Më 10 dhjetor të vitit 1901, ndahen për herë të parë Çmimet Nobel. Pas negociatave të tejzgjatura, pjesërisht me qeverinë franceze e cila kërkonte të vendoste një taksë shumë të lartë mbi pasurinë e Alfred Nobelit dhe pjesërisht, pas bisedimeve me familjen Nobel rreth çështjes së trashëgimisë, më në fund u bë e mundshme dhënia për herë të parë e 5 çmimeve, aq sa Nobel kishte lënë me testament.
Ceremonia për 4 prej tyre Fizikë, Kimi, Mjekësi, Letërsi, u zhvillua në Stokholm dhe ceremonia e Çmimit për Paqe, u mbajt në Christiania, kryeqyteti norvegjez që më vonë do të emërtohej, Oslo.
Pesë vjet kishin kaluar nga koha kur Alfred Nobel vdiq në San Remo, më 10 dhjetor 1896 (63 vjeç). Ditët deri në dhënien e shpërblimeve, gjithashtu ishin plot tension. Emrat e fituesve ishin mbajtur të fshehur – ndryshe nga sot që zbulohen një muaj përpara.
Kur tre gjermanë të shquar – erdhën me tren nga jugu dhe zunë vend në Hotel Grand, Stokholm, u bë e qartë se ata duhet të jenë laureatë të çmimit Nobel, shkruan KP.
Trafiku ndërkombëtar në atë kohë nuk ishte aq i madh sa sot, dhe mbërritja e njerëzve të huaj përbënte lajm. Në ceremoninë në Stokholm, në sallën e Akademisë së Muzikës, çmimet u ndanë për arritjet në Fizikë, Kimi, Mjekësi, Letërsi. Salla u mbush gradualisht me njerëz në veshje festive.Më pas, tre fituesit hynë pa bujë, muzikë a duartrokitje siç është zakon sot.
I pari erdhi fizikanti gjerman Ëilhelm Conrad von Rontgen, pastaj kimisti holandez Hendricus van t’Hoff, i ndjekur nga mjeku gjerman Emil Adolf von Behring; dhe së fundi, ministri francez për të marrë çmimin Nobel në letërsi në emër të poetit Sully Prudhomme, i cili ishte i sëmurë; Ndërsa ceremonia e dhënies së çmimit Nobel për paqe u zhvillua në Christiana (Oslo) në sallën e parlamentit norvegjez. Çmimi u nda mes zviceranit Henri Dunant (themelues i Kryqit te Kuq ndërkombëtar), dhe francezit Frederik Passy (ekonomist dhe veprimtar paqeje)./KultPlus.com
Njëqindetre laureatë të Çmimit Nobel kanë nënshkruar një letër duke kërkuar lirimin e fituesit të Nobelit të Paqes për vitin 2022, bjellorusin Ales Byalyatski.
Aktivisti bjellorus për të drejtat e njeriut në këtë letër përshkruhet si simbol shprese dhe frymëzimi për kolegët në mbarë botën.
Apeli për lirimin e tij është publikuar në faqen e klubit ndërkombëtar PEN International.
Në letër theksohet se Byalyatski “ia kushtoi jetën e tij promovimit të demokracisë dhe të drejtave të njeriut në Bjellorusi” duke “guxuar të thërriste Aleksandër Lukashenkan të jepte llogari për shtypjen e tij të pamëshirshme, të vazhdueshme dhe sistematike të zërave të pavarur”.
Në mesin e nënshkruesve janë laureatët e çmimit në kimi, mjekësi dhe fiziologji, fizikë, ekonomi, letërsi dhe paqe.
Dy laureatë – astronomi 87-vjeçar Robert Woodrow Wilson dhe mikrobiologu 91-vjeçar Hamilton Smith – e fituan çmimin në vitin 1978.
Midis nënshkruesve janë dy rusë, fituesi i Çmimit të Paqes Dmitry Muratov dhe fizikani Konstantin Novosyolov.
Autorët e letrës kërkojnë lirimin dhe heqjen e akuzave jo vetëm ndaj Byalyatskit, por edhe ndaj anëtarëve të tjerë të organizatës për të drejtat e njeriut Viasna, të themeluar prej tij.
Gjashtëdhjetë vjeçari Byalyatski u nderua me Çmimin Nobel për Paqe në vitin 2022 për punën e tij për të drejtat e njeriut. Ai ndodhet në burg që nga viti 2021.
Aktivisti veteran u dënua me 10 vjet burg në mars me akuza për kontrabandë dhe evazion fiskal dhe për organizim të protestave kundër sundimtarit autoritar, Alyaksandër Lukashenka.
Mbrojtësit e të drejtave të njeriut dhe qeveritë perëndimore e kanë quajtur dënimin e motivuar politikisht.
Më 21 maj, në Bjellorusi, me iniciativën e aktivistëve të të drejtave të njeriut, shënohet Dita e Solidaritetit me të Burgosurit Politik. Aksione në mbështetje të tyre u zhvilluan në dhjetëra qytete evropiane.
Sipas organizatës Viasna, të paktën 1,525 të burgosur politikë mbahen në burgjet e Bjellorusisë. /REL/ KultPlus.com
Shkrimtari George Bernard Shaw më 18 nëntor të vitit 1926, refuzoi të pranojë paratë për Çmimin Nobel që kishte fituar.
“Unë mund ta fal Alfred Nobelin për shpikjen e dinamitit, por vetëm një djalli në formë njeriu mund t’i kishte shkuar në mendje për të shpikur Çmimin Nobel”, kishte thënë ai.
Çmimi Nobel u themelua në vitin 1895 nga kimisti suedez Alfred Nobel (1833- 1896), autor i rreth 350 shpikjeve, por më i famshëm për shpikjen e dinamitit. Në vitin 1888, Alfred Nobel u befasua kur lexoi nekrologjinë e vet me titull “Vdiq tregtari i vdekjes”, në një gazetë franceze. Në fakt kishte vdekur vëllai i tij, Ludvig, por Alfredi i pakënaqur me përmbajtjen e shkrimit dhe i shqetësuar se si do ta kujtonin kur të vdiste, vendosi të ndryshonte testamentin.
Nobel ishte i interesuar personalisht për fiziologjinë ose mjekesinë eksperimentale dhe në testament kërkoi që kur të vdiste, me pasurinë e tij të krijohej – krahas çmimeve për arritjet në Fizikë, Kimi, Letërsi dhe Paqe – edhe një çmim për Mjekësi. (Çmimi për Ekonomi u krijua vonë, më 1969, nga Akademia Suedeze e Shkencave për nder të Alfred Nobelit – dhe quhet Çmim Nobel, edhe sepse jepet në të njëjtën ditë me 5 çmimet e tjera Nobel). / KultPlus.com
Eugenio Montale ishte një poet, prozator, redaktor dhe përkthyes italian dhe fitues i Çmimit Nobel në Letërsi në 1975, shkruan KultPus.
Montale ka lindur në Xhenova. Familja e tij ishin tregtarë të produkteve kimike (i ati furnizonte firmën e Italo Svevo). Mbesa e poetit, Bianca Montale, në Cronaca famigliare (“Kronika familjare”) e 1986 portretizon karakteristikat e përbashkëta të familjes si “brishtësi nervore, drojë, koncizitet në të folur, një tendencë për të parë më të keqen në çdo ngjarje, një sens humori të caktuar”.
Montale ishte më i vogli nga gjashtë djemtë. Ai kujtoi:
Ishim një familje e madhe. Vëllezërit e mi shkuan në scagno [“zyra” në gjenovez]. Motra ime e vetme kishte një arsim universitar, por unë nuk kisha një mundësi të tillë. Në shumë familje ekzistonte një marrëveshje e pashprehur që më i vogli të lirohej nga detyra për të mbajtur mbiemrin.
Në vitin 1915 Montale punoi si kontabilist, por u la i lirë të ndiqte pasionin e tij letrar, duke frekuentuar bibliotekat e qytetit dhe duke ndjekur mësimet private të filozofisë së motrës së tij Marianna. Ai studioi edhe këndim operistik me baritonin Ernesto Sivori.
Montale ishte kryesisht autodidakt. Duke u rritur, imagjinata e tij u kap nga disa shkrimtarë, duke përfshirë Dante Alighieri, dhe nga studimi i gjuhëve të huaja (veçanërisht angleze), si dhe peizazhet e Ligurisë Levante (“Lindore”), ku ai kaloi pushimet me familjen e tij.
Gjatë Luftës së Parë Botërore, si anëtar i Akademisë Ushtarake të Parmës, Montale kërkoi të dërgohej në front. Pas përvojës së shkurtër të luftës si oficer këmbësorie në Vallarsa dhe Luginën e Pusterit, ai u kthye në shtëpi në vitin 1920.
Vepra poetike
Montale shkroi më shumë se dhjetë antologji me tekste të shkurtra, një revistë të përkthimit të poezisë, plus disa libra me përkthime në prozë, dy libra me kritikë letrare dhe një me prozë fantazi. Krahas punës së tij imagjinative, ai ishte një bashkëpunëtor i vazhdueshëm në gazetën më të rëndësishme italiane, Corriere della Sera, për të cilën ai shkroi një numër të madh artikujsh mbi letërsinë, muzikën dhe artin. Ai shkroi gjithashtu një parathënie për “Komedinë Hyjnore” të Dantes, në të cilën ai përmend besueshmërinë e Dantes, mprehtësinë dhe imagjinatën e tij të paanshme. Në vitin 1925 ishte nënshkrues i Manifestit të Intelektualëve Antifashistë. Vetë politika e Montales ishte e prirur drejt liberalizmit të Piero Gobetti dhe Benedetto Croce. Ai kontribuoi në revistën letrare të Gobettit Il Baretti.
Vepra e Montale, veçanërisht përmbledhja e tij e parë me poezi Ossi di seppia (“Kockat e sepjes”), e cila u shfaq në vitin 1925, e shfaq atë si një antifashist që ndihej i shkëputur nga jeta bashkëkohore dhe gjeti ngushëllim dhe strehë në vetminë e natyrës.
Një poezi e famshme e Ossi di seppia përfundon me këto dy vargje:
Codesto solo oggi possiamo dirti, ciò che non siamo, ciò che non vogliamo.
Përkthyer në: Vetëm këtë mund t’ju themi sot, atë që nuk jemi, atë që nuk duam.
Peizazhi mesdhetar i Ligurisë së lindjes së Montales ishte një prani e fortë në këto poezi të hershme: ato i dhanë atij një lloj “izolimi personal” përballë ngjarjeve dëshpëruese rreth tij. Këto poezi theksojnë vetminë dhe ndjeshmërinë e tij personale me gjërat “të vogla” e “të parëndësishme”, apo me horizontin, detin. Sipas Montale, natyra është “e ashpër, e pakët, verbuese”. Në një botë të mbushur me disfata dhe dëshpërim, vetëm natyra dukej se zotëronte dinjitet – njëlloj siç përjeton lexuesi në leximin e poezive të tij.
Antikonformizmi i poezisë së re
Montale u transferua në Firence në 1927 për të punuar si redaktor për botuesin Bemporad. Firence ishte djepi i poezisë italiane të asaj epoke, me vepra si Canti orfici nga Dino Campana (1914) dhe tekstet e para nga Ungaretti për revistën Lacerba. Poetë të tjerë si Umberto Saba dhe Vincenzo Cardarelli ishin vlerësuar shumë. Në vitin 1929 Montale iu kërkua të ishte kryetar i Bibliotekës Gabinetto Vieusseux, një post nga i cili u përjashtua në vitin 1938 nga qeveria fashiste. Në këtë kohë, poezia e Montales ishte një reagim kundër stilit letrar të regjimit fashist. Ai bashkëpunoi me revistën Solaria dhe (duke filluar nga viti 1927) frekuentoi kafenenë letrare Le Giubbe Rosse (“Xhaketat e kuqe”) në Piazza Vittoria (tani Piazza della Repubblica). Duke e vizituar kafenenë shpesh disa herë në ditë, ai u bë një figurë qendrore midis një grupi shkrimtarësh atje, duke përfshirë Carlo Emilio Gadda, Arturo Loria dhe Elio Vittorini (të gjithë themeluesit e revistës). Shkroi pothuajse për të gjitha revistat e rëndësishme letrare të kohës.
Ndonëse i penguar nga problemet financiare dhe konformizmi letrar e social i imponuar nga autoritetet, Montale botoi në Firence antologjinë e tij më të mirë, Le casei (“Occasions”, 1939). Nga viti 1933 deri në vitin 1938 ai pati një lidhje dashurie me Irma Brandeis, një studiuese hebreje-amerikane e Dantes, e cila herë pas here vizitonte Italinë për periudha të shkurtra. Pasi ra në dashuri me Brandeis, Montale e përfaqësoi atë si një figurë ndërmjetëse si Beatrice e Dantes. Le casei përmban aludime të shumta për Brandeis, i quajtur këtu Clizia (një senhal). Franco Fortini vlerësoi Ossi di seppia të Montales dhe Le casei-n si shenjën e lartë të poezisë italiane të shekullit të 20-të.
T.S. Eliot, i cili ndante admirimin e Montales për Danten, pati një ndikim të rëndësishëm në poezinë e tij në këtë kohë; në fakt, poezitë e reja të Eliot ia tregoi Montales nga Mario Praz, i cili më pas jepte mësim në Mançester. Koncepti i korrelativit objektiv të përdorur nga Montale në poezinë e tij, ndoshta është ndikuar nga T. S. Eliot. Në vitin 1948, për ditëlindjen e gjashtëdhjetë të Eliot-it, Montale kontribuoi me një ese festive të titulluar “Eliot and Ourselves” në një koleksion të botuar për të shënuar këtë rast.
Disharmonia me botën
Nga viti 1948 deri në vdekjen e tij, Montale jetoi në Milano. Pas luftës, ai ishte anëtar i Partisë liberale të Azione. Si kontribues në Corriere della Sera, ai ishte redaktor muzikor dhe raportoi gjithashtu nga jashtë, duke përfshirë Izraelin, ku shkoi si reporter për të ndjekur vizitën e Papa Palit VI atje. Punimet e tij si gazetar janë mbledhur në Fuori di casa (“Jashtë shtëpisë”, 1969).
La bufera e altro (“Stuhia dhe gjëra të tjera”) u botua në vitin 1956 dhe shënon fundin e poezisë më të vlerësuar të Montales. Këtu figurës së tij Clizia i bashkohet La Volpe (“Dhelpra”), bazuar në poeten e re Maria Luisa Spaziani me të cilën Montale pati një lidhje gjatë viteve 1950. Megjithatë, ky vëllim paraqet edhe Clizia, e trajtuar në një sërë poezish si një lloj perëndeshë-zogu që sfidon Hitlerin. Këto janë disa nga poezitë e tij më të mëdha.
Veprat e tij të mëvonshme janë Xenia (1966), Satura (1971) dhe Diario del ’71 e del ’72 (1973). Poezia e mëvonshme e Montale është e turpshme dhe ironike, duke menduar mbi reagimin kritik ndaj veprës së tij të mëparshme dhe mbi botën që ndryshon vazhdimisht rreth tij. Satura përmban një elegji prekëse për gruan e tij Drusilla Tanzi. Ai gjithashtu shkroi një seri poezish prekëse për Clizia pak para vdekjes së tij. Fama e Montale në atë moment ishte shtrirë në të gjithë botën. Ai kishte marrë diploma nderi nga Universitetet e Milanos (1961), Kembrixhit (1967), Romës (1974) dhe ishte emëruar Senator për Jetë në Senatin Italian. Në vitin 1973 iu dha Kurora e Artë e Mbrëmjeve strugane të Poezisë në Strugë, SR Maqedoni.[10] Në vitin 1975 mori çmimin Nobel për Letërsinë.
Montale vdiq në Milano në 1981.
Në vitin 1996, u shfaq një vepër e quajtur Ditari pas vdekjes (Diario postumo) që pretendohej se ishte ‘përpiluar’ nga Montale para vdekjes së tij, me ndihmën e poetes së re Annalisa Cima; kritiku Dante Isella mendon se kjo vepër nuk është autentike. Joseph Brodsky ia kushtoi esenë e tij “Në hijen e Dantes” poezisë lirike të Eugenio Montale. / KultPlus.com
Një nga shembujt më të bukur të kësaj mirënjohjeje vjen nga Albert Camus, njeriu me dhuntinë e miqësive të rralla, që e kaloi jetën duke mësuar si të jetonte me një qëllim dhe duke kërkuar kuptimin e lumturisë dhe dashurisë.
Kur Camus nuk ishte as një vjeç, i ati u vra në betejë gjatë LIB. Ai dhe i vëllai u rritën nga një mama analfabete, pothuajse e shurdhër dhe një gjyshe despotike, kushte ku nuk mund të pretendohej një e ardhme e ndritur, por si provë e asaj që mund të ndodhë kur arsimi nxit potencialin më të mirë të një njeriu duke fisnikëruar shpirtin, një mësues, Louis Germaine, pa te Albert-i i ri diçka të veçantë dhe ndërmori detyrën për të nxjerrë një thelb të konsoliduar dhe një qëllim nga ai djalë, detyra e çdo mentori të mirë. Nën krahët e mësuesit të tij, Camus i i hodhi poshtë letrat e errëta që i kishin ngecur në duar dhe filloi të shndërrohej në gjeniun e ardhshëm që të gjithë e njohim.
Tridhjetë vjet më vonë, Camus u bë njeriu i dytë më i ri në botë që kishte fituar çmimin Nobel, që iu dha për “seriozitetin e sinqertë” të punës së tij, që “ndriçon problemet e koshencës së njeriut.” Pak ditë pasi kishte marrë vlerësimin më të lartë të njerëzimit, Camus bëri të njohur ndikimin e mësuesit të tij me ka “seriozitet të sinqertë” në një letër të mahnitshme, që është përfshirë në faqet e fundit të librit të tij The First Man.
19 nëntor, 1957
I dashur Zoti Germain,
Po i lë emocionet e forta të këtyre ditëve të qetohen pak para se t’ju flas nga thellësia e zemrës sime. Mua, sapo më kanë dhënë një nderim shumë të madh, që as e kisha kërkuar dhe as isha përpjekur ta merrja, por kur e mora vesh lajmin, mendimi im i parë, pas mamasë sime, ishit ju. Pa ju, pa dorën plot dashuri që ju i zgjatët atij djali të vogël të varfër që isha unë, pa mësimet dhe shembullin tuaj, asgjë nga të gjitha këto, nuk do kishte ndodhur. Unë nuk para bëj shumë nga këto lloj falënderimesh, por të paktën ky më jep mundësinë t’ju tregoj çfarë keni qenë dhe çfarë ende jeni për mua dhe t’ju siguroj që përpjekjet tuaja, puna juaj dhe zemra bujare që vutë në të, jeton ende te një prej nxënësve të vegjël, i cili, pavarësisht që kanë kaluar shumë vite, nuk ka ndaluar kurrë së qeni nxënësi juaj mirënjohës. Ju përqafoj me gjithë zemrën time.
Akademia e Shkencave e Shqipërisë, në nderim të 85-vjetorit të akademikut Ismail Kadare, organizoi mesditën e sotme veprimtarinë shkencore me temën “Ismail Kadare, shkrimtar shqiptar në letërsinë botërore”.
“Është në traditën tonë festimi i ditëve të shënuara, siç janë dhe festimi e nderimi i ditëlindjeve të anëtarëve tanë, por kjo ditë, dita e 85-vjetorit të lindjes së shkrimtarit shqiptar më të madh të të gjitha kohërave e anëtarit më të vlerësuar të ASH, mikut tonë Ismail Kadare, është një ditë e veçantë.”, tha kryetari i Akademisë së Shkencave të Shqipërisë, ku theksoi se Kadareja e bëri të njohur ndërkombëtarisht letërsinë shqipe e ndërkohë vetë Kadareja rreshtohet ndër shkrimtarët më të mëdhenj të letërsisë botërore të kohës sonë.
“Kadareja e ngriti letërsinë shqipe në nivelet më të larta të historisë së saj. Çdo letërsi ka uljet e ngritjet e veta, ka përfaqësuesit e saj të periudhave e kohërave të ndryshme, ata që përbëjnë panteonin, e pa dyshim Kadareja është më i shquari në panteonin e letrave shqipe pasi ai e ngriti atë në lartësi të tilla që çdo letërsi i përjeton rrallë në rrjedhë të shekujve”, tha kryetari i ASHSH, Gjinushi.
Nga ana e tij, Drejtori i Bibliotekës Kombëtare Pirro Misha në fjalën e tij u ndal në dy aspekte të jetës së shkrimtarit; në atë që Kadareja e bëri të njohur letërsinë shqipe në botë, “e cila edhe pse ishte shkruar nga paraardhësit e shquar të letërsisë shqipe të viteve ’30 si Konica e Koliqi në Europë, nuk mundi dot të bëhej aq e njohur” dhe aspekti tjetër sipas z. Misha ishte që “Kadareja është shkrimtari më i lexuar se të gjithë nobelistët e Ballkanit, ku ndoshta vetëm Kazanzaqi ka këtë njohje kaq të madhe”.
Ndërsa, Prof. Bashkim Kuçuku përgatitës i përmbledhjes voluminoze me studime, vlerësime për veprën e shkrimtarit të madh shqiptar “Kadareja në kritikën franceze”, në lidhje online me audiencën e pranishme në veprimtarinë shkencore “Ismail Kadare, shkrimtar shqiptar në letërsinë botërore” tha ndër të tjera se:
“Metadiskurs-i kadarean, apo, kritika dhe studimet për veprën e tij, në gjuhë të tjera, është një sistem tjetër, madje, parësori, mjaft i pasur, i mvehtësishëm e i shumëllojshëm nga gjuhët dhe nga këndvështrimi letrar e kulturor. Pasuria dhe larmia e këtij sistemi koherent, konkretizohet, edhe në përmbledhjen anastatike Kadareja në kritikën botërore, në tre vëllime, që po boton Akademia e Shkencave e Shqipërisë, me 2500 shkrime e studime të llojeve të ndryshme, në vitet 1971-2000, vjelur në gazeta e revista dhe jo nga librat studimorë. Dy vëllimet e para, në frëngjisht, afërsisht 1500 faqe, sapo kanë dalë. Vëllimi i tretë, në përgatitje, është në gjermanisht, italisht, spanjisht, anglisht, portugalisht, suedisht, etj. Megjithatë, kjo përmbledhje e vëllimëshme, mund të jetë vetëm pjesa më e madhe e metaveprës kadareane në këto 7-8 gjuhë të Europës dhe të Amerikës. Në të nuk ka shkrime në gjuhët e Europës Lindore dhe të vendeve të tjera të Lindjes, madje, as në gjuhët fqinje të Ballkanit”.
Më pas, akad. Vasil S. Tole, nënkryetar i ASH prezantoi kandidaturёn e shkrimtarit dhe akademikut Ismail Kadare pёr çmimin NOBEL nё letёrsi.
“U bënë disa vite rresht që Akademia e Shkencave e Shqipërisë propozon e ripropozon kandidaturën e shkrimtarit, akademikut Ismail Kadare pranë jurisë së çmimeve NOBEL në letërsi, e cila funksionon pranë akademisë simotër të Suedisë.”, tha akad. V.Tole, duke theksuar se vepra e Kadaresё, nga viti nё vit, shtrin gjeografinё e territorit nё tё cilin ajo shkel pёr herё tё parё nё tё gjithё botёn, njёherazi edhe gjuhёt e leximit tё saj shtohen progresivisht.
“Numri i titujve tё botuar e ribotuar jashtё gjuhёs amtare ka arritur nё mbi 1500 tё tillё! Dikur ishin nizamёt shqiptarё qё pothuajse ishin tё pranishёm nё katёr cepat e botёs, sot ёshtё vepra letrare e Kadaresё ajo qё bashkё me emrin e autorit lartёson edhe emrin e Shqipёrisё sonё. Prandaj ripropozimi ynё pёr kandidaturёn e Ismail Kadaresё nuk ёshtё shenjё e kёmbёnguljes dhe kokёfortёsisё ballkanase, por njё propozim i arsyetuar dhe bindёs tё cilin e ndjejmё si detyrim t’ia pёrcjellim modestisht Akademisё Suedeze dhe Jurisё sё çmimit Nobel.”, tha nënkryetari i ASH, akad.Vasil Tole.
Ekspozita e fotografit të njohur Roland Tasho solli për të pramishmit çaste të bukura nga jeta e shkrimtarit, si vizita në vendlindje, dhe çaste kulmore të jetës dhe karrierës së tij në Shqipëri dhe botë.
Për botën akademike dhe universitare shqiptare dhe europiane, për letërsinë shqipe dhe atë botërore, për gjuhën shqipe dhe për thesarin e trashëgimisë botërore, sot është një ditë orientuese në kalendar, është 85-vjetori i Ismail Kadaresë, që i urojmë shëndet të mbarë e jetë të gjatë.
Ismail Kadare nuk është një emër individi, por një emër misioni. Ai e nxori përfundimisht dhe në mënyrë të pakthyeshme gjuhën shqipe prej kufijve të saj, duke e kthyer në gjuhë dhënëse për letërsinë botërore. Gjuha shqipe, me letërsinë e Kadaresë, ka arritur shkallën më të lartë të cilësisë së saj që prej fillimeve deri sot. Letërsia e Kadaresë ka dëshmuar se çfarë mundësish shprehëse mund të ketë një gjuhë. Ajo e përgënjeshtroi në mënyrë sovrane paragjykimin e shqipes si gjuhë e vogël.
Ismail Kadare është faktor i rëndësisë themelore për njohjen ndërkombëtare të botës shqiptare. Vepra e tij është kthyer në një portë të domosdoshme për t’u kaluar për cilindo që do të dëshironte të njihte shqiptarët, Ballkanin dhe lidhjet midis Orientit e Perëndimin.
Kjo vepër funksionon si një histori paralele e popullit shqiptar, e qytetërimit të tij, e kryqëzimit të influencave, e tipigjisë së identitetit dhe qytetërimit të tij.
Letërsia e Kadaresë është njëherësh një sfidë për shkrimtarët e brezave të rinj. Ata duhet ta njohin sfidën, ta dinë cilat janë rekordet, të jenë të vetëdijshëm për mundimin që i pret dhe të guxojnë. Mbi të gjitha të jenë të vetëdijshëm se sa e vështirë është të shkosh më përpara. Një gjë e sigurt: letërsinë e bëjnë personalitetet e mëdhenj dhe jo masat krijuese. Dhe Ismail Kadare i ka siguruar trashëgimisë krijuese të popullit shqiptar një të ardhme afatgjatë. Letërsia shqipe është me fat që e ka. Në këtë kuptim, sfida e brezave të rinj është me një letërsi epokash dhe forcat duhen matur mirë. /ata/ KultPlus.com
