Poezia bashkëkohore arbëreshe përfaqësohet sot edhe nga një plejadë poetësh të talentuar që janë afirmuar në jetën letrare të Arbërisë së vogël, siç e cilësojnë komunitetin e arbëreshëve të Italisë.
Në mes tyre dallohen emrat e Kate Cukaros, Margarita Scilipes, Maria Menna, Matilde Feraro, Conceta Mazzei, por figura më përfaqësuese është Enza Scutari. Ajo i takon brezit të hershëm dhe është si të thuash dekane e poezisë femërore të sotme arbëreshe.
Ajo ka lindur në Farneta di Castroregio dhe ka punuar si mësuese në shkollat e komunitetit arbëresh dhe veçanërisht për afro dyzetë vjet si mësuese e arbërishtes në S. Costandino Albanese (Potenza).
Por veç mësuesisë ajo njihet dhe çmohet si hulumtuese dhe studiuese e traditave dhe kulturës arbëreshe si dhe popullarizuese e përhapëse e vlerave artistike e kulturore të arbëreshëve.
Penës së saj i takojnë disa vëllime me poezi, të cilat kanë marrë çmime dhe mirënjohje prestigjioze nga komunat arbëreshe.
Poezia e saj është kryesisht poezi lirike, e frymëzuar nga realiteti arbëresh, me motive dhe këndvështrime origjinale. Ajo karakterizohet nga një frymëzim spontan dhe pas thjeshtësive artistike, fshihet një shpirt i ndjeshëm, me ndjesi të holla e delikate. Poezia e saj bart e trajton mendime fisnike dhe nota humane, diapazon të pasur tematik, refleks të historisë dhe realitetit arbëresh.
Lirika e saj shpërfaq mendime dhe ndjesi jetësore aq dhe meditative, shprehur përmes motiveve patriotike, erotike, eterike, pejsazhiste, që vijnë nga të njëjtat burime shpirtërore dhe ide filozofike, dhe përcjellin kumte dhe mesazhe me vlera shoqërore dhe patriotike.
Një vlerë tjetër e çmuar është gjuha e saj, arbërishtja e mëmës, një e folme e bukur dhe e pasur, me ngarkesa emocionale dhe kuptimore, e afërt me gjuhën shqipe standarde.
Me poeten Enza Scutari pata pasur fatin dhe nderin të njihem e të miqësohem vite të shkuara, kur ajo më nderonte me pjesëmarrjen e saj në promovimin e librit tim “Manastiri i dashurisë” në Lece të Italisë. Atje ajo më dhuroi për kujtim një dorëshkrim me vjersha të saj arbërisht, që unë me kënaqësi po ia paraqes lexuesit tonë.
NDËMN DHE
Ndën dhe
u shua drita ditës
çë kërkonej
një lule
për mall.
Ndën dhe
u fshehzëri natës
çë kërkonej një fjalë
për mos të vdis!
E s’u bë më gjë…
SI DY LUC
Si dy luc
mburohen
me dëshirë
si dy luc
grumbullohen
me kullure argjendi
sytë e tu;
te zemra ime
mblidhen suvala
pa sullunar!
________
• luc – dritë
• suvala – vala
• pa sullunar – pa shtytje
U DI….
U di për tij
e për mua
se gjella jon
kle e dashur
e mallepsur
e pënsuar
gjithmonë.
Pse ni duanë
të na ndronjen
pse duan të na farmëkosnjen?
U fshihem
prapa malit!
________
• kle – qe
• gjella – jeta
• mallepsur – e malluar
• ndonjen – ndrrojnë
• farmakosin – helmojnë
TË MBLIDHEMI
Adunare gjith një herë
me trëmbësi
me dhëmbësi
se je vetëm
mbi dhe,
e adunare
se ti s’je
si do të jesh
e s’të ka ënda
të rrish mb’jet
prana shkrepen dielli
e gjith jeta
duket e jotja!
_______
• prana – pastaj
SI NJË KOQEZ FARË
Si një koqez farë
te zemra ime
shtija rrënj
kjo dashuri,
prana belu belu
ngjan degat
prej diellit
me trëmbësi,
dega të njoma
ndë këputen
shkrihet uj e gjak!
________
• belu belu – bukur bukur
• ngjan – ngre
• trëmbësi – frikë
AFËRDITË
Prita të ngrëhshit
mjegulla mallingunishë
për të shihnja
yllin Afërditës
të ngjatej
te shtrati im
pa palaca,
si një ëngjel
i lethë
me penda erje
me sy kristali
të më puthnej
ndë ballet!
_________
• mallingunishë – e mallit
• ngjatej – zgjatej
• na palaca – pa mbuluar
• me penda erje – me flatra ere
NJË FLUTUR BORJE
Një flutur borje
fluturonej pa penda
tyerat i vejn pas
e qeshin
qeshin!
Kur dielli ja rru
klajn
klajn…
Te lumi u kallartin
umbrat e natës
e të klarit
ashtu vjeshin!
__________
• u kallartin – zbritën
• të klarit – të qarit
• ashtu vjeshin – bëj vjershën
Nga Prof. Nasho Jorgaqi / KultPlus.com
