historisë. Për pjesën tjetër, qendrat katolike në veri të Shqipërisë, mirditorët, ishin disi nën mbrojtjen e Francës. Kishte një korrespondencë të gjatë rreth tyre midis Quai d’Orsay (Ministrisë së Jashtme franceze) dhe Portës së Lartë.
— Si akomodohet, i thashë, populli juaj i pavarur dhe krenar nën regjimin komunist ?
—Ai nuk akomodohet, përgjigjet Mbreti Zog, me sytë e tij blu që shkëlqejnë nga zemërimi. Komunistët ? Do të kishim ndërhyrë shumë orë (kohë) më parë nëse ora (koha) do të dukej e përshtatshme.
—Dhe kjo orë e mbarë, kur do të vijë ?
— Mendoni, thotë Mbretëresha, duke i evituar të shoqit të përgjigjet, që mijëra vajza të reja, të shqyera nga duart e prindërve tyre, janë trajnuar ushtarakisht për t’u bërë partizane.Para disa kohësh ata u demobilizuan dhe u dërguan në shtëpi. Megjithatë, asnjë familje nuk pranoi t’i merrte ato. Ata refuzohen nga vetë prindërit e tyre. A nuk është kjo tragjike?
—Në çdo rast, kjo dëshmon se komunizmi nuk ka rrënjë të thella në Shqipëri, tha Mbreti, duke mos dashur të qetësohet.
Intervista ndërpritet për një moment nga hyrja e papritur e një djali bjond të pashëm, një gjigant i vogël 11 vjeçar, i cili është më shtatlartë se unë.Ky djalë i ri ka grushta të fortë, sy blu të shkëlqyeshëm dhe flokë të zbehta bjonde.
Një gjigand i ri bjond – Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France
Sytë e Mbretit drejtohen me krenari te djali i tij i vetëm, Princi Leka.
—Ai quhet Aleksandër, tha ai. Aleksandër si të gjithë sundimtarët e mëdhenj të Shqipërisë që nga Aleksandri i Madh.
—Mos vallë është, – i thashë Mbretëreshës, – fëmija që lindi në prag të pushtimit italian ?
Mbretëresha e re tund kokën dhe ndërsa heroi i historisë së saj largohet, me tre hapa, për të gjetur shokët e tij të lojës në lulishten e oborrit, ajo më tregon për eksodin e saj.
— Ka lindur më 5 prill 1939; ai ishte tashmë një gjigant i vogël dhe profesori Weibel, i ardhur posaçërisht nga Vjena, bëri mrekulli. Gjatë natës italianët dhanë ultimatumin e tyre, mbreti Zog më njoftoi menjëherë.
—Menjëherë ? Vetëm pak orë pas lindjes ?
“Njëzet herë i jemi afruar vdekjes!”
— Ai nuk mund të vepronte ndryshe, pasi para se të skadonte koha ne duhej të largoheshim.Ishte e Premtja e Shenjtë, 6 Prill, ishte ora 3 e mëngjesit.Ishte e pamundur të gjenim një ambulancë.U ngrita dhe hipa në makinën e mbretit.U nisëm për në Greqi. E mbajta fëmijën në krahë dhe u largova me Weibel-in.Në luginë kishte ardhur pranvera, por kur na u desh të kalonim qafën malore, në kufi, bora kishte bllokuar rrugët dhe kamufluar greminat.Njëzet herë, mendova se po shkonim drejt vdekjes.Ne ishim nisur në agim, por nuk arritëm në Greqi, në Follorinë, deri në orën 10 të mbrëmjes.Aty munda të pushoja tre ditë. Mbreti i Greqisë më dërgoi mjekët e tij. Më pas Weibel më la; i vinte keq të kthehej në Vjenë, i urrente nazistët !
—Ishte një largim i vërtetë për në Egjipt, ai i kësaj nëne të re dhe foshnjës së saj të porsalindur, i thashë duke iu drejtuar Mbretit, dhe si arritët të bashkoheshit me gruan tuaj ?
Fytyra e Zogut flet shumë për vështirësitë e rrugëtimit të tij, peripecitë e eksodit të katër motrave të tij, suitës së tij dhe valixhet e panumërta të mbushura me nxitim dhe për t’i shpëtuar nga fatkeqësia. Por ai bën një gjest si për të larguar mendimet e rënda.
—E gjeta, kjo është gjëja kryesore.
Dhe mbretëresha buzëqesh sërish, por sytë e saj mbushen me lot :
—Shqipëria ishte aq e bukur, shëtitjet në mal, shëtitjet në majat e maleve, vizitat në kalanë e vjetër të Matit, atë të paraardhësve të mbretit, mishin e dashit të pjekur në hell dhe në natyrë, buka e misrit, jeta e lirë dhe hapësira !
Mbreti e ndërpret dhe më pyet :
—Çfarë mendoni për Ballkanin ?
—Po ju, Madhëri, i thashë, a mendoni se ata mund të çlirohen ndonjëherë nga kontrolli bolshevik dhe a mendoni se satelitët do të sulmojnë Titon ?
—Historia ka treguar, përgjigjet Zogu, se Franca ka mundur, nëpërmjet rolit të saj si ndërmjetëse, të shmangë luftërat; lufta do të ishte një fatkeqësi.
—Po, Madhëri, por pas perdes së hekurt, popujt e vuajtur janë aq të çmendur sa të besojnë se një luftë do t’u sillte shpëtimin !
—Është vërtet çmenduri, thotë Zogu. Kombet perëndimore duhet të bashkohen më në fund, sepse rusët po përfitojnë nga ndarja e popujve.
—Do të ishte interesante të dihet nëse rusët synojnë të ruajnë Shqipërinë duke fortifikuar ishullin e Sazanit, i thashë.
—Fortifikimet kanë mbetur të njëjta si në kohën e italianëve, përgjigjet ai pas një momenti reflektimi, por baza e nëndetëseve mund të bëhet jashtëzakonisht e rëndësishme dhe e rrezikshme. Ata sjellin vërtet materialin e tyre të çmontuar, qarkullimi vazhdon me autokolona detare.
—Dhe përfundimi i gjithë kësaj? Madhëri.
—Përfundimi ka anën e tij ngushëlluese nëse vërehet se komunizmi nuk mund të zërë rrënjë as në Evropën Qendrore dhe as në Ballkan, tha ai; për pjesën tjetër, e ardhmja është ende e papërcaktuar, por shpresa mbetet.
“Combat” ka botuar, të mërkurën e 10 tetorit 1973, në faqen n°15, një shkrim në lidhje polemikën e krijuar asokohe në doganën shqiptare ndaj futbollistëve të kombëtares finlandeze, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :
“Futboll
Doganierët shqiptarë kanë protestuar në Federatën Finlandeze të Futbollit për gjatësinë e flokëve të anëtarëve (lojtarëve) të skuadrës finlandeze që do të përballen me shqiptarët sot në Tiranë në një ndeshje kualifikuese për Kupën e Botës FIFA.
Megjithatë mësuam nga një burim i informuar në Helsinki, se finlandezët u lejuan të shkelnin në tokën shqiptare kur mbërritën të hënën në Tiranë.
Sqarojnë se në një shkresë drejtuar zotit Osno Karttunen, Presidentit të Federatës Finlandeze të Futbollit, kreu i doganave shqiptare nënvizonte : “Të rinjtë tuaj janë të pahijshëm”.
Në ndeshjen e parë të luajtur në Helsinki vitin e kaluar, Finlanda mundi Shqipërinë 1-0.”
“La Stampa” ka botuar, të shtunën e 29 prillit 1916, në faqen n°5, një shkrim në lidhje me takimin dhe pajtimin e Ismail Qemalit dhe Esad Toptanit asokohe në Paris, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar.
Pajtimi midis Ismail Qemal beut dhe Esad pashait
Burimi : La Stampa, e shtunë, 29 prill 1916, f.5
(Shërbimi special i Stampa-s )
“Paris, 28 prill.
Urrejtjet e vjetra mes dy fraksioneve kryesore shqiptare kanë pushuar.
Mëngjesin e sotëm Ismail Qemal beu, ish-presidenti i Qeverisë së Përkohshme të Shqipërisë, i cili jeton në një hotel modest në lagjen Saint-Sulpice në Paris,shkoi për t’i bërë një akt homazhi Esad Pashait, aktualisht edhe ai në kryeqytetin francez,duke e njohur si shefin e tij.
Takimi i dy burrave, sipas personaliteteve shqiptare të pranishme, ishte emocionues (prekës).
Jam i sigurt se pajtimi do të ketë një ndikim efektiv në sjelljen e fiseve shqiptare në lidhje me evoluimin e situatës ushtarake në Vlorë.”
“Diario de Noticias” ka botuar, të martën e 27 korrikut 1943, në ballinë, deklaratën e Mbretit Zog në lidhje asokohe me kapitullimin e Musolinit (Duçes), të cilën, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :
Deklarata e Mbretit Zog
Londër, 26 korrik (U.P.) — Ish-mbreti Zog i Shqipërisë bëri deklaratën e mëposhtme në lidhje me rënien (kapitullimin) e Musolinit :
“Rënia e Musolinit do të thotë një sukses i vërtetë për aleatët, jo vetëm nga pikëpamja e depërtimit të tij në të ashtuquajturën “Kalaja evropiane”, por edhe sepse një nga 3 fuqitë e Boshtit u detyrua të kapitullonte.
Rënia e një regjimi, planet imperialiste të të cilit në Ballkan rrezikuan ekzistencën e Shqipërisë, do të mbushë me gëzim zemrat e të gjithë shqiptarëve.
Ashtu si në të kaluarën, Shqipëria tashmë është gati të vërë kontributin e saj modest dhe përpjekjen maksimale në shërbim të trupave aleate, për hir të fitores.”/ KultPlus.com
