Etiketë: Charles Dickens

Me vdekjen e Charles Dickensit në vitin 1870, një epitaf qarkulloi në Londër duke e shpallur shkrimtarin e ndjerë si “një simpatizues me të varfërit, të vuajturit dhe të shtypurit”. Nuk ishte pa arsye. Veprat e tij mbeten sinonim i pjesës së poshtme të shoqërisë viktoriane, një peizazh i banuar nga jetimët, punëtorët e fabrikave, prostitutat dhe ata që ishin zhytur në kohë të vështira. Dickensi u dha atyre një zë, u dha dinjitet. Dhe kjo trashëgimi mbizotëroi. Disa dekada më vonë, kritiku GK Chesterton e etiketoi Dickensin “zëdhënësin e të varfërve”. Shumë besonin se romanet e tij kishin ribërë pjesërisht axhendën politike dhe sociale.

KRITIKA

Por, jo të gjithë e mendonin kështu. George Orwell ishte ndër kritikët më të mprehtë kur ishte fjala për përkushtimin real të Dickensit ndaj reformës sociale. Orwelli thoshte se pjesa më e madhe e aksionit në romane zhvillohet në mjedise të klasës së mesme, që paraqesin “borgjezinë tregtare londineze dhe vendet ku ata rrinin”. Të varfërit e vërtetë, pretendonte Orwell, ishin lënë pas dore nga shkrimtari. “Ai nuk ka portret të një punëtori në bujqësi dhe vetëm një (Stephen Blackpool tek “Kohë të Vështira”) të një punëtori industrial.” Duke shkruar në vitet 1930, Orwelli pohoi se “nëse pyet një lexues të zakonshëm se cilin nga personazhet proletarë të Dickensit mund të kujtojë, tre nga ata që është pothuajse e sigurt se do të përmendë janë Bill Sikes, Sam Weller dhe Zonja Gamp. Një hajdut, një shërbëtor dhe një mami e dehur – jo tamam një grup përfaqësues i klasës punëtore angleze.”

Orwelli shkoi më tej, duke e dënuar Dickensin se nuk ishte një shkrimtar mjaftueshëm revolucionar. Pavarësisht imazhit të tij popullor si një kampion i të varfërve, ai nuk bëri thirrje për ristrukturimin e shoqërisë, për të krijuar një klimë më të barabartë. “Në realitet, objektivi i tij nuk ishte dhe aq shoqëria, se sa “natyra njerëzore”, argumentonte Orwelli. “I gjithë ‘mesazhi’ i tij është klishe: nëse njerëzit do të silleshin mirë, bota do të ishte e denjë.

Pavarësisht mungesës së atributeve dhe përcaktimeve të renditura nga Orwelli, Dickens ishte jashtëzakonisht popullor tek të varfërit, madje edhe anëtarët analfabetë të shoqërisë që paguanin për t’ua lexuar dikush tjetër, pjesën e re të veprës së tij të fundit. Duke vendosur një pjesë të mirë të skenave të librave të tij në mjedise të njohura për ta, Dickensi nxiti një etje për letërsi serioze që dikur e kishin humbur.

Dhe Dickensi i njihte vendet për të cilat shkruante. Ndryshe nga Orwelli, Etoniani i Vjetër, ai kishte përvojë më të drejtpërdrejtë me jetën në kohë të vështira. Në vitin 1824, i dërrmuar nga borxhet në rritje, babai i tij Xhon, u dërgua në një burg debitorësh, ku iu bashkua gruaja dhe fëmijët e tyre më të vegjël. 12-vjeçari Charles jetonte në një sërë banesash nëpër qytet; ai më vonë do të mbështetej tek pronarët dhe pronaret e tij, kur i popullonte romanet me londinezët e pasur.

Ai detyrohej gjithashtu të punonte 10 orë në ditë në një magazinë – “një shtëpi e vjetër e çmendur, e rrënuar… e tejmbushur me minj” – duke u ngjitur etiketat vazove me lustër  çizmesh. Kjo përvojë, e zhvendosur në një fabrikë shishesh, do të rivizitohej tek David Copperfield. Atje ai punoi së bashku me fëmijë të varfër të klasës punëtore, duke përfshirë një farë “Bob Fagin” – një emër që do ta huazonte tek Oliver Twist – duke i dhënë atij një pasqyrë rinore në një anë krejtësisht të ndryshme të shoqërisë.

Dickensi tregoi padiskutim empati të pamatë ndaj të varfërve që punojnë dhe atyre në shtresat më të ulëta të shoqërisë, që luftojnë për të përmirësuar veten në një sistem të manipuluar, qofshin këta fëmijë jetimë apo gra, siç është prostituta Nancy tek Oliver Twist. Ky vështrim dhe shqetësim nuk u shtri tek ata që nuk bëjnë mirë që përdorin krimin për të mbijetuar, apo për të përparuar në kurriz të të tjerëve. Ai nuk ishte admirues i turmës, e parë në portretizimin e rebelëve – pjesëmarrës tek trazirat antikatolike të Gordonit të vitit 1780 – tek Barnaby Rudge.

PISLLËK DHE SHKATËRRIM

Pavarësisht nga dështimet e tij të perceptuara, kur i popullonte romanet me njerëz nga shtresat më të varfra të shoqërisë dhe cialtdo qofshin dështimet e tij të perceptuara, për të ofruar zgjidhje për zhdukjen e varfërisë, vepra e Dickensit megjithatë hodhi një dritë të fortë në qoshet më të errëta të shoqërisë angleze – dhe, më së shpeshti, të Londrës.

Këto ishin qoshe të injoruara shumë kollaj nga bashkëkohësit e Dickensit. Letërsia e tij shkon në lagje të pa vizituara kurrë nga penat e të tjerëve. Shihni jetën reale të ishullit Jacob në bregun jugor të Tamizit, të përshkruar në faqet e Oliver Twist, se si përmban shtëpi “aq të ndyra, aq të mbyllura, sa ajri do të dukej se ishte shumë i ndotur edhe për papastërtitë dhe mjerimin”.

Në minimumin e tyre absolut, veprat e Charles Dickensit u ofruan shumë prej lexuesve të tij bashkëkohorë një dritare në një shtresë të shoqërisë përndryshe të padukshme për ta, një botë të fshehur. Romanet e tij mund të mos kenë çuar në reforma sociale në nivelin që është perceptuar zakonisht, por prodhimi i tij artistik me siguri e drejtoi vështrimin kolektiv drejt sëmundjeve shoqërore të Anglisë Viktoriane. / bota.al / KultPlus.com

Historia na ka dhënë pjesën e saj të mirë të letrave thellësisht prekëse të këshillave atërore, ndër to gurë të çmuar në xherdanin e magjisë epistolare mbeten ato të Sherwood Anderson, Ted Hughes, F. Scott Fitzgerald, John Steinbeck dhe babai i Jackson Pollock. Por mbështetuni dhe konsiderojeni atë çfarë mëton Charles Dickens (7 shkurt 1812–9 qershor 1870) për të ngritur në sublimitet me butësi dhe mençuri të pashoqe këshillimin, predikimin e një shpirti që pa thellë në botën e fëmijëve siç i ngërtheu egërsisht rrënjët në botën e ashpër të kapërcyellit të epokave.

Kur djali i tij më i vogël dhe i preferuar, Edward Bulwer Lytton – i mbiquajtur Plorn dhe i referuar shpesh nga babai i tij si “fisniku Plorn” dhe “Plorn i dashur” – u nis për në Australi, më 26 shtator 1868 për të ndjekur universitetin, Dickens pati një ndijim spazmik të fortë dhe të papritur. Ishte reagim emocional ndaj largimit të tij, ndarjes së djalit nga babai. Në një letër drejtuar gruas së tij, e gjetur në Letrat e Charles Dickens, Dickens rrëfen skenën e ndarjes me të birin:

Mund të raportoj sinqerisht se ai u largua, i gjori i dashur, si dhe mund të pritej. Ai ishte i zbehtë dhe kishte qarë, dhe (tha Harri) ishte dërrmuar në vagonin e hekurudhës, gjë e cila u konstatua pasi doli nga stacioni i Higham; por vetëm për një kohë të shkurtër.

Pak para nisjes së trenit ai qau shumë, por jo me dhimbje. … Këto janë gjëra të vështira, të vështira, por ato mund dhe duhen bërë pa mjete apo ndikim, dhe atëherë do të ishin shumë më të vështira. Zoti e bekoftë!

Më 4 tetor, Dickens vështirë se mund ta përmbajë trishtimin në një letër drejtuar mikut të tij të mirë Charles Fechter:

Por Plorn ka shkuar në Australi. Ishte një ndarje e vështirë në fund. Ai m’u duk se u bë edhe një herë fëmija im i vogël, më i vogël dhe i preferuar, me afrimin e ditës dhe nuk e mendoja se mund të isha tronditur kaq shumë.

Dhe më 11 tetor, ai ankohet:

E gjej veten duke menduar vazhdimisht për Plorn.

Përfundimisht, në ditën e Krishtlindjeve të atij viti, ai shkruan djalit të tij Plorn këtë letër të bukur dhe të përjetshme këshillimi si një at’ i lartë misioni:

Plorni im më i dashur,

Unë e shkruaj këtë shënim sot sepse largimi juaj është shumë në mendjen time dhe sepse dua që ju të keni disa fjalë ndarëse nga unë për t’i menduar herë pas here në momente të qeta. Nuk kam nevojë të të them se të dua shumë dhe më vjen shumë, shumë keq që të ndahem me ty. Por kjo jetë është gjysma e përbërë nga ndarje dhe këto dhimbje duhen përballuar. Është ngushëllimi im dhe bindja ime e sinqertë që ju do të provoni jetën, për të cilën jeni më i përshtatshëm. Mendoj se liria dhe egërsia e jetës, janë më të përshtatshme për ju, se çdo eksperiment në një studim apo zyrë; dhe pa atë trajnim, nuk mund të kishit ndjekur asnjë profesion tjetër të përshtatshëm.

Ajo që keni dashur tashmë deri më tani ka qenë një qëllim i vendosur, i qëndrueshëm dhe konstant. Prandaj ju këshilloj që të këmbëngulni në një vendosmëri të plotë për të bërë gjithçka që duhet të bëni sa më mirë që mund ta bëni. Unë nuk isha më i rritur sa ju jeni tani, kur më duhej të fitoja bukën e gojës për herë të parë dhe ta bëja këtë nga kjo vendosmëri, dhe që atëherë nuk jam lodhur kurrë në të.

Asnjëherë mos përfitoni nga fatkeqësia e dikujt, në asnjë transaksion dhe kurrë mos jini të ashpër me njerëzit që janë më të dobët se ju. Mundohuni t’u bëni të tjerëve, ashtu siç do të dëshironit të bënin me ju dhe mos u dekurajoni nëse ndonjëherë dështojnë këto sipërmarrje virtyti. Është shumë më mirë për ju që ata të dështojnë në respektimin e rregullit më të madh të vendosur nga Shpëtimtari ynë, sesa ju.

Unë vendosa një Testament të Ri midis librave tuaj, për të njëjtat arsye, dhe me të njëjtat shpresa, që më bënë të shkruaj një rrëfim të lehtë për të, për ju, kur ishit fëmijë; sepse është libri më i mirë që ka qenë ose do të njihet ndonjëherë në botë, dhe sepse ai ju mëson mësimet më të mira, me të cilat mund të udhëhiqet çdo krijesë njerëzore, që përpiqet të jetë e vërtetë dhe besnike ndaj detyrës. Ndërsa vëllezërit tuaj janë larguar, një nga një, unë i kam shkruar secilit fjalë të tilla që po ju shkruaj tani juve dhe i jam lutur të gjithëve që të udhëhiqen nga ky libër, duke lënë mënjanë interpretimet dhe shpikjet e njerëzve.

Ju do të mbani mend se nuk jeni lodhur kurrë në shtëpi, për ritet fetare apo thjesht formalitetet. Gjithmonë kam qenë në ankth, që të mos i lodh fëmijët e mi me gjëra të tilla, para se të rriten mjaftueshëm, për të krijuar mendime duke i respektuar ata. Prandaj, do ta kuptoni më mirë që unë tani ju lartësoj në mënyrën më solemne të vërtetën dhe bukurinë e fesë së krishterë, siç erdhi nga vetë Krishti, dhe pamundësinë për të gabuar shumë, nëse e respektoni atë me përulësi, dhe me gjithë forcën e zemër.

Vetëm një gjë më shumë në këtë kokë. Sa më shumë të jemi të zellshëm për ta ndier atë, aq më pak jemi të prirur të rendim përpara për të. Mos e braktisni kurrë praktikën e shëndetshme të thënies së lutjeve tuaja private, në darkë dhe në mëngjes. Unë kurrë nuk e kam braktisur atë vetë dhe e ndjej komoditetin e saj, atë frymë të shenjtë që përshkon dhe më mbush.

Shpresoj se do të mund të thuash edhe kur të jem më, se ke pasur një baba të sjellshëm. Ju nuk mund të tregoni dashurinë tuaj për të aq mirë, ose ta bëni atë aq të lumtur, sa duke bërë detyrën tuaj.

Babai juaj i dashur. / Përgatiti Albert Vataj / KultPlus.com

Charles John Huffam Dickens ishte një shkrimtar anglez, i quajtur ndryshe edhe si më i madhi i periudhës Viktoriane, transmeton KultPlus.

Charles Dickens lindi më 7 shkurt 1812 në Landport, një rrethinë të Portsmouth, i dyti prej gjithsej 8 fëmijëve të John dhe Elizabeth Dickens. Babai i tij ishte një punonjës në zyrën e pagesave detare. Ai kaloi fëmijërinë në Catham-Kent. Ishte romancieri më popullor në gjuhën angleze i të quajtur Epokës Viktoriane. Ai ka krijuar disa nga personazhet më domethënëse e portretizuese të letërsisë, me temë sociale drejtimin e reformës në të gjithë punën e tij. Popullaritetit të vazhdueshëm të romaneve të tij dhe tregimet e shkurtra është e tillë që librat e tij nuk kanë dalë kurrë jashtë printimit madje janë bërë dhe filma në kinema. Pjesa më e madhe e punës së tij të parë në shtypin periodik dhe revista në formë e serive, një mënyrë të popullarizuara të botimit trillim në kohë.

Më 8 qershor 1870, Dikens pësoi një goditje tjetër në shtëpinë e tij pas një pune të plotë në Edwin Drood. Ai kurrë nuk u rikthye në vetëdije, dhe të nesërmen, pesë vjet deri në ditën pas rrëzimit të hekurudhës Staplehurst, ai vdiq në Gads Hill Place. Biografia Claire Tomalin ka sugjeruar se Dikens ishte në të vërtetë në Peckham, kur ai pësoi goditje, dhe zonja e tij Ellen Ternan dhe shërbëtoret e saj e kishin kthyer atë në Gadin Hill kështu që publiku nuk do të dinte të vërtetën rreth marrëdhënies së tyre.

Realizmi në Angli fillon me Çarls Dikensin dhe romanin social që lëvroi ai. Karakteristikë e veçantë e këtij autori është se gati të gjitha veprat e tij kanë emra të fëmijëve, dhe personazhe kryesisht fëmijë, kjo për arsye se ai pati një fëmijëri jo të mirë. Ai në moshën 12-vjeçare detyrohet të lërë shkollën për shkak të varfërisë dhe madje detyrohet të hyjë në fabrikë për të nxjerr kafshatën. Fëmijëria e tij dhe përvojat e tij që do pasojnë, janë faktorët kyç të një letërsie të suksesshme, të Dikensit por edhe për të tjerë autorë. Tek Dikensi gjejmë këto vepra: “Oliver Tuist”, “David Koperfild”, “Dombi e Biri”, “Vogëlushja Dorrit”, “Vogëlushja Nell”, “Nikolla Nikwllbi”.

Oliver Tuist është protagonisti kryesor i novelës së Çarls Dikensit me po të njëjtin emër; Oliver Tuisti njihet të jetë protagonisti i parë fëmijë në novelat angleze. Kjo vepër është vepra e dytë e Çarls Dikensit e cila u botua në një revistë mujore me titull origjinal “Bentley’s Miscellany”. Ky roman është një roman social i cili synon të paraqesë jetën e mijëra fëmijëve të pastrehë e pa të ardhme. Dikensi tallet me hipokrizinë e kohës, duke goditur tema serioze me një sarkazëm dhe humor të zi. Thuhet se Dikensi u frymëzua për këtë vepër nga ngjarja e vitit 1830, ku një jetim me emrin Robert Blionce po si Oliver Tuisti përballej me jetën e vështirë: pastrehën, punën e rëndë dhe të ardhmen jo të sigurt. Me këtë vepër Dikensi sfidon epokën e tij duke venë në lojë tërë shtetin anglez të asaj kohe, një shtet pa ligje dhe pa mbrojtje për të varfërit, një shtet në të cilin mbizotëron krimi dhe padrejtësia. Me “Oliver Tuist”-in Dikensi na sjell një vepër realiste, një vepër pa hijeshi të ngjarjeve, të paraqitura ashtu siç janë, një vepër reale pa përdorim të ndonjë lloji të romantizmit. Oliver Tuisti është bërë inspirim për shumë filma dhe telenovela në botë, si dhe për shumë shfaqje muzikore e teatrale. Nënshtetësia e tij ishte Angleze. Ndërsa dita e vdekjes e tij ishte më 9 qershor të vitit 1870. Oliver Tuist njihet si vepra e tij më kryesore. Ky ishte guximtar i patrembur dhe me krenarinë e tij ka bërë shumë libra. Vendvdekja e tij ishte në: Gad’s Hill Placce, Higham, Kent Angli. / KultPlus.com

Charles Dickens ishte një mjeshtër i historisë drithëruese.

Tregimet e tij për fantazmat dhe goblinat vazhdojnë të frikësojnë dhe kënaqin lexuesit në mbarë botën. Por magjepsja e Dikensit me shpirtrat dhe fantazmat i kapërceu faqet e trillimeve të tij. Mes çmendurisë shpirtërore që pushtoi shoqërinë viktoriane, ai kërkoi shtëpi të përhumbura dhe merrte pjesë në seanca, edhe pse tallej me idenë se ekzistonin fantazmat, transmeton KultPlus.

Marrëdhënia shumëplanëshe e autorit me të mbinatyrshmen është fokusi i një ekspozite të ardhshme në Muzeun Charles Dickens në Londër. Duke hapur këtë vjeshtë, “To Be Read at Dusk: Dickens, Ghosts and the Supernatural” eksploron ndikimin e qëndrueshëm të Dickens në zhanrin e historisë së fantazmave. Ai botoi më shumë se 20 përralla drithëruese gjatë jetës së tij – dhe interesin e tij të fortë për paranormalen.

Ndër artikujt e ekspozuar janë skica origjinale të fantazmave të Dikensit nga karikaturisti John Leech, një botim i The Chimes që iu dhurua Hans Christian Andersen dhe bileta për leximet e Dickens të tregimeve të tij të fantazmave.

Autori shpesh interpretonte tregimet e tij për familjen, miqtë dhe publikun – tregimet e tij të fantazmave të Krishtlindjeve ishin një pjesë veçanërisht e rëndësishme e repertorit të tij – dhe ai më tepër i pëlqente të shkaktonte reagime të fuqishme nga audienca e tij.

Që në moshë të re, Dickens ishte i zhytur në histori të frikshme. Dadoja e tij, një “Miss Mercy”, e tmerroi atë me përralla makthi para gjumit, e patrazuar nga lutjet e tij se ai ishte “mezi i fortë dhe mjaftueshëm i rritur për ta dëgjuar përsëri historinë”, kujtoi autori më vonë. “Ajo kurrë nuk më kurseu asnjë fjalë prej saj. … Emri i saj ishte Mëshirë, megjithëse nuk kishte mëshirë për mua.”

Si një fëmijë më i madh, ai lexoi një revistë javore horror të quajtur Regjistri i tmerrshëm, i vetëdijshëm për emocionet e forta dhe kontradiktore që mund të provokonin historitë e frikshme.

Interesi i Dikensit për të mbinatyrshmen vazhdoi deri në moshën madhore. “To Be Read at Dusk” përmban një letër, të ekspozuar për herë të parë, që Dickens i shkroi autorit William Howitt, duke pyetur nëse ai dinte për “ndonjë shtëpi të përhumbur brenda kufijve të Mbretërisë së Bashkuar ku askush nuk mund të jetojë, hajë. , pijë, qëndrojë në këmbë, gënjejë, të fli,” sipas Harriet Sherwood të Guardian.

Sipas faqes së internetit të muzeut, Dickens ishte një “skeptik i magjepsur”, më shumë i interesuar për rrënjët psikologjike të dukurive paranormale sesa për të gjetur prova të ekzistencës së tyre. Por shumë nga bashkëkohësit e tij besonin në ekzistencën e një mbretërie të mbinatyrshme. Spiritualizmi, një lëvizje fetare dhe kulturore e rrënjosur në besimin se shpirtrat e të vdekurve mund të komunikojnë me të gjallët, përfshiu Amerikën dhe Evropën në shekullin e 19-të, duke numëruar shumë figura të shquara midis adhuruesve të saj. / KultPlus.com

Tragjikisht Charles Dickens është aktual në shumë prizme edhe sot. Zëri i tij i fuqishëm dëgjohet ende. Plagët e atij lëngimi ende dhembin. Gishti tregues akuzon të njëjtit shfrytëzues dhe “vrasës” gjakftohtë, të cilët kanë zot dhe zotërim pushtetin dhe paranë.

Fëmijëria dhe adoleshenca e Charles Dickens, një prej romancierëve anglezë më domethënës dhe më të njohur të të gjitha kohërave dhe shoqërues i leximeve tona rinore, është i torturuar nga poshtërime dhe privime që do ta shenjojnë atë për gjithë jetën, por që në të njëjtën kohë do ta jep mundësinë të njohë vuajtjet e të varfërve dhe të margjinalizuarve, protagonistëve kryesorë të shumicës së romaneve të tij.

Lindur në Portsmouth më 7 shkurt 1812 në një familje e shtresës së mesme, Charles Dickens shfaqi një pasion të madh për të lexuar që në fëmijëri. Babai, i punësuar në Zyrën e Pagave të Marinës Britanike, hyn në borxhe për dëshirën për të bërë një jetë përtej mundësive. Për shkak të kësaj ambicie jorealiste, ai e tërheq familjen në një gjendje varfërie që do t’i detyrojë fëmijët e tij të braktisin studimet. Gjatë periudhës në të cilën babai i tij është i burgosur për pamundësi për të paguar borxhet e kontraktuara, Charles, vetëm dymbëdhjetë vjeç, detyrohet të punojë në një fabrikë për lustrim këpucësh. Familja zhvendoset në Camden Town, në ato vite një nga lagjet më të degraduara të Londrës, dhe pas lirimit të babait, që ndodhi në 1824, nëna vendos të mbajë të birin në punë, i cili për këtë arsye do të ushqejë një inat ndaj gruas për jetën.

Arsimi përmbledhës i marrë nga Dickens e shtyu atë të kryente punë të ndryshme dhe, si nëpunës në një studio ligjore, më vonë u bë reporter parlamentar, falë njohurive të tij për stenografinë. Gjatë asaj kohe ai bie në dashuri me vajzën e një zyrtari banke. Dallimet sociale dhe natyra e paqëndrueshme e vajzës çojnë në një ndërprerje të papritur të historisë.

Ai iu përkushtua shkrimit dhe në moshën vetëm 26-vjeçare me romanin e tij i parë “Fletoret pas vdekjes së Pickwick Papers” botuar në fletushkat mujore në Morning Chronicle, gjë që i solli menjëherë famë të konsiderueshme. Vetëm një muaj më parë ai ishte martuar me vajzën e redaktorit të gazetës, Catherine Hogarth, me të cilin bëri udhëtime të shumta në Evropë dhe SHBA. Që nga ai moment, veprimtaria e tij letrare do të bëhet e pandërprerë dhe në një kohë të shkurtër do t’i sigurojë atij një reputacion ndërkombëtar që ende sot e numëron ndër shkrimtarët më të lexuar.

Martesa e tij me Katerinën, me të cilën do të kishte dhjetë fëmijë, përfundoi në divorc për shkak të rënies në dashuri të shkrimtarit me aktoren e re Ellen Ternan .

Charles Dickens vdes nga një hemorragji cerebrale më 9 qershor 1870 në Higham, Kent.

Ndër romanet e tij më të njohura dhe që tregojnë angazhimin e tij të fortë shoqëror, duhet të kujtojmë “David Copperfield”, “Oliver Twist”, “Kohë të vështira” dhe “Një këngë e Krishtlindjeve”.

Portretet e paharrueshme të përvijuara në një mënyrë të thjeshtë dhe realiste tregojnë stilin energjik dhe origjinal të këtij shkrimtari të madh të epokës viktoriane, të konsideruar me të drejtë si babai i romanit social për shkak të përshkrimeve të tij të sakta të ekzistencës së mjerueshme të udhëhequr nga klasat më të pafavorizuara dhe denoncimi i zjarrtë i qytetërimit industrial, si përgjegjës kryesor për shtimin e kontradiktave dhe barbarizimin e një shoqërie të privuar nga krijimtaria dhe liria e saj. Fëmijëria e mohuar, lindja e lagjeve të degraduara rreth qyteteve të industrializuara, tavernat ku punëtorët mblidhen për të pirë dhe harruar ekzistencën e tyre të trishtuar, burgjet, fabrikat e errëta, lagështa dhe periferitë e ndyra, përbëjnë sfondin në të cilin lëvizin protagonistët e romaneve të tij.

Problemet sociale që u shfaqën pas revolucionit industrial, pasojat e të cilit i kishte vuajtur vetë Dikensi, trajtohen në mënyrë aq efektive sa të kontribuojnë ndjeshëm në përmirësimin e kushteve sociale nëpërmjet zbatimit të reformave të rëndësishme për punëtorët. Gjurmët e tij vendimtare në analizimin e brutalizimit të një shoqërie pa të drejta, të tejmbushura me vagabondët dhe fëmijët që lypin këmbëzbathur, çoi në krijimin e mbiemrit dikensian, për të përshkruar një situatë shqetësuese socio-ekonomike ende e pranishme në vendet shumë të varfra sot. Edhe pse stilistikisht mund të jetë e lodhshme të lexosh një roman të shkrimtarit të mirënjohur anglez sot, i mësuar siç jemi me stilin më të butë të veprave moderne, duke kapërcyer ndikimin fillestar, nuk do të jetë e vështirë të zhytesh në shkrimet e tij origjinale ku mbizotëron personi i tretë, një përdorim i shpeshtë i komenteve, por mbi të gjitha, edhe në situatat më tragjike, gjithashtu edhe ironia në përshkrimin e disa personazheve. Për ata që duan të afrohen më shumë me njohuritë e letërsisë artistike evropiane, leximi i Dikensit është thelbësor.

Mos harroni se ka pasur shumë filma të bazuar në romanet e tij dhe suksesi i jashtëzakonshëm i Oliver Twist me regji të Roman Polanski në vitin 2005 tregon se edhe sot personazhet e Dickens janë ngulitur fort në mendjet tona dhe, për fat të keq, jashtëzakonisht aktual në atë të shfrytëzuar mizorisht dhe fëmijëri e dhunuar që nuk njeh kohë.

Në fund të fundit ky ishte Dikens, kjo ishte dhe mbeti letërsia e zëshmërisë së një realiteti të përbindshëm ku njeriut i duhej të mbijetonte.

Përgatiti: Albert Vataj. / KultPlus.com

Charles Dickens ishte një mjeshtër i historisë drithëruese.

Më shumë se 150 vjet pas vdekjes së autorit të famshëm, tregimet e tij për fantazmat dhe goblinat vazhdojnë të frikësojnë dhe kënaqin lexuesit në mbarë botën. Por magjepsja e Dikensit me shpirtrat dhe fantazmat i kapërceu faqet e trillimeve të tij. Mes çmendurisë shpirtërore që pushtoi shoqërinë viktoriane, ai kërkoi shtëpi të përhumbura dhe merrte pjesë në seanca, edhe pse tallej me idenë se ekzistonin fantazmat, transmeton KultPlus.

Marrëdhënia shumëplanëshe e autorit me të mbinatyrshmen është fokusi i një ekspozite të ardhshme në Muzeun Charles Dickens në Londër. Duke hapur këtë vjeshtë, “To Be Read at Dusk: Dickens, Ghosts and the Supernatural” eksploron ndikimin e qëndrueshëm të Dickens në zhanrin e historisë së fantazmave. Ai botoi më shumë se 20 përralla drithëruese gjatë jetës së tij – dhe interesin e tij të fortë për paranormalen.

Ndër artikujt e ekspozuar janë skica origjinale të fantazmave të Dikensit nga karikaturisti John Leech, një botim i The Chimes që iu dhurua Hans Christian Andersen dhe bileta për leximet e Dickens të tregimeve të tij të fantazmave.

Autori shpesh interpretonte tregimet e tij për familjen, miqtë dhe publikun – tregimet e tij të fantazmave të Krishtlindjeve ishin një pjesë veçanërisht e rëndësishme e repertorit të tij – dhe ai më tepër i pëlqente të shkaktonte reagime të fuqishme nga audienca e tij.

Që në moshë të re, Dickens ishte i zhytur në histori të frikshme. Dadoja e tij, një “Miss Mercy”, e tmerroi atë me përralla makthi para gjumit, e patrazuar nga lutjet e tij se ai ishte “mezi i fortë dhe mjaftueshëm i rritur për ta dëgjuar përsëri historinë”, kujtoi autori më vonë. “Ajo kurrë nuk më kurseu asnjë fjalë prej saj. … Emri i saj ishte Mëshirë, megjithëse nuk kishte mëshirë për mua.”

Si një fëmijë më i madh, ai lexoi një revistë javore horror të quajtur Regjistri i tmerrshëm, i vetëdijshëm për emocionet e forta dhe kontradiktore që mund të provokonin historitë e frikshme.

Interesi i Dikensit për të mbinatyrshmen vazhdoi deri në moshën madhore. “To Be Read at Dusk” përmban një letër, të ekspozuar për herë të parë, që Dickens i shkroi autorit William Howitt, duke pyetur nëse ai dinte për “ndonjë shtëpi të përhumbur brenda kufijve të Mbretërisë së Bashkuar ku askush nuk mund të jetojë, hajë. , pijë, qëndrojë në këmbë, gënjejë, të fli,” sipas Harriet Sherwood të Guardian.

Emily Dunbar, kuratorja e ekspozitës, i thotë Guardian se Dickens, Hollingshead dhe autori Wilkie Collins shkuan në kërkim të një shtëpie të supozuar të përhumbur në Hertfordshire në Anglinë jugore. Shtëpia, rezulton, nuk ka ekzistuar.

Sipas faqes së internetit të muzeut, Dickens ishte një “skeptik i magjepsur”, më shumë i interesuar për rrënjët psikologjike të dukurive paranormale sesa për të gjetur prova të ekzistencës së tyre. Por shumë nga bashkëkohësit e tij besonin në ekzistencën e një mbretërie të mbinatyrshme. Spiritualizmi, një lëvizje fetare dhe kulturore e rrënjosur në besimin se shpirtrat e të vdekurve mund të komunikojnë me të gjallët, përfshiu Amerikën dhe Evropën në shekullin e 19-të, duke numëruar shumë figura të shquara midis adhuruesve të saj.

Ekspozita “To Be Read at Dusk: Dickens, Ghosts and Supernatural” do të shfaqet në Muzeun Charles Dickens në Londër nga 5 tetori 2022 deri më 5 mars 2023./KultPlus.com

Charles John Huffam Dickens ishte një shkrimtar anglez, i quajtur ndryshe edhe si më i madhi i periudhës Viktoriane.

Charles Dickens lindi më 7 shkurt 1812 në Landport, një rrethinë të Portsmouth, i dyti prej gjithsej 8 fëmijëve të John dhe Elizabeth Dickens. Babai i tij ishte një punonjës në zyrën e pagesave detare. Ai kaloi fëmijërinë në Catham-Kent. Ishte romancieri më popullor në gjuhën angleze i të quajtur Epokës Viktoriane. Ai ka krijuar disa nga personazhet më domethënëse e portretizuese të letërsisë, me temë sociale drejtimin e reformës në të gjithë punën e tij. Popullaritetit të vazhdueshëm të romaneve të tij dhe tregimet e shkurtra është e tillë që librat e tij nuk kanë dalë kurrë jashtë printimit madje janë bërë dhe filma në kinema. Pjesa më e madhe e punës së tij të parë në shtypin periodik dhe revista në formë e serive, një mënyrë të popullarizuara të botimit trillim në kohë.

Më 8 qershor 1870, Dikens pësoi një goditje tjetër në shtëpinë e tij pas një pune të plotë në Edwin Drood. Ai kurrë nuk u rikthye në vetëdije, dhe të nesërmen, pesë vjet deri në ditën pas rrëzimit të hekurudhës Staplehurst, ai vdiq në Gads Hill Place. Biografia Claire Tomalin ka sugjeruar se Dikens ishte në të vërtetë në Peckham, kur ai pësoi goditje, dhe zonja e tij Ellen Ternan dhe shërbëtoret e saj e kishin kthyer atë në Gadin Hill kështu që publiku nuk do të dinte të vërtetën rreth marrëdhënies së tyre.

Realizmi në Angli fillon me Çarls Dikensin dhe romanin social që lëvroi ai. Karakteristikë e veçantë e këtij autori është se gati të gjitha veprat e tij kanë emra të fëmijëve, dhe personazhe kryesisht fëmijë, kjo për arsye se ai pati një fëmijëri jo të mirë. Ai në moshën 12-vjeçare detyrohet të lërë shkollën për shkak të varfërisë dhe madje detyrohet të hyjë në fabrikë për të nxjerr kafshatën. Fëmijëria e tij dhe përvojat e tij që do pasojnë, janë faktorët kyç të një letërsie të suksesshme, të Dikensit por edhe për të tjerë autorë. Tek Dikensi gjejmë këto vepra: “Oliver Tuist”, “David Koperfild”, “Dombi e Biri”, “Vogëlushja Dorrit”, “Vogëlushja Nell”, “Nikolla Nikwllbi”.

Oliver Tuist është protagonisti kryesor i novelës së Çarls Dikensit me po të njëjtin emër; Oliver Tuisti njihet të jetë protagonisti i parë fëmijë në novelat angleze. Kjo vepër është vepra e dytë e Çarls Dikensit e cila u botua në një revistë mujore me titull origjinal “Bentley’s Miscellany”. Ky roman është një roman social i cili synon të paraqesë jetën e mijëra fëmijëve të pastrehë e pa të ardhme. Dikensi tallet me hipokrizinë e kohës, duke goditur tema serioze me një sarkazëm dhe humor të zi. Thuhet se Dikensi u frymëzua për këtë vepër nga ngjarja e vitit 1830, ku një jetim me emrin Robert Blionce po si Oliver Tuisti përballej me jetën e vështirë: pastrehën, punën e rëndë dhe të ardhmen jo të sigurt. Me këtë vepër Dikensi sfidon epokën e tij duke venë në lojë tërë shtetin anglez të asaj kohe, një shtet pa ligje dhe pa mbrojtje për të varfërit, një shtet në të cilin mbizotëron krimi dhe padrejtësia. Me “Oliver Tuist”-in Dikensi na sjell një vepër realiste, një vepër pa hijeshi të ngjarjeve, të paraqitura ashtu siç janë, një vepër reale pa përdorim të ndonjë lloji të romantizmit. Oliver Tuisti është bërë inspirim për shumë filma dhe telenovela në botë, si dhe për shumë shfaqje muzikore e teatrale. Nënshtetësia e tij ishte Angleze. Ndërsa dita e vdekjes e tij ishte më 9 qershor të vitit 1731. Oliver Tuist njihet si vepra e tij më kryesore. Ky ishte guximtar i patrembur dhe me krenarinë e tij ka bërë shumë libra. Vendvdekja e tij ishte në: Gad’s Hill Placce, Higham, Kent Angli. / KultPlus.com