Komediani që mori nofkën “Fytyra e madhe prej guri” (“Great Stone Face”), në ‘ekranin e heshtur’, ishte mjaft i njohur për shprehjet e tij mbresëlënëse dhe komedinë e tij imagjinatave, transmeton KultPlus.
Joseph Frank Keaton, i njohur me emrin e tij të skenës Buster Keaton, ka lindur më 4 tetor 1895, Piqua, Kansas, SHBA dhe vdiq më 1 shkurt 1966, Ëoodland Hills, California.
Ai ishte një aktor amerikan, komedian, regjisor filmi, producent, skenarist dhe interpretuesmjaft i dashur për publikun. Ai është më i njohur për filmat e tij të heshtur, në të cilët marka e tij tregtare ishte komedia fizike me një shprehje stoike të vazhdueshme, e cila i dha atij pseudonimin “Fytyra e madhe prej guri”.
Më 23 korrik 1926, një nga aktorët më të famshëm në botë qëndroi nervoz pranë një lumi në zonën rurale të Oregonit, gati për të xhiruar një skenë që do të ndryshonte rrjedhën e karrierës së tij si komedian. Puna e palodhshme e gjeniut të komedisë, 30-vjeçari, Buster Keaton, e kishin vënë atë tashmë pranë legjendave si Charlie Chaplin dhe Harold Lloyd. Qëllimi i tij ishte të xhironte skenën kryesore në ‘The General’, një film komedi-romancë-aksion i bazuar në një ngjaje të vërtetë nga Lufta Civile.
Kah fundi i jetës së tij, ai kishte më shumë punë sesa mund të përballonte, duke u shfaqur në gjithçka nga ‘It’s a Mad, Mad, Mad, Mad World’ (1963), ‘Beach Blanket Bingo’(1965), ‘A Funny Thing Happened on the Way to the Forum’ (1966) që ishte edhe filmi i tij i fundit.
‘It’s a Mad, Mad, Mad, Mad World’ i publikuar në vitin 1963, shfaq një kast të yjeve të aktorëve komikë të drejtuar nga Stanley Kramer, i cili ishte i njohur kryesisht për dramat e tij që trajtonin tema të diskutueshme.
Në 1959 ai u nderua me çmimin ‘Academy Aëard’. Katër muaj para vdekjes së tij, ai mori një ovacion pesë-minutësh-më i gjati i regjistruar ndonjëherë në ‘Festivalin e Filmit në Venecia’. Autobiografia e tij, ‘My Wonderful World of Slapstick’, (e shkruar me Charles Samuels), u botua në 1960.
Keaton vdiq nga kanceri në mushkëri më 1 shkurt 1966, në moshën 70 vjeç, në Ëoodland Hills, California. /KultPlus.com
I bazuar në romanin e shkrimtarit të njohur Fatos Kongoli, filmi artistik me metrazh të gjatë “Bolero në vilën e pleqve” të enjten mbrëma para publikut kosovar rrëfeu historinë e dy pleqve dhe një punëtore shtëpie, jetët e së cilëve ngërthehen në njëra-tjetrën në botën e mbyllur të një vile ku gracka e panjohur qëndron pezull në ajër dhe kriza ekzistenciale fut rrënjët në themelet e saj deri në një shpërthim të shpirtit, shkruan KultPlus.
Pak minuta para se ora të shënonte 18:30, ishin të pranishmit që ngadalë po hynin në sallën e Teatrit Kombëtar duke zënë vendin e tyre para ekranit të madh të paraqitur në skenë. E koha që ky film i shumëpritur nga të pasionuarit e letërsisë dhe jo vetëm, të niste, më në fund erdhi. Ndërsa, e vetmja dritë e pranishme nga ekrani do të ishte shoqëruesi i natës së mbështjellur në strehën e errësirës përgjatë 1 orë e 38 minutave.
E para ndjesi me të cilën shikuesi papritmas rrëmbehet, është ajo e lumturisë së pakujdesshme dhe dashurisë të dëlirë e krejtësisht të vërtetë që shfaqet përmes një kujtimi diku larg zhurmës së qytetit por shumë afër detit. E pikërisht ngjyrat e shurdhëta të këtij kujtimi që zgjati për disa sekonda para ekranit nën meloditë shqipe, u përmbysën kur personazhi i Irenës zgjohet nga gjumi e i kthehet realitetit të ngrysur. Trishtimi i errët në sytë e saj kur shikon veten në pasqyrë e shtyn atë që ta pështyjë veten me një evokim të madh e ndoshta duke dëshiruar që ajo pështymë t’ia largojë përjetimet të cilat flakëronin zemrën e saj si ndezje e një rakete të mbushur me kujtime të padëshiruara.
Irena, një vajzë me sy të kaltër si qielli i trazuar me pendë por me një të kaluar misterioze, vihet në kërkim të një pune të domosdoshme e të dëshiruar në atë periudhë të jetës. Motra e saj, familja e vetme që i ka mbetur gjallë, i ofron ndihmë duke kërkuar një punë të përshtatshme diku larg vendit në të cilën ajo qëndronte. Por, kjo punë e shumëpritur nga Irena do ti qepet asaj si një gjethe vjeshte me anët e së cilës ajo do të përballet çdo ditë tanimë.
Karakteri qendror i filmit i interpretuar nën aktrimin e pakrahasueshëm të aktores Gentiana Ramadanit, takon Nardin, një bos të një firme të fuqishme ndërtimi i cili së bashku me gruan e tij të bukur, Dirina, ia shpjegojnë asaj situatën e prindërve të tij. Dy pleq të cilët kanë nevojë për kujdes të axhendës, orarin e ilaçeve, të ngrënit e ndonjëherë edhe që Irena të jetë një kosh i tejdukshëm i boshatisjeve të mendimeve nga të dy ata.
Skena e radhës vjen si një pushtim i fuqishëm nëpërmjet tingujve që derdheshin nga një interpretim në piano nën lojën mjeshtërore të Irfanit, plaku i cili jeton me gruan e tij, Fridusen e që e cila posedon një qen, lehjet e të cilit gjithmonë shkaktonin frikë, probleme akustike dhe neveritje të vockël brenda humorit të Irfanit. Ndërkohë, vila e tyre dy katesh duket se ka një kufi të padukshme përbrenda, ku kati i parë i përket zonjës Firduse, e kati i dytë zotërisë Irfan, kurse kuzhina në të cilën gjithmonë dalloheshin lulet e diellit dhe jo vetëm, shpaloste para publikut përjetimin e skenave më të bukura pamore të krijuara ndonjëherë.
“Bolero në vilën e pleqve”, paraqet praninë dhe kërcënimin e vdekjes për pleqtë e vilës që duket se iu frikësoheshin trokitjes së saj, ose më saktë, trokitjes së parë dhe goditjes shpirtërore që ajo do të sjell me vete. Ekzistenca njerëzore e tyre në një kontrast me ‘vdekjen e gjallë’ të Irenës, ndërlidhet në atë mënyrë ku ngjarja e filmit krijon bazën e tij jashtëzakonisht të çuditshme me gjendje e situata shpeshherë absurde e herë të tjera tejet befasuese.
Filmi me skenar të Linda Fejzaj dhe regji të Spartak Pecanit, para publikut kosovar plasarit një histori të rrallë dashurie mes Irfanit dhe Firduses, një dashuri unike që del në pah nëpërmjet letërkëmbimeve nga të dy të moshuarit. Interpretimi i roleve të tyre nën aktrimin e mrekullueshëm dhe shumë të ngrohtë të Margarita Xhepës dhe Robert Ndrenikës, ku këmbëngulja e tyre për të plotësuar zbrazëtitë që vinin nga mungesa e madhe e tre fëmijëve të tyre si shkak i punëve të shumta, inati i madh ndaj kohës dinake e armiqësore që fluturonte ditë pas dite si një balonë në ajër dhe nevoja për më shumë vëmendje, shfaqeshin në copëza të cilat burgosnin vëmendjen e shikuesit pas ekranit dhe rrisnin entuziazmin e tyre nga minuta në minutë.
Gjithkush që hyn e del në vilë me shqetësimin për fatin e pleqve që jetojnë në një komoditet dhe luks të plotë, përfshirë këtu shitësen e bezdisshme dhe doktorin e familjes, duket se nuk ia kanë idenë se çfarë ndodh me Irenën, vajza e cila ka një të kaluar të ndërlikuar e të dhimbshme, përveç Afërditës, vajzës së madhe të pleqve, një gjyqtare e rreptë dhe e veshur gjithmonë me të zeza. Ajo përndjek instinktin njerëzor të cilën e ndjeu që në momentin e parë që takoi Irenën në vilë, me ç’rast ngadalë zbulon një nga një të fshehurat e Irenës.
E kryqëzuar mes dhimbjes së të kaluarës dhe urrejtjes ndaj vetes, në një moment ku cigarja shndërrohet në ngushëllim lehtësues, Irenës do i shtohet edhe një makth tjetër. Vizita në varrin e ish të dashurës, Ana Martini, do ti shkaktojë asaj përjetimin e dhunës seksuale nga dy burra të familjes Martini, të cilët gjithmonë kishin vendosur fajin mbi kokën e pafajshme të Irenës. Është pikërisht shpirti i copëtuar i Irenës që shkatërrohet tutje si një lule e vyshkur, ujitja e së cilës do të marrë një kohë të gjatë për të lulëzuar përsëri ose ndoshta fare nuk do të ketë vend për të vringëlluar më.
Skenaristja Linda Fejza dhe regjisori Spartak Pecani kanë krijuar një ekuilibër mjeshtëror mes dialogëve të veçantë dhe paraqitjeve emocionale të personazheve e sidomos atyre vizuale, duke reflektuar kështu historinë e një mjedisi të egër që zhvishet krejtësisht deri në pamëshirë e përfundon në atë momentin ku vajza është qenia më e pambrojtur.
Irena, e konsideruar nga Irfani si një ‘Buster Keaton’ i gjinisë femërore së bashku me dy shpirtrat binjak, atë të Irfanit i cili dikur ishte një pianist i pazëvendësueshëm dhe atë të Firduses e cila dikur ishte një prima balerinë, nxjerrin në pah një marrëdhënie aq të dashur e aq të afërt saqë pavarësisht orientimit seksual të Irenës, kjo marrëdhënie mes tyre rritet akoma më shumë duke u shndërruar në atë të familjare, një marrëdhënie kjo që ka mbushur boshllëkun e brendshëm të Irenës.
Sidoqoftë, shkrepjet më poetike të krijuara ndonjëherë të regjisorit Spartak Pecani, janë skenat e jashtëzakonshme në sekondat e parë të filmit duke tërhequr vëmendjen e publikut pas ngjyrave të zbehta magjepsëse, pjesët e afërta nga interpretimet në piano, skenat e ndryshme të ujitjes së luleve e herë të tjera bisedat mes personazheve nga një këndvështrim fizik jashtë tyre i cili përmes një dritareje fshehurazi fokusohej pingul mbi to, skena nga vila ku tre qirinj të vendosur mbi tavolinë presin ndërhyrjen e dy pleqve, si dhe skena e shfaqjes së perlave në qafë në momentin e përkeqësimit të Firduses.
“Bolero në vilën e pleqve”, ku gjatë gjithë kohës paraqitet marrëdhënia e roleve protagoniste, shoqërohet me tingujt e magjishëm të veprës pianistike “Bolero” nga kompozitori i njohur Joseph-Maurice Ravel, e në veçanti intensiteti i kësaj pjese përrallore thellohet në ndjenjat e të pranishmëve atëherë kur Firdusja vdes duke bërë që fjalët e Irfanit: Iku, të jehojnë mbi rrëqethet e të pranishmëve në sallë.
Ndërkohë, një muaj kalojnë e interpretimi i aktorit Robert Ndrenika teksa ai pëshpërit fjalitë si: ‘Përse nuk dërmon një shenjë’, ‘Ç’t’i bëj mallit që po më mbyt’, ‘Dashuria është private, është intime’, ‘Dashuria nuk i besohet tjetër kujt’, ‘Pse vetëm kujtimet do më mbesin?’, ‘Do të të pres të ritakohemi’, dhe ‘A thua të ketë diell atje?’ në pragun e vdekjes së tij, tingëllojnë si një poezi e cila nuk është shkruar akoma e që e njëjta nuk do të mund të shkruhej kurrë, pasi që dashuria e Irfanit dhe Firduses, mbetet ajo dashuri e cila vjen një herë në jetë, një dashuri mbi të cilën as vdekja nuk do të mund të zbriste mbi lëkurën e saj.
Një letërkëmbim i mbushur tërë pasion të zjarrtë mbetet një mënyrë për të mbajtur në jetë dashurinë poetike të tyre por gjurmët e këtyre letrave të bardha gjejnë fundin në formën e hirit teksa ato vallëzojnë në ajër nën nxehtësinë e flakës të vrullshme plot afsh.
E nën meloditë shqipe dhe ngjyrave të ngrohta e të gjalla në ekran, duket se buzëqeshja e rrallë e Irenës ka një formë e vezullimë krejtësisht paqësore duke vulosur kështu fundin e këtij filmi që të bën të rrëmbehesh pas tij dhe dashurohesh pas ngjarjeve me emocione të forta.
Pas shfaqjes së filmit që u shoqërua me qetësinë absolute të të pranishmëve por edhe emocionet e forta të ndjera që pasqyroheshin në sytë e tyre, ishin duartrokitjet e përzemërta të publikut që shtynë ekipin e filmit ‘Bolero në vilën e pleqve’, të dalin në skenën e Teatrit Kombëtar për një fjalë rasti.
“Unë e kam të vështirë të flas.. ta mbush, kështu që ju falënderoj për këto emocione që na dhanë. Shpresoj që ky emocion të jetë ngritur edhe tek ju. Në këto momente e kam të vështirë, andaj do të flasim nesër. Ju falënderoj të gjithëve. Falënderoj Kosovën që më ka mbështetur sepse vërtetë nuk është ndonjë sasi e madhe ekonomike por ka pasur njerëz të shkëlqyer pa përjashtime. Ky është momenti im i parë që shfaq këtë film dhe jam shumë i emocionuar”, thotë Pecani.
Kurse, dje në një konferencë për media për të treguar më shumë rreth rrugëtimit të filmit ‘Bolero në vilën e pleqve’, të pranishëm ishin regjisori Spartak Pecani, skenaristja Linda Fejza, aktorja Gentiana Ramadani dhe producenti Agim Halili.
“Padyshim se kur vepra të jetë një roman, është një vështirësi tjetër. Ka një përvojë por ka edhe një vështirësi. Përvojë është që brenda veprës ka karaktere të spikatura, por nëse ndjek linjën e romanit edhe kur vepra të jetë e plotësuar, personalisht mendoj që është gabim dhe nëse ne do të shkonim sipas këtij romani delikat atëherë do të gabonim”, thotë Pecani.
Sipas tij, filmi është tjetër gjë, prandaj janë bërë disa ndryshime të rëndësishme.
“Janë bërë shumë ndryshime. Ajo që është më e rëndësishme është që në asnjë mënyrë, ai që ka shkruar romanin nuk duhet ta shkruaj skenarin sepse ai e ka përjetuar dhe ka pikat e veta që i pëlqejnë prej të cilave është shumë vështirë të shkëputet. Duhet të jetë një njeri tjetër që edhe ai të ndjejë kënaqësinë e krijimit dhe mendoj se autori është një autor fantastik”, thotë Pecani.
Për Pecanin, besohet se filmi është kryer me kujdes dhe pa prishur idenë dhe vlerat e personazheve.
“Po ia vlen. Ia vlen që filmi të të marrë shumë kohë nga jeta sepse i plotëson gjërat e mëdha të shpirtit tënd”, përfundon ai.
Ndërsa, skenaristja Linda Fejza foli rreth se si çdo njeri është i detyruar të pranojë atë se çfarë shohin ndryshe nga vetja tek të tjerët.
“Ne jemi munduar që të gjithë personazheve, qoftë marrëdhënia mes dy pleqve, qoftë dashurisë delikate mes një qifti që jeton bashkë në një çati dhe qoftë dashuria e veçantë brenda gjinisë, ti japim një vlerë ashtu sikurse donim ne”, thotë Fejza.
Sipas saj, ekzistojnë familje që kanë një dashuri unike të pavdekshme deri në përjetësi, ekziston një dashuri ose martesë që jeton thjesht për premtim dhe ekziston një dashuri brenda gjinisë së njëjtë.
“Ne nuk mund të shtyjmë askënd të mendoj dhe veproj si ne. Ne jemi të detyruar që të pranojmë atë se çfarë shohim ndryshe nga ne. Kështu i japim kohë, vlerë dhe mundësinë që të shpërfaqet çdo lloj dashurie”, përfundon Fejza.
Po ashtu, aktorja Gentiana Ramadani foli rreth mënyrës interesante se si e morri ftesën për të qenë pjesë e këtij filmi.
“Ka qenë interesante përzgjedhja e regjisorit tek unë. Ishte një ftesë shumë interesante kur unë isha në vitin e dytë të studimeve në Shkup, dhe kam postuar një fotografi me flokë të shkurtra. Ndoshta intuita e fortë e regjisorit ku ai pa fotografinë dhe të nesërmen pashë një mesazh shumë direkt për të qenë pjesë e filmit. Deri në periudhën e audicionit, një vit më vonë, unë përfundova vitin e tretë dhe u konfirmua që jam pjesë e filmit”, tregon Ramadani.
Sipas saj, frika ishte mjaft e pranishme për arsye se ishte ky roli i parë kryesor i saj.
“Kisha frikë se a do t’ia dalë por gjithçka shkoi mirë. Këto përjetime në film nuk jemi mësuar ti shohim si popull andaj kur i shohim duhet ti shohim shumë normal”, përfundon Ramadani.
Krejt në fund, producenti Agim Halili ndan pjesën e menaxhimit dhe emocioneve atëherë kur është e nevojshme.
“Është tjetër gjë ftohtësia që duhet të jetë për të menaxhuar produksionin dhe tjetër gjë është emocioni që merr në fund”, thotë Halili.
Në këtë film luajnë aktorët si: Robert Ndrenika, Margarita Xhepa, Gentiana Ramadani, Olta Daku, Olta Gixhari, Ledjon Zoi dhe Afrim Muçaj.
DoP është Latif Hasolli ndërsa kostumografia është realizuar nga Gerta Oparaku.
Filmi është një prodhim i shtëpisë kinematografike ‘Eclipse SA Film Production’ dhe është financuar nga Qendra Kombëtare e Kinematografisë.
Filmi me regji nga Spartak Pecani “Bolero në vilën e pleqve” ka fituar çmimin “Filmi më i mirë” në Paris Play International Film Festival.
Filmi shqiptar ka marrë edhe një tjetër çmim, në “Toronto International Women Film Festival”.
Pjesëmarrës deri më tani në festivale të ndryshme të filmit në botë, çmimi për skenarin në festivalin e filmit në Kanada shkoi për “Bolero në vilën e pleqve”./ KultPlus.com
