Çdo gjë kuptohet nga duart, nga mënyra me të cilën presin, me të cilën kapin, me të cilën ndahen. Njëqind karaktere mund të zbulosh nga mënyra se si i kapin duart paratë, si i zhubrosin dhe i shtrëngojnë me lëvizje nervoze. Karakteri i njeriut zbulohet në kumar nga vetë dora e tij. Sepse të gjithë ose pothuajse të gjithë kumarxhinjtë kanë mësuar se si të mos tradhtohen nga fytyra. Ata ruajnë maskën e ftohtë në fytyrë që i tregon të paprekshëm… Por pikërisht ngaqë tërë vëmendja përqendrohet te fytyra, ata harrojnë duart, që zbulojnë pa turp të fshehtën e madhe…
***
-Ngrihuni shpejt! Këtë çast…
Mirëpo atëherë ndodhi diçka e papritur. U kthye rrëmbimthi, po fytyra që më shikonte nuk ishte më e përvuajtur dhe e turpshme, ishte fytyra e një budallai, e një të çmenduri, me sy të flakëruar e buzë që i dridheshin nga inati.
-Lermëni rehat! – thirri. –Sa herë që vini ju, humbas. Kështu bëtë dje, kështu po bëni dhe sot. Shkoni!
Mbeta një çast si e ngurosur. Përballë marrëzisë së tij shpërtheu dhe inati im.
-Unë ju kam sjellë tersin? – e sulmova. – Gënjeshtar, hajdut, m’u betuat…
Po s’munda të vazhdoja, sepse ai i çmendur brofi në këmbë dhe më shtyu, pa çarë kokën për zhurmën që nisi të bëhej rreth nesh.
-Lermëni rehat! – thirri si i xhindosur. – Unë s’jam nën mbrojtjen tuaj… Na… na…, merrini paratë që ju kam borxh, – dhe më hodhi disa kartëmonedha qindëshe. – E tani lermëni të qetë!
***
Kanë kaluar njëzet e katër vjet që atëherë, e megjithatë, tek më kujtohet ai çast kur rrija atje e fshikulluar nga ironia e tij, më ngrin gjaku në rremba. Dhe e ndjej përsëri me lebeti se çfarë lënde e dobët, e ngratë dhe e mjerë duhet të jetë ajo që ne, me fjalë tepër të mëdha, e quajmë botë të brendshme, shpirt, ndjenjë, ajo që ne e quajmë dhimbje, sepse të gjitha këto, qoftë dhe në kulm, nuk janë në gjendje ta dërrmojnë krejt trupin e munduar – pse rrojmë prapëseprapë në të tilla çaste, me gjakun që na rreh në deje si çekan, në vend që të vdesim, të këputemi e të biem si ajo pema kur e godet rrufeja. Po ashtu është si ju thashë: dhimbja qenka e poshtër, u mposhtka nga dëshira cipëplasur për të jetuar që, siç duket, ka hedhur në mishin tonë rrënjë më të thella nga të gjitha pasionet e vdekshme të shpirtit. / KultPlus.com
Në shkurt 1942, shkrimtari më i pëlqyer në Europë kreu vetëvrasje në një shtëpi në qytetin brazilian të Petropolisit, 10 000 kilometra larg vendlindjes së tij, Vjenës. Në vitin para se të vdiste, Stefan Cvajg përfundoi dy studime ballafaquese – “Bota e djeshme: Kujtimet e një Europiani”, një elegji për një qytetërim tashmë të konsumuar nga lufta, dhe “Brazili: Toka e të ardhmes”, një portret optimist i një bote të re. Historia e këtyre dy librave, dhe e refugjatit që i shkroi ato, ofron një udhërrëfyes në kurthin e nacionalizmit dhe traumën e mërgimit.
Cvajg kishte lindur në vitin 1881 në një familje të kulturuar dhe të pasur hebrenjsh në Vienë, kryeqyteti i perandorisë së Habsburgëve, ku austriakët, hungarezët, sllavët dhe hebrenjtë, mes shumë të tjerëve, bashkëjetonin në harmoni. Sundimtari i tyre ishte poligloti Franc-Jozefi I, i cili në fillimin e mbretërisë së tij në vitin 1867, shpalli se “Të gjithë racat e perandorisë kanë të drejta të barabarta, dhe secila racë ka një të drejtë të pacënueshme për ruajtjen dhe përdorimin e kombësisë dhe gjuhës së vet”.
Franc Jozefi ishte një autokrat i fortë, dhe mbretërimi i tij nuk duhet të romantizohet, por i ofroi Cvajgut një model të pluralizmit kulturor, në një kohë kur Evropa ishte duke u konsumuar në nacionalizëm. Biografi i tij George Prochnik vëren se Cvajgu bënte thirrje për themelimin e një universiteti ndërkombëtar, me degë në çdo kryeqytet të madh evropian, si dhe një programi shkëmbimesh me rotacion, i cili do të prezantonte të rinjtë me etni dhe fe të tjera.
Cvajgu filloi të shkruajë “Bota e Djeshme” pas largimit nga Austria në vitin 1934, duke parashikuar nazifikimin e atdheut të tij. Ai e përfundoi draftin e parë në Nju Jork në verën e vitit 1941, dhe postoi versionin përfundimtar, shtypur nga gruaja e tij e dytë Lotte Altmann, duke ia dërguar botuesit, një ditë para vetëvrasjes së tyre të përbashkët. Tashmë, perandoria e Habsburgëve ishte “zhdukur pa lënë gjurmë”, shkruan ai, dhe Vjena ishte “katandisur në statusin e një qyteti provincial gjerman”. Cvajgu u bë pa shtetësi: “Pra, unë i përkas tani askundit, unë jam një i huaj, apo në rastin më të mirë, një mysafir kudo”.
Kujtimet Cvajgut janë kthjelluese, në portretizimin që i bëjnë natyrës çorientuese të mërgimit. Në qytetet ku dikur Cvajgu brohoritej, tashmë librat e tij digjeshin; epoka e artë e “sigurisë dhe prosperitetit dhe rehatisë” ia kishte lënë vendin revolucionit, paqëndrueshmërisë ekonomike dhe nacionalizmit, “murtaja fundit që ka helmuar lulen e kulturës sonë evropiane”. Vetë koha është ndërprerë: “Të gjitha urat janë thyer mes të sotmes, të djeshmes dhe të pardjeshmes”.
Një nga shqetësimet më të mëdha të Cvajgut ishte humbja e shtëpisë së tij gjuhësore. Ai ndjente “një turpërim të fshehtë dhe torturues”, që ideologjia naziste ishte “konceptuar dhe hartuar në gjuhën gjermane”. Ashtu si poeti Paul Celan, i cili kreu vetëvrasje në Paris, Cvajg mendonte se gjuha e Shilerit, Gëtes dhe Rilkes ishte pushtuar nga nazizmi, dhe ishte deformuar në mënyrë të pakthyeshme. Pasi u zhvendos në Angli, ai ndjehej “i burgosur në një gjuhë, të cilën nuk mund ta përdor”.
Tek “Bota e djeshme”, Cvajgu përshkruan lehtësinë e udhëtimit pa kufij, para vitit 1914 – vizitave në Indi dhe SHBA, pa pasur nevojë për një pasaportë apo vizë – një situatë e pakonceptueshme kjo, për brezin midis dy luftërave. Tani ai, ashtu si të gjithë refugjatët, përballej me poshtërimin e negocimit me një burokraci të ngathët. Cvajgu përshkruante “burokraciofobinë” e tij të fortë, teksa zyrtarët e emigracionit i kërkonin gjithnjë e më shumë dëshmi identiteti. Vetë Cvajgu u thoshte me shaka miqve të tij, se në përshkrimin e punës, kishte vendosur: “Dikur shkrimtar, tani ekspert në viza”.
Teksa forcat e Hitlerit përhapeshin në të gjithë Evropën, Cvajgu u zhvendos nga banesa e tij në Bath në Mbretërinë e Bashkuar, në Ossining, Nju Jork. Atje ai ishte pothuajse i panjohur për të gjithë, përveç refugjatëve të tjerë, të cilët nuk kishin lidhjet dhe rehatinë e tij materiale, dhe që shpesh i bënin apel bujarisë së tij legjendare. Cvajgu nuk ndjehej në shtëpi në SHBA – ai e konsideronte amerikanizimin, si shkatërrimin e dytë të kulturës evropiane, pas Luftës së Parë Botërore – dhe shpresonte të kthehej në Brazil, i cili e kishte magjepsur gjatë një turneu leksionesh në vitin 1936.
Brazili: Toka e të ardhmes”, është një lartësim lirik i një kombi, bukuria dhe bujaria e të cilit i kishin lënë përshtypje të thella Cvajgut. Ai ishte shumë i befasuar nga ky vend, dhe qortonte veten për injorancën dhe “arrogancën europiane”. Cvajgu shkruan për historinë, kulturën, ekonominë dhe gjeografinë e Brazilit, por mendimet e vërtetë të librit burojnë nga këndvështrimi që ai ka për kontinentin e tij.
Në përshkrimin e Cvajgut, Brazili shndërrohet në gjithçka që ai do që Europa të jetë: sensuale, intelektuale, e qetë dhe e kundërvënë ndaj militarizmit dhe materializmit. Në Brazil nuk ka “fanatikët e racës” si në Europë, nuk ka “skena të ekstazive të çmendura dhe adhurimit të heronjve” si në Europë, nuk ka “nacionalizëm të marrë dhe imperializëm” si në Europë, dhe nuk ka “vetëvrasje” si në Europë.
Në kadencat shabllone dhe ngjyrat e saj, Brazil është rrënjësisht i ndryshëm nga imazhi ndrydhur Zëeig së Habsburgëve Vjenës, por bukuria e identitetit të saj hibrid duket se përligj opinionin e tij. Në Brazil, pasardhësit e Afrikës, portugeze, gjermane, italiane, sirianë dhe japoneze emigrantët përzier lirisht: “të gjitha këto gara të ndryshme jetojnë në harmoni të plotë me njëri-tjetrin”. Brazil mëson ‘civilizuar’ Evropën si të jetë i qytetëruar: “Ndërsa bota jonë e vjetër është më shumë se sunduar ndonjëherë nga përpjekje të çmendur për të rriten njerëz racore kulluar, i ngjashëm garë-kuaj dhe qentë, kombi Brazilian për shekuj me radhë ka qenë e ndërtuar mbi parimin e një martesë e përzier pa pagesë … Ajo është duke shkuar për të parë fëmijët e të gjitha ngjyrave – çokollatë, qumësht, dhe kafe – vijnë nga shkollat e tyre krah-për-krah … nuk ka ngjyra-bar, ka ndarje, nuk ka klasifikimi arrogant. .. për të cilët këtu do të krenohem me pastërti absolute racore? “
Stefan Cvajgu besonte në një botë pa kufij, por ai erdhi e u përcaktua prej tyre: “Kriza ime e brendshme konsiston në atë, që unë nuk jam në gjendje të identifikohem me unin e pasaportës sime, me vetveten e mërgimit”. Kjo gjë e mundonte Cvajgun (“Ne jemi vetëm fantazma – ose kujtime”) dhe në letrën e vetëvrasjes, ai shkruante se ishte “i lodhur nga vite të tërë bredhjesh pa një shtëpi”. Stefan dhe Lotte, të dy bashkë shkruanin: “Ne nuk kemi të tashme dhe të ardhme … Ne vendosëm, të lidhur në dashuri, që të mos e lëmë njëri-tjetrin. /bota.al/ KultPlus.com
“Në rrethana normale, emrin që mban një njeri s’është asgjë më shumë nga ç’është unaza e letrës për një puro: një shenjë dalluese, një send i jashtëm gati rëndomtë, që ka vetëm një lidhje fare të flashkët me subjektin e vërtetë, me unin e mirëfilltë. Por, në rast suksesi, ky emër fryhet jashtë mase.
Ai shkëputet nga njeriu që e mban dhe bëhet pushtet, forcë, send më vete, mall tregtie, kapital, dhe së brendshmi, si pasojë e një reaksioni të fuqishëm, bëhet gjithashtu një forcë që nis ta ndikojë, ta sundojë e ta shndërrojë njeriun që e mban atë emër.
Disa njerëz, të cilët nga natyra janë të lumtur e të vetëdijshëm për vlerat që kanë, barazojnë veten padashur me ndikimin që ushtrojnë. Një titull, një post, një dekoratë, pa le pastaj popullariteti i emrit të tyre, bëjnë t’u lindë një siguri më e madhe, një besim më i madh në vetvete dhe mund t’u krijojnë bindjen se meritojnë të kenë rëndësi të veçantë për shoqërinë, për shtetin e për epokën e tyre, e kështu pastaj fryhen padashur, me qëllim që, nëpërmjet pozash, të rrisin shkallën e ndikimit të vet në publik.
Por ai që është i prirur nga natyra të mos ketë besim në vetvete, e ndien çdolloj suksesi si një zotim për të mbetur sa më i pandryshuar, dhe sidomos në rrethana të vështira.”/redaktori.net/KultPlus.com
“Dashuria nuk posedon e as nuk mund të posedohet; sepse ajo është e mjaftueshme për veten. Dhe mos mendoni se ju mund ta drejtoni kursin e dashurisë; nëse asaj i dukeni i vlefshëm, ajo e drejton kursin tuaj. Dashuria nuk asnjë dëshirë tjetër përveç se ta përbush vetveten.
Por nëse dashuroni dhe keni nevojë patjetër për dëshira, atëherë le të jenë këto dëshirat e juaja: të tretesh e të bëhesh si një përrua që e këngon melodin e vet gjatë natës. Ta njohësh dhimbjen e butësisë së tepërt. Të plagosesh nga kuptimi i yt për dashurinë; dhe të rrjedhësh gjak vullnetarisht dhe me kënaqësi.”
– Stefan Zweig, “Beware of Pity”
“I tronditur në thellësit e shpirtit tuaj, e dini që dikush është duke pritur për ju ditë dhe netë, duke menduar për ju, duke u përgjëruar me psherëtim për ju – një grua, një e huaj. Ajo të kërkon, ajo të dëshiron me secilën fije të qënies së saj, me trupin e saj, me gjakun e saj. Ajo i dëshiron duart e tua, flokët e tu, buzët e tua, natën dhe ditën tënde, emocionet e tua, ndjenjat e tua dhe gjithë mendimet dhe ëndërrat e tua. Ajo dëshiron të ndajë çdo gjë me ju, të marrë gjithçka nga ti, dhe ta tërheq atë brenda me frymën e saj.
Prandaj, që këtej e tutje, ditën dhe natën, pavarësisht nëse jeni i fjetur apo i zgjuar, ekziston diku në botë, një qënie që është zgjuar për ju, dhe ju jeni qendra e zgjimit dhe ëndrrës së saj. Është i kotë tentimi i juaj për të mos menduar për të, për atë që mendon gjithmonë për ju. Më kotë ju tentoni të arratiseni, sepse ju nuk rroni më tek vetja e juaj, por tek ajo.”
– Paulo Coelho, “By the River Piedra I Sat Down and Wept”
“Kam qenë i dashuruar më parë, është si narkotik. Në fillim, ajo e sjell euforinë e nënshtrimit të plotë. Ditën tjetër ju dëshironi edhe më shumë. Ju ende nuk jeni i varur, por e pëlqeni atë ndjesi dhe mendoni se ende mund t’i kontrolloni gjërat. Ju mendoni 2 minuta për personin që e dashuroni dhe pastaj e harroni atë për 3 orë. Por pastaj ju mësoheni me atë përson dhe filloni të jeni plotësisht i varur nga ai. Tani ju për atë mendoni 3 orë dhe e harroni vetëm 2 minuta. Nëse ajo nuk është atje, ju e ndjeni një varësi e cila nuk ka shërim. Dhe ashtu sikurse varësit të cilat ua vjedhin veten tuaj dhe ju poshtërojnë për ta arritur atë që kanë nevojë, edhe ju jeni në gjendje të bëni çdo gjë për dashurinë.” /KultPlus.com