Dante dënohet me mërgim nga Firence më 10 mars të vitit 1302: «Alighieri Dante dënohet për ryshfet, mashtrim, falsifikim, sjellje të qëllimshme, keqdashje, praktika të padrejtë zhvatjeje, të ardhura të paligjshme, pederasti, dhe dënohet me 5000 florinj gjobë, ndalim të përhershëm nga zyra publike, mërgim i përhershëm (në mungesë), dhe nëse kapet, mund të përballet me vdekje ». Kështu lexohet teksti i dënimit të dhënë nga gjykata e qytetit, vendim që shënoi përgjithmonë jetën e Poetit Suprem dhe njëkohësisht historinë e letërsisë italiane.
Kah fundi i shekullit të trembëdhjetë, pas një periudhe të shkurtër paqeje, Firence ishte zhytur përsëri në klimën e kundërshtimit të ashpër midis Guelfëve, të cilët mbështetin epërsinë e Papës, dhe Gibelinëve, ithtarët e përparësisë politike të perandorit. Ky skenar kishte favorizuar ngritjen e klasës tregtare në dëm të aristokracisë, përmes krijimit më 1282 të një këshilli të përfaqësuesve të Arteve (korporata që përfaqësonin interesat e një kategorie specifike profesionale) që mbështetnin Podestën në qeverinë e Bashkisë, në vend të Kapitenit të Popullit.
Kur guelfët u bindën dhe u regjistruan në Arte dei Medici e Speziali, Dante tashmë kishte disa zyra politike për kredinë e tij dhe ishte një nga protagonistët e skenës institucionale të qytetit të tij. Autonomia e tij ishte një vlerë e shenjtë për tu mbrojtur kundër çdo ndërhyrjeje, si nga sovranët e huaj ashtu edhe nga Papa. Për këto arsye ai pranoi si një zhvillim normal ngjitjen në “fronin e Pjetrit” më 1294 të Kardinal Benedetto Caetanit, i favorizuar nga dorëheqja e Papa Celestine V (më së i qartë referimi ndaj tij në vargun “ai që bëri refuzimin e madh frikacak” të kantos së tretë të Ferrit).
Papa i ri, i cili kishte marrë emrin e Boniface VIII, gjeti në letërsinë e Firences një kundërshtar krenar të politikës së tij ekspansioniste, çka në Firence përfundoi duke e ndarë partinë e Guelfëve në dy fraksione: të bardhët, të udhëhequr nga familja e Rrathëve dhe shprehësja e aristokracia më të hapur ndaj forcave popullore, ata ishin kundër çdo ndërhyrje nga Roma; Neri, të udhëhequr nga Donateschi dhe të përfaqësuar nga familjet më të pasura lokale, ishin për interesa ekonomike të lidhura ngushtë me Papën.
I shoqëruar me të bardhët, Dante e gjeti veten gjithnjë e më të izoluar nga të vetët, si dhe urrehej deri në vdekje nga kundërshtarët e tij, për shkak të pjesëmarrjes së tij në Këshillin e të Njëqindëve i cili kishte vendosur të ndalonte eksponentët më të dhunshëm të dy fraksioneve nga qyteti . Në këtë pikë, strategjia e Boniface VIII e tërhoqi atë në një kurth “vdekjeprurës”. Pasi e dërgoi Charles të Valois, vëllai i Filipit IV, mbreti i Francës, për të marrë nën kontroll Bashkinë, ai u sigurua që Poeti të dërgohej si një ambasador në Romë për të diskutuar për paqen dhe këtu u bë viktimë e mashtrimit të mirëfilltë.
Në ndërkohë, Carlo di Valois përfitoi nga trazirat e qytetit për të rrëzuar qeverinë “e bardhë” të Firences, duke caktuar udhëheqësin besnik Cante Gabrielli si Podestà. Podestà i ri, aleat me Neri, filloi një veprim përndjekës ndaj shkrimtarit, të cilit përveç që ia bastisën, përfundoi në bankën e të pandehurve me akuza shpifëse, përfshirë zhvajtje dhe ryshfet. Kjo vepër e fundit (e trajtuar në këngët XXI dhe XXII të Ferrit), e ngjashme me përvetësimin modern, shpesh u përdor si pretekst për të dëbuar kundërshtarët e dikujt.
U organizua një gjyq farsë, të cilin Dante preferoi ta shmangë, duke druajtur fatin me të cilin do të ndeshej. Kjo çoi në dënimin e 10 marsit 1302 i cili dënoi të akuzuarit në mungesë me dy vjet burgim, largim të përhershme nga zyrat publike, konfiskimin e pasurisë dhe pagimin e gjobës prej 5000 florins të vogla. Pas refuzimit të tij të përsëritur për t’u paraqitur para gjykatësit, dënimi, i shtrirë në 1315 për djemtë e tij Jacopo dhe Pietro, u zbrit në konfiskim të pasurisë dhe mërgim të përjetshëm, me alternativën e dënimit me vdekje nëse ai do të ishte kapur.
Për Danten kjo do të thoshte t’i jepte lamtumirën përgjithmonë tokës së tij të dashur dhe fillim i një faze të gjatë të vuajtjes së brendshme dhe rishikimit të poetikës së tij, e cila përbënte humorin ideologjik dhe stilistik të kryeveprës së tij të pavdekshme: Komedinë Hyjnore. Vendimi historik i dëbimit të tij, përmbledhur në Librin e Thonjve, aktualisht mbahet në Arkivin e Shtetit të Firencës./ KultPlus.com
