Qendra Kombëtare e Librit dhe Leximit, do të japë edhe këtë vit Çmimet Kombëtare të Letërsisë për vitin 2023. Tashmë janë bërë publikë kandidatët për çmimet fituese, në disa kategori.
Kategoria kryesore, ajo e romanit sheh në rivaliet për këtë vit, emra të njohur si Ben Blushi me “Komploti” e Besnik Mustafaji me “Fati i marrë”, por edhe Mira Meksi me “Parisi vret”, Namik Doklen me “Djetë gram nder” e Ahmet Prençin me “Brenga e prokurorit”.
Ndërkaq për poezinë, kandidojnë për çmimin kombëtar: nxi Naumi me vëlimin “Tytnia”, Roland Gjoza me “Hëna e dytë e ujit”, Entela Tabaku me “Qeramikiana, Alban Tartari me “Varje të vetëkurdisura” dhe Maksim Nika me veprën “Nitroglicerinë”.
Në kategorinë e librit më të mirë për fëmijë, kandidatët e çmimit janë Virgjil Muçi me librin “Princeshëza e hënës”, Laureta Lilaj me “Makineria që peson fjalët”, Natasha Shuteriqi me librin “Ne jemi superskuadër”, Moisi Zaloshnja me “Gjysmagjeli” dhe Lediona Braho me krijimin “Kroni dhe Pulëbardhat”.
Për krjimin më të mirë në katogorinë e tregimit, janë përzgjedhur si kanidatë të çmimit kombëtar Shqiponja Axhami me krjimin “Pengu i një varrmihësit”, Ardian Kyçyku me “Zoom”, Shpëtim Kelmendi me “Dashnia asht”, Flurans Ilia me “Katër palë flatra” dhe Artu Baku me librin “Magjistari i reve”.
Këtyre çmimeve do t’u shtohen edhe kandidaturat që po përzgjidhen për kategoritë e librit më të mirë studimor, por edhe për përkthimin më të mirë, të cilat do të bëhen publike shumë shpejt. Kryetar i jurisë së Çmimeve Kombëtare është poeti dhe aktivisti Koloreto Çukali./ KultPlus.com
Libri “Parajsa Artificiale” me autor Ben Blushin prej disa ditësh është kthyer në kryefjalën e rrjeteve sociale, e aq më tepër tani që lexuesi e shfleton dhe sheh akoma më qartë se përshkrimi që vetë shkrimtari i bënte librit në rrjetet e tij sociale “përplas” mendimet dhe ngre pikëpyetje të mëdha.
Një libër që ve përballë të shkuarën me të ardhmen, një dialog mes dy personash brenda 12 orëve dhe një mesazh kryesor: Inteligjenca Artificiale do të ndryshojë “rrënjësisht” të gjithë botën.
Megjithatë ne kemi shkëputur disa nga frazat më të spikatura të librit “Parajsa artificiale” pa dashur të zbulojmë të gjithë magjinë që të përfshin në një botë të sajuar, ku ferri dhe parajsa janë shumë pranë.
1- Dashuria është një zjarr që duhet mbajtur në frigorifer.
2- Ortodoksët kanë frikë të vrasin, por kur u duhet të vrasin, vrasin veten.
3-Më lehtë është të mësosh një ujk të qërojë patate, se të nxitësh Turqinë të sulmojë Shqipërinë.
4-Gratë kanë lindur optimiste ndërsa burrat kanë lindur pesimistë, prandaj gratë kërkojnë dashuri ndërsa burrat kërkojnë seks.
5-Inteligjenca artificiale kontrollohet nga nevoja për t’i shërbyer njeriut pa shpërblim dhe nga refuzimi për t’i ngjarë atij pavarësisht nga shpërblimi.
6-Ushtritë kanë lindur për të frenuar luksin, por nuk ia kanë arritur dot. Inteligjenca artificiale do t’ia arrijë pa luftë dhe pa armë.
7-Zoti është prodhuar në Tokë dhe kjo është një arsye më shumë që ne të ikim nga ky planet.
8-A nuk do të mjaftonte dashuria e një fëmijë për prindërit e vet për të nisur një luftë.
9-Njerëzit nuk do të jenë kurrë të lumtur përsa kohë që mes tyre ekziston paraja.
10-Nëse krahason inteligjëncën artificialë më një qën, ndryshimi është ky: kur ti ikën në punë dhë burri yt mërr në shtëpi një të dashur, qëni nuk ta thotë mëgjithësë të do shumë. Kurse inteligjenca artificiale ta thotë.
11-Kur Zoti ishte gjallë ne ishim ferri i njëri-tjetrit, tani që Zoti ka vdekur, ne do jemi parajsa e njëri-tjetrit.
12-Cigaren e pinë vetëm njerëzit që kanë mendime të këqija.
13-Inteligjenca artificialë do e vrasë demokracinë si një fatkeqësi që ka pjellë njerëz si unë, të cilët shfrytëzojnë hapësirat e ngushta të demokracisë për të bërë vetëm keq.
14-Marksistët mendonin se pronari duhet të zëvendësohet nga punëtori, kurse unë them së pronari dhe punëtori të dy bashkë duhet të zëvendësohen nga inteligjenca artificale.
15-Një botë pa kafshë të lumtura është një ferr i përkryer.
16- Luftërat janë mundësia e fundit që ka e shkuara për të vonuar të ardhmen.
17-Puna fizike është armiku më i madh i dashurisë.
18-Revolucionet fillojnë nga idealistët dhe fitohen nga tradhtarët.
19-Roboti mund të bëhet kuzhinier, por kurrsesi gjyshe.
20-Inteligjenca artificialë nuk do të jetë kurrë më e keqe dhë më e pabesë se njeriu.
21-Komunizmi është një shpikje e çifutëve e zbatuar keq nga të krishterët dhe që myslimanët e kanë refuzuar me të drejtë.
22-Çifutët prodhojnë gjithmonë një Mesia, kurse gjermanët prodhojnë gjithmonë një Hitler prandaj këta dy popuj janë gjithmonë në konflikt. Po nësë çifutët jëtojnë për të fituar, gjërmanët jëtojnë për të vrarë.
23- Myslimanët do të ishin më të qëtë nësë të krishtërët nuk do të kishin bërë masakrat që kanë bërë këto dy mijë vjet.
24-Inteligjenca është masa e njeriut. Më mirë një arab inteligjent se një shqiptar budalla.
25- Trimëria e një oficeri lexohet në sytë e ushtarit të vet, ndërsa sëmundja e një babai lexohet në sytë e fëmijëve të tij.
Këto 25 fraza të shkëputura nga “Parajsa artificalë” mjaftojnë për të kuptuar shkrirjen e natyrshme që Ben Blushi i ka bërë në këtë libër luftës, teknologjisë, njerëzimit, dashurisë, dhe paqes atë që ai e quan: Parajsë!
A do të kontrollojnë robotët botën, ligjin, punën, politikën, jetën ashtu siç pretendon autori?
Publicisti i njohur Ben Blushi, shkrimtar dhe autor i romaneve të suksesshme, ka shpallur sot publikimin e njërit prej më të rinjve, të titulluar ”Parajsa Artificiale”.
Siç shton ai, ky roman është një eksperiment letrar, shkruar gjatë muajve të parë të vitit 2024, transmeton klankosova.tv.
Ndër tjera, ai zbulon se romani ka kaluar nëpër një proces të gjatë dhe të ndërlikuar të ndryshimeve të titullit dhe përmbajtjes.
Derisa njofton se do të publikohet më 13 nëntor në Panairin e Librit të Tiranës dhe do të jetë i disponueshëm në të gjitha libraritë e Shqipërisë dhe Kosovës.
”Parajsa Artificiale është romani im i ri, i cili u shkrua në janar të këtij viti.
Ai ndryshoi disa herë titullin gjatë kohës që u shkrua, pastaj gjatë kohës kur u redaktua, pastaj gjatë kohës kur u korrektua dhe deri ditën e fundit kur shkoi u shtyp.
Në asnjë rast tjetër nuk kam negociuar kaq shumë për titullin e një libri me ata që e lexuan.
Çuditërisht të gjithë nuk e donin titullin që unë kisha zgjedhur, kështuqë Parajsa Artificiale, mbeti një variant kompromisi, sepse ky është roli i parajsave: t’i kënaqin të gjithë nga pak.
Ky roman është pothuajse një eksperiment letrar të cilin nuk besoja se do ta provoja ndonjëherë, sepse eksperimentet nuk më japin më kënaqësinë që më jepnin dikur. Parajsa Artificiale nuk ka përshkrime por ka vetëm dialogje. Romani nuk tregon pothuajse asnjëherë çfarë mendojnë personazhet, çfarë kanë veshur, ku kanë shkuar, si është koha, a fryn erë, sa është ora, a është e martë apo e djelë, por tregon vetëm çfarë i thonë ata njëri-tjetrit. Prandaj Parajsa Artificiale është një dialog mes dy njerëzve.
Një bisedë që zgjat nga mëngjesi deri në mbrëmje, kur ata ndahen. Dy personazhet janë një burrë në moshë të mesme dhe një vajzë sa gjysma e moshës së tij, të cilët kanë një marrëdhënie dashurie. Kur ia tregova këtë detaj botueses sime, ajo e mori si një lajm të mirë sepse si shumë njerëz që më kanë lexuar edhe ajo beson se unë nuk kam aftësinë, arsyen dhe frymëzimin për të shkruar romane dashurie.
Deri diku ka të drejtë.
Parajsa Artificiale edhe është edhe nuk është një roman dashurie.
Nuk është sepse nuk tregon një dashuri të zgjatur në kohë, e cila lind në një stol dhe përfundon në një stol tjetër apo në një park që i bijen gjethet. Por nga ana tjetër, Parajsa Artificiale është një roman dashurie, sepse në emër të dashurisë personazhi kryesor Simon Shuter, sajon një luftë imagjinare për të qetësuar dramën familjare të vajzës së re.
Çfarë mund të bëjë më shumë një burrë, sesa të sajojë një luftë për një grua?
Gjatë kohës që zhvillohet kjo luftë në një një dhomë gjumi ndodh çdo gjë. Aty kalojnë profetët, Jezu Krishti dhe Muhamedi, fetë e tyre, krishtërimi dhe islami, ushtritë, shtetet e mëdha, pushtimet, tragjeditë, tradhëtitë, Zoti, lumturia dhe dashuria. Për shkak të lojërave të mendjes që bën Simon Shuter, vajza qan, vuan, mërzitet pastaj qetësohet, qesh, qan prapë nga gëzimi dhe në fund mbetet e lumtur.
Kjo është pjesa e parë që quhet Ferri.
Në pjesën e dytë që quhet Parajsa, Simon Shuter tregon si do jetë bota në kohën e Inteligjencës Artificiale. Për lumturinë e vajzës ai shpjegon si në një përrallë, sesi Inteligjenca Artificiale do të zhdukë gënjeshtrën, tradhëtinë, dëshpërimin dhe shumë nga veset e njeriut. Simon Shuter parashikon sesi do jetë bota në kohën kur Inteligjenca Artificiale do zëvendësojë njeriun duke zhdukur tre armiqtë e tij kryesorë : punën fizike, paranë dhe Zotin.
Në parajsën që Simon Shuter e krijon përmes Inteligjencës Artificiale nuk do ketë më as të varfër dhe as të pasur, nuk do ketë më shtet dhe as demokraci, njerëzit nuk do kenë arsye të votojnë dhe do jenë të gjithë të barabartë dhe të lumtur. Pa punuar.
Por vetëm duke bërë dashuri dhe art.
Kjo është bota ideale e Simon Shuterit. Është utopia e tij e plotësuar nga Inteligjenca Artificiale.
Sikur Inteligjenca Artificiale të mos tingëllonte si një term shkencor, ndoshta ky libër do ta meritonte këtë titull, por kur shkenca dhe arti kombinohen gjithmonë humb arti. Kështu që Parajsa Artificiale është titulli i merituar sepse personazhet krijojnë parajsën duke imagjinuar sikur jetojnë dhe vetë aty.
Parajsa Artificiale do dalë në Panairin e Librit që nis këtë javë në 13 nëntor, në Tiranë dhe natyrisht do jetë në të gjitha libraritë e Shqipërisë dhe Kosovës.
Ju pres në Panair, natyrisht te stenda e Botimeve Pegi”, shkruan Blushi mes tjerash.
Autori shqiptar, Ben Blushi, ka njoftuar se së shpejti do t’i promovojë librat “Komploti” dhe “41 sekrete” në Preshevë.
Autori me anë të një shkrimi në “Facebook” ka thënë se mezi pret të bashkëbisedojë me lexuesit që e pëlqejnë letërsinë e tij.
“Mezi pres te jem në Preshevë, të mërkurën pasdite i ftuar nga Biblioteka e Qytetit për të marrë pjesë në një bashkëbisedim me lexues dhe qytetarë të interesuar për letërsinë time dhe me gjerë”, ka shkruar Blushi në llogarinë e tij në Facebook./ KultPlus.com
Autori i njohur, Ben Blushi, pas vdekjes së shkrimtarit Ismail Kadare ka thënë se dhuntia e tij për të përshkruar bukur edhe gjërat e shëmtuara e bëri atë të pazëvendësueshëm.
Blushi gjithashtu ka thënë së shkrimtari Kadare e futi kombin në borxh duke i dhënë më shumë shpresë dhe besim nga sa ai mund të treste, në kohën kur kombi nuk kishte pothuajse asgjë.
“Unë kurrë nuk do harroj sesi prisja me pasionin e një fëmije, të merrja librat e Ismail Kadaresë dhe që nga ajo ditë nuk kam mbajtur dhe ndoshta nuk do mbaj më kurrë rradhë për të blerë një libër. Të lexoje Ismail Kadarenë nuk ishte vetëm një kënaqësi por ishte një detyrim ndaj kohës. Duke lexuar Ismailin ishe, duke mos e lexuar nuk ishe.Kjo ishte çështja. Kjo ishte koha. Kjo ishte Shqipëria”, ka shkruar Blushi në facebook.
Më poshtë gjeni shkrimin e plotë të Ben Blushit për Ismail Kadarenë:
Ismail Kadare kishte dhuntinë të përshkruante bukur edhe gjëra të shëmtuara dhe kjo e bëri atë të pazëvendësueshëm për të gjithë ne që kemi jetuar kohë shumë të shëmtuara.
Kur përpiqem ta krahasoj me diçka, mendoj se Ismail Kadare i ngjan një njeriu që jeton duke shpërndarë ëndrra.
Imagjinoni një vend të mbyllur, të lodhur, të izoluar, të rrënuar dhe pa shpresë, në të cilin një njeri shkruan gjatë gjithë ditës dhe natën, deri në mëngjes, hyn nëpër shtëpi dhe lë te koka e krevatit të secilit një ëndërr të shkruar.
Këto ishin librat e tij.
Kaq do mjaftonte që një shkrimtar të iki i qetë se e ka bërë punën e tij ndaj kombit në mënyrë të përkryer.
Ismail Kadare e futi kombin në borxh duke i dhënë më shumë shpresë dhe besim nga sa ai mund të treste, atëherë kur kombi nuk kishte pothuajse asgjë, kur nuk hante, nuk pinte, nuk besonte dhe nuk shihte dritë.
Librat e tij qëndronin mbi tavolinat bosh si uri, si etje, si ujë dhe si bukë.
Unë kurrë nuk do harroj sesi prisja me pasionin e një fëmije, të merrja librat e Ismail Kadaresë dhe që nga ajo ditë nuk kam mbajtur dhe ndoshta nuk do mbaj më kurrë rradhë për të blerë një libër.
Të lexoje Ismail Kadarenë nuk ishte vetëm një kënaqësi por ishte një detyrim ndaj kohës.
Duke lexuar Ismailin ishe, duke mos e lexuar nuk ishe.
Kjo ishte çështja. Kjo ishte koha. Kjo ishte Shqipëria.
Kur e kam njohur nga afër kam kuptuar edhe diçka që ngjyrat verbuese të letërsisë së tij nuk të lejojnë ta shohësh sa duhet. Ismail Kadare u mbrojt me vullnet, me kokëfortësi dhe me kurajo nga sëmundja e shkrimtarëve të mëdhenj : ai nuk u bë kurrë pesimist.
Ai besonte se bota do bëhej më e mirë, se njerëzit do bëheshin më paqësorë, se e ardhmja do ishte më e lumtur, se zilia do kishte fre dhe se e mira do ta mundte të keqen.
Ismail Kadare ishte një njeri që besonte se optimizmni është ilaçi i njerëzimit dhe jam i bindur se iku me këtë bindje.
Tani që ai nuk është më, mungesa e tij është më e madhe se ai vetë./ KultPlus.com
“Otello, Arapi i Vlorës”, është një vepër përfaqësuese e shkrimtarit të njohur bashkëkohor Ben Blushi, me të cilën ai ka merituar çmimin “Shkrimtari më i mirë për vitin 2009” në edicionin e 12 të Panairit Ndërkombëtar të Librit si dhe “Çmimin Evropian të Letërsisë për vitin 2014.”
Në të njëjtën kohë “Otello, Arapi i Vlorës”, së bashku me dy romane të tjerë të tij, “Të jetosh në Ishull” dhe “Shqipëria, 2011”, përbëjnë triptikun e serisë së romaneve të Blushit, të cilët jo vetëm që kanë ngjallur debate të zjarrta në Shqipëri, duke e bërë atë një shkrimtar bestseller të paparë në 20 vitet e fundit, por gjithashtu i kanë befasuar lexuesit me temat e mprehta që trajtojnë, stilin e veçantë dhe gjuhën e pasur e të bukur, duke ia dalë me sukses ti bëjë ata sërish të interesuar për letërsinë, nga e cila kishin filluar të largohen gradualisht. Për më tepër, shumë kritikë e konsiderojnë Blushin, këtë figurë me ndikimin të fuqishëm në shumë fusha, dhe fenomenin kulturor që ka ngjallur triptiku i tij, si “një ngjarje të madhe letrare”, me shpresën që në një të ardhme jo të largët, Shqipëria të prodhojë një shkrimtar të përmasave botërore.
Dhe për të plotësuar varguan e lëvdatave ndaj tij, vlen të theksohet se duke filluar nga vitet 90 të shekullit 20, Blushi, i cili e nis karrierën e tij në shtypin e shkruar, për tu hedhur më pas në politikë dhe për të rikthyer përsëri vitet e fundit në median televizive, nuk ka pushuar asnjëherë së shkruari letërsi, duke prodhuar shpesh vepra të shkëlqyera. Këto tre romane të tij rikthyen interesin e lexuesve shqiptarë për letërsinë si dhe zgjuan botën e përgjumur letrare të periudhës pas viteve 90-të.
Ben Blushi ka lindur më 1 janar 1969 në Tiranë, në një familje letrarësh. Gjyshi i tij, Dhimitër Shuteriqi ka qenë poet dhe studiues i njohur, ndërsa babai Kiço Blushi, shkrimtar dhe një skenaristët më të njohur të viteve 60 deri vitet 80, periudhës së artë të filmit shqiptar. Pas përfundimit të studimeve për Gjuhë-Letërsi në Fakultetin e Histori- Filologjisë, Blushifilloi punë si gazetar në gazetën e pavarur “Koha Jonë”, më pas kryeredaktor i saj. Në vitin 2001 u fut në politikë, ka qenë ministër i arsimit dhe shkencës, prefekt i Qarkut të Korçës, këshilltar i kryeministrit, Zëvendësministër i jshtëm, është zgjedhur deputet disa herë.
Në fakt ka qenë përkatësia e tij si gazetar, politikan dhe personalitet i medias, që e ka pajisur Blushin me një përvojë të pasur jetësore dhe dimensionin e mendimit, që i ushqeu në vazhdimësi lidhjen e thellë me letërsinë, që e ka frymëzuar dhe ndezur pasionin gjatë gjithë jetës së tij si shkrimtar, dhe e ka ndihmuar që duke përdorur mbretërinë ideale të letërsisë, të trajtojë tema të larmishme dhe të shprehë e përcjellë ide e ndjenja të thella.
Nuk është e vështirë të shihet se në veprën “Otello, Arapi i Vlorës”, Blushi ka përdorur me guxim “shishen e vjetër” të tragjedisë me famë botërore “Otello” të Shekspirit , duke futur në të “verën e tij të re”. Në këtë shishe me “verë të re”, përmes përballjes mes Venedikut dhe Vlorës, ringjallet tabloja e jetës reale të rajonit të Mesdheut të para më shumë 600 viteve. Vlora është mbretëri e shqiptareve, që ndodhet në brigjet lindore të Mesdhut, kryezoti i saj Balshaj II, nga njëra anë është plot ambicie për të zgjeruar zotërimet e tij ,duke dalë madje edhe kundër vëllait të tij; nga ana tjetër i duhej të përballej me vërshimin e ushtrisë turke në jug të vendit. Por pas vdekjes së tij në fushë të betejës gjatë përleshjes me turqit, gruaja e tij Komita, megjithëse e frikësuar tej mase, nuk dëshironte ti nënshtrohej armikut, kështu që pasi mori në dorë drejtimin e mbretërisë, e martoi vajzën e vet Rugina, me princin serb Zharkoviç, të quajtur Kasi, me qëllim lidhjen e aleancës me të dhe rezistencës së përbashkët ndaj turqve të fuqishëm. Në këtë kohë, mbretëria e Venedikut në brigjet perëndimore të Mesdheut dhe principatat e tjera italiane, megjithëse të pasura e të fuqishme, e ndjenë rrezikun gjithnjë në rritje nga një armik i fortë, por megjithatë në fund zgjodhën të qëndrojnë indiferentë, duke e lënë të vetme Vlorën si dhe gjithë Shqipërinë në përballjen me pushtuesit e rinj.
Duke qenë një shkrimtar që preferon së tepërmi temat historike, Blushi përshkruan me mprehtësi këtë periudhë kritike të ndryshimeve të mëdha, për të cilën është shkruar shumë pak. Tregtari Venecian Contarini, ky rrëfyes i besueshëm i asaj periudhe, përshkruan plot gjallëri procesin dramatik të ndarjes së Venedikut dhe Vlorës. Në rrëfimin historik të tij, Venediku, i aftë në llogari, përshkruhet si hëna e ftohtë, ndërsa Vlora , në pritje të një oferte të mirë, përshkruhet i ngrohtë si dielli. Dielli dhe hëna janë të destinuar të mos bashkëjetojnë në një qiell, fundi tragjik i braktisjes së Vlorës nga Evropa, duket i pashmangshëm, dhe për këtë shkak, në vorbullën e historisë përfshihen edhe disa figura të tjera, përfshirë familjen Contarini.
Në këtë vepër Blushi ka derdhur një fantazi të jashtëzakonshme tek personazhi kryesor, Otello, duke bërë që kjo figurë e vogël modeste, të lërë gjurmët e tij në një faqe të rëndësishme të historisë së Venedikut dhe Vlorës, dhe kështu Otello shndërrohet në shkruesin e dytë të besueshëm të kohës. Dhe më interesantja është se ai aspiron të bëhet “Otello” i vërtetë, por që për fat të keq, pikërisht jeta e tij në mënyrë të pamëshirshme, kthehet në pengesën më të madhe të kësaj aspirate. Në të njëjtën kohë, historia tragjike e tij ndërlidhet me gëzimet dhe hidhërimet e personazheve të tjerë, duke shpalosur si shkëlqimin, romantizmin dhe ftohtësinë e Venedikut, por duke zbuluar edhe egërsinë, ashpërsinë dhe thjeshtësinë e Vlorës, dhe të gjitha këtë ndikuan thellësisht tek ai dhe ndryshimin shpirtëror të tij.
Po kështu në “pijen e re” të kësaj shisheje, Blushi ka krijuar me kujdes edhe disa role të vogla por plot gjallëri e kolorit, të tillë si udhëtarin e madh të famshëm në rrethin shoqëror të grave, gjyshin e ContarinitMarcoPolo, gjyshen e Contarinit me prejardhje nga Vlora dhe që vazhdonte të ngjante si e gjallë brenda kornizës së pikturës varur në mur, turku Hamit i etur për pushtet, si në burgun e errët e të pistë ashtu edhe në fushëbetejën e përgjakshme, Stefani, mjeku i njohur i qytetit të Vlorës, i fiksuar pas të vërtetës, por që arrinte të ekzistonte mes racionales dhe paragjykimeve, Komita, mbretëresha tradicionale, kokëfortë dhe kryelartë, Kasi, princi serb i dhënë pas qejfeve të momentit, trimi Adrea, zemërbujar e i drejtë, etj. Të gjithë këto mund të quhen “personazhe të mrekullueshme dublues”, ekzistenca e të cilëve e nxit Otellon në kërkim të vetvetes, që jeta plot ulje e ngritje, të fitojë hapësira më të gjera historike dhe gjeografike.
Në këtë mënyrë, ai jeton për dashurinë dhe figura e vdekjes pas humbjes së dashurisë, bëhet më bindëse e emocionuese.
Sigurisht, duke qenë huazim nga drama e Shekspirit, “Otello, Arapi i Vlorës” ka sfondin e një romani dashurie. Në kohën kur Evropa ndodhej në udhëkryqin e ndryshimeve të mëdha historike dhe po shndërrohej në një botë të zhytur thellë në konflikte interesash, Otello i cili dukej edhe më i vogël e i pafuqishëm, sigurisht që e kishte të pamundur të kontrollonte jetën e tij të mbushur me vrasje. Po kështu edhe Desdemona zemërmirë, nuk arrin të shpëtojë nga tradhtitë familjare dhe vuajtjet emocionale, ndërsa Jago zemërlig e djallëzor, nxjerr edhe më tepër pah anën e errët të karakterit të njeriut, si xhelozinë, intrigat etj…Kjo e bën “Otello, Arapi i Vlorës”, një roman plot ndjenja ekzotike dhe që të zgjon imagjinatën. Gjerësia në kohë dhe hapësirë e zhvillimit të ngjarjeve, ngjajnë me një kaleidoskop shumëngjyrësh dhe multi-dimmensional, në të cilën dashuri të të gjitha llojeve ndërthuren në jetën dhe vdekjen e individëve, në lulëzimin dhe rrënimin e familjeve, në mbijetesën apo shuarjen e vendit. Megjithatë, ndërtimi nga Blushi i rrugëtimit të Otellos në kërkim të dashurisë, nuk synon aspak të zbërthejë një histori dashurie shekspiriane, duke i dhënë kështu asaj një “kuptim të ri” përtej “shishes së vjetër”. Qëllimi i tij është që nëpërmjet romanit të depërtojë në histori, të shkruajë historinë dhe të projektojë Shqipërinë e sotme, madje gjithë botën, duke përdorur Vlorën e shekujve 14-15.
Synimi i romaneve të Blushit nuk është thjesht kthimi në histori dhe eksplorimi i të vërtetave historike, qëllimi i tij është që nëpërmjet veprave letrare të lidhë lexuesin me historinë, në mënyrë që ato të kenë edhe vlera reale sociale. Në romanin “Otello, Arapi i Vlorës”, jetën tragjike të Otellos, Blushi e vendos nën hijen e pushtimit të afërt të Evropës nga Turqia osmane, tregon se si arrin të mbijetojë një mbretëri kaq e vogël si Shqipëria, kur fati i saj varet në fije të perit, si përpiqet për të fituar mbështetjen e Venedikut dhe Serbisë. Fiksionalizimi dhe zhvendosja e kohë e hapësirës, ngjarjeve dhe personazheve, të mundësojnë të kuptosh “paradoksin e ekzistencës së shqiptarëve”, për të cilën Blushi e vrarë aq shumë mendjen: nga njëra të kufizuar brenda një ishulli të izoluar, nuk kanë mundësi të ose nuk dëshirojnë të komunikojnë me botën e jashtme, nga ana tjetër, gëzojnë kushte të favorshme gjeografike, historike dhe gjuhësore, si vend në kryqëzimin e qytetërimeve, me plot mundësi shkëmbimesh me botën e jashtme. Pa dyshim, kjo është pikënisja ku bazohet Blushi për rindërtimin e historisë dhe kujtesës kolektive. Ai vitalizon vazhdimisht historinë në mënyrë letrare, zhvesh nga himnizimi figurat historike, duke u nisur nga historia shtron pyetje të njëpasnjëshme për realititen.
Duke përdor të kaluarën si referencë kryesore për artin, ai realizon një vështrim estetik dhe vlerësim historik dhe me këtë mesa duket synon në fund të fundit të tregojë mendimin e njerëzve bashkëkohorë për identitetit shqiptar.
Romani u shkrua nga viti 2008 deri në fillim të vitit 2009, kur në botë mbizotëronte “Obama mania” dhe Blushi e pranon se kjo ndikoi edhe tek ai që i përkiste fushës së politikës. Por ky libër me Othellon si protagonist, sigurisht nuk kufizohet vetëm në analizën e marrëdhënieve midis shoqërisë dhe racizmit në përgjithësi, por për të reflektuar mbi paragjykimet tradicionale, për të kuptuar se si Shqipëria e sotme i sheh njerëzit me ngjyrë, ose si integrohen emigrantët në Shqipëri, apo si Shqipëria integrohet në Evropë dhe një serë pytjesh e përgjigjesh të tjera. Siç thotë Blushi, “Ky roman është si një person që shikon të kaluarën nga e tashmja dhe e përjeton të kaluarën në të tashmen.” Kjo, me gjasë është shtysa e brendshme më e fuqishme e autorit. Ai i kthen veprat letrare në një urë lidhëse të së shkuarës me të tashmen, duke i lejuar lexuesit që brenda historisë të përjetojnë në histori të tashmen, Shqipërinë dhe botën aktuale.
Përveç kësaj, shumë lexues që e kanë të vështirë ta kuptojnë Shqipërinë në thellësi, “Othello, Arapi i Vlorës” do ti ndihmojë të ndiejnë edhe bukurinë e gjuhës së Blushi. Si një tregimtar tërheqës e sharmant , ai i jep çdo personazhi të gjallë metafora më të pasura, duke i bërë më kuptimplote e domethënëse batutat dhe ironitë që shfaqen herë pas here në shkrimet e tij.
Edhe në Kinë, lexuesit do të kenë mundësinë të përjetojnë magjinë e kësaj letërsie shqiptare, nëpërmjet syve të hutuar personazhit kryesor, Othellos , të mendojnë dhe të gjejnë kuptimin dhe thelbin e vërtetë të dashurisë, familjes dhe jetës, mes të çarave të letërsisë dhe historisë, të zbulojnë vellon e Venedikut dhe Vlorës, veçanërisht atë copë toke në brigjet lindore të Detit të Mesdheut, të praruar nga rrezet e diellit e të rrethuar nga ujërat blu, si dhe ato njerëz prej mishi e prej gjaku./balkanweb/KultPlus.com
Jezu Krishti duhet të jetë i vetmi njeri në histori që ndryshoi botën pa e patur në plan.
Ai lindi hebre jetoi si hebre dhe vdiq si hebre. Jezu Krishti nuk ishte dhe nuk donte të ishte i krishterë. Ai nuk e kishte emrin Krisht megjithëse është themeluesi i Krishtërimit.
Jezu Krishti kishte disa talente të cilat në kohën e tij ishin të rralla. Fliste rrjedhshëm, dinte të lexonte, ishte karizmatik dhe kishte aftësinë të mblidhte pasues të shumtë të cilët e ndoqën edhe pas vdekjes.
Në atë kohë njerëzit nuk mund të beheshin as mbretër dhe as prijësa pasi këto funksione ose trashëgoheshin ose jepeshin nga romakët.
Nga të gjitha profesionet drejtuese vetëm njërin nuk ta jepnin dot romakët, por ta jepte populli : profesionin e profetit. Në këtë mënyrë Jezu Krishti u shpall profet dhe shkëlqeu mbi të gjithë profetët e tjerë para tij.
Por 2000 vjet më parë, që të ishe profet, duhet të bindje njerëzit se ishe i gatshëm të vdisje për ta. Megjithëse kishte frikë Jezu Krishti e kërkoi vdekjen me guxim dhe pa asnjë dilemë.
Por përpara se të vdiste ai dëshmoi se ishte shumë ambicjoz.Ai ishte një djalë i ri, idealist i pakënaqur që donte të ndryshonte mënyrën se di drejtohej populli hebre.
Për këtë shkak hebrenjtë dhe romakët e vranë. Si një kërcënim.
Jezu Krishti ishte kërcënim për pushtetin politik dhe atë fetar. Ai ishte kërcënim në tokë dhe në qiell.
Pas vdekjes, jeta e tij ndryshoi totalisht. Ringjallja ishte mohimi i jetës së tij para vdekjes.Jezu Krishti u përdor për të krijuar një fe e cila në shumicën e rasteve që iu dhanë, bëri gjithshka që ai nuk e kishte dashur. Kjo fe vrau dhe persekutoi pak a shumë këdo, paganë,të krishterë, muslimanë, hebrenj, duke kërkuar dominim, pasuri dhe pushtet.
Nga një instrument dashurije, Krishtërimi u kthye në një instrument force. Në këtë mënyrë helmoi dhe fetë e tjera duke i udhëhequr në rrugën e ndarjes, dhunës dhe izolimit.
Krishtërimi është një fe për të cilën Jezu Krishti nuk ka menduar asnjë cast. Krishtërimi lindi nga vdekja e Jezu Krishtit dhe kjo është një arsye më shumë që ai nuk duhet të kishte vdekur.
Vdekja e tij la një zbrazëti që u mbush me urrejtje, kur jeta e tij ishte e mbushur me dashuri.
Megjithëse romakët janë direkt përgjegjës për vrasjen e tij, ata fajësuan hebrenjtë për atë vrasje. Kjo lojë fetare mes dy popujve është shkaku i të gjitha peripecive të hebrenjve në histori. Ata u akuzuan si tradhtarë të Krishtit dhe prandaj u përsekutuan nga të krishterët vazhdimisht, shumë kohë përpara Hitlerit. Ky paragjykim për hebrenjtë vazhdon ende dhe sot quhet antisemitizëm.
Megjithatë përvec romakëve dhe hebrenjve në vdekjen e Jezu Krishtit ka mërrë pjesë edhe një i tretë: Zoti.
Ndryshimi është se, nëse romakët dhe hebrenjtë fajësojnë njëri tjetrin për vdekjen, të krishterët nuk e fshehin pjesëmarrjen e Zotit në këtë krim. Edhe vetë Zoti nuk e fsheh. Ai e pranon se donte që Jezu Krishti të vdiste dhe kombinoi të gjitha rrethanat që vdekja e tij të ndodhte në mënyrën më mizore. Me vuajtje, me tortura dhe me shumë poshtërim.
Pyetja është se nëse romakët dhe hebrenjtë kishin arsye për ta vrarë Jezu Krishtin, cfarë arsye kishte Zoti që e vrau kur ai mund ta ndalonte këtë vrasje ?
Të krishterët thonë se Zoti e vrau birin e tij për ti treguar botës se i do aq shumë njerëzit sa sakrifikon edhe birin e tij për dashurinë e tyre.
Kjo ëshë paqartësia më e madhe e historisë dhe këtu të krishterët janë gjithmonë konfuzë. Sipas meje ata nuk dinë se c’flasin. Përpiqen të justifikojnë një vrasje duke themeluar fenë e tyre mbi një të vdekur që u vra pa bërë asnjë mëkat.
Cështja është pse duhej ta vriste Zoti birin e tij?
Po sikur Zoti të kishte marrë një vendim tjetër? Pra në vend që ta sakrifikonte, ta linte Jezu Krishtin të gjallë duke i dhënë fuqi të bashkonte popujt, duke i bindur ata se ndjekja e të mirës që predikonte Jezu Krishti do i conte në rrugën e paqes dhe lumturisë së përhershme, pa vrasje, pa mëkate dhe pa dhunë.
Imagjinoni sa e bukur do ishte bota sikur Jezu Krishti të ishte gjallë. Sikur ai të kishte jetuar 80 vjet apo 120 sic jetonin profetët zakonisht. Me siguri do ishte martuar dhe soji i tij i fisëm do vazhdonte të na drejtonte në udhën e mirësisë.
Meqë ai ishte medjehapur dhe modern, shkenca do përparonte më shpejt, kisha nuk do vriste shkencëtarët, gratë do ishin më të lira, fetë e tjera nuk do ishin kaq agresive,ndoshta fe të tjera nuk do kishte nevojë të kishte dhe bota mund të mos njihte asnjë luftë fetare mes të krishterëve muslimave dhe hebrenjve.
Nëse ai nuk do vritej, hebrenjtë dhe të krishterët nuk do ishin ndarë dhe muslimanët që e njohin Jezu Krishtin mund të mos kishin nevojë për profetë të tjerë.
Jetët e miliona njerëzve do ishin shpëtuar dhe barazia do kishte mbretëruar mbi botën tonë.
Jezu Krishti sic e tha vetë do ishte Mbreti i kësaj parajse.
Jezu Krishti do e kishte bashkuar botën i gjallë, cka nuk nuk e bëri dot i vdekur.
Por Zoti nuk mendoi kështu. Ai zgjodhi rrugën tjetër dhe ajo që ndodhi më pas dihet. Bota jonë është më e pasur se 2000 vjet më parë por poaq e egër, makute dhe e ndarë në popuj që urrejnë njëri tjetrin.
Kush është i krishterë duhet ta pranojë se vdekja e Jezu Krishtit ishte një gabim i Zotit. Ishte një llogari e bërë keq pa marrë parasysh pasojat.Ishte një egoziëm i sëmurë. Mjafton kjo vrasje për të dyshuar realisht tek Zoti dhe qëllimet e tij.
Kush është i krishterë duhet të pranojë gjithashtu se ringjallja nuk ka funksionuar. Në fund të fundit pse duhej të ringjallej Jezu Krishti kur mund të mbetej gjallë ?
A nuk mendon cdo i krishterë se i gjallë Jezu Krishti do ishte më i mirë se i vdekur?
Unë them se po.
Prandaj mendoj se vrasja e Jezu Krishtit është një nga gabimet e shumta të Zotit. Ndoshta gabimi që rëndon më shumë.Ky është gabimi që devijoi historinë dhe e futi në një rrugë nga e cila nuk po dalim dot.
Janë këto arsye që më bëjnë të besoj se Jezu Krishti është njeriu më i abuzuar në histori. Atij ju vodh jeta nga hebrenjtë, ju vodh emri nga grekët, ju vodh vdekja nga të krishterët dhe ju ndërpre vepra nga Zoti.
Por në fund të fundit Jezu Krishti nuk ka asnjë faj.
Atë e vranë. Njerëzit në bashkëpunim me Zotin.
Por nëse, sic thotë ai vetë, njerëzve u falet sepse ata nuk dinë se c’bëjnë, Zotit nuk i falet.
Zoti e dinte se c’mund ti ndodhte botës pa Jezu Krishtin. Nëse nuk e dinte atëherë nuk është Zot./KultPlus.com
Imagjinoni sikur në lagjen tuaj të jetojë një njeri që di sa libra keni në shtëpi. Ose sikur në një qytet të ekzistojë dikush që di se çfarë libri ka blerë seicili në 25 vitet e fundit.
Në kohët kur interneti nuk ekzistonte, njerëzit që njihnin cdo libër që ishte botuar, quheshin bukinistë. Bukinistët dinin tirazhet, shtëpitë botuese, vitin e prodhimit dhe autorët e librave përmendësh. Në një kuptim bukinistët ishin arkiva e shkrimtarëve dhe studjuesve. Ndoshta nuk do kishte shkrimtarë pa bukinistë.
Por megjithëse me një kujtesë mekanike të pashembullt, si cdo makinë që nganjëherë ndalon, bukinistët kishin një defekt të vogël. Ata njihnin autorët, por jo lexuesit. Ata dinin gjithmonë se në cfarë viti është botuar një libër por nuk dinin se në cfarë viti e ke blerë ti atë libër. Prandaj ndoshta bukinistët sot janë shumë të rrallë. Konkurrenca me google dhe kapriciot e lexuesve i lanë shumicën e tyre pa punë.
Megjithatë në Prishtinë ekziston një bukiniste e një race të vecantë. Ajo quhet Sabahete. Ka 25 vjet që punon në librarinë kryesore të Prishtinës, në librarinë Dukagjini.
Sabahete apo Sebi sic e quajnë, njeh me emër cdo njeri që ka një libër. Ajo di që kur ke qenë 10 vjec ke blerë filan libër dhe tani që je martuar dhe je bërë me fëmijë, ke ardhur të blesh një libër për fëmijën tënd. Nuk ka shtëpi në Prishtinë që nuk ka një libër të cilën nuk e ka sugjeruar Sabahetja dhe nuk e ka prekur Sabahetja.
Sabahetja i njeh lexuesit me emër dhe mbiemër, njeh moshën e tyre, adresën, kë kanë komshi,ku punojnë, ajo di ditëlindjet e tyre, kur janë martuar, me kë janë martuar, kur janë të lumtur, kur vuajnë, kur sëmuren dhe kur shërohen. Sabahetja e ndjen kur dikush ikën dhe atëherë mbyll një libër sic mbyllet kapaku i një jete.
Nëse më pyesni nga i di ajo gjithë këto gjëra duhet të njihni Sabaheten. Si një fallxhore ajo e lexon jetën e qytetit nga ritmi i shitjes së librave. Kur shiten pak libra qyteti vuan, është i lodhur dhe i ngrysur. Sabahetja mund të parashikojë një luftë, një ndryshim apo një revolucion nisur nga humori i lexuesve të saj. Sabahetja e di se kur njerëzit nuk lexojnë, e neserërmja është e pa sigurt dhe e keqe.
Por, kur njerëzit lexojnë, Sabahetja del tek dera e librarisë, shikon rrugën e mbushur, duke menduar se librat e kanë bërë botën një vend më të mirë. Leximi është besimi i Sabahetes dhe këtë fe ajo ia mëson të tjerëve sic mësohet cdo fe : përmes librave.
Kjo është Sabahetja. Një monument kulture që mbrohet nga lexuesit e saj. Unë nuk e shijoj dot Prishtinën pa Sabaheten. Ajo i ngjan atyre njerëzve që mbajnë në qafë celësat e qytetit si një stoli dhe kjo është arsyeja pse ia dedikova këtë portret të merituar./KultPlus.com
