Etiketë: Ballsor Hoxhaj

Ballsor Hoxha

(Ky shkrim, dhe shkrimet tjera në vazhdim për ‘kafiqin’ janë revoltë, ndaj të konsideruarit të saj si odë, si biznes e si ekspozitë gjinjsh e të të pasmeve, ‘kafiqi’ është art shprehjeje spontane e qytetit. Dhe në këtë, si çdo gjë tjetër në Prishtinë është revoltë. Është revoltë si çdo mbijetesë e që është vetë Prishtina. Në të vërtetë vetëm të mbesësh gjallë në Prishtinë është – revoltë).

Prishtina verës është një organizëm fëmije të liruar nga burgu i izolimit kulturor, e social. Është në ankth nga liria dhe për lirinë të cilën e sjellë diaspora e saj, në të vërtetë diaspora e tërë Kosovës.

Në nxehtin e saj afrikan tanimë të vendosur në këtë qytet, liria metastazon (paradoksalisht) në intensitet energjie të metropoleve më të mëdha botërore, megjithëse Prishtina është fëmijë në qytetësinë e saj. Pavarësisht mungesës së të dhënave të qarkullimit njerëzor ditor gjatë kohës së diasporës, së paku vuajmë dyfishimin e popullsisë së Prishtinës, si për të mirën e saj po ashtu edhe për të keqen e saj.

“… All the children are insane…” thoshte Jim Morrison, apo, kjo i bie, tërë bota përpos fëmijëve është – sane – (e shëndoshë mendërisht), e rregulluar sipas marrëveshjeve njerëzore, por përderisa fëmijët duhet të braktisin botën siç është – e pazotërueshme,  për një botë të marrë – vesh, për një botë të marrëveshjeve. Gjithnjë duke harruar se vijmë të çmendur në këtë botë vijmë të pa marrëveshje, vijmë nga – dëshira – për të zotëruar këtë botë. E në këtë, Prishtina, si fëmijë rrënjësisht i krisur në liri dhe për liri, në të njëjtën kohë ka nisur t’i nënshtrohet botës së madhe të marrëveshjeve, por edhe të estetizojë po këtë krisje.

Sigurisht është i qëllimshëm sinonimi (zimi) i Prishtinës me fëmijën, për të vëmendësuar atypëratyshmërinë (improvizimin), të egrën dhe të sofistikuarën, çorodinë, përçartjen, krisjen, jazz-in, orkestrimin, kanalizimin e Prishtinës, etj. Por, kjo është gjithashtu edhe për të vëmendësuar sa të vegjël jemi në zotërimin e këtyre marrëveshjeve në shkëmbim me përjetimet gjigante që ajo i ka, sidomos në bashkëkohësinë e saj. Të pamundurën për vetë organizmin e saj.

Mund të themi çka do që duam, por tërë ajo që ka Prishtina janë ‘kafiqat’ e saj, kulturalisht, dhe në aspekt social. Dhe klubet dhe restorantet.

Në këtë, prapë paradoksalisht, ‘kafiqi’ edhe te ne është në pararojë të bashkëkohësisë globale – në shpërbërjen, metastazën e lirisë së të natyrshmes përkundër të sofistikuarës, në lirinë e shndërrimit të masave të vuajtura para pak kohe në kapitale të estetikës bashkëkohore (hip-hop-i, të pasmet  gjigante të grave të njohura, e krisja e diskurseve të mëdha në rrjete sociale) –  duke pas shndërruar tërë të “kontrolluarën” në kontroll hyrje daljeje nga klubi e restoranti, e kafiqi, ndërsa as muzika më nuk është me rëndësi, pikërisht aty ku shkohet për muzikë.

‘Kafiqi’ sot është shprehja më e thellë, më e pakalkuluar (me gjithë paradoksin) dhe më e pasofisikuar e njeriut në kolektiv sot. Aty mbinë dhe shuhet teatri, aty luhet filmi i realitetit sot, aty shkruhet tregimi e rrëfimi i kohës, dhe aq më shumë vetë jazzi i njeriut të humbur në këtë kofunzion global, dhe pastaj sshuhet në pot njëjtën natë, duke nisur nga fillimi natën e radhës.

Çfarë ode, çfarë patriotizimi mund të ketë sot në ‘kafiq’ (me ‘q’) nëse nuk dimë çka është sot mirë e çka keq nëse e mira është e çarë nga depërtimi i të pasmeve mespërmes saj, dhe nëse e keqja është në rendin e parë të shkollës. Çka ka mbetur prej patriotizmit të viteve nëntëdhjetë të shekullit të kaluar të ‘kafiqave’ të Prishtinës është kujtimi për lavdinë e revoltës dhe të aromës së barotit në erë gjatë luftës, ndërsa sot, ‘kafiqi’ është loja e njeriut me vetë të zinë, vdekjen në afërsi edhepse jo më nga milicia serbe, por nga e paparashikueshmja dhe e pakontrollueshmja e ankthit të njeriut për mbijetesë.

II

Cafe Z – Mbijetesa e branduar në ‘kafiq’

Ballsor Hoxha

(Ky shkrim, dhe shkrimet tjera në vazhdim për ‘kafiqin’ janë revoltë, ndaj të konsideruarit të saj si odë, si biznes e si ekspozitë gjinjsh e të të pasmeve, ‘kafiqi’ është art shprehjeje spontane e qytetit. Dhe në këtë, si çdo gjë tjetër në Prishtinë është revoltë. Është revoltë si çdo mbijetesë e që është vetë Prishtina. Në të vërtetë vetëm të mbesësh gjallë në Prishtinë është – revoltë).

Në Prishtinë asgjë nuk është e qëndrueshme, as nuk i bën ballë rrymave të tsunamive globale, asgjë as nuk mbijeton, aq më shumë as fryma e revoltës kolektive, ndoshta ndër më të mëdhatë në historinë e Kosovës – vetë fryma e ringjallur e patriotizmit pas luftës, që u politizua deri në zyrtarët për fotokopje, mysafirët e kafeve të mëngjesit, e të pleqve të pa asnjë ardhmëri, çdo gjë është e tejdukshme, jo për shkak të ndonjë dobësie tonë, por sepse pamundësia për të mbijetuar është më afër se cilado ëndërr. Apo ëndrrat janë aq minimale të fshehura thellë, sa që thahen brenda dhe mbesin si arra të zbrazëta.

Por, ka një luks në Prishtinë, mëngjeseve të verës së saj të dielave – mundësia e zgjedhjes për të pirë kafen e mëngjesit ofruar në secilën pjesë të saj. Por askund në Prishtinë nuk është esspresso më i kthjellët, më i ndjeshëm, më i bukur se sa në sheshin e Prishtinës. Por, sigurisht, jo gjithkund në shesh. Në të vërtetë në shumë nga kafiqat që e ofrojnë këtë, janë të dhënë pas grumbujve të gjithfarë qejfesh e argëtimesh e parasë nga klientela. Por nëse kërkon më kujdesshëm dhe më durimshëm është edhe Cafe Zz. E në Cafe Zz ka një kthjelltësi dhe pastërti të fjalës që e thua dhe e dëgjon mëngjeseve të verës së Prishtinës, tingullit e aq më shumë të ndjesisë së këtij mëngjesi të dielleje. Krijuar nga kujdesi gastronomik e argëtues, e estetik i këtyre djemve që e kanë pasion po këtë.

‘Kafiqi’ “Cafe Z” (apo edhe i shqipëruar shpesh në gjuhën e shpejtë dhe të pazotërueshme prishtinase, – Kafez) është shembulli më i theksueshëm i mbijetesës në Prishtinë.

I hapur nga disa të pasionuar nga Gjakova, viktima të luftës, ky kafiq kishte filluar të punojë përmes fuzionimit të “lavdisë” së disa yjeve në këtë qytet dhe pasionit ndaj argëtimit, shërbimit e gastronomisë të këtyre djemve nga Gjakova tanimë prishtinas.

Pastaj me kalimin e këtij ‘kafiqi’ në duart e “këtyre gjakovarëve të natyralizuar në Prishtinë” ai kishte kaluar në lounge bar, shndërrim të profilit të tyre kur shërbehet sot cilësi e pijeve, koktejeve dhe ushqimit. Dhe me këtë çdo gjë filloi nga fillimi por në duart e Albanit të Cafe Z që me durimin e një këpucëtari sajon dhe krijon ndjenjën e paharrueshme të të festuarit të jetës këtu.

Me sakrificën dhe përpjekjen e pamohueshme dhe pasionin  e tyre për tërë atë që është ‘kafiqi’ sot, ata janë zotë të sheshit të Prishtinës. Sigurisht jo si mafia, por si punëtorë të mirënjohur dhe pasion të çeliktë.

Tanimë Café Z është sigurisht një qëndresë e këtyre rrymave globale dhe të paqëndrueshmërisë në këtë qytet. Është kulturë në vete, e shërbimit, gastronomisë, atmosferës, dhe aq më shumë të mundësisë së argëtimit, në profilin e saj.

E arkitekturuar në katër pjesë, tarracën e kafesë ballore dhe të klientelës së përhershme (por jo domsdoshmërisht), pjesën e non – smoking, pjesën tejet të bukur sallën kryesore, dhe në fund, ku çdo gjë të sjellë në një përjetim tejet të bukur – tarracën e prapme.

Ka dy mënyrë për ta shijuar bukurinë e kësaj arkitekture: t’i jepesh atypëraty tërë asaj që ofron Cafe Zz, apo të lejosh të të bartë jo vetëm oferta e tyre, por edhe një bukuri e ndërtuar, e dizajnuar dhe e harmonizuar për dekada tanimë. Është një natyrë e kujdesshme dhe me durim e krijuar për të dhënë jo një argëtim apo estetikë të shpejtë të gastronomisë, por përkundrazi për të dhënë një kujtim të qëndrueshmërisë.

Ndoshta Prishtina është tejet konservative në mentalitetin e saj për të pranuar kujdesin e një grupi djemsh që kanë ndërtuar këtë bukuri, apo edhe më vështirë për t’i dhënë asaj një vend në konglomeratin e pikave të dashura të saj, por pikërisht në Cafe Z është e ndërtuar një qëndresë ndaj rrymave të gjithfarë përçartjeve e trendëve të globales, këtu shijohen mëngjeset e mbrëmjet më të bukura, dehet, e argëtohet njeriu si mbret.

III

Cafe de l’ame – të përjetosh shpirtin e mahallës

Ballsor Hoxha

(Ky shkrim, dhe shkrimet tjera në vazhdim për ‘kafiqin’ janë revoltë, ndaj të konsideruarit të saj si odë, si biznes e si ekspozitë gjinjsh e të të pasmeve, ‘kafiqi’ është art shprehjeje spontane e qytetit. Dhe në këtë, si çdo gjë tjetër në Prishtinë është revoltë. Është revoltë si çdo mbijetesë e që është vetë Prishtina. Në të vërtetë vetëm të mbesësh gjallë në Prishtinë është – revoltë).

Nuk ka më bukur se në Prishtinë! Por vetëm nëse je i izoluar dhe pa ardhmëri, për të shkuar tutje e kudo tjetër (me gjithë vizat, EU nuk na ka pajisur me të holla, ende!!). Apo, thënë më saktë, nuk ka më bukur se në Prishtinë ku nuk e din si do të mbijetosh për le të themi një javë, jeta është më e çmueshme në kufi me kaosin!

E megjithatë në Cafe de l’ame mëngjeset e verës në Prishtinë bashkë me fishkëllimën e urbanit numër 4, çelësat në hapje të shitoreve e bizneseve, trafiku i sapo zgjuar; shërbyer me kafe të kthjellët e me kujdes të veçantë, dhe muzikën e zgjedhur me shije tejet të hollë nga Shkëlqimi dhe Shpëtimi, mëngjesi bëhet i bartshëm, i dashur e i jetueshëm. Në të vërtetë në kafen e mahallës Cafe de l’ame mëngjesi bëhet një përjetim i mbamendshëm i verës. Ndien veten sikur përket diku, në një pjesë të botës që mendon për ty, kujdeset për ty e të çmon pikërisht ashtu si je, “lladikë”, apo i rëndë nga dehja e mbrëmshme, apo duke planifikuar një banesë të re me të ardhurat nga ëndrrat.

Kam shkruar edhe një herë për Cafe de l’ame – si kafe e mahallës, ndodhur diku në pjesën e dytë të Bregut të diellit, dhe që ka lindur si përpjekje për të estetizuar dhe për t’i dhënë shpirt mahallës. Kam shkruar se dy djemtë pronarë të tij, të rinj, fëmijë lufte në Kosovë, vetë dora e këtij ‘kafiqi’ janë djem të kësaj mahalle, por për dallim këta janë me një plan. Me një ëndërr, me një motiv, për të dalë “nga izolimi që i bën vetes kosovari”, jashtë dhe në të njohurën e asaj që ofron ky qytet.

Shpirti i një mahalle, nuk është në djemtë e fortë të saj, as në të pasmet gjigante të femrave të saj, as në makinat e ndërtesat e saj, gjigante po ashtu, dhe që nuk i mungojnë kësaj mahalle. Është pikërisht në atë kur po të njëjtit, të njëjtat i nënshtrohen përvojës së mahallës në bisedë, kur i jepen bisedës së përbashkët me gjithë drejtorin e shkollës dhe pasanikët milionerë. Ku Shkëlqimi e Shpëtimi zbusin egërsinë e këtij konteksti me një zonë të krijuar që qëndron  jashtë të papritshmes së tragjikes kosovare, që do të thotë jashtë të panjohurës që sjellë mëngjesi, dita, e nata në Prishtinë.

Shpirti i mahallës, sikur kur hynë në Cafe de l’ame është në frymën e përbashkët të mbijetesës së përbashkët po ashtu, që e ndien, në sytë, frymëmarrjen e llafet që t’i lëshojnë të njohurit. Në endeminë e duhanpirjes së pashqitshme në shoqërinë tonë e në mikëpritjen e “të panjohurve” në mahallë, të rinjve dhe të ardhurve. Në shtruarjen e muhabetit dhe të derteve e të arritjeve të diasporës në Cafe de l’ame, derisa nuk e qajnë tërë dhembjen e kalimit të kohës, dhe të rilindjes së dashurisë për këtë lagje e mahallë, dhe aq më shumë të rinjohjes së njëri tjetrit në të njëjtën kohë.

Por Cafe de l’ame është shumë më shumë se kjo, shpirti i mahallës i shprehur dhe i branduar, ashtu siç është, me çmenduritë e mençuritë e saj, jashtë saj, në vendin ku takon, apo  në vendin i cili mbahet nga po të njëjtat mahalla, në Prishtinë.

Dizajni i saj ëstë një guxim i Shkëlqimit, duke kombinuar trendin e dizajnit sot në Prishtinë dhe ndjesinë e tij për hapje, çarje, krijim ambienti dhe çlirim, gjithnjë në përpjekje për të akomoduar ndjesinë e përkitjes, këtu./ KultPlus.com

Ballsor Hoxha

I

“Igrale se delije!” – gjurma e pashlyeshme e çorodisë serbe, apo shqiptare?

Apo është vetëm Ballkani!

Ballsor Hoxha

Kur flasim për muzikë, shqiptare, apo serbe, e ballkanase, a flasim për muzikë turke në të vërtetë, apo kjo edhe mund të dallohet në kombësi të veçanta? A ka muzikë shqipe? Serbe? Qoftë edhe turke? Në fund, duke kaluar përtej muzikës, çka është kultura? Ndalesë, apo kompleks më i lartë i njeriut?

Në anën tjetër, ne vazhdimisht thirremi në të vërtetën. Si shqiptarët nga Kosova, serbët, e shqiptarët në Shqipëri. Por sa i përket të të vërtetës, është një paradoks, duke qenë se edhe e vërteta, qoftë edhe më e thjeshta, është padrejtësi! Në fund është zgjedhje, dhe qëllim!

Nëse – tash – është jeta jonë, si mund të jetë ajo jashtë të shkuarës. Thënë saktë, nëse ka një tash, apo për të hapur fenomenin në diskutim: nëse ka një Bregoviq sot dhe tash, ku ishim ne? Ku ishte e tashmja jonë në ish – Jugosllavi? Ngjanë edhe banalitet kjo pyetje, por edhe është pak e komplikuar, por ta shohim me një pyetje tjetër: çka ka ndodhur me Bregoviqët tanë nga e shkuara – tash -?

Nëse një herë Bregoviq, dhe miku i tij i ngushtë Kusturica, ishin yje të konsumit tonë kulturor, qoftë të imponuar, të kufizuar, apo edhe të zgjedhur, çka ka ndodhur me po të njëjtit në ne? Nëse – tash – është jeta jonë, ne në këtë të njëjtën jetë bartim edhe Bregoviqët dhe Kusturicat e të kaluarës. Aq më shumë jemi të ndërtuar dhe të formësuar nga shprehjet e tyre! Dhe, për t’u kthyer në fillim, në (padrejtësinë) e të vërtetës sonë, urrejtja, injorimi, dhe në fund edhe pëlqimi i Bregoviq janë zgjedhje e jona, dhe është qëllim i joni!

Tash, apo thënë shumë më saktë prezenca që e ndërtojmë – tash – është degjenerim i të shkuarës, është vetë e shkuara. Është kompleks i të shkuarës, apo thënë më saktë i të shkuarave.

“Igrale se delije, na sred zemlje Srbije” (kishin luajtur delitë në mes të vendit të Serbisë!)!

Pra, a jemi tradhtarë, a jemi të depersonalizuar, a jemi patriotë në padrejtësinë e të vërtetës sonë? Apo jemi thjeshtë hipokritë? Mohojmë jo vetëm shijet tona të të shkuarës, apo qoftë edhe imponimet e të shkuarës, e edhe refuzimet (estetike, patriotike) dhe – përkatësinë – tonë.

Para se të shpallet tradhtia këtu, të pyetemi, a janë Korça dhe Organizatorët e saj bashkë me Edi Ramën, tërësisht të depersonalizuar? Apo drejtësia (lexo: padrejtësia) e të vërtetës sonë është e nxënë brenda qëllimeve tona?

“Igrale se delije, na sred zemlje Srbije!”

Për të përfunduar këtë hyrje, le të marrim në konsideratë: çka do të thotë Madhërimi i Enver Hoxhës ndër të shumtën e Kosovarëve? Apo thënë saktë, çka do të thotë kjo për Shqiptarët e Shqipërisë?

Filmi “Underground” dhe Emir Kusturica (zona e shpirtit modern serb)

Përsëritja e problemit të magjepsjes së një mase të shqiptarëve të Shqipërisë me muzikën serbe, dhe aq më shumë mungesa dhe dialogu ndërmjet nesh për këtë, janë fenomen që ka krijuar dhembje nga keqkuptimi, por jo vetëm në elitat dhe në “të informuarit”, aq më shumë kjo ka goditur masat e gjera. Aq më shumë ky fenomen duke qenë kompleks i thellë është shumë vështirë të shpjegohet thjeshtë dhe për të gjithë!

Magjepsja e një mase të shqiptarëve në Shqipëri me Goran Bregoviq dhe me muzikën e tij, është kompleks gjithëkombëtar, dhe aq më shumë fenomen (jo problem) tejet i thellë, jo vetëm i shqiptarëve, si në Kosovë dhe po ashtu edhe në Shqipëri. Është kompleks edhe për serbët (paradoksalisht, dhe në ironi, vetë koncerti i Bregoviq në Shqipëri është problem edhe për serbët, për arsyen banale se një personalitet i madh i kulturës së tyre bën muzikë në Shqipëri!).

Por le të marrim në konsideratë tërë stratan e këtij fenomeni. Muzika e Bregoviq, është thellësisht e ndërlidhur me filmin dhe aq më shumë me shpirtëroren dhe artistiken serbe.

Dhe ka një gjë tejet interesante në këtë mes duke marrë shembull filmin serb. Kur vjen fjala tek serbët dhe filmi i tyre, dhe më ekzakt filmin  e Kusturicës, shqiptarët kosovar e shohin një gjë krejtësisht traumatike. Dhe atë jo vetëm në kuptimin e ngushtë të saj – të luftës që kemi pasur, por aq më shumë në – shthurjen serbe – përtej kulturores! Por përtej apo prapa, në çka? Ose, le ta përgjithësojmë duke pyetur: çka është natyra (lexo: e egra), e çka është kulturorja? Apo ku është dallimi mes tyre?

Është pikërisht këtu ku edhe mëton filmi serb, filmi i Kusturicës, filmi i shthurur! Në këtë dhembje të kësaj ndalese që quhet kulturë. (Dhe kjo bazuar në teorinë e Jacques Derrida, shih Writing and Difference dhe Of Gramatology të tij;  dhe Derrida duke cituar Claude Levi Strauss: se kultura fillon me ndalimin e natyrores! Apo thënë saktë me ndalimin e incestit! Kjo duke krijuar tërë dhembjen, paradoksin, vuajtjen dhe kulturën e njeriut, duke qenë se edhe incesti e edhe e natyrshmja janë universale! Derisa kultura është një Publike, shpikje e njerëzimit!). Dhe, më tutje, çka ka të bëjë kjo me filmin e Kusturicës, filmin Undeground të tij, dhe aq më shumë me Goran Bregoviqin, shqiptarët e Shqipërisë, dhe të Kosovës?

Le të kthehemi edhe një herë tek – shthurja – që mëtohet dhe që kërkohet në filmin e Kusturicës. Ajo në regjinë e tij gjithnjë reprezantohet si dhembje, si ambivalente dhe si konflikt ndërmjet njeriut të kulturuar dhe njeriut sipas natyrës, si – serb. Serbi është i reprezantuar si njeri i nxënë brenda konfliktit të njeriut, ndërmjet instinktit, dhe të kulturores. Kjo është e prerë, aq më shumë, në disa shenja të filmit të Kusturicës: 1. Në reprezantimin e gjithhershëm të – seksit – si urrejtje, si luftë, dhe saktësisht si hakmarrje (shih “Babai në udhëtim zyrtar”; “A të kujtohet Doli Bell”; “Uderground”, etj); 2. Përmes ‘zonimit’ të përmbajtjes së filmit brenda kufirit të të neveritshmes dhe brutales, të “jetës së rëndë – serbe”; 3. Në mënyrë direkte duke reprezantuar vështirësinë e të qenit – serb – përmes “kujdesit” ndaj romëve dhe transferencës dhe kundër transferencës së simbolikës së jetës së tyre në vetë serbët; dhe 4. Muzika e cila më së qarti reprezenton degjenerimin artistik, shthurjen dhe – çarjen – (postmoderniste të nisur nga Derrida, të prezentes – aktuales), në burimoren (origjinaren) e saj. Që do të thotë – çarjen – e masave muzikore në “natyroren” serbe/ballkanase, si burim, dhe aq më shumë si interpretim vetanak.

“Idologija i religija se bavi sirotinjama, ja sebi sudim” (ideologjia dhe religjioni merren me të varfrit, unë i gjykoj vetë vetes!)  – thotë aktori Pavle Vuijsiq në filmin e Kusturicës “A të kujtohet Doli Bell”.

Kjo fjali është ekzakt sjellja, kognicioni kombëtar dhe gjykimi serb, jo vetëm ndaj të tjerëve por sidomos ndaj vetes.

Por, nga vjen argumenti, drejtësia dhe gjykimi – serb?

Në filmin “Underground” të Kusturicës, i cili është përpjekje qoftë në dëshpërim e qoftë në të qenit i bindur deri në ekstrem, në të drejtën – serbe –, por edhe në fajin dhe aq më shumë pafajsinë – serbe, argumenti i këtij faji dhe pafajësie serbe është i ndërtuar përkrah Fajtorit të Vetëm – Fashistëve Gjerman. Apo siç thuhet në serbishte të “dezurni krivac” (fajtori kujdestar)! Në këtë film, në të vërtetë e tërë fajësia serbe është një traumë e ardhur nga fashistët! Por, kjo është ekzakt – narcizmi i viktimës. Narcizmi ballkanik i viktimës, dhe narcizmi i viktimës si argument për “t’i gjykuar vetë dhe vetëm, vetes”!

Ky narcizëm i viktimës i shprehur në Serbët dhe në të gjithë Ballkanin është pikërisht e drejta për të qenë ‘ndryshe’, qoftë si shqiptar, e qoftë si serb. E drejta për çdo gjë, në të vërtetë. Dhe atë gjithherë përballë fajtorit kujdestar. Përballë pafajësisë derisa ka një fajtor në të përhershmen. Qoftë Turqia, Fashistët, serbët, apo edhe vetë shqiptarët.

II

Goran Bregovic – përkujtues i sindromit tonë të Stokholmit, apo artist (dhe edhe patriot i kombit të tij)

Çka është muzika e Bregoviq? Serbe? Rome? Apo është paradoksi (aporia) e asaj që reprezanton prezentja? (kjo e fundit duke iu referuar fillimit të këtij punimi rreth të asaj që u cek si – tash -). Ajo është rrënjësisht e dy burimeve tërësisht paradokslale, apo thënë saktë asimilim i muzikës turke në skemën rome, e cila më tutje kalon në asimilim të këtij artisti.

Apo, të shtrojmë këtë problem më ndryshe: a është muzika e popujve të Ballkanit një dhe e vetmja: muzikë me burim në turke? Apo është brikolazh i shprehjes dhe shpirtit Ballkanas në pandashmërinë e kulturores dhe të ndër-kulturores së Ballkanit?

Kolektivi, populli e shoqëria që është pre e narcizmit të viktimës, e që janë prej sllovenëve e deri tek ne shqiptarët (duke përfshirë të gjitha viktimat e ‘pandashmërisë së Ballkanit’, pra edhe bullgarët e grekët), u tha se gjithherë mirëmban një fajtor kujdestarë (siç e thonë vetë serbët), dhe në këtë të drejtën për t’i gjykuar vetë vetes. I tërë shpirti dhe vetëdija e tij/saj është ajo që në psikologji njihet si borderline disorder, e më tutje në psikopati, etj.

Kur viktima, qoftë si kolektiv, apo si individ, nuk arrin të tejkalojë ritualin e sulmuesit (perpetrator nga anglishtja), ajo përbrendëson ritualin e dhunuesit dhe me këtë luan vetë dhunuesin në jetën e saj. Dhe nuk ka shembull më ekzakt i po të njëjtës që u tha se vetë një nga këngët më të rëndësishme serbe, këngë patriotike dhe historike serbe “Igrale se delije”:

Igrale se delije (kishin luajtur delitë!) në mes tokës së Serbisë! Etj

Por ajo që do të thotë në të vërtetë kjo fjali, është se “kishin vallëzuar”, apo që “kishin hedhur valle delitë”. Së pari është e qartë se delitë kanë qenë turma ushtarësh, e që nuk është me rëndësi këtu (gjë që është një prej komplekseve më të thella dhe më të mëdha në vetëdijen dhe kulturën serbe e gjë që edhe ashtu është një prej debateve më të mëdha serbe). Në të vërtetë kjo është gjurma ekzakte (derridiane dhe freudiane), e shpirtërores, apo psikës serbe të ndërtuar bashkë me dhunën e përjetuar, ndër-kulturoren, dhe me ngadhënjimin serb ndaj skllavërisë prej otomanëve. Më tutje, aq është e thjeshtë, sa që duket banale, shprehja “igrale” (kishin luajtur, luan, luaj etj), për shprehjen kishin vallëzuar, që përdoret tek të gjithë popujt e Ballkanit e që vjen pikërisht nga Otomanët. Dhe në fund, konflikti, aporia, e shpalljes së “pavarësisë”, “trimërisë”, dhe të shpirtit/psikës serbe me pikërisht një prej turmave më të liga të ushtrisë otomane (në të vërtetë kjo është edhe më ekzakte në sjelljen e ushtrisë serbe në luftërat e fundit, duke qenë se delitë kanë qenë të njohur për kallje dhe përzënie të popujve e shoqërive në ushtrinë otomane, apo ka qenë urdhri dhe detyra e tyre!).

Prej këtu, le t’i kthehemi muzikës së Goran Bregoviq, për të dalë në konfliktin dhe kompleksin shqiptarë ndaj serbes dhe asaj që reprezanton shpirti serb.

Të gjitha masat dhe dromcat të cilat shprehen në këtë muzikë dhe prej kësaj muzike janë po e njëjta filozofi, teknikë dhe aq më shumë interpretim i kulturës, sikur edhe filmi i Kusturicës. Është degjenerim “artistik” dhe “ e drejtë për t’i gjykuar vetes”, apo thënë thjeshtë asimilim i të jashtmes së kolektivit të tyre në interpretimin e huazuar turk dhe romë, në serben. (Në të vërtetë Kusturica, Bregoviq e personalitete të njohura të ish – Jugosllavisë kanë qenë në të njëjtën shkollë shtetërore!).

Muzika e Bregoviq, në zhanrin dhe profilin e saj është krejtësisht e zakonshme (shih për këtë vetë bashkëpunëtoren e saj turke Sezen Aksu; apo edhe vetë këtë zhanër, përafërsisht, të muzikës shqipe si Kapsamun; Eda Zari; e sigurisht edhe Elina Duni. Apo, për më shumë e për më Underground të vërtetë shih muzikën e kosovarit rom …???)).

Ajo që është e rëndësishme dhe e theksuar në muzikën e Bregoviq është pikërisht ‘spektakli’ i asaj që u nominua si ‘borderline’, vetë degjenerimit, apo edhe më tutje, spektakli i asimilimit të të jashtmes në serben. Asimilimi si degjenerim! Degjenerimi si spektakël!

Dhe, është pikërisht kjo që e përndezë, e atashon, dhe e kapë në ‘zgrip’ dëgjuesin, jo vetëm atë serb, por edhe ata ballkanas në përgjithësi – spektakli i degjenerimit.

Por ky spektakël, në të vërtetë është pikërisht – çarja -, shpërthimi tutje, apo prapa në të – egrën – (natyrën), tej kulturores. Dhe atë në degjenerim. Është sikur shpërthim tej ndalesës së incestit, apo për të qenë më i butë, sikur shpërthim tej ndalesës së kulturës dhe të asaj që tashmë është përkufizuar si – humane -.

Edhe shqiptarët janë – serbë! Apo edhe shqiptarët dinë të ‘degjenerohen’ – Përfundim

Çka do të thotë kjo tradhti?! Thotë, në tërë këtë paradoks, se edhe shqiptarët festojnë! Festojnë pikërisht si duan dhe atë që duan të festojnë. Qoftë këtë – çarje – degjenerim të të shkuarës në të tashmen bregoviqiane; apo këtë shprehje të brikolazhuar (në kuptimin e saj të parë, pra nga Claud Levi Strauss) në një shpirt të uzurpuar nga romët e Ballkanit në serbe.

Ata festojnë, përpos tjerash, pikërisht edhe narcizmin e tyre, narcizmin e tyre të të qenit viktimë. Dhe të viktimizuar. Qoftë në Kosovë dhe qoftë në Shqipëri. Në të parën si urrejtje, dhe në Shqipëri si festë, dhe depersonalizim ndoshta (sigurisht jo në totalitetin e këtyre shoqërive!).

Edhe urrejtja është festë! E këtë e dëshmon Ballkani më së miri. E dëshmon në të ushqyerit e saj, dhe aq më shumë në mirëmbajtjen e saj.

Apo, aq më keq dhembjen. E festojmë dhembjen!

Apo, edhe më keq, e harrojmë atë! Apo turpin e kësaj e hamë me bukë e me birrë! (siç thotë populli!)./ KultPlus.com