Mbërritja, pas shumë peripecive, e Aleksandër Moisiut në Buenos Aires — Intervista me gjeniun e skenës bashkëkohore botërore

Nga Aurenc Bebja*, Francë – 9 Mars 2025

“Diario Crítica” ka botuar, të dielën e 7 prillit 1929, në faqen n°11, intervistën ekskluzive asokohe me Aleksandër Moisiun në Buenos Aires, të cilën, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar : 

Moisiu, tragjiku i madh gjerman, sapo ka mbërritur në Buenos Aires dhe tregon përshtypjet e udhëtimit të tij.

Burimi : Diario Crítica, e diel, 7 prill 1929, faqe n°11
Burimi : Diario Crítica, e diel, 7 prill 1929, faqe n°11

Një udhëtim me probleme. — “Të kryesh tetë funksione. Kam gjashtëdhjetë ditë lundrim.

Angazhimet e mëparshme do ta pengojnë tragjedianin e shquar të ofrojë më shumë se tetë shfaqje.

Moisiu ndodhet në Buenos Aires që nga mbrëmë. Pasagjeri nga Cap Arcona zbarkoi sapo u hoqën kufizimet sanitare për anijen transatlantike, i cili megjithatë, po shkurton edhe më tej itinerarin e tij, që është shumë i shkurtër në Buenos Aires për shkak të kontratave të tij në pritje. Aleksandër Moisiu është i ndjeshëm, do të kalojë si yll në qiellin tonë artistik. Moisiu, siç e kemi thënë tashmë, është një nga figurat kryesore të skenës bashkëkohore botërore. Parisi, Londra dhe Nju Jorku kanë përshëndetur të gjithë figurën tragjike që ka bërë që turmat të dridhen nga emocionet. Francezët, të cilët ishin aq të kursyer në lëvdatat e tyre për të huajin, ishin ata që treguan entuziazmin më të madh në kritikat e tyre, ku disa e shpallën atë gjeni, e të tjerë aktorin më të madh dramatik të gjallë.

Pasi e nisi karrierën e tij në teatër si një ekstra, karriera e tij evropiane dhe triumfi i tij i fundit në Nju Jork kulmojnë me famën e tij aktuale. Gjermano-gjermani tragjik, me gjak hebre, bir i një shqiptari dhe nënë italiane, i lindur në Trieste nën dominimin austriak ? — por gjerman, për shkak të kulturës së tij intelektuale dhe gjuhës me të cilën shpreh temperamentin e tij artistik, ai do të na japë vetëm katër shfaqje të talentit të tij : “Fantazmat”, “Hamleti”, “Dymbëdhjetë mijë” të Bruno Franck-ut dhe “Kufoma e gjallë” e Tolstoit. E pamë mbrëmë duke folur familjarisht në të gjitha gjuhët, duke pritur me ankth kohën e debutimit të tij para një publiku të ri dhe të largët.

Për çdo zotëri, çdo nder. Moisiu është një nga zotërit e artit dramatik. Mos hezitoni të na dërgoni mirëseardhjen tonë të ngrohtë dhe të shprehim kënaqësinë tonë për të ndarë me ju aktivitetet tona teatrale në Buenos Aires.

Moisiu, poliglot

Figura e Aleksandër Moisiut, e konsideruar artistikisht, është mjaft e njohur që ne të përpiqemi ta zbulojmë atë; Fizikisht ai është një njeri me tërheqje të veçantë; Me gjatësi mesatare, i hollë, me një fytyrë të rrumbullakët, të bardhë, me flokë të valëzuar, ngjyrë bronzi, një grimasë ironike në gojë dhe me sy depërtues, këto janë linjat e përgjithshme të këtij lloji që mbushin skenën dramatike në teatrot e mëdha evropiane dhe të Amerikës së Veriut.

Moisiu është një poliglot dhe me fraza në italisht, gjermanisht dhe frëngjisht na tregon odisenë e udhëtimit të tij :

— Për të luajtur tetë ditë në Buenos Aires — do të më duhet të lundroj për gjashtëdhjetë ditë …

Ndërsa isha në Nju Jork, i dhashë fjalën Urban-it që të vija me të në Buenos Aires. Ideja për t’u njohur me këtë pjesë të planetit të vogël që ne jetojmë më tërhoqi dhe nëse mbaj fjalën e nderit do të më duhet të lundroj për gjashtëdhjetë ditë dhe do të duhet të pres deri në maj për të pranuar kontratën e mrekullueshme që më ofroi një kompani e madhe filmash për të luajtur në dy filma shumë të rëndësishëm, “Kean” të Dumas dhe “Dishepulli i Djallit” të Bernard Show.

Moisiu, aktor filmi (kinemaje)

Këta filma, bazuar në këto vepra të mrekullueshme, do të realizohen duke përdorur një proces modern që po revolucionarizon artin kinematografik sot, ai quhet film që flet (film me zë), dhe siç duket edhe emri i tij, aktori shihet në të njëjtën kohë kur dëgjohet.

Një udhëtim me probleme

Udhëtimi im ishte vërtet plot ngjarje : për të takuar Urbanin dhe për t’u kthyer në Kaliforni më 15 maj, më duhej të hipja në anijen e parë që nisej për në Evropë në Nju Jork në një ditë kur shpërtheu një stuhi e jashtëzakonshme që nuk na la gjatë gjithë udhëtimit tonë për në Hamburg. Meqenëse moti i keq na bëri të vonoheshim për rreth 70 orë, nuk munda të shihja familjen time me mbërritjen time në Gjermani dhe nga anija që po më çonte atje shkova drejtpërdrejt në Cap Polonio, në bord patëm një udhëtim shumë të lumtur, por siç thotë thënia e vjetër spanjolle : “Epo, hajde keq, nëse vjen vetëm”, dhe ja, në brigjet e Brazilit mësuam se do t’i nënshtroheshin një karantine shëndetësore, dhe si pasojë e një vonese të re dhe shtyrjes së pashmangshme të debutimit tim.

Kompania Urban

Sikur të mos mjaftonin të gjitha këto, shton Moisiu, kompania Urban që udhëton në bordin e Weser-it do të duhet të durojë një karantinë më serioze se e imja, gjë që ka bërë të nevojshme shtyrjen e sezonit përsëri.

Pas performancës sime në Buenos Aires, do të kaloj Andet për të hipur në një anije në Valparaíso dhe do të arrij në San Francisko, Kaliforni, më 15 maj, sipas fjalës time.

Moisiu do të performojë në Odeón të mërkurën me datë 10 prill në shfaqjen “Espectros — Fantazmat”./ KultPlus.com

Caras Y Caretas (1912)/ Intervista me politikanin shqiptar në Buenos Aires, i cili braktisi ndërmarrjen e tij në jug të Brazilit për të bërë propagandë për lirinë e atdheut të tij

Nga Aurenc Bebja*, Francë – 16 Mars 2024

“Caras y Caretas” ka botuar, me 30 nëntor 1912, në faqen n°60, intervistën me një politikan shqiptar në Buenos Aires. Bëhet fjalë për Thomas Touché, i cili asokohe ka braktisur ndërmarrjen e tij në jug të Brazilit për të bërë propagandë për lirinë e Shqipërisë në Amerikën e Jugut. Këtë intervistë, Aurenc Bebja, nëpërmjet blogut të tij “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :

Lufta e Shqipërisë për pavarësi

Reportazhi aktual për një politikan shqiptar

Burimi : Caras y Caretas, 30 nëntor 1912, faqe n°60
Burimi : Caras y Caretas, 30 nëntor 1912, faqe n°60

Për çështjet e Evropës Lindore është thënë gjithmonë me të drejtë se ato përfshijnë një numër problemesh të tjera dytësore, saqë zgjidhja e kryesorit bëhet e pamundur. Ky kriter konfirmohet nga deklaratat që na bëri politikani shqiptar Touché Thomas i cili teksa po kalonte në Buenos Aires u intervistua nga Caras Y Caretas.

Duhet, – na tha ai, – kur flasim për çështjet e Ballkanit, të kujtojmë se, nën problemin kryesor është ai që i referohet gjendjes politike të Shqipërisë, atdheut tim. Ne shqiptarët kemi kohë që luftojmë për lirinë e vendit tonë, i cili nën sundimin e turqve është i detyruar në të njëjtin stanjacion në të cilin ndodhet e gjithë Turqia. Në më shumë se një rast, ne shqiptarët kemi luftuar për rrëzimin e procedurave tiranike të Turqisë.

Mirëpo, ky zjarr në Ballkan na befason në një moment të rëndë. Politikanët kryesorë të patriotizmit shqiptar po përgatisnin një rebelim kundër Turqisë jo shumë kohë më parë, kur në Perandorinë Osmane ndodhi zgjimi i partisë së quajtur Xhonturqit. Këta, që kishin nevojë për opinion kudo për t’i mbështetur, kërkuan patriotë prestigjiozë shqiptarë dhe u kërkuan atyre t’i ndihmonin, duke premtuar në këmbim se nëse partia xhonturke do të vinte në pushtet, Shqipëria do të kishte ligje të buta, qeverinë e saj dhe pavarësi pothuajse të plotë, sepse autoriteti i Turqisë nuk do të rëndonte mbi të.

Rezultati ka qenë i ndryshëm. Regjimi i ri mbizotëroi në Turqi dhe, sapo xhonturqit ishin në krye, ata nuk u kujtuan më as për Shqipërinë, as për premtimet e tyre. Për këtë arsye nuk do të habiteni që shqiptarët tani janë kundër Turqisë, në të njëjtën kohë edhe kundër kombeve fqinjë, të cilët synojnë të marrin Shqipërinë, duke i mohuar çdo të drejtë për lirinë e saj.

Dëshiroj që kjo të dihet, sepse në Republikën e Argjentinës, një vend i lirive, lufta e shqiptarëve duhet parë me simpati, siç dëshirojmë ne, për popullin tonë, lirinë që është baza e progresit.

Kështu është shprehur zoti Thomas, i cili aktualisht po bën një propagandë të mirë mes bashkëqytetarëve të tij, banorë të Amerikës së Jugut, për të mbledhur fonde dhe njerëz me të cilët do të luftojnë për liritë.

Burimi : Caras y Caretas, 30 nëntor 1912, faqe n°60
Burimi : Caras y Caretas, 30 nëntor 1912, faqe n°60

Nga ana tjetër, veprimi i shqiptarëve në favor të lirisë së tyre nuk reduktohet me kaq.

Në Shtetet e Bashkuara, patriotët e Shqipërisë botojnë një gazetë të përjavshme të quajtur “El Sol – Dielli” dhe qëllimi i saj i vetëm është të mbajë gjallë idenë e lirisë shqiptare, duke mbështetur në të njëjtën kohë qendrat e kulturës dhe mbledhjen e fondeve për të armatosur revolucionarët.

Z. Touché Thomas braktisi një ndërmarrje industriale që zotëron në jug të Brazilit për t’iu përkushtuar propagandës së tij patriotike dhe kjo mjafton për të demonstruar rrënjosjen e ndjenjave të tij për të mirën e vendit të tij./KultPlus.com

Dua Lipa mbledh mbi 100 mijë njerëz në koncertin në Argjentinë: E pabesueshme, 5 vite më parë ishin vetëm 1500

Këngëtarja shqiptare me famë botërore Dua Lipa ka fituar zemrat në të gjithë botën. Së fundmi ajo mbajti një koncert në Buenos Aires në Argjentinë, me ç’rast të pranishëm ishin rreth 100 mijë artdashës, shkruan KultPlus.

Lipa ka publikuar në rrjetet sociale një foto nga koncerti që mbajti ndërsa ka bërë një krahasim me vitin 2017.

Ajo thotë se në koncertin e fundit që ka mbajtur në Buenos Aires kishin marrë pjesë vetëm 1500 persona, por pas 5 vitesh këngëtarja shqiptare ka mbledhur mbi 100 mijë adhurues në koncert.

Lipa thotë se kjo është e pabesueshme ndërsa falënderon të gjithë ata që kanë qenë të pranishëm për mbështetjen.

Në koncertin tim të fundit në Buenos Aires në 2017, ishin 1500 persona. Është e pabesueshme të mendosh që në vetëm për dy netë u mblodhën në total mbi 100 mijë njerëz. Shumë faleminderit për mbështetjen dhe dashurinë”, ka shkruar Lipa. / KultPlus.com

Publiku i Buenos Aires mrekullohet me paraqitjen e Ermonela Jahos e Saimir Pirgut, pesë minuta duartrokitje (VIDEO)

Mbrëmë është prezantuar shfaqja operistike “La Traviata”, ku rolet kryesore të kësaj shfaqjeje i janë besuar dy artistëve të mëdhenj shqiptarë: Ermonela Jahos e Saimir Pirgut, shkruan KultPlus.

Ermonela Jaho është shndërruar në rolin e Violetës në këtë shfaqje që është dhënë për publikun e Buenos Aires të Argjentinës, kurse Saimir Pirgu në atë të Alfredos, ku interpretimi i tyre ka bërë që publiku i Argjentinës të duartrokasë për pesë minuta në këmbë, për këta dy artistë shqiptarë dhe për pjesën tjetër të artistëve që kanë qenë pjesë e kësaj shfaqje.

Me një përkulje të thellë ka përshëndetur publikun Ermonela Jaho, dhe me emocione të njëjta është përshëndetë edhe Saimir Pirgu, të cilët emocionuan me këtë shfaqje që do të ketë reprizat e radhës më 15, 17 dhe 19 shtator.

Për më shumë emocionet mund tu ndiqni në videon më poshtë, video e cila është postuar nga Por Siempre Coloneros./KultPlus.com

Ermonela Jaho edhe në Buenos Aires

Sopranoja shqiptare sapo ka njoftuar se tashmë e pret një ngjitje e re skenike, shkruan KultPlus.

Pas suksesit të madh në Spanjë, ajo do të prezantohet edhe në Argjentinë, përkatësisht në Shtëpinë Operistike të Buenos Aires, e cila do të paraqitet me shfaqjen opersitike të Verdit “La Traviata”.
Ermonela Jaho në këtë vend do të prezantohet në katër paraqitje, duke përfshirë datat: 12, 15, 17 dhe 19 shtator./KultPlus.com