Etiketë: Avni Spahiu

Raportet aktuale mes Kosovës dhe Shteteve të Bashkuara të Amerikës

Posted on by KultPlus

Avni Spahiu

Në raport me Kosovën, politika e jashtme e Shteteve të Bashkuara ka qenë konsistente. SHBA-ja e konsideron Kosovën si një nga aleatët dhe partnerët e saj. Marrëdhëniet mes dy vendeve janë ruajtur si të mira dhe të veçanta për Kosovën. Në pjesën më të madhe, secila qeveri e Kosovës ka qenë e kujdesshme në marrëdhëniet e saj me SHBA-në pa asnjë mosmarrëveshje të madhe në këto marrëdhënie. Jam i bindur se mesazhet nga Uashingtoni gjithmonë janë dhe kanë qenë të qarta në krijimin e një marrëdhënieje edhe më të ngushtë me Shtetet e Bashkuara të Amerikës që do të prodhonte një partneritet edhe më të dobishëm për shtetin e Kosovës…

Tani kur shikojmë në retrospektivë, që kur u bëmë shtet, gjërat kanë evoluuar shumë në drejtim pozitiv, por edhe jo gjithmonë në favor të Kosovës. Jo tërësisht me fajin e diplomacisë sonë, gjatë  kësaj periudhe ka pasur një rënie në angazhimin e SHBA-ve në Ballkan dhe një rikonstruksion të vogël të objektivave të politikave. Në Shtetet e Bashkuara porsa kanë ndodhur ndryshime qeveritare dhe qasja në politikën e jashtme ka ndryshuar dukshëm. Fatmirësisht, politika amerikane ndaj Kosovës duket se nuk do të ndryshojë shumë – fokusimi dhe dedikimi mbetet i njëjtë, prania ushtarake amerikane qëndron pa ndryshim në Kosovë, dhe zyrtarë amerikanë, duke nisur që  nga Presidenti i porsazgjedhur Trump e Sekretari i Shtetit Marco Rubio dëshmojnë edhe njëherë se vendi i ri, Kosova, që është konsideruar si “krijesë” e Uashingtonit, është diçka prej së cilës amerikanët nuk heqin dorë, por do të vazhdojnë ta mbështesin, përkundër shqetësimeve për “paparishikueshmërinë” e politikave të Administratës së re dhe përkundër zhgënjimeve të kohëpaskohshme amerikane ndaj veprimeve të caktuara të udhëheqjes politike kosovare. Ka pasur, ndërkaq, një rënie të dukshme të prioriteteve amerikane, si pasojë e rrëshqitjes së interesit më tepër nga anë të ndryshme të gjeopolitikës dhe interesave amerikane – rajoni dhe Kosova përgjithësisht i mbetën më shumë Europës dhe Kosova ka bërë përpjekje që të gjejë vendin e vet në konstelacionin kontinental, duke synuar integrimin veri-atlantik dhe BE-në.

Njëkohësisht, që është e vetëkuptueshme, ka pasur dhe vazhdon të ketë një humbje të “kujtesës institucionale” ndaj Kosovës në Uashington. Shumë zyrtarë amerikanë në pozicionet kyçe të vendimmarrjes, të cilët ishin të përfshirë ngushtë në formulimin dhe zbatimin e politikave të SHBA-së për Kosovën, nuk janë më, të zëvendësuar me brezin e ri të diplomatëve dhe ndërrimet në timonin e Shtëpisë së Bardhë. Edhe shumë nga zyrtarët ekzistues ka gjasa të treten nga pozitat e tyre vendimmarrëse, si rezultat i qarkullimit intensiv në strukturat e shtetit dhe institucione të tjera. Disa nga mësimet që kisha mësuar gjatë qëndrimit tim në Uashington e që shpresoj se do të jetë kuptuar mirë edhe nga diplomacia jonë në Prishtinë e Uashington se angazhimi i tyre kërkon që të jenë të mishëruar në zhvillimin e përditshëm të raporteve, me këmbëngulësinë për të punuar ngushtë me strukturat e vendit që na ka ndihmuar të ngriheshim si shtet dhe që në çdo rrethanë të dëshmojmë se jemi mirënjohës. 

Ndërkaq, duhet qenë të vetëdijshëm edhe për disa fakte që kanë parasysh ndryshimet e rëndësishme në politikën e jashtme të Amerikës dhe mundësinë e “shmangies” së Kosovës nga fokusi dhe agjenda amerikane, andaj edhe asaj ndërkombëtare, me intensitetin siç e ka gëzuar pas pavarësisë së saj. Çdo qeveri dhe çdo diplomat yni në Uashington duhet të bëjë çmos për të dëshmuar dhe konfirmuar vazhdimisht se mbështesim interesin zyrtar dhe angazhimin e SHBA-ve në Kosovë dhe se nuk do të ketë shmangie nga agjenda Euro-Atlantike. Mbetet obligim dhe vendosmëri për diplomacinë dhe diplomatët tanë që të dinë se si të jetësohet interesi i vendit përmes ruajtjes së mbështetjes dhe angazhimit zyrtar të SHBA-ve në Kosovë, në një kohë të një konkurrimi gjithnjë më të theksuar nga vendet fqinje për të përfituar vëmendjen e Uashingtonit. Si mund të navigojmë për ruajtjen e raporteve me partnerin më të rëndësishëm për ne, në një kohë kur interesat e Kosovës mund të mos jenë gjithmonë në harmoni me ato të Shteteve të Bashkuara?  A guxon Kosova, në të vërtetë, të tëhuajësojë mbështetësin dhe partnerin e vet më të madh që ka pasur ndonjëherë, janë disa nga pyetjet për të cilat duhet të gjejmë përgjigje.

            Ndërkaq, gjatë periudhës se pas pavarësisë në raportet Kosovë-SHBA në Kosovë disa gjëra kanë ndryshuar për të mirë, disa kanë mbetur të njëjta dhe disa kanë vajtur për të keq. Në këtë përvjetor të 17-të të pavarësisë së saj, Kosova ka bërë shumë në rrugën e shtetndërtimit të saj. Ajo ka vazhduar përpjekjet për konsolidimin e vet dhe shtrirjen e sovranitetit në veri. Me 116 njohje ndërkombëtare, ajo ka plotësuar legjitimitetin e vet ndërkombëtar, ndonëse ajo ende është në kërkim të pranimit në OKB dhe në disa organizma të rëndësishëm ndërkombëtarë. Por, ajo edhe ka pësuar edhe nga përthyerje globale, si nga involvimi i pakuptimtë i njerëzve të saj në kauza të huaja, të dëmshme për të dhe perspektivën e saj euro-atlantike. Dhe, mbase edhe do të ketë mësuar nga kjo përvojë. Vendi ynë, Kosova, vazhdon  të ballafaqohet me shumë sfida, por megjithatë në tërësi ka bërë progres.       

            Herë-herë me ngadalësi dhe jo pa gabime në rrugëtimin e saj, Kosova ka ecur me shumë kujdes, mes detyrimeve ndaj miqve të vet strategjikë dhe definimit të saj gjeopolitik, të përcaktimit të vet të natyrshëm pro-europian dhe properëndimor. Nuk ka pasur ndryshim madhor të kursit të saj gjeopolitik, pos ca joshjeve si pasojë e grishjeve lindore që kanë shkaktuar ca lëkundje në hapjen e saj drejt Lindjes – ndaj asaj prej së cilës shqiptarët, pra edhe Kosova, kanë mësuar të jenë të kujdesshëm për shkak të pësimit shumëshekullor dhe historikisht të pajustifikueshëm. Përvoja e të paktën njëqind-vjetëshit të fundit për të dy anët e kombit shqiptar ka dëshmuar se ideologjia dhe ndikimi lindor kanë qenë fatal për shqiptarët. Postulati i zërave, madje nganjëherë edhe në radhët e diplomacisë kosovare të momentit, se Kosova duhet “baraspeshuar” mes Lindjes e Perëndimit dhe se “duhet bërë politikë me atë që na shfaq miqësi, qoftë nga Lindja, qoftë nga Perëndimi”, duke relativizuar orientimin tonë bazë properëndimor, tërheq Kosovën prapa nga orbita prodemokratike dhe pro-europiane. Një rrëshqitje jashtë binarëve të saj të natyrshëm, do të ishte fatale për Kosovën dhe se  përvojat e këqija të pësimit nga mundësia e ftohjes së raporteve dhe izolimit politik do t’i kemi lënë prapa. Kjo  thërret për kujdes në çfarëdo  hapi të ardhshëm politik në raport  me Shtetet e Bashkuara dhe agjendën pro-perëndimore.  Shpresojmë se politika jonë e jashtme do të gjejë mënyrë për të tejkaluar çfarëdo sfide në raport me Amerikën (si dhe me partnerët  tanë europianë). Nuk po përpiqem të dukem sikur i bie alarmit, por ndonjëherë kam përshtypjen se disa njerëz kyç në Prishtinë e konsiderojnë si “të vetëkuptueshëm dhe të përjetshëm” raportin e mirë me Shtetet e Bashkuara, andaj, duke mos e konsideruar të nevojshme që ta ushqejnë atë vazhdimisht. Perspektiva jonë në këtë sens duhet të jetë shumë e qartë. Vizioni i një politike largpamëse të jashtme të Kosovës, me të gjitha mundësitë e sfidave të mundshme, duhet të ketë si bazë, sërish, “ruajtjen e miqve”, siç ishte gjatë tërë viteve të përpjekjeve të Kosovës për liri e pavarësi para dhe pas jetësimit të shtetësisë së Kosovës. Dhe, mendoj se ky është çelësi dhe baza prej së cilës duhet nisur për çdo veprim tonin diplomatik në raport me Amerikën…/ KultPlus.com

Intelektuali në politikë – misteri Rugovë

Posted on by Kult Plus

Avni Spahiu

Imazhi i përhershëm i ngulitur në mbamendjen time është ai i Ibrahim Rugovës jo në shtatin apo staturën e tij prej politikani, të liderit në krye të një lëvizje paqësore për pavarësi, me përgjegjësi historike për kombin, sa në staturën e një intelektuali humanist dhe mendimtari jo të zakonshëm, që doli nga ky truall i vjetër me rrënjët e shkëputura të Kontinentit, duke sjellë ndër mend, si në kllapi, se rrënjët duhet përtëritur dhe se vendi i shqiptarëve, si një ndër popujt më to vjetër të Europës, duhet rikthyer aty ku përket. Mundësisht, me sa më pak trauma. Misteri ishte se kjo duhej të bëhej në një kohë nga më të rëndat që po përjetonim. Sa arriti ta bënte këtë vazhdon të jetë një çështje që do të diskutohet gjatë nga brezat, ndërkaq që emri i Ibrahim Rugovës do të qëndrojë gjatë në mbamendjen tonë kolektive.   

Me këtë imazh, pra, të intelektualit të angazhuar, e shoh Ibrahim Rugovën para se “të vishte shallin e liderit politik”: një mendimtari të preokupuar thellë për të gjetur rrënjët e shkëputura të lidhjeve me kontinentin, që nga vitet tetëdhjeta në diskurset e shpeshta në Pallatin e Shtypit për letrat tona dhe europiane, për çdo fije lidhjeje që mund të ekzistonte apo të krijohej mes qytetërimit shqiptar dhe atij të përgjithshëm europian. Nuk e kisha krejtësisht të qartë atëherë, në vitet që po bëheshin gjithnjë më sfiduese për fatin e shqiptarëve, se ç’e shtynte këtë intelektual dhe kritik letrash shqipe, të dalë nga një mes i përvuajtur me gjakimin për liri, me bagazhin e mbledhur nga edukimi në Francë, të këmbëngulte që të njihte sa më mirë krijuesit e artit dhe të letërsisë europiane, siç ishte Xhojsi irlandez me kryeveprën e tij  “Vigjilimi i Fineganit” dhe insistimi i tij që të bëja një përpjekje për të sjellë tek lexuesi shqiptar një “shije” të veprës së papërkthyeshme të Xhojsit nga anglishtja në gjuhën shqipe. Nuk e di se sa ia arrita ta bëja këtë në faqet e revistës “Fjala” në vitin 1985, por sido qoftë, edhe ai insert ishte pikërisht iniciativë e Dr. Rugovës.

(Një parantezë është e nevojshme për të “arsyetuar” këtë obsesion të tij me Xhojsin, për të cilin bisedonim shpesh në çaste kontemplimi gjatë vizitave  të tij nëpër qendra europiane: se si “u insertuan” vallë nga Xhojsi fjalët e shqipes te Finegani, siç i nxjerr me besnikëri studiuesi britanik, Nathaniel HALPER, fjalët nga thesari i shqipes:  Ftofty, od(a), karrig, darka, disheen (dyshi), voos (vozgë), Dalbania, got (gotë), raki, portogal, buk, sofer, safe, boll, sugar, motru, bir, bije, biribiyas, nip, mes (mbesë), mbase edhe të tjera dhe se ç’mister tjetër fshihet pas shprehjeve të përdorura gjithandej në libër. “Vigjilimi (Zgjimi, Dremitja, Kllapia) e Fineganit” i Xhejms Xhojsit njihet si një nga tekstet më të vështira në të gjithë letërsinë. Sidoqoftë, një raport i barabartë midis një lexuesi dekodues dhe autorit prezantues është diçka që për këtë vepër nuk ndodhë në asnjë kuptim tradicional. Për shkak të mënyrave në të cilat Xhojsi manipulon me gjuhën përmes asonancës dhe referencave shumëgjuhëshe, fjalët dalin pa përkufizimet e tyre leksikore në nivele të reja të panjohura kuptimore. Andaj, edhe fjalët e inkorporuara të shqipes jepen në një kontekst tërësisht misterioz të kuptimit dhe përdorimit të tyre. Duke përshkuar “Zgjimin e Fineganit”, del të paktën i befasishëm përdorimi i fjalëve të shqipes në një konotacion të njohur të frazës hamletiane: “Me ken ose no me ken Zot është Quiztunes…”, në vend të frazës së njohur anglisht, në një nivel të papritur për anglisht-folësit: “Me kene” është shqipe e vjetër, e përdorur në vend të “to be or not to be” kombinuar me anglishten “no” në vend të “jo” në shqip dhe Zot në vend të Sot dhe God, si dhe Quiztunes për “çështje” dhe “question” në anglisht, sipas studiuesit McHugh, një mister që duhet dekoduar përmes baritjesh më të gjera universale letrare.)  …

Më falni për digresionin , por diskursi i ripërsëritur me Rugovën për “çelësin dekodues”, për mundësinë që Xhojsi, Ficxherald e autorë të tjerë europianë të kenë qenë në kontakt me shqiptarët, vazhdonte me pandehma se këto “rastësi” puqjesh me gjuhën dhe qytetërimin shqiptar, do të mund të kenë ndodhur në Triestë, Venedik, apo edhe në Paris,  ku frekuentonin shqiptarë që tregtonin apo edhe që studionin në fillim të shekullit njëzet në kryeqendrat europiane të kulturës dhe artit…

Tek i pasionuari pas letrave shqipe dhe kulturës shqiptare, Rugova, ky ishte një mishërim kërkimor edhe në kontekstin e politikës aktuale. Ai nuk ndalej së kërkuari fije dëshmish të lidhjeve me Europën, duke kritikuar shpesh vetë shqiptarët për mangësi evidente. Letrat e para shqipe nisnin, mezi, nga shekulli XVI (1555), duke spostuar jetën kulturore shqiptare për disa shekuj më vonë për shkak të injorimit të autorëve shqiptarë të shekujve të mëparshëm që kishin krijuar në gjuhë të huaja, latine, italiane, etj., dhe duke e nisur kronologjinë e krijimtarisë kulturore së shqiptarëve vetëm nga koha e  veprave të shkruara dhe të botuara në gjuhën shqipe. E tërë plejada e autorëve, humanistëve, rilindësve europianë me origjinë shqiptare,  iluministëve shqiptarë, për disa shekuj, që u shkolluan dhe vepruan në qendra europiane të kohës, mbeti pjesë e qytetërimit europian, por jo edhe pjesë përbërëse e atij shqiptar. Këtë fakt e vinte në pah Rugova…

Gjatë Rilindjes Europiane, si një nga periudhat më të rëndësishme të artit, kulturës, shkencës dhe letërsisë botërore, u shquan shqiptarët Gjon Gazulli, Martin Segoni, i pasuar nga Beçikemi dhe Barleti, Nikollë Leonik Tomeo, i njohur në lëvizjen humaniste të Rilindjes si një nga filozofët dhe dijetarët më të shquar të shekullit XVI, Mikel Maruli, një ndër figurat më të njohura të Rilindjes Europiane, Marin Barleti, humanisti më i shquar shqiptar dhe ndër më të shquarit europianë e të tjerë. Përfshirja e tërë këtyre emrave në kuadër të letërsisë së hershme shqipe do të shtynte për disa shekuj shkrimin (ani se në latinisht dhe italisht), si pjesë të letrave shqipe. Kjo do të dëshmonte rrënjët tona të fuqishme me Kontinentin dhe qytetërimin europian dhe do të ishte dëshmi dhe bazë për ndërtim të raporteve me Europën. A është kjo akoma një detyrë e studiuesve tanë të letërsisë? Rugova thoshte se po…

Obsesioni i Rugovës me rrënjët europiane përthyhej në takimet e tij në metropolet  europiane: mbi fatin e prapët të Shqipërisë ideologjike dhe të pjesës së pushtuar të kombit, në mungesë shumëshekullore të pranisë shqiptare, aty ku pritej fati historik i shqiptarëve. Londra, Parisi, Berlini, Brukseli, Roma, … pa shqiptarët, të shkëputur nga pjesa së cilës i përkisnin. Pa njerëz, pa miq, pa mirëkuptim…   Kishte aq shumë për të bërë, duhej zënë shekujt e pushtuar hapësirat. Duhej krijuar miq dhe ripërtërirë miqësitë. Dhe, ne ishim vonë, shumë vonë dhe të pakët. Dhe, akoma në betejë për mbijetim. Megjithatë, Europa duhej të hapte dyert për popullin më të vjetër të saj, duhej njohur vlerat e tij dhe ta  pranonte në gjirin e vet… Për më tepër, të mos lejonte rrezikimin e tij me zhbërje dhe zhdukje…

Andaj, me këtë imazh, që forcohej gjithnjë e më shumë në çdo udhëtim me Rugovën nëpër Europë e Amerikë, në çdo bisedë e kontakt me europianët Rugova vinte në pah lidhjet e lashta të shqiptarëve me qytetërimin europian. Nën tymin e dendur të cigareve të Rugovës fshihej mjegullia e historisë  që duhej davaritur që Europa të shihte qartësinë. Ai sfidonte me kontributin e shqiptarëve në Rilindjen europiane, me Papët me origjinë shqiptare, me lidhjet mesjetare të shtresës së lartë shqiptare me aristokracinë europiane, me personalitete të shquara që shkëlqyen në oborret mbretërore në Paris, Romë, Venedik e qendra të tjera të kulturës dhe artit. Shpesh kalonte edhe në antikitet. Ky ishte lajtmotivi i përhershëm i Rugovës në takimet e tij , jo vetëm me intelektualë, por edhe me politikanë në metropolet e Europës Perëndimore. Ky ishte fokusimi i tij konstant dhe në çdo situatë. Madje, edhe kur u gjend në Romë gjatë luftës, kur Kosova po digjej e gjakosej, Rugova i fliste Lamberto Dinit, Ministrit të Jashtëm Italian, për habinë e këtij të fundit, për luftën e Skënderbeut dhe raportet e tij me Venedikun, Napolin dhe Vatikanin…

Ky është ai imazhi që më bënte të mos e shihja Rugovën si “Gandi i Kosovës”, siç filluan ta quanin në Perëndim, si një imitues të hindusit Mahatma Gandi dhe të filozofisë së tij të rezistencës paqësore. Rugova ishte një figurë europiane, i ngjashëm me iluministët, por edhe me europianë të mendimit modern të llojit të  Vaclav Havelit, i bindur në fuqinë e politikës dhe të mosdhunës. Ibrahim Rugova kishte imazhin e një intelektuali europian, më saktësisht të atij francez, prej të cilit ishte frymëzuar dhe formësuar. Madje ngjante edhe nga pamja: flokë të shprishur të gjatë, shall, syze të trasha, cigare dhe verë. Me pamje studiuesi dhe lexuesi të pasionuar. Por me një detyrë të rëndë, atë të çlirimit të vendit, që megjithatë në Ballkan, nuk do të vinte dot pa gjak. Të huajt, shpesh do ta shikonin si një studiues mendjemprehtë, të cilit i ishte dhënë një mandat popullor, tepër i rëndë për ta sendërtuar për një njeri paqësor, me shtat të brishtë, që nuk përkonte me liderin tradicional, sidomos në Ballkan, por që kishte vizion për lirinë dhe të ardhmen e popullit të tij dhe kishte trasuar rrugën duke vlerësuar  dhe duke u mbështetur në botën demokratike. Njeriu që përsëriste deri në bezdi nëpër kancelaritë europiane dhe amerikane: Liri dhe Pavarësi për popullin e Kosovës, si alternativë e vetme e të ardhmes së tij politike. …

Një bashkëbisedues i tij në Londër, theksonte: “Isha i lumtur ta takoja dhe të krijoja përshtypjen si për një njeri tepër të mençur. Por, ndonëse disa politikanë janë të aftë që ta bëjnë një takim të shkurtër të duket si një miqësi e përjetshme, te Rugova ishte e vështirë të dallohej një personalitet prapa shtresave të tymit të cigares, gotave të trasha dhe përkthyesit.” Andaj, mbetej enigma e shumëfishtë. Pacifizmi i Rugovës ishte mbase misteri i tij më i madh për të huajt. Strategjia e tij e ngjashme me Gandin sfidonte ciklin e zakonshëm ballkanik të hakmarrjes, siç e perceptonin të tjerët. Në vend që të ftonte për armë, Rugova po ndiqte diplomacinë dhe paqen. Studiuesi që ndoqi mësimet në Sorbonë te filozofi shkrimtar Roland Barthes, autori i shumë librave për kritikën letrare shqiptare dhe së fundmi me një doktoratë nderi nga Universiteti i Parisit, u fut pashmangshëm në politikë, me krijimin e një partie politike (LDK-së) që u bë fokus i lëvizjes së përgjithshme popullore për çlirim. Rugova u vu në krye të përpjekjeve për krijimin e një shteti paralel, në kushtet e okupimit, me një infrastrukturë të bazuar në organizimin e komunitetit,  me arsim, qeveri, shëndetësi dhe institucione paralele. Ndonëse dhuna serbe vazhdonte e  pandërprerë dhe Kosova po përjetonte trusninë me të madhe në historinë e saj për t’u futur në luftë, enigmatike ishte përcaktimi për zgjidhjen paqësore të Rugovës dhe deklaratat e tij konstante se e ardhmja u takon të gjithëve në një Kosovë të pavarur dhe neutrale, një pretencë që dukej jashtë reales, në konstelacionin e tërbimit hegjemonist sllav në hapësirat ballkanike.   

Por, mbase kishte të drejtë. Gjithandej në atë krijesë që quhej Jugosllavi, historia dukej se ishte kthyer në një përplasje të dhunshme mesjetare të konteksteve identitare, të konflikteve etnike, religjioze dhe civilizuese të nxitur nga Beogradi.  Në këtë gjendje, Rugova u fut natyrshëm por fuqishëm në kursin e vet politik si një vizionar që ndjek projeksione të politikës globale, duke pritur që të vinte çasti i Kosovës dhe duke u përpjekur të shpëtonte popullin e vet nga masakrimi. Rugova kërkonte nga bashkësia ndërkombëtare të ndërhynte dhe të ndihmonte në gjetjen e një zgjidhjeje për çështjen e Kosovës. Madje, në kulmin e shtypjes së regjimit serb në Kosovë ai predikonte se NATO-ja (pra Perëndimi) do të na mbronte – siç edhe ndodhi në 1999, pas fushatës së NATO-s, që rezultoi me tërheqjen e Serbisë nga Kosova.

Rugova u pranua nga Uashingtoni si lider i pakontestueshëm, ndërkohë që Europa demokratike ia hapi dyert pa hezitim. Për dy vjet të vetme Rugova takoi më shumë liderë botërorë nga ç’takuan politikanët e tjerrë në këto dy dekada të fundit. Ai kërkonte zgjidhje me rrugë paqësore. Megjithatë në Ballkan, një paqe moderne e sofistikuar qëndronte tepër  larg dhe pritjet për të jorealiste. Kosovarët nuk ishin hindus, por edhe armiku i tyre nuk ishin anglezët që kolonizuan Gadishullin indian por që u larguan kokulur në një çast duke njohur realitetin. U ndanë si miq. Po, Serbia nuk ishte e tillë – e shohim se edhe pas njëzet vjetësh, kur Kosova është e pavarur, vazhdon të kërcënojë, në vend se të shoh të vërtetën në sy dhe për më tepër të përulet në kërkim falje…

Lufta kishte shpërthyer në pjesë të tjera të Jugosllavisë me krime gjenocidale të ushtrisë e policisë serbe në Bosnjë, Kroaci e gjetiu. Ndërkohë, gjendja në Kosovë ishte gjithnjë e më e rëndë dhe filozofia paqësore e Rugovës gjithnjë e më e kritikuar. Deklarata e Presidentit Klinton, që u përcoll nga Këshilltari i sigurisë Kombëtare Anthony Lake tek Rugova,  mu në Shtëpinë e Bardhë  që fliste për Rugovën si “drita e  vetme në tunelin ballkanik” nuk kishte më kuptim. Ishte e qartë se Rugova ishte një intelektual dhe mbi të gjitha humanist, që s’bënte dot luftë. Megjithatë, ai po kritikohej në Kosovë, ku lufta qe e pashmangshme dhe liria e Kosovës do të vinte nga  një lëvizje e armatosur çlirimtare e popullit të Kosovës që doli si alternativë e re e kundërvënies së regjimit më gjakatar në Europë…

Ndonëse, Rugova mbeti një humanist dhe ideator i një projekti madhor të nacionalizmit shqiptar për një shtet të pavarur të Kosovës të ndërtuar mbi parimet e demokracisë dhe të politikës së paqes me fqinjët e saj. S’do mend  se Republika e Kosovës i detyrohet vizionit themelor të Rugovës, i ngritur mbi shtyllat kryesore të pavarësimit, demokracisë liberale dhe sekularizmit, me një kurs orientues pro-perëndimor. Rugova qëndron i pamohueshëm për këto merita.

Rugova ishte njeriu i letrave shqipe dhe i humanizmit filozofik, që u vu në krye të popullit të tij në orët e liga të tij, por edhe të kthesave historike, që po ndodhnin në Europë, kur diktaturat po shembeshin dhe popujt e shtypur po shihnin shpresën për liri dhe demokraci në horizont. Ai do të mbahet në mend si njeri që zgjoi popullin e Kosovës dhe trasoi shtegun e lirisë në çastin e duhur. Si çdo personalitet q[ vihet në shërbim të politikës, edhe ai ishte i kritikuar dhe i sulmuar, aq sa dhe i lavdëruar. Patjetër! Madje, mbase edhe me të drejtë. Por miti i tij vazhdon të jetojë tek shqiptarët e Kosovës. Një intelektual në krye të shtetit – ishte një rastësi, apo produkt i pashmangshëm i kohës? Sido qoftë, kjo ndodhi për herë të parë tek shqiptarët. Vështirë se do të ndodhë edhe një herë në të ardhmen. Disa do ta konsiderojnë këtë fakt për keqardhje duke marrë përvojën nga një klasë politike të dy dekadave të fundit, ku mungon fryma e mirëfilltë intelektuale dhe vizionare e liderit politik intelektual dhe të edukuar…/KultPlus.com

Në Skenderaj u mbajt Ora e Shkrimtarit me Avni Spahiun

Posted on by KultPlus

Të enjten, në Shtëpinë e Kulturës “Hasan Prishtina” në Skenderaj u mbajt aktiviteti kulturor Ora e Shkrimtarit, i konceptuar si bisedë letrare të Avni Spahiut dhe Ibrahim Berishës.

Në këtë ngjarje kulturore të organizuar nga PEN Qendra e Kosovës, në bashkëpunim me Komunën e Skenderajt, morën pjesë përfaqësues të jetës politike, si dhe përfaqësues të institucioneve kulturore, arsimore të Komunës së Skenderajt, pastaj nxënës, studentë, mësimdhënës, gazetarë, shkrimtarë e dashamirës të shumtë librit.

Personaliteti krijues i Avni Spahiut, i vështruar në rrafshin diplomatik, publicistik, përkthimor dhe në dimensione të tjera, u trajtua përmes kumtesave të shkrimtarëve, studiuesve dhe kritikëve letrarë, të cilët sollën mjaft shembuj interesantë për jetën dhe veprën e tij.

Në fillim të fjalës së tij, Fadil Nura, kryetar i Komunës së Skenderaj, foli për personalitetin dhe kontributin shumëdimensional të Avni Spahiut në periudha të ndryshme kohore. Pas fjalës së tij, kryetari Nura e nderoi Avni Spahiun me mirënjohje, me motivacion: “për kontribut të çmuar shumëvjeçar për çështjen e Kosovës, si letrar, publicist dhe ambasador i Republikës së Kosovës në Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe në Turqi, duke e përfaqësuar vendin në mënyrë dinjitoze në shtetet mike”.

Në rolin e moderatorit të këtij aktiviteti, poeti Sali Bashota, paraqiti jetëshkrimin e Avni Spahiut, pastaj u ndal veçanërisht në mendimet e tij të paraqitura për Drenicën në librin “Arti i bashkëbisedimit”. Në mesin e shumë veprave të përkthyera nga Avni Spahiu, Bashota, dalloi “Nobelistët e Letërsisë”, ku përfshihet periudha e shkrimtarëve laureate nga viti 1901-2021, si dhe antologjinë “Poetë bashkëkohorë amerikanë”, në të cilën përfshihen 36 poetë më të njohur amerikanë.

Në fjalën e tij, shkrimtari Binak Kelmendi, ndër të tjera, tha: “Pas tubimit në Prishtinë, Avniu na mbledhi sot edhe në Skenderaj. Me Avniun njihem nga viti 1977. Avniu duhet të ketë qenë absolvent fakulteti kur vinte në “Rilindje”, zgjidhte foto dhe bënte tekste të shkurtra dhe shumë atraktive për ngjarjet rreth e rreth botës. Më vonë, ose saktë pas një viti, ai filloi punën e rregullt gazetar në “Rilindje”. Unë pnoja në rubrikën e Politikës së Jashtme në “Rilindje” dhe edhe Avniu ia nisi shumë herët punës në këtë rubrikë”.

Duke i evokuar kujtimet e tij, të ndërlidhura me bashkëpunimin me Avni Spahiun, Kelmendi në vazhdim tha se “Avniu një ditë dezertoi nga gazetaria dhe publicistika. Dezertoi po them në thonjëza, sepse Avniu nga gazetaria kaloi në diplomaci. Më duket se gazetaria dhe diplomacia kanë ca gjëra të përbashkëta. Ndoshta kjo, por edhe përgatitja e tij e gjithanshme ka ndikuar që Avniu edhe në këtë fushë, sikur dhe në fusha të tjera paraprake, shkëlqeu me përkushtimin dhe me seriozitetin e vet kudo dhe kurdo. Kudo që shërbeu, Avniu mbrojti fuqishëm interesat e kombit tonë dhe të Kosovës”.

Shkrimtari Ibrahim Berisha paraqiti një kumtesë mjaft përmbledhëse, duke theksuar, ndër të tjera, kontributin e shumë personaliteteve të Drenicës, si: Hasan Prishtina, Ahmet Gashi, Luan Gashi etj.

Në kumtesën e tij, Berisha portretizoi personalitetin e Avni Spahiut, duke thënë: “Lexues kureshtar që në fëmijëri, ndërtues ëndrre apo më mirë thënë edhe aventure për të shkuar në shkollë në SHBA, pastaj gazetar, rikthim në SHB sërish tash si si korrespondent, po në SHBA. E dini çka bleu Avniu me paratë e kursyera katër vjet si korespondent në SHBA? Bleu tokën e gjyshit që e kishin marrë me dhunë shteti dhe kolonistët serbë. Aty sot ka ndërtuar një shtëpi duke dhënë mesazhin e vazhdimësisë dhe vlerësimit për vuajtjen edhe të brezave të familjes, sikur edhe të të gjitha familjeve drenicase”.

Më tutje, Ibrahim Berisha, duke i dalluar mendimet e Avni Spahiut në librin e Sali Bashotës “Arti i bashkëbisedimit” (Avni Spahiu, publicist, diplomat, përkthyes), tha se: “shprehjet, konceptet kulturore, letrare, estetike, diplomatike, varësisht prej përmbajtjes së temës për të cilën flitet, janë të ndërtuara qartë, të pasura, precize, profesionale, etike, këto vlera që ishin përcaktues i përhershëm i shkrimit dhe komunikimit publik të Avniu Spahiut. Prandaj, vështirë të gjesh një intelektual, i cili 50 vjet krijon, dhe të komunikojë intensivisht me këtë kod përgjegjësie gjuhësore. Avniu vazhdon të krijojë. Sa herë bisedohet dhe bashkëbisedohet, tema e parë e tij është puna”.

Në fjalën e saj, poetja dhe drejtoresha e Bibliotekës “Hivzi Sulejmani” të Prishtinës, Naime Beqiraj, rikujtoi çaste interesante të leximeve të para të shkrimeve publicistike dhe përkthimore të Avni Spahiut, duke e dalluar vlerën e tyre letrare dhe estetike.

Kryetari i Fondacionit “Hasan Prishtina”, Mehmet Prishtina, foli për personalitetin diplomatik të Avni Spahiut, veçanërisht për kontributin e tij në afirmimin e çështjes së Kosovës dhe të çështjes shqiptare në përgjithësi. Gjithashtu, në këtë aktivitet, Avni Spahiu, u nderua me mirënjohje edhe nga Xhafer Murtezaj.

Duke shprehur falënderimin e tij të veçantë për organizimin e këtij aktiviteti në Skënderaj, Avni Spahiu, i përmendi disa nga ngjarjet dhe protagonistët e rëndësishëm gjatë veprimtarisë së tij krijuese, publicistike, diplomatike brenda dhe jashtë vendit.

Në fund anëtarët e PEN Qendrës së Kosovës, i dhuruan Bibliotekës së Skenderaj disa nga veprat e tyre si dhe botime të PEN Qendrës së Kosovës.

Projekti Ora e Shkrimtarit, i cili gjatë muajve tetor dhe nëntor do të organizohet në disa qendra të Kosovës është përkrahur nga Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sportit e Republikës së Kosovës./ KultPlus.com

Promovohet libri “Arti i bashkëbisedimit”- një bashkëbisedim midis Sali Bashotës dhe Avni Spahiut

Posted on by KultPlus

Në mesditën e së enjtes, në ambientet e Bibliotekës “Hivzi Sulejmani” në Prishtinë, u bë promovimi i librit “Arti i bashkëbisedimit” (Avni Spahiu publicist, diplomat, përkthyes), i autorit Sali Bashota, organizuar nga Biblioteka “Hivzi Sulejmani” dhe Botimet REA.

Në këtë ngjarje morën pjesë personalitete të shquara shqiptare si ish-presidenti i Republikës së Kosovës z. Fatmir Sejdiu, drejtoresha e Drejtorisë së Kulturës në Komunën e Prishtinës znj. Sibel Halimi, Don Lush Gjergji, gazetarë, shkrimtarë, profesorë, ish-deputetë të Parlamentit të Kosovës, studentë e dashamirës të librit.

Fjalën e rastit e mbajti, Naime Beqiraj, drejtoreshë e Bibliotekës “Hivzi Sulejmani”, në Prishtinë, e cila ndër të tjera, tha: “Azem Shkreli e kishte thënë në një intervistë e disa herë edhe në mesin e miqve se botimi i një libri të mirë është festë për autorin e për lexuesit. Edhe libri të cilin po e përurojmë sot para jush, ne si institucion, është festë sepse është libër i rrallë, ashtu siç është i rrallë edhe protagonisti i veprës. Ende pa u publikuar libri “Arti i bashkëbisedimit”, ne si bibliotekë kishim menduar se si ta organizojmë promovimin e këtij libri, botuar nga shtëpia botuese REA që udhëhiqet nga një vajzë e re – Rozafa Bashota. Me auditorë të zgjedhur, siç jeni ju, secili autor do të ndjehej i nderuar, Avni Spahiu apo Sir Avni, siç e quaj prej kur e njoh autorin, brezi ynë i gjimnazistëve mezi priste ta lexonte në “Rilindje” me tekstet e tij nga New Yorku e që në mbamendjen rinore na dukej shkrim ndryshe. Spahiu, lexuesin, botën intelektuale, të përkthimit e të diplomacisë e pasuroi me mendim të thellë, tekst interesant, shqipërim fantastik e urti të rrallë dhe sot po vjen në shtëpinë e tij – në bibliotekë, ku e ka vendin e nderit.”

Më tutje, drejtoresha e Bibliotekës “Hivzi Sulejmani”, shtoi: “Sir Avni, tash që në këtë libër për artin e bashkëbisedimit, të prirë nga poeti Sali Bashota, po e shpalosni jetën tuaj, mendimet tuaja, idetë e sfidat, ky libër po iu bashkohet librave tuaj të shkëlqyer që i kemi ne si bibliotekë.”

Shkrimtari Ibrahim Berisha, i cili është edhe mik i Avni Spahiut, foli për personalitetin e Avniut si publicist, diplomat dhe përkthyes, duke spikatur individualitetin e tij në shumë fusha. Berisha, ndër të tjera, konstatoi: “Pas leximit kam menduar nëse mund të jap një përgjigje përafërt të saktë: Cilit zhanër letrar- publicistik i përket libri “Arti i bashkëbisedimit”. Mbase edhe nuk është krejt e thjeshtë të përcaktohet plotësisht. Por së pari, kjo është bisedë shumështresore intelektuale, kritike, origjinale, e shkrimtarit Sali Bashota me studiuesin, përkthyesin, publicistin, diplomatin, Avni Spahiu. Është minienciklopedi. Për këtë dilemë kam gjetur prehje përgjigjeje në fjalinë e Ralph Waldo Emersonit: “Miku është një person para të cilit mund të jem i sinqertë dhe të mendoj me zë të lartë.” Në këtë rast, të sinqertë dhe me zë të lartë bashkëbisedojnë dy miq, duke shpalosur faqe të arta të jetës dhe veprës së njërit nga intelektualët më kreativ shqiptar që zë të krijojë emër që nga fundi i viteve 1970 në gazetën Rilindja dhe njëherësh edhe me përkthimet e letërsisë angleze në gjuhën shqipe dhe të letërsisë së gjuhës shqipe në gjuhë angleze në revista e libra.”

Në vijim të fjalës së tij, Ibrahim Berisha, foli për kontributin e pakursyer të Avni Spahiut në fushën e publicistikës, duke evokuar shumë kujtime nga kjo periudhë: “Nuk e thotë në libër, por dua të tregoj edhe një përgjegjësi dhe sakrificë që Avniu mori kur u bë nga kryeredaktor i “Rilindjes” – “Bujkut”, pra në Prishtinë, jo në Zvicër a Shqipëri ku kishte kushte pune komode. Pse do të pyesni? Në objektin e uzurpuar të Rilindjes, nga regjimi serb, aty ku punonin punonjësit e gazetës, nga kryeredaktori deri te punëtorët e shërbimeve, nuk kishte ngrohje. Është punuar edhe në minus 20 gradë celsius, në beton vetëm për të dalë çdo ditë gazeta, së cilës iu kishte mbyllë edhe xhirollogaria. Ishte një vuajtje e tmerrshme e të gjithë punonjësve për të nxjerrë gazetën në krye të së cilës ishte Avniu.”

Në përfundim të fjalës së tij, Berisha duke trajtuar përmbajtjen e librit “Arti i bashkëbisedimit” të autorit Sali Bashota, tha: “Ky libër tregon sa shumë ka punuar ai për të mirën e njerëzve të këtij vendi, për të gjithë ne dhe për ata që do të vijnë pas nesh. Prandaj nuk ishte rastësi që ishte nxënësi më i mirë që fitoi bursë të ndjekë shkollën në SHBA, pastaj të jetë korrespondent i gazetës “Rilindja” po në SHBA, të jetë ndër përkthyesit më të mirë të anglishtes në shqip, të jetë ndër eseistët dhe reporterët e pakrahasueshëm, kujtoj Skicat Amerikane, bartës i shumë punëve të para në QIK dhe në KMLDNJ dhe në lëvizjen për liri dhe pavarësi, kryeredaktor i gazetës nacionale “Rilindja”-“Bujku” në kohët më të vështira në vitet 1990, drejtor i RTK-së, nuk është rastësi ambasadori i parë i akredituar i shtetit të Kosovës në një vend, në SHBA. Edhe nuk është rastësi që Avniu vjen nga shpirti i njerëzve të Republikës së Kosovës, nga Drenica. Dmth, asgjë e rastësishme.”

Në vazhdim, fjalën e mori Sali Bashota, autor i librit “Arti i bashkëbisedimit”, i cili tregoi për motivin inicial për realizimin e këtij projekti. Bashota në fillim të fjalës së tij, tha: “Një ditë pranvere e javës së fundit të prillit të vitit 2022, në një takim miqësor me Avni Spahiun në restorantin “Symphony” në Prishtinë, biseduam për shumë tema, ngjarje, situata, përjetime, kujtime, por edhe për shumë çështje, fenomene e dukuri të pranishme në realitetin tonë e më gjerë. Po atë ditë, sikur m’u ngulit në mendje që të bëja një intervistë të gjatë me të dhe që të botohet si libër i veçantë nga Botimet REA.”

Duke e portretizuar shëmbëlltyrën krijuese të Avni Spahiut, Bashota ceku disa nga vlerat e personalitetit të Avni Spahiut, ku tha: “Qetësia, modestia, thjeshtësia, mendjemprehtësia e Avni Spahiut e shpërfaqnin guximin e nismës time për të shpalosur Ditarin e Jetës së tij në kohë dhe rrethana të ndryshme. Por, ishte përpjekja ime e vazhdueshme për ta realizuar idenë e komunikimit në rrugëtimin e tij nëpër vitet e lumtura, por edhe nëpër vitet e vështira, të cilat i kemi përjetuar si popull. Por, përvoja e tij e jashtëzakonshme në shumë segmente të jetës më vuri në “siklet”, për ta mbrojtur qëllimin e këtij bashkëbisedimi, se cilat pyetje do të ishin më të qëlluara që do ta shpalosnin më së miri realitetin tonë, kuptohet përbrenda rrethanave të caktuara politike, diplomatike e kulturore apo cilat pyetje do ta “ngacmonin” më shumë Avniun, për të arritur deri te njëra ndër porositë kryesore të bashkëbisedimit, duke i shpalosur një nga një ato faqe miqësie, siç thoshte Avniu, për t’i evidentuar dhe karakterizuar, sidomos marrëdhëniet me shumë vende mike të Kosovës, në mënyrë të veçantë marrëdhëniet shqiptaro-angloamerikane.”

Autor i librit “Arti i bashkëbisedimit” (Avni Spahiu publicist, diplomat dhe përkthyes), e përmbylli fjalën e tij, duke thënë: “Bashkëbisedimi me Avni Spahiun e ka magjinë e vet të frymëzimit edhe për veprimtarinë e tij në shumë drejtime. Përmbajtja dhe mesazhi i përgjigjeve të tij paraqesin sintezën e informacioneve të sistemuara me origjinalitet dhe me një invencion të rrallë kreativ, që do të ishte model për publicistët shqiptarë.

Libri “Arti i bashkëbisedimit”, i sajuar përmes pyetjeve të mia dhe përgjigjeve të tij është njëri ndër artikulimet më pasionante të Avni Spahiut që ka të bëjë me kulturën, letërsinë, diplomacinë, përkthimin, publicistikën etj. Për më tepër, ky libër me përmbajtjen dhe informacionin që ofron, gjithsesi, i ka shenjat e veta të përveçme, pikërisht me stilin, gjuhën, mjeshtërinë e rrëfimit, por edhe me përbërës të tjerë të shumtë që dëshmojnë për vlerën e mendimeve autentike dhe për pikëpamjet shumëdimensionale të Avni Spahiut. Një cilësi dhe një pasurim i mendimit shqiptar sot.”

Në fjalën e tij përshëndetëse, Fatmir Sejdiu, ish-presidenti i Republikës së Kosovës, foli për personalitetin e Avni Spahiut si diplomat, të cilin e kishte dekretuar si Ambasadorin e parë të Republikës së Kosovës në Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Ndër të tjera, Sejdiu e karakterizoi personalitetin e Avni Spahiut me këto fjalë: “Avniu është një personalitet unikat, i urtë me fjalë të fortë, i qetë me dinamizëm në punë dhe elemente të tjera të cilat praktikisht e bëjnë personalitetin e tij të pandalur në misionin që ka pasë”. Gjithashtu, tregoi edhe për bashkëpunimin me Avni Spahiu në periudhën kur të dy ishin gazetarë.

Në vazhdim, në fjalën e tij përshëndetëse Don Lush Gjergji foli për kontributin e Avni Spahiut në shumë fusha duke filluar nga Këshilli për Mbrojtjen e të Drejtave dhe Lirive të Njeriut, pastaj si diplomat, përkthyes, humanist dhe njeri që ka kontribuar në periudha të ndryshmë për lirinë dhe pavarësinë e Kosovës.

Në këtë aktivitet promovues, drejtoresha e Drejtorisë së Kulturës në Komunën e Prishtinës, Sibel Halimi, tha: “Jam e privilegjuar që në cilësinë e Drejtoreshës së Kulturës së kryeqytetit të Kosovës të mund të ndajë këtë mirënjohje për z. Avni Spahiun në këtë ditë përurimi të librit “Arti i bashkëbisedimit”, me motivacion: “Avni Spahiut për punën e tij të shkëlqyer si përkthyes letrar, si publicist dhe diplomat”.

Në vazhdim të fjalës së saj, drejtoresha Halimi, theksoi se: “Avni Spahiun, e kemi shembull të shkëlqyer të publicistit kreativ, të përkthyesit të mrekullueshëm nga gjuha angleze në gjuhën shqipe dhe anasjelltas me rreth 30 libra të shquara. Z. Spahiu letërsinë angleze dhe amerikane na e ka kthyer në shqip aq bukur, ashtu siç na ka përfaqësuar si Kosovë aq denjësisht si diplomat nga Uashingtoni, në Azi e Europë. Si korrespondent i “Rilindjes” nga SHBA, si ambasador i parë i Republikës së Kosovës në shtetin amerikan, Avniu ka dhënë kontribut të pakrahasueshëm për miqësinë e përjetshme shqiptaro-amerikane. Si publicist e drejtues mediash, Avni Spahiu është shquar me mendimin eksplicit e vazhdon të drejtojë edhe sot revistën letrare “PEN Kosova” – njëra nga më të mirat në hapësirën letrare dhe kulturore shqiptare.”

Në fund, protagonisti i këtij promovimi Avni Spahiu falënderoi të gjithë pjesëmarrësit, panelistët, botuesen dhe te gjithë ata që kanë kontribuar për realizimin e këtij libri, ku ndër të tjera, e vlerësoi në mënyrë të veçantë autorin e librit Sali Bashota.

Promovimi i këtij libri ishte një ngjarje e veçantë kulturore në kryeqytetin e Republikës së Kosovës./ KultPlus.com

Botohet vepra kapitale ‘Nobelistët e Letërsisë’

Posted on by Kult Plus

Kosova PEN Center këto ditë e realizoi një ndër projektet më të mëdha botuese. Botimi i librit “Nobelistët e Letërsisë”, me gjithsej, 898 faqe është përkthyer, edituar dhe përgatitur nga përkthyesi dhe publicisti i mirënjohur Avni Spahiu.

Projektin e botimit e ka mbështetur financiarisht Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sportit.

Parathënia e Avni Spahiut

 Lexuesi shqiptar ka në duar një prezantim kronologjik të fituesve të Çmimit letrar prestigjioz ndërkombëtar të Nobelit, që nga themelimi i tij, më 1901 deri më 2021. Ky prezantim (tani i plotësuar nga botimi i parë i vitit 2007) përmban fjalët që mbajtën laureatët e Nobelit më rastin e marrjes së Çmimit, në Stokholm, ligjëratat e tyre mbi letërsinë para publikut të Nobelit, apo, në raste të mungesës të tyre në ceremoni, fjalët e prezantimit të veprës së tyre nga kritikë letrarë apo akademikë të Akademisë Suedeze të Nobelit. Çmimi Nobel për Letërsi ndahet çdo vit për një autor, nga cilido vend i botës, që, sipas fjalëve në testamentin e Alfred Nobelit, ka krijuar “veprën më të veçantë me prirje idealiste për njerëzimin”. Duke filluar që nga viti 1901, Komiteti i Nobelit ka ndarë gjithsej njëqind e njëzet ëmime, duke mos e dhënë këtë çmim vetëm gjatë viteve të të dy luftërave botërore apo në kohë të “rreziqeve të mëdha” të njerëzimit. Me këtë, Komiteti i Nobelit është shndërruar në njëfarë lloj “tribunali kozmopoliten të letërsisë”, që veçon të arriturat më të mëdha letrare në botë gjatë një viti të një shkrimtari, apo të figurave të mëdha të letërsive kontinentale dhe atyre që kanë një pozitë ndikuese në letërsinë botërore. Ideali i Çmimit Nobel për Letërsi ka qenë i padiskutueshëm. Që nga themelimi i tij, ky çmim shpërblen letërsinë e mbarë botës dhe ka përfshirë një numër të madh emrash, nga të gjitha kontinentet, shkrimtarë të veçantë dhe emra të mëdhenj të krijimtarisë letrare. Por, ndonëse ka arritur ta ruajë namin dhe prestigjin e vet, ai gjithashtu ka qenë shpesh edhe nën tehun e kritikës për lënien jashtë të një numri të madh të emrave të mëdhenj të letërsisë botërore. Në këtë antologji do të gjeni emra të njohur dhe më pak të njohur, por nuk do të gjeni edhe emra të gjenive letrarë si Prust, Kafka, Rilke, Musil, Tolstoj, Mandelstam, Garcia Lorka, etj., si dhe (ende jo) të shkrimtarit tonë të madh Ismail Kadare, i cili me vite të tëra ka qenë kandidat për këtë Çmim të madh. Standardet e ‘Nobelit’ kanë një kërkesë të përgjithshme për kandidatin potencial dhe veprën e tij “që i ka dhënë kontributin më të madh njerëzimit” dhe për letërsinë “që ecën në një drejtim ideal”. Kritere të tjera përfshijnë, “stilin madhështor”, “preokupimin universal”, “punën prej pionieri” dhe “letërsinë për tërë botën”. ‘Nobeli’ nuk e ka hedhur poshtë as standardin e pashkruar, atë të “integritetit politik” që përmendet shpesh në arsyetimet për laureatët, me shpjegimin se kjo nuk do të thotë edhe parapëlqim i orientimit politik të kandidatëve të caktuar. Ka pasur gjithashtu “autorë të kontestuar” në kontekstin e qëndrimeve të tyre kontroverse politike,që janë në shpërputhje me mesazhin e 6 qartë universal në veprat e tyre. Qëndrimi “politikisht jokorrekt” i autorëve nuk ka qenë një argument për të shkualifikuar veprën e një kandidati dhe kjo çështje ka vazhduar të jetë temë për debate të vazhdueshme jo vetëm në kuadër të Nobelit. Autorë të tilë si Harold Pinter, Ivo Andriq, Peter Handke (që të dy të denjë për t’u akuzuar për racizëm), e ndonjë tjetër, qëndrimet politike të të cilëve janë të njohura, megjithatë kanë dalë si laureatë mes një debati të ashpër dhe vlerësimi artistik të veprës së tyre letrare. Dy fusha të reja debati, kanë përshkuar përzgjedhjen e fituesit: konsiderata politike (gjithnjë e më evidente) dhe parimi i “gjithëpërfshirjes”, që do të thotë përfaqësimi me kandidatë nga të gjitha kontinentet dhe nga sa më shjmë vende, si dhe kriteri i përzgjedhjes së kandidatëve, jo me sfond të pastër letrar, si Bertrand Rasëll, Uinston Çërçill e Bob Dylan e Leonard Kohen… Por, bota sot është aq e ndërlikuar dhe e polarizuar sa të mos merret parasysh ky standard i fundit, nga që konsiderimi i aspektit politik vërehet lehtë në historinë e preferencës së Komitetit të Nobelit. Sa për ilustrim, vendet që kanë marrë më së shumti nobelë për letërsi janë Franca (15), SHBA (15), Britania e Madhe (10), Gjermania (8), Italia (6), Spanja (6) dhe Suedia (8), Polonia (4), Irlanda (4), Rusia (4), etj . Pjesa tjetër e fituesve janë kryesisht nga vende perëndimore, me një numër të vogël të përfaqësuesve nga kontinente dhe vende jashtë-perëndimore. Sido qoftë, prezantimi i laureatëve të Nobelit, në një botim të veçantë do t’i ofrojë lexuesit shqiptar mundësinë për t’u njohur më për së afërmi me ata që me fjalën e tyre letrare lanë vulë në thesarin e kulturës botërore. Disa nga fjalët e tyre në ceremoninë e marrjes së Çmimit Nobel, jo vetëm që paraqesin shembuj të elokuencës dhe mendimit të krijuesve të mëdhenj, por përbëjnë edhe pjesë të perlave të vërteta të krijimtarisë së tyre. Kjo edhe ka qenë arsyeja që ato po i prezantohen lexuesit tonë në një formë të këtillë të përmbledhur libri.

“Debati për Kulturën dhe Letërsinë në kohë pandemie”, Gashi: Autorët që pas luftës së fundit kanë dalë në skenë, nuk kanë bërë ndonjë shpërthim të madh në gjuhë

Posted on by Kult Plus

Era Berisha

“Debati për Kulturën dhe Letërsinë në kohë pandemie”, projekti më i ri i cili tanimë është bërë i njohur për artdashësit e sidomos për letrarët e rinj dhe që vjen nën organizimin e PEN Qendrës së Kosovës, tashmë ka shënuar natën e gjashtë me radhë, me ç’rast sonte u zhvillua edhe një bisedë e diskutim tjetër i rëndësishëm kulturor në hapësirën e KultPlus Caffe Gallery, shkruan KultPlus.

Ky projekt origjinal gjithmonë sjell afër vetes një numër të pranishmëve të cilët çdo herë janë të interesuar rreth temave diversive që i përkasin fushës së letërsisë. Kësaj here ishte debati rreth temës “Gjuha e shkrimit letrar sot”, që zuri vend nën diskutimin e panelistëve dhe të pranishmëve. 

Kur ora shënoi 17:00, për të diskutuar më gjerë rreth temës “Gjuha e shkrimit letrar sot”, në panel të ftuar ishin: profesori i Letërsisë në Universitetin e Prishtinës, Anton Berishaj dhe shkrimtari Agron Gashi, të cilët nën moderimin e Avni Spahiut, në tavolinë shtruan analiza e shembuj mjaft të rëndësishëm në kuadër të kësaj mbrëmje letrare.

“Gjuha e shkrimit letrar sot”, është tema e radhës që vjen jo vetëm në interes të publikut por edhe të shkrimtarëve të rinj dhe jo vetëm. Të pasionuarit pas letërsisë patën rastin që të dëgjojnë nga afër rëndësinë e gjuhës letrare që shpeshherë vjen në forma të ndryshme dhe realisht mban një rëndësi kyçe në vetë ekzistencën e letërsisë, kjo për arsye se gjuha është vetë elementi që shërben për një komunikim të nevojshëm me lexuesin. Andaj, edhe sonte, roli i gjuhës në shkrimet letrare u shqyrtua tutje nga të ftuarit në panel.

Ndërkaq, kujtojmë se të gjitha punimet e pjesëmarrësve në panel do të botohen në një libër kur të përfundojë i gjithë projekti. Në këtë projekt të përfshirë janë gjithsej 22 intelektualë që do të flasin nga kontekste të ndryshme për tema të caktuara përgjatë muajit janar dhe shkurt.

Mbrëmjen e hapi moderatori Avni Spahiu, i cili fillimisht nisi këtë mbrëmje duke përshëndetur të pranishmit për prezencën e tyre dhe duke folur pak për temën që ai e cilëson si një nga më aktualet.

“Ju përshëndes të gjithëve në këtë ligjëratë të fundit të këtij cikli të ligjëratave në kuadër të temës bazë, që është Kultura dhe Letërsia në kohë pandemie. Ndërsa, sot kemi për temë çështjen e gjuhës së shkrimit letrar. Për mua është një temë mjaft aktuale jo vetëm në aspektin e përshkrimit të rëndësisë së gjuhës që një autor përdor për të krijuar veprën e tij letrare, por dhe në rastin konkret, edhe me çështje të tjera siç është kontestimi i standardeve dhe vlerësimet e tjera të përgjithshme”, thotë Spahiu.

Fillimisht në këtë mbrëmje për të treguar një anë më studimore për sa i përket gjuhës dhe shkrimit të letërsisë, definicioneve të saj dhe eksperimenteve të ndryshme, foli profesori i Letërsisë në Universitetin e Prishtinës, Anton Berishaj.

“Korrelacioni i gjuhës dhe i letërsisë është i një rëndësie tepër të veçantë dhe fundamentale për vetë ekzistencën e letërsisë. Është qëndrim pothuaj konsensual në komunitetin e teoricienëve të letërsisë se nuk ka letërsi pa gjuhë, që këndej edhe definicionet: 1. Letërsia si art gjuhësor, respektivisht art i realizuar me gjuhë, por edhe 2. Letërsia si art i fjalës, respektivisht art që e formëson/modelon gjuhën, ku fjala nuk është vetëm një mjet i shprehjes dhe i komunikimit (të ideve, ndjenjave, botëkuptimeve etj.), por edhe mjet i formësimit/modelimit të gjuhës, kulturës dhe të botës”, thotë Berisha.

Sipas tij, me shfaqjen e poetikave moderniste dhe posaçërisht me shfaqjen e paradigmave teorike moderniste (formalizmi rus, kritika e re anglo-amerikane, fenomenologjia letrare dhe hermeneutika fenomenologjike), të cilat gjuhën – eksperimentin me gjuhën – e vendosin në qendër të vëmendjes, si në aspektin praktik, kreativ letrar, ashtu edhe në planin e spekulimit teorik dhe qasjes metodologjike në studimin e letërsisë, funksioni i gjuhës dhe relacioni i saj me letërsinë është trajtuar në dimensione shumë më komplekse, përtej funksionit të saj instrumental ose thjesht komunikues.

“Në paradigmën semiotike letërsia konsiderohet si një sistem modelues i shkallës së dytë, ku gjuha natyrore (me strukturën e saj komplekse) luan rolin e sistemit modelues të shkallës së pare, i cili strukturohet në dimensione shtesë nëpërmjet kodesh, procedimesh dhe konvencash (stilistike, zhanrore, metrike etj.) Prandaj, te ky tip i modelimit gjuhësor redundanca reduktohet në minimum, por po ashtu edhe entropia (zhurma në procesin e komunikimit). Letërsia e kuptuar kështu hyn në relacione dinamike me semiosferën, kulturën, të kuptuar si një shumësi tekstesh në relacione dinamike të ndërsjella”, përfundon Berisha.

Ndërsa, shkrimtari Agron Gashi foli rreth identifikimit të gjuhës së shkrimit letrar, nënkuptimit të gjuhës së letërsisë, teorisë së gjuhësisë si dhe koherencës e kohezionit, të cilat ai i konsideron si karakteristika të gramatikës së tekstit e që janë të kushtëzuara.

“Gjuha e shkrimit letrar është gjuha letërsisë, sintagmë që jo rrallë identifikohet me togfjalëshin gjuhë letrare. E para, gjuha e letërsisë është gjuhë e fiksionit, gjuhë e rrëfimit. E dyta, gjuha e letërsisë mund të jetë gjuhë standarde, por edhe dialektore. E treta, gjuha e letërsisë, në kuptimin klasik, nënkupton gjuhën e poezisë (Poetika e vjetër), të trillimit, dhe kjo e fundit zhvillohet duke i thyer rregullat drejtshkrimore. Ndërsa, gjuha letrare është kanon, rregull, është normë: qëndron mbi lirinë poetike e prozaike. Sidoqoftë, togfjalëshi gjuhë e letërsisë më së miri sqarohet përmes teorisë së gjuhësisë”, thotë Gashi.

Sipas tij, te format letrare të përbëra, gjuha narrative është më e ndërlikuar dhe më shpërndarë, sepse ka fraza më deduktive, strukturë më të zgjeruar të fjalive, por më pak koherencë dhe kohezion. Pra, përderisa, gjuha e formave të thjeshta letrare është më koherente dhe më kohezive, sidomos kur flitet për forma letrare më të shkurtra.

Ai tutje konsideroi se koherencën dhe kohezionin, karakteristika këto të gramatikës së tekstit, i kushtëzon zgjedhja e fragmenteve, prandaj shpesh ato e humbin karakterin e lidhjes së fortë të njësive tekstore. Pra, aty ku teksti narrativ ka koherencë dhe kohezion tematik e motivor, edhe gjuha është më konsistente, më e larmishme, njësitë gjuhësore janë më konstante. Gjithashtu, ai tregon se në tekstet e tilla narrative më lehtë identifikohet edhe gjuha e autorit, prej gjuhës së narratorit dhe asaj të personazhit.

“Shkrimi letrar sot, parë si vazhdimësi e shekullit të kaluar, pra nga vitet ’70-të, ’80-të dhe në shekullin e ri, nuk ka ndryshuar shumë në gjuhën e shkrimit letrar, sa në frymë dhe teknika narrative. Mirëpo, fryma dhe teknika narrative definitivisht ndikon në përthyerjen e gjuhës, ndërsa autorët që pas luftës së fundit kanë dalë në skenë, nuk kanë bërë ndonjë shpërthim të madh në gjuhë, por më shumë lojë frazash e figurash, por që përmes tyre i kanë dërguar shumë më lart idetë universale, temat e vogla dhe kultivuar teknikat narrative. Pa u ndalur në problemin e standardizimit, ajo që vërehet është prirja për të shkruar në variant dhe nënvariant, sidomos variantet dhe nënvariantet veriore, dhe kjo më shumë theksohet në poezi e më pak në prozë”, thotë Gashi.

Për të, nëse analizohet gjuha e shkrimit letrar sot, evidentohet dhe ilustrohet si në vijim: 1. Shkrimi letrar me gjuhë metonimike e diskurs anekdotik. Ky është modeli i Pashkut, model i ndjekur sidomos nga dy tre autorë vitet ’90-të (Kujtim Rrahmani “Taksa e Gjumi”). 2. Shkrimi letrar me gjuhë e diskurs historik, të cilën e vazhdon edhe sot (Ibrahim Kadriu, Zejnullah Rrahmani, Jusuf Buxhovi etj.) 3. Shkrimi letrar me gjuhë e diskurs eseistik me (Rexhep Qosja, Mehmet Kraja etj.) 4. Shkrimi letrar me gjuhë e diskurs filozofik (Zejnullah Rrahmani, Gëzim Aliu, Eqrem Basha) 5. Shkrimi letrar me gjuhë e diskurs simbolik (Sali Bashota me prozat poetike, Zejnullah Rrahmani me fragmente të shkurtra prozaike, Ibrahim Berisha me tregime) 6. Shkrimi letrar me gjuhë e diskurs imazhist, një realizëm i ri metamodernist (Binak Kelmendi, Ardian Haxhaj, Adil Olluri, po edhe Mehmet Kraja, Rexhep Qosja) 7. Shkrimi letrar me gjuhë e diskurs me gjuhë e diskurs sintetizues, herë në dialekt, e herë në idiolekt (Ag Apolloni, Ballsor Hoxha, Halil Matoshi) 8. Shkrimi letrar me gjuhë e diskurs dokumentues (Ibrahim Kadriu, Jusuf Buxhovi, Mehmet Kraja, Ag Apolloni) 9. Shkrimi letrar me gjuhë e diskurs politik (Rexhep Qosja, Jusuf Buxhovi, Mehmet Kraja).

“Gjuha e poezisë kushtëzohet nga liria poetike. Mirëpo, këtë e përcakton edhe koha e shkrimit. Pra, e përgjithshmja është gjuha figurative. E veçanta është dialekti e sidomos idiolekti. Megjithatë, përfaqësimi i varianteve gjuhësore zakonisht bëhet me autorë të periudhave më të hershme letrare. Gjuha e poezisë sot, është më deklarative, është edhe metonimike. Evokon, por ajo edhe rrëfen, jo si te poemat e mëdha romantike. Poezia e viteve të fundit është stisur edhe me një narracion diku më shumë e diku më pak, për të mos thënë kah një tis të lehtë fabulativ. Dikur në poezi ka qenë gjuha dhe diskursi mitik, po aq edhe nacional. Sot kjo gjuhë a diskurs është më i vogël, por më i madh narracioni”, përfundon Gashi.

Pas përfundimit të fjalimeve nga të dyja palët, bisedua u zgjerua edhe më shumë atëherë kur publiku u ftua për t’iu bashkangjitur diskutimit, përderisa shkrimtari dhe publicisti, Ibrahim Berisha, prozatori, përkthyesi dhe publicisti, Binak Kelmendi dhe shkrimtari Ibrahim Kadriu, zgjeruan bisedën tutje me mendime individuale të tyre të shprehura lehtësisht nën atmosferën e ngrohtë të krijuar mes publikut dhe panelistëve.

Ndërkaq, projekti “Debati për Kulturën dhe Letërsinë në kohë pandemie” do të mbahet deri në fund të muajit shkurt, ku çdo të martë dhe të enjte në KultPlus Caffe Gallery, duke filluar nga ora 17:00, do të debatohet rreth temave si: Letërsia dhe teknologjia, Letërsia e gruas, Roli i letërsisë në periudha krizash dhe Letërsia e përkthyer.

Kujtojmë se deri më tani janë trajtuar temat si: Liria dhe e drejta e autorit dhe Botimi, Vlerësimi i letërsisë sot dhe Libri, Leximi dhe Biblioteka, Krijimtaria letrare në periudhën e pandemisë, Komunikimi ndërkulturor dhe Gjuha e shkrimit letrar sot.

Projektin “Debati për Kulturën dhe Letërsinë në kohë pandemie” e ka përkrahur Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sportit së Republikës së Kosovës.  / KultPlus.com

“Debati për Kulturën dhe Letërsinë në kohë pandemie”, Spahiu: Duke përkthyer një vepër në gjuhën amtare ajo shijohet në tërësinë e saj

Posted on by Kult Plus

Uranik Emini

Projekti më i ri i titulluar titulluar “Debati për Kulturën dhe Letërsinë në kohë pandemie” i cili po zhvillohet për herë të parë nën organizimin e PEN Qendrës së Kosovës, po vazhdon serinë e diskutimeve në ambientet e KultPlus Caffe Gallery, ku së fundmi është biseduar për Komunikimin Ndërkulturor, shkruan KultPlus.

Me këtë projekt origjinal, nata e katërt solli pranë të pranishmëve debatin rreth temës ‘Komunikimit ndërkulturor’, ku për të diskutuar më thellësisht, në panel të ftuar ishin: shkrimtari Avni Spahiu, shkrimtari dhe publicisti, Ibrahim Berisha si dhe moderatori Artan Krasniqi.

Këto ngjarje të cilat gjithmonë nisin fiks në orën 17:00, kanë mbajtur pranë vetes edhe një numër të vogël të publikut i cili gjithmonë qëndron besnik ndaj këtyre aktiviteve. Andaj, për të diskutuar më gjerë për temën ‘Komunikimi ndërkulturor’, në bashkëbisedim janë bashkangjitur edhe të pranishmit.

Ndërsa, kujtojmë se të gjitha punimet e pjesëmarrësve në panel do të botohen në një libër kur të përfundojë i gjithë projekti. Në këtë projekt të përfshirë janë gjithsej 22 intelektualë që do të flasin nga kontekste të ndryshme për tema të caktuara përgjatë muajit janar dhe shkurt.

Krasniqi ia dha fjalën Spahiut, por ky i fundit e “dorëzoi” tek Ibrahim Berisha, i cili filloi që të fliste i pari rreth kësaj teme.

“Në politikat kulturore edhe në Kosovë, sikur në Shqipëri, mungon kombinimi i tre elementëve themelorë: krijimtari, politikë kulturore dhe menaxhim kulturor, këto, që do të krijonin një koncept funksional dhe kreativ ndërkulturor brenda shqiptarëve po edhe të shqiptarëve në raport me kulturat tjera”, u shpreh Berisha.

Ai tutje shtoi se Kultura identifikohet me komunikimin, ndërsa komunikimi ndërkulturor me qytetërimet apo qytetërimin.

“Qytetërimi, një përkufizim: Është kulturë, arsimim, harmoni shoqërore. Është dhënie dhe marrje vlerash materiale dhe jomateriale të qëndrueshme dhe të dobishme rritë hapësirën e kësaj harmonie. Tashti zhvillimi i teknologjive komunikuese, krijon mundësi të gjera komunikimi ndërkulturor dhe këtë fare qartë e tregoi edhe një gjendje jo e natyrshme, krijuar nga Pandemia e dy viteve të fundit, shkaktuar nga Kovid 19. Botë që në një përmasë globale, hoqi dorë theksueshëm nga lëvizjet fizike, dhe gjeti strofull brenda hapësirës kulturore virtuale. Në këtë virtualitet, u ritheksua dhe ridimensionua edhe më shumë, komunikimi ndërkulturor, duke ndryshuar psikologjinë, kërkesat, dhe dukshëm, edhe përmbajtjet e konsumit, madje edhe ushqimor. Kjo ishte hapësira e përbashkët, e qasshme, e lirë dhe me ofertë të gjerë”.

Publicisti gjithashtu thotë se komunikimi ndërkulturor në Kosovë, nuk është gjë e re, por është i lënduar. Kufizime dhe vetëkufizime ka plot.

“Shembull në Kosovë është libri. Qarkullimi i librit ndërmjet Kosovës dhe Shqipërisë, vazhdon të jetë i sanksionuar me tatime. Botuesit e librarët kosovarë paguajnë tvsh 14 për qind për import të librit. Libri i importuar në Kosovë tatimohet 8 për qind dhe po ky libër që merret nga Shqipëria atje tatimohet 6 për qind, dmth ky libër i importuar tatimohet 14 për qind. Kjo tregon si e koncepton logjika politike një segment kaq jetik për shqiptarët, komunikimin e librit. Nuk do harruar se bazuar në të gjitha hulumtimet, blerja e librit dhe leximi i librit nga shqiptarët në Kosovë është më i ulëti në Evropë. Ende ka pak libra në gjuhën shqipe për të ndërtuar edhe te planifikimi, aq sa mund të shihet në politikat kulturore edhe në Kosovë, sikur në Shqipëri, mungon kombinimi i tre elementëve themelorë: krijimtari, politikë kulturore dhe menaxhim kulturor, këto, që do të krijonin një koncept funksional dhe kreativ ndërkulturor brenda shqiptarëve po edhe të shqiptarëve në raport me kulturat tjera”.

Sipas tij, mundësitë që ofrojnë teknologjitë komunikuese janë shfrytëzuar fare pak për të bërë pjesë të tregut global kulturën shqiptare, por në anën tjetër, hapësira kulturore në Kosovë, veçmas përmes medias është e mbushu me përmbjajtje kulturore e universale.

“Duke mos qenë as përafërsisht të barabartë në raportin e dhënie-marrjes, ka një orientim masiv të shfrytëzimit të prodhimeve globale kulturore, veçmas nga të rinjtë. Dilemat që shtrohen lidhur më përmasën e kësaj marrëdhënieje komunikuese, fokusohen në nevojën e promovimin e e nacionales dhe lokales, veçmas duke pasur parasysh presionin e madh nga vërshimi i prodhimeve të qendrave koorporative multinacionale. Në këtë kontekst, edhe kultura shqiptare në Kosovë i shtrohet procesit konvergjues, ashtu siç edhe e kishte parë studiuesi Michael Buraëy kur theksonte se në këtë betejë vlerash, normash, gjykimesh, shijesh, lokalja, mund të luftojë duke synuar të mbetet me elementet identitare, por edhe mund të adaptohet apo thjesht edhe të shkatërrohet.
Ajo që do të ndodhë, padyshim, nuk varet vetëm nga politikat kulturore, po edhe nga vetë ne, krijuesit, artistët, shkrimtarët”.

Për rëndësinë e komunikimit ndërkulturor foli edhe Avni Spahiu, i cili tha se përmes mediave ndërkombëtare dhe internetit, ky komunikim është bërë më i lehtë në mbarë botën.

“Miliarda informacionë kalojnë për do minutë në kokat e njerëzvë në atë që është quajtur autostradë informativë të ngritur nga revolucioni teknologjik informativ. Kjo gjë, përmës mediave ndërkombëtare dhe internetit e ka bërë të lehtë komunikimin mes njerëzvë në mbarë botën. Procesi i globalizimit ka krijuar një realitët të ri sipas të cilit ne nuk mund të funksionoimë më të izoluar, por duhët të ndërvëprojmë më pjësën tjëtër të botës për të mbijëtuar si kulturë relativisht e vogël dhë më hapësirë të kufizuar”.

Sa i përket botës aktuale, Spahiu thotë se mesazhi kulturor është gjithnjë e më i pranishëm.

“Në botën aktuale është gjithnjë më i pranishëm mesazhi kulturor dhe përdorimi i gjuhës diplomatike që mund të çojë në një kuptim më të mirë të mënyrës se si funksionon diplomacia de disa procese diplomatike”.

Rreth kësaj teme, profesori Spahiu shton edhe pjesën e rolit të përkthyesit në komunikimin ndërkulturor.

“Në një sërë fushash si ajo shkencore, kërkimi akademik, arsimi ,shëndetësia, kultura, politika dhe diplomacia, zhvillimi etj, rëndësia e komunikimit ndërkulturor nuk mund të mohohet. Komunikimi përmes letërsisë së shkruar ,sidomos, kërkon një ndërmjetësues, një përkthyes që është gjithashtu një ekspert në komunikimin ndërkulturor, detyra e të cilit është të krijojë një urë dhe të ndihmojë të tjerët të kalojnë kufijtë kulturorë dhe gjuhësorë”.

Pas përfundimit të fjalimeve nga të dyja palët, moderatori Krasniqi hapi edhe pjesën e diskutimit, në të cilën u inkuadruan publiku dhe realisht u zhvillua një debat parësor mbi atë se çfarë në realitet është komunikimi ndërkulturor dhe si po mundohet Kosova të paraqitet më mirë në skenat ndërkombëtare, gjë të cilën Shqipëria e ka bërë shumë më mirë, kjo për faktin se ka vendosur ambasadorë të kalibrit të lartë dhe njohës të kulturës në radhë të parë.

Ndërkaq, projekti “Debati për Kulturën dhe Letërsinë në kohë pandemie” do të mbahet deri në fund të muajit shkurt, ku çdo të martë dhe të enjte në KultPlus Caffe Gallery, duke filluar nga ora 17:00, do të debatohet rreth temave si: Gjuha e shkrimit letrar sot, Letërsia dhe teknologjia, Letërsia e gruas, Roli i letërsisë në periudha krizash dhe Letërsia e përkthyer.

Kujtojmë se deri më tani janë trajtuar dy tema si: Liria dhe e drejta e autorit. Botimi dhe vlerësimi i letërsisë sot, Leximi dhe biblioteka, Krijmtaria letrare në periudhën e pandemisë dhe Komunikimi ndërkulturor.. / KultPlus.com

Shënohet 100 vjetori i themelimit të PEN International

Posted on by Kult Plus

Në kuadër të bashkëpunimit kulturor Shqipëri-Kosovë, PEN Qendra e Shqipërisë dhe PEN Qendra e Kosovës, sot në Tiranë shënuan 100 vjetorin e themelimit të PEN International.

Me këtë rast u zhvilluan një varg aktivitetesh letrare dhe u ndanë çmime dhe mirënjohje për vepra dhe veprimtari letrare.

Fjalë mbajtën znj. Entela Kasi, kryetare e PEN Qendrës së Shqipërisë dhe z.Binak Kelmendi, kryetar i PEN Qendrës së Kosovës.Gjithashtu, z.Besnik Mustafaj, paraqiti kumtesën 100- vjetori i PEN-it International.

Në kuadër të aktivitetit u nënshkrua Akti i Marrëveshjes për themelimin e Festivalit Ndërkombëtar të Letërsisë ‘PEN'( Shqipëri- Kosvë), i cili do të mbahet një vit në Prishtinë, pastaj vitin pasues në Tiranë.

Në këtë përvjetor çmimi për vepër letrare iu nda Ibrahim Berishës për veprën me tregime “Aroma e qiellit” dhe Besnik Mustafajt për veprën “366 rrëfenja për të ndjellë gjumin”, ndërsa me mirënjohje të veçanta u nderuan: Milazim Krasniqi, Avni Spahiu, Sadik Bejko dhe Mal Berisha.

Gjithashtu, u zhvillua një diskutim i gjerë për përkthimin e letërsisë shqipe në gjuhë të ndryshme të botës, me ç’rast referuan Avni Spahiu dhe Ben Andoni. Më pas, u promovua revista letrare dhe kulturore “PEN Kosova”, ku fjalën e paraqiti kryeredaktori i saj, Osman Gashi.

Ditën e dytë, aktivitetet letrare dhe kulturore do të vazhdojnë në Lezhë. / KultPlus.com

Përkujtohet poeti Azem Shkreli, Demaku: Nuk ka magji që mund ta fisnikërojë më shumë shpirtin e njeriut se vargjet e tij

Posted on by Kult Plus

Era Berisha

Mbrëmë në ambientet e KultPlus Caffe Gallery, u përkujtua figura e poetit e kritikut letrar shqiptar, Azem Shkreli, i cili erdhi për publikun në kuadër të aktiviteteve letrare të organizuara nga PEN Qendra e Kosovës, siç është projekti “Ora e Shkrimtarit 2”. Ndërkaq, për të nderuar këtë figurë të madhe të krijimtarisë shqipe, të ftuar në panel ishin ambasadori i Republikës së Kosovës në Republikën e Turqisë, Avni Spahiu, poetja Naime Beqiraj, nën udhëheqjen e shkrimtarit dhe publicistit, Ibrahim Berishës, të cilët me analizat e kujtimet personale të tyre, shpalosën figurën e paharrueshme të një shkrimtari të mirënjohur siç është Azem Shkreli, shkruan KultPlus.

Për Shkrelin, i cili dikur ishte kryetar i shoqatës së Shkrimtarëve të Kosovës, drejtor i Teatrit Krahinor në Prishtinë dhe themelues e drejtor i Kosova Filmit, diskutimin e nisi moderatori Ibrahim Berisha i cili fillimisht foli për jetën e autorit e më pas edhe për nderin e krenarinë që ky shkrimtar ia dhuron shqiptarëve.

“Zgjedhja e Azemit si një nga personalitetet më të njohura të letërsisë shqipe dhe më të angazhuar në proceset kulturore dhe artistike në Kosovë, na nderon dhe na obligon që përherë të kemi në vëmendje Azemin. Ai gjithmonë ka lënë shenja të dallueshme në krijimtarinë e tij e veçmas edhe në kulturën e filmit ”, thotë Berisha.

Sipas tij, Azemi ka qenë shumë i lidhur me Kosovë, Rugovën dhe botën shqiptare në përgjithësi.

Gjithashtu, të pranishëm në këtë ngjarje për të folur më thellësisht për aspektet e krijimtarisë së Shkrelit, foli ambasadori i Republikës së Kosovës në Republikën e Turqisë, Avni Spahiu.

“Adhuruesit e Azem Shkrelit, në gjurmimin e kujtimeve për të, patjetër do ta kujtojnë si një poet që kërkonte lirinë e popullit të vet, rebelueshëm në jetë dhe në letërsi. E kam njohur Azem Shkrelin për shumë vite dhe në dekadën e nëntëdhjetë të shekullit njëzet kemi kaluar momente të shumta së bashku të rënduar me ndjenjën e persekutimit dhe të pasigurisë të kohës së dramës së madhe të Kosovës. Azem Shkreli shprehte poezinë e tij të angazhuar dhe thellësisht personale që zinte fill që nga fëmijëria e tij e hershme dhe vetmitare”, thotë Spahiu.

Sipas tij, poezitë e tij të fundit dukeshin shumë profetike, parë në dritën e perspektivës nga e sotmja, poezitë që lartësonin Kosovën, ankthin e poetit kundruall atdheut të shkelur, ndërkohë që Shkreli vetë i ngjante një metafore të tokës, gjithnjë më fytyrëzbehur, gjithnjë më i goditur nga koha, gjithnjë më i ligështuar fizikisht, me skeptik dhe më i dëshpëruar, derisa kur arriti në aeroport dhe shkeli në tokën e Kosovës nuk qëndroi më dot dhe përftoi.

“Vdekja e hershme dhe e papritur e poetit dhe intelektualit, Azem Shkreli, vente para nesh një pyetje të rëndë, atë të përballimit të testit të kohës. Sfida e kohës ishte, pa dyshim, gjithëpërfshirëse dhe nuk ishte assesi e kufizuar vetëm në politikë. Ajo kalonte përtej kufijve të mbretërisë së politikës dhe të gjendjes aktuale të çastit. Ajo që zbulonim atëherë ishte çështja se a do të mundte një komb, që kishte provuar të gjitha llojet e pezmit dhe pasojat e tij, edhe mbi intelektualët dhe inteligjencien, të ndeshej me agresivitetin e kohës dhe prapë të ruante qartësinë e mendjes dhe të shpirtit, si dhe vazhdimësinë e jetës. Kjo, në radhë të parë, kishte të bënte me intelektualin”, thotë ai.

Për Spahiun, vdekja e intelektualit, nuk kuptohej më vetëm si përmbyllje e qenësisë së tij të natyrshme, por si një pasojë, si një perëndim alegorik viktimizues i rrethanave që përshpejtonin tragjiken e tundimit të padurueshëm.

“Azem Shkreli ishte si një zjarr që vlon, një harmoni midis formës dhe shpirtit poetik, një intelektual i preokupuar me fatin e njeriut dhe të atdheut të tij. Si intelektual nuk besonte në varësinë esenciale të botës materiale ndaj mendimit dhe ndjenjës dhe çonte një jetë si gjithë të tjerët, në shoqëri me intelektualët e kohës që përpëliteshin në përpjekjet e saj. Edhe ai si poet ishte i detyruar të kënaqej me mënyrën civile dhe të konformuar dhe të shkruante poezi në një ekuidistancë të sigurt me përvojën e vet jetësore”, përfundon Spahiu.

Tutje, poetja Naime Beqiraj foli rreth poezisë së Shkrelit, duke e cilësuar atë si një liri pa hijezime.

“Azemi u takon autorëve të rrallë që e stërholloi fjalën deri në finesa të imta pa kaluar në rregullat e ngurta e të rrepta të ligjërimit libror e lakonik të cilat poezinë dinë ta bëjnë edhe të pashpirt. Ai mbetet ekzemplar i poetit që e thelloi urtinë e mendimit – në gjuhë të zgjedhur. E heshtura e tij, nuk mbërthehet as zbërthehet”, thotë Beqirja.

Sipas saj, poezia e Shkrelit është liri, e liria nuk ka hijezime.

“Mendim i tërhequr me pak fjalë e thellësi, ai ndërton skele të fuqishme të fjalës që e mbajnë në tokë dhe e mbajnë pezull një shkëmb të tërë. Poezia e tij ka ndjesi, ka edhe spontanitet. Te Azemi, shpërthimet emocionale janë të rralla, të thella; të zbërthyera e të strukturuara poetikisht me gjuhë që ngritet nga libri në libër. Shqipja e sofistikuar në verbin poetik të Shkrelit, është metaforike, metaforike foljore”, përfundon Beqiraj.

Ndërkohë, në këtë mbrëmje letrare, përveç mendimeve dhe analizave letrare të shpalosura me radhë nga paneli, tutje nga të pranishmit u recituan edhe poezi të autorit duke bërë që poezia e Shkrelit të jehojë në muret e KultPlus Caffe Gallery, e njëkohësisht duke hyrë thellë brenda shpirtit të pranishëm e kapluar vëmendjen e tyre me magjinë e poezive të papërsëritshme.

I pranishëm në këtë takim ishte edhe shkrimtari, Daut Demaku, i cili foli para pjesëmarrësve për vargjet poetike të Shkrelit, të cilat me magjinë e tyre e kaplojnë shpirtin njerëzor.

“Është interesante dhe e çuditshme se si një Kosovë nuk di ta lexojë magjinë e mençurisë së një shkrimtari. Azem Shkreli ka qenë një njeri që oqeanin e ka bërë pikë vese, studiuesit e tij pikën e vesës mund ta bëjnë oqean të fjalëve. Unë jetoj në dy vargje të tij dhe në ato vargje shihet mënyra se si oqeani shndërrohet në pikë vese: ‘Kur përmallimet në këtë mall, m’harro bukur dhe thuaj u takuan n’prrallë’. Nuk ka magji e mençuri që mund ta fisnikërojë më shumë shpirtin e njeriut se këto vargje”, thotë ai.

Sipas tij, vargu ‘Kur t’vish, rrugën merre me veti që të mos ketë kthim’, krejt ajo që quhet pendim, pikëllim, dridhje e shpirtit, është shndërruar në atë varg.

“Azem Shkreli është margaritar në përmasa botërore që nuk e njohim as ne. Ne e kemi për detyrë, jo që ta shpjegojmë e interpretojmë por thjesht e shkurt; ta përjetojmë poezinë e Shkrelit”, përfundon Demaku.

Pastaj, nën atmosferën e ngrohtë e poetike, të pranishmit vazhdonin të ndanin kujtime të veçanta e krejtësisht origjinale nga jeta e Shkrelit, poeti i cili do të qëndrojë gjatë në zemrat e tona e ndoshta do të na shoqërojë neve edhe deri në momentet e fundit të jetës njerëzore.

Ndërkaq, ‘Ora e Shkrimtarit 2’ do të mbahet deri më 16 nëntor, ku çdo të martë dhe të enjte në KultPlus Caffe Gallery, duke filluar nga ora 17:00, do të përkujtohen edhe shkrimtarë të tjerë si: Din Mehmeti, Ramiz Kelmendi, Rrahman Dedaj dhe Musa Ramadani. / KultPlus.com

Kujtohet Demaçi, Berisha: Ademi ka marrë çmime, por asnjëherë nuk do të marrë çmimin që e meriton

Posted on by Kult Plus

Medina Pasoma

Një vit peshon rëndë në burg por 28 vitet e kaluara në çeli për veprimet atdhetare, ai s’i ndjeu fare karshi aspiratave të tij që e bëjnë të pavdekshëm. PEN Qendra e Kosovës, dje në KultPlus Caffe Gallery ka mbajtur takimin letrar për shkrimtarin dhe simbolin e rezistencës kombëtare, Adem Demaçin, shkruan KultPlus.

Familjarë, shkrimtarë, bashkëpunëtor e miq të tij kishin ardhur me kujtimet e fjalët e përzgjedhura për njeriun që frymoj rezistencë mirëpo, prapë çdo gjë e thënë për të mbeti pak. Për idealet e një djali të lindur në Prishtinë, i cili u kthye në burrin e gjithë Kosovës, burgjet e tij që janë mësim ekzistence, rezistencën e tij të paepur, krijimtarinë e bujshme letrare, fjalët e mëdha që kanë lënë gjurmë në mendjet e gjithësecilit dhe për shumë gjëra të tjera, fjalët vështirë se gjindeshin.

Për figurën dhe veprën e Demaçit, para publikut morën fjalën Avni Spahiu dhe Haqif Mulliqi, nën moderimin e Ibrahim Berishës, ku secili nga këta të tre shpalosën Ademin që secili e njihte.

Bashkëpunëtorëve të vet njëherë iu pati lindur dëshira për ta parë Ademin, e pastaj kur shumë vite të jetës i kishin kaluar bashkë, iu kishte lindur shpresa se një ditë në një shtet të lirë do të flitej për simbolin e lirisë.

“Gjithmonë kam menduar se a do të vij një ditë ta shoh, ta takoj këtë personalitet si frymëzues i madh i kohës. Na ka ra të gjithëve ta takojmë, ta njohim me atë thjeshtësinë dhe dinamikën e jetës por njëkohësisht e kemi menduar që ne do të kemi rast në një shoqëri të lirë, në një shtet të pavarur të flasim për Ademin”, me fjalët e Ibrahim Berishës nisi diskutimi, duke realizuar një dëshirë të tyren në liri.

Berisha vazhdoi tutje duke përmendur se Demaçi vet e kishte thënë se mësuesja e tij e parë, Vezirja kishte qenë frymëzim letrar e atdhetar për të. Ajo detyrohet të marrë rrugën për në Shqipëri, ndërkaq në shkuarjen e parë të tij, Ademi shkon dhe takohet me të.

Ibrahim Berisha vlerëson se as burgu, as torturat gati 3 dekada me kufizime shtypëse nuk e kishin lëkundur asnjë çast Adem Demaçin nga ideali dhe besimi i tij për lirinë dhe bashkimin e shqiptarëve. Mirëpo, pavarësisht kësaj kishte pasur persona të cilët nuk e kishin kuptuar drejtë mundin dhe sakrificën e tij.

“Figura, puna, personaliteti, vepra e Demaçit jo gjithmonë është kuptuar drejtë. Prizmi dhe shikimi i vepres së tij ështe parë nga dritare shumë të ngushta duke pasur parasysh pozitën personale të atyre që kanë gjykuar dhe jo kohën e rrethanat në të cilat ka vepruar dhe natyrisht ka bërë aq shumë për fitoren të cilën ne e kemi sot”, thotë Berisha.

Njeriu që sipas Berishës ka pasur në shpirt përherë lirinë dhe ishte guximi vet, kishte fituar çmime të ndryshme gjatë jetës së tij. Çmimi “Heroi i Kosovës”, “Çmimi Saharov”, çmimi për të drejtat e njeriut nga Universiteti i Osllos,  Çmimi i Rektorëve Evropianë, nominimi për Çmim Nobel nga 5 deputet norvegjez ishin vetëm disa nga to. Mirëpo, karshi guximit të idealit të tij në një kohë të fikur e të shtypur, për Berishën këto mbeten të pakëta.

“Ka marrë çmime por asnjëherë nuk do të marr çmimin që e meriton dhe punën që e ka bërë në kontekstin e asaj lëvizje, ngjallje te asaj në rrethana shume të vështira të idesë për liri”, u shpreh Ibrahim Berisha.

Për Ibrahim Berishën, ajo që kishte bërë Adem Demaçi ende nuk ka zënë vend të duhur në mendimin, jetën e njerëzve por as në tekstet themelore shkollore ku mësohet historia.

Kryetari i PEN Qendrës, Binak Kelmendi i cili ishte takuar për herë të parë në vitin 1990 me Demaçin, vlerësoj se këtij të fundit nuk iu dha merita e duhur.

“Adem Demaçi është Mandela e Kosovës në kuptimin e vuajtjeve të tij nëpër burgje por ne nuk e bëmë Ademin Mandel tonën, nuk ia dhamë rrethin asnjë institucioni shtetëror, e ai na e la institucionin e vet “Adem” ose “Demaç”, u shpreh Kelmendi.

Fjalën e mori Avni Spahiu me të cilin Demaçi edhe kishte punuar bashkë në Këshillin për Mbrojtjen e të Drejtave dhe Lirive të Njeriut duke e sjellur kështu vëmendjen ndërkombëtare në Kosovë, në kohën sa Demaçi ishte kryetar i Këshillit. Për Spahiun, të rrallë janë personalitetet në botën shqiptare që kanë nderin të kenë atribute siç ka pasur Ademi.

“Simbol i rezistencës shqiptare, personalitet i letrave shqipe, kampion i të drejtave të njeriut në Kosovë, pishtar i kauzës kombëtare shqiptare, Mandela i Kosovës, i burgosuri politik dhe disidenti më i shquar i Europës Juglindore, fitues i Çmimit Ndërkombëtar “Saharov”, kryetar i Lidhjes së Shkrimtarëve të Kosovës, mbrojtës i fjalës së lirë dhe i lirisë së popullit të vet dhe popujve të tjerë”, ishin ndër fjalët e lavdatat e Spahiut për figurën e Demaçit.

Për luftëtarin e lirisë dhe të drejtave të çdo njeriut ashtu siç thotë Spahiu, në mendjet e gjithësecilit do të ngjallej një pyetje: Çdo shqiptar pas takimit me të do të vihej përballë pyetjes: çfarë kam bërë unë për atdheun dhe ç’duhet të bëj? Bota shqiptare, më shumë se 60 vjet u ballafaqua me këtë fenomen të quajtur Demaçi”.

Në anën tjetër, Haqif Mulliqi panelisti tjetër e kishte pasur Demaçin redaktor në “Zëri” dhe “Forumi”. Ai kujton takimin e fundit me të, një muaj para se të ndërronte jetë, atëherë kur Demaçi e kishte thirr që ta takonte dhe Mulliqi kishte shkuar te ai me gruan e tij.

“Ishte hera e parë në jetë përkundër afërsisë të madhe që kishim që na puthi në dy faqet, ishte çudi për neve. Ndejtëm edhe 50 minuta aty dhe u cuam, ishte i lodhur baca Adem, kur u përshëndetëm përsëri na puthi në faqe. Pasi u nisëm ai burri tha “po dëshiron edhe një herë t’ju takoj”, pasi ishte futur në makinë na puthi edhe një herë. Kur u ktheva i thashë gruas: “Dëgjo, u pikëllova shumë, thashë sigurisht më nuk do ta takoj por, jam i lumtur që e takova”, kujton Hakif Mulliqi takimin e fundit me të madhin Demaçi.

Në kohën sa u mbyllën gazetat “Rilindja” dhe “Zëri” në vitin 93, Adem Demaçi si revoltë kishte filluar me grevën e tij të urisë. Duke parë reagimin e menjëhershëm të Demaçit dhe si respekt ndaj tij, grevës iu kishin bashkuar edhe Hakif Mulliqi, Milazim Krasniqi dhe Shaip Beqiri. Ndërkaq Mulliqi kujton që Demaçi pati propozuar që greva të quhej “Greva e veprimtarit Adem Demaçi dhe poetit Ali Podrimja”.

Tutje, Mulliqi kishte përgatitur një studim antropologjik për krijimtarinë e bujshme të Demaçit, specifikisht për veprën “Gjarpërinjtë e Gjakut”, për të cilën vlersoj se kjo prozë e tij është roje e besueshme e mitologjisë në një kulturë e shenjave, dokeve e zakoneve siç është kjo e jona. Ndërkaq aktuale në këtë vepër sipas tij mbetet kulti i gjarpërit.

“Adem Demaçi në këtë vepër i bën një introskenimi bashkëhohor mitit për gjarpërin duke e shpërfaqur një lloj legjende ndaj vlerave të traditës të cilat si gjejmë në këtë roman, thellon mitin por si një mit te situatave me temë tradhëtinë brenda një bashkësie”, vlerëson Haqif Mulliqi.

Demaçi sipas Mulliqit, përpiqet ta bëj përmbylljen e nje miti në mënyre introspektive t’i zhvilloj idetë e tija anti-mit ndërkaq simbolin e gjarpërit të shtëpisë si mbrojtes të saj ta shndërroj si rrezik për vetë shtëpinë dhe njerëzit aty, kështu duke krijuar nje kontekst të ri letrar.

Pas fjalës së panelistëve, radha ishte te publiku, të cilët të mallëngjyer për figurën e madhe nxorrën nga sirtari i kujtimeve të tyre momente me Demaçin. I pari i cili me një zë që iu dridhej dhe me lot në sy kujtoj bashkëpuntorin e 55 viteve u bë Shaip Beqiri.

Ai ndau jetën e Adem Demaçit në tri pjesë: veprimtaria e tij si i ri, deri në moshën 23 vjecare dhe 4 vitet ndërmjet burgosjeve të tij; vitet e burgut të cilat Beqiri e quan “shkallën më të lartë të vetëdijes kombëtare dhe universitetin e vërtetë”; dhe jeta e tij diku 28 vite pas burgjeve.

“Është e vërtetë që mua më ka habitur me një gjë, ku mund të mblidhet gjithë ajo energji në aq pak decimetra katror të një lëkure. Kam punuar shumë me njerëz që me të vërtetë kanë qenë dinamik, kanë bërë punë të mëdha por atë energji s’e kam parë të asnjë njeri”, u shpreh i mallëngjyer për të, Shaip Beqiri.

Beqiri e sheh Adem Demaçin si njeriun e vetëm që ka kaluar në botën e përtejme duke përmbushur gjithçka të veten. Por, pavarësisht figurës së tij, ai kritikon mënyrën e botimit të  kompletit të veprave të tij, parathënien e së cilës e ka shkruar akademiku Rexhep Qosja.

“Vepra e Adem Demaçit unë mendoj që është botuar në mënyrë shumë të shëmtuar, jo e plotë dhe në mënrë shumë inkompetente. Për fat të keq, unë kam qenë propozuesi që parathënien ta shkruaj një njeri që me të vërtetë meritonte ta shkruante dhe e kemi përzgjedhur Rexhep Qosjen. Në parathënien prej 52 faqeve asnjë gjë me vlerë për vlerat e letërsisë së Adem Demaçit nuk ekzistojnë . Më vlerë ka një fjalë që e ka mbajtur Ibrahim Rugova kur e ka pritur në Lidhjen e Shkrimtarëve që është krejt një faqe tekst se ato”, u shpreh Shaipi.

Po të njëjtat kritika për përmbledhjen i pati edhe profesori universitar, Begzad Baliu i cili Adem Demaçin e vlerësonte si “mësuesi i mësuesve”.

“E pashë atë dhe reagova fort, skuqem kur mendoj se përpara e kam pasur bacën Adem dhe fola shumë keq, në fund thashë “këto s’janë libra, janë fletore bugari”. Baca Adem më shikoj pak dhe qeshi sic qeshte ai, tha “kështu do të bëhet”, shumë u pikëllova”, tha Baliu.

Në anën tjetër, Begzad Baliu vlerëson se studimet e Demaçit kanë pasur një ndikim të madh në krijimin e pikëpamjeve, qëndrimeve dhe personalitetit të tij.

“Vepra e tij letrare, konceptet e tij politike nuk janë të rastit dhe nuk janë të lindura në Llap, as prej folklorit të Llapit e Drenicës, kanë bazën në mendimin e filozofisë evropiane, të shkollave gjermane, italiane, franceze, në mendimin e shquar intelektual, filzofoik, estetik e etik”, shtoj profesori Baliu.

Për Adem Demaçin u thanë shumë fjalë, mirëpo prapë secila prej tyre mbeti e vogël karshi veprimtarisë së tij të madhe. Anipse ai është ndarë nga jeta, kujtimi i sakrificave të bujshme të tij ia ka falur kurorën e pavdekësisë. Ndërkaq, PEN Qendra e Kosovës do të vazhdoj me prezantime të veprimtarisë letrare të shkrimtarëve të mëdhenj të cilët kanë hyrë në histori. / KultPlus.com

Biseda e ‘Rilindjes’ me Nënën Terezë në vitin 1980, Nënë Tereza: Vij me mallin e pashuar të vendlindjes

Posted on by Kult Plus

“Fëmijët nuk dinë për kombe”, me këtë titull nis intervista e Rilindjes me Nënë Terezën, realizuar në verën e vitit 1980, nga gazetari Avni Spahiu, pikërisht në ditën kur ajo u shpall qytetare e merituar e Shkupit, shkruan KultPlus.

Shqiptarja nga Shkupi e cila bëri krenar gjithë shqiptarinë për bamirësinë e saj, morri këtë çmim më 27 qershor, ashtu siç shkruan Rilindja: Nënë Tereza, laureate e Çmimit Nobël për paqe për vitin 1979, u shpall sot qytetare e merituar e Shkupit.

‘Vij me mallin e pashuar të vendlindjes, tha nënë Tereza, dhe ky përmallim i saj dukej qartazi në ecjen e saj të nxitueshme, në buzëqeshjen e saj. I themi a ishin të gjata ato vite. Jo, përgjigjet, dhe shton se kur bota të përfiton atëherë në çdo kënd të saj gjendesh në shtëpi. Megjithatë, të jesh këtu, është më ngrohtë. Por të duket shtëpi edhe lagja e varfër e Kalkutës në Indinë leckamane, kur ndien afshin e lumturisë për strehun e gjetur të bonjakëve në dorën e shtruar njerëzore‘, fillon kështu artikulli për Nënën Terezë.

Përgjatë intervistës, ajo ishte shprehur se fëmijët nuk dinë për kombe. ‘Ata më njohin vetëm si nënë. Ata, fëmijët e gati të gjitha kombeve të botës, me sytë e tyre të njomë, më rrethojnë dhe presin ndihmë prej meje. Ah, ç’sy!’, kishte deklaruar Nënë Tereza.

Nënë Tereza nuk ka dëshirë të flasë për ditët e Gonxhe Bonjaxhiut, vashës lozonjare të dyqanxhiut nga Shkupi. Më mirë të flasim për të sotmen, ngul këmbë ajo për të thënë atë që ka mbetur e pa thënë për misionin e saj. Të flasim për të ardhmen, për ato ditë që do ta shuajnë anën e errët të jetës, të ardhmen që do ta shleyjë të kaluarën e hidhur si atë të fëmijërisë sonë kur babai na sillte mezi bukë nga një bukë të pjekur në djersë. Të flasim për ardhmërinë që do ta hedhë në mjegullën e harresës Shkupin, djepin e varfërisë, atë djep që e gjeta prapë sot, shumë larg tij, në botën e gjerë’, thuhet tutje në intervistën e Rilindjes.

Marrë nga profili i Fitim Salihut. / KultPlus.com