Sot shënohet përvjetori i 758–të i lindjes së Dante Aligherit, poetit, filozofit dhe politikanit të njohur botëtor, përcjell KultPlus.
Vepra më e njohur e Dantes ‘’Komedia Hyjnore’’ konsiderohet si vepra më e rëndësishme e Mesjtës dhe ishte jashtëzakonisht frymëzuese për artin perëndimor.
Libri u nda në tri pjesë: Inferno (ferri), Purgatorio (purgatori), dhe Paradiso (parajsa). Përveç imazheve dhe bukurisë letrare, poezia mahnit për analizën e saj depërtuese dhe gjithëpërfshirëse të problemeve të asaj kohe. Megjithatë, paralelet mes Inferons të Dantes dhe botës se sotme janë të jashtëzakonshme.
Shkrimet e tij, përveç se inspiruan vepra të panumërta të artit, hynë ne kanonin letrar perëndimor dhe u bënë vepra më të lexuara ndonjëherë. ‘’Komedia hyjnore” është libri i dytë më i përkthyer në Botë pas Biblës.
Struktura e Dantes ishte aq bindëse sa në vitin 1588, një Galileo Galilei i ri u përpoq të përcaktonte dimensionet e ferrit siꞔ përshkruhen nga Dante. Ushtrimi përfundimisht e bindi se fantazia e Dantes nuk mund të arrihej kurrë në mënyrë strukturore, por e inspiroi Galileon të ndërmerrte hapin e parë drejt fizikës teorike.
Dante po ashtu njihej si politikan në Firencë deri sa ne qytet erdhi një regjim i ri dhe e dëbuan Danten nga qyteti. Dante filloi të shkruante Komedine Hyjnore vetëm pas dëbimit nga Firence, dhe kjo është po aq një përpjekje për të kuptuar largimin e tij, sa është një udhëtim shpirtëror për të kuptuar Zotin. / KultPlus.com
Dante dënohet me mërgim nga Firence më 10 mars të vitit 1302: «Alighieri Dante dënohet për ryshfet, mashtrim, falsifikim, sjellje të qëllimshme, keqdashje, praktika të padrejtë zhvatjeje, të ardhura të paligjshme, pederasti, dhe dënohet me 5000 florinj gjobë, ndalim të përhershëm nga zyra publike, mërgim i përhershëm (në mungesë), dhe nëse kapet, mund të përballet me vdekje ». Kështu lexohet teksti i dënimit të dhënë nga gjykata e qytetit, vendim që shënoi përgjithmonë jetën e Poetit Suprem dhe njëkohësisht historinë e letërsisë italiane.
Kah fundi i shekullit të trembëdhjetë, pas një periudhe të shkurtër paqeje, Firence ishte zhytur përsëri në klimën e kundërshtimit të ashpër midis Guelfëve, të cilët mbështetin epërsinë e Papës, dhe Gibelinëve, ithtarët e përparësisë politike të perandorit. Ky skenar kishte favorizuar ngritjen e klasës tregtare në dëm të aristokracisë, përmes krijimit më 1282 të një këshilli të përfaqësuesve të Arteve (korporata që përfaqësonin interesat e një kategorie specifike profesionale) që mbështetnin Podestën në qeverinë e Bashkisë, në vend të Kapitenit të Popullit.
Kur guelfët u bindën dhe u regjistruan në Arte dei Medici e Speziali, Dante tashmë kishte disa zyra politike për kredinë e tij dhe ishte një nga protagonistët e skenës institucionale të qytetit të tij. Autonomia e tij ishte një vlerë e shenjtë për tu mbrojtur kundër çdo ndërhyrjeje, si nga sovranët e huaj ashtu edhe nga Papa. Për këto arsye ai pranoi si një zhvillim normal ngjitjen në “fronin e Pjetrit” më 1294 të Kardinal Benedetto Caetanit, i favorizuar nga dorëheqja e Papa Celestine V (më së i qartë referimi ndaj tij në vargun “ai që bëri refuzimin e madh frikacak” të kantos së tretë të Ferrit).
Papa i ri, i cili kishte marrë emrin e Boniface VIII, gjeti në letërsinë e Firences një kundërshtar krenar të politikës së tij ekspansioniste, çka në Firence përfundoi duke e ndarë partinë e Guelfëve në dy fraksione: të bardhët, të udhëhequr nga familja e Rrathëve dhe shprehësja e aristokracia më të hapur ndaj forcave popullore, ata ishin kundër çdo ndërhyrje nga Roma; Neri, të udhëhequr nga Donateschi dhe të përfaqësuar nga familjet më të pasura lokale, ishin për interesa ekonomike të lidhura ngushtë me Papën.
I shoqëruar me të bardhët, Dante e gjeti veten gjithnjë e më të izoluar nga të vetët, si dhe urrehej deri në vdekje nga kundërshtarët e tij, për shkak të pjesëmarrjes së tij në Këshillin e të Njëqindëve i cili kishte vendosur të ndalonte eksponentët më të dhunshëm të dy fraksioneve nga qyteti . Në këtë pikë, strategjia e Boniface VIII e tërhoqi atë në një kurth “vdekjeprurës”. Pasi e dërgoi Charles të Valois, vëllai i Filipit IV, mbreti i Francës, për të marrë nën kontroll Bashkinë, ai u sigurua që Poeti të dërgohej si një ambasador në Romë për të diskutuar për paqen dhe këtu u bë viktimë e mashtrimit të mirëfilltë.
Në ndërkohë, Carlo di Valois përfitoi nga trazirat e qytetit për të rrëzuar qeverinë “e bardhë” të Firences, duke caktuar udhëheqësin besnik Cante Gabrielli si Podestà. Podestà i ri, aleat me Neri, filloi një veprim përndjekës ndaj shkrimtarit, të cilit përveç që ia bastisën, përfundoi në bankën e të pandehurve me akuza shpifëse, përfshirë zhvajtje dhe ryshfet. Kjo vepër e fundit (e trajtuar në këngët XXI dhe XXII të Ferrit), e ngjashme me përvetësimin modern, shpesh u përdor si pretekst për të dëbuar kundërshtarët e dikujt.
U organizua një gjyq farsë, të cilin Dante preferoi ta shmangë, duke druajtur fatin me të cilin do të ndeshej. Kjo çoi në dënimin e 10 marsit 1302 i cili dënoi të akuzuarit në mungesë me dy vjet burgim, largim të përhershme nga zyrat publike, konfiskimin e pasurisë dhe pagimin e gjobës prej 5000 florins të vogla. Pas refuzimit të tij të përsëritur për t’u paraqitur para gjykatësit, dënimi, i shtrirë në 1315 për djemtë e tij Jacopo dhe Pietro, u zbrit në konfiskim të pasurisë dhe mërgim të përjetshëm, me alternativën e dënimit me vdekje nëse ai do të ishte kapur.
Për Danten kjo do të thoshte t’i jepte lamtumirën përgjithmonë tokës së tij të dashur dhe fillim i një faze të gjatë të vuajtjes së brendshme dhe rishikimit të poetikës së tij, e cila përbënte humorin ideologjik dhe stilistik të kryeveprës së tij të pavdekshme: Komedinë Hyjnore. Vendimi historik i dëbimit të tij, përmbledhur në Librin e Thonjve, aktualisht mbahet në Arkivin e Shtetit të Firencës./ KultPlus.com
Një gjë sa më perfekte që është, aq më shumë ajo ndien dhimbje dhe kënaqësi.
Më të mençurit janë ata që mërziten më së shumti kur e humbasin kohën.
Nuk ka dhimbje më të madhe se sa ta rikujtosh lumturinë në kohën e mjerimit.
Nëse e ndiqni prirjen tuaj natyrore, ju definitivisht do të shkoni në Parajsë.
Dashuron pak ai që mund të numërojë dhe ta thotë me fjalë se sa shumë dashuron.
Vendet më të nxehta në Ferr janë të rezervuara për ata që ruajnë neutralitetin e tyre në momente të një krize të madhe morale.
Zoti është Një; Universi është një mendim i Zotit; Universi është pra Një i tillë. Të gjitha gjërat vijnë nga Zoti. Të gjithë marrin pjesë, pak a shumë, në natyrën hyjnore, në varësi të qëllimit për të cilin janë krijuar. Njeriu është më fisnik nga të gjitha gjërat: Zoti ka derdhur më shumë në të nga natyra e tij sesa te të tjerët. Çdo gjë që vjen nga Zoti priret për përkryerjen e saj për të cilën ai është i aftë. Kapaciteti për përmirësim tek njeriu është i papërcaktuar. Njerëzimi është Një. Zoti nuk bëri asgjë të padobishme; dhe duke qenë se ekziston një njerëzim, duhet të ketë një qëllim të vetëm për të gjithë njerëzit, një punë që duhet të realizohet nga të gjithë ata. Njerëzimi, pra, duhet të punojë së bashku në mënyrë që të gjitha forcat intelektuale të shpërndara në të të marrin zhvillimin më të lartë të mundshëm në sferën e mendimit dhe veprimit. Prandaj, ekziston një fe universale e natyrës njerëzore .
Në origjinën e saj, poezia është shkenca e gjërave njerëzore dhe hyjnore, e kthyer në një imazh fantastik dhe harmonik.
Oh krijesa marrëzie sa injorancë ka në fyerje!
Tri gjëra kanë mbetur nga Parajsa: yjet, lulet dhe fëmijët.
Në botën tonë dy yje i kemi, ne nuk i shohim ata, por e ndiejmë mirë fuqinë e tyre të pamasë.
Autori shqiptar në Itali, Klaudio Findiku është nderuar me titullin “Kavalier i Urdhrit të Dante Alighieri”. Ky titull i akordohet nga Republika e Poetëve e themeluar nga Enciklopedia Poetike, Wikipoesia.
Republika e Poetëve, një projekt kulturor, një komb i vogël i krijuar sipas karakteristikave të autonomisë dhe të pavarësisë krahasuar me shtete, ente apo organizata të tjera në mënyrë më poetike i përket realitetit të hapësirës digjitale dhe të Mendimit njerëzor. Ajo synon të kremtojë krijimtarinë njerëzore, të vlerësojë poezinë dhe poetët si dhe të njohë poezinë si shprehje të njerëzimit.
Urdhri i Dante Alighierit është krijuar për të promovuar përhapjen e poezisë italiane në botë dhe në veçanti gjenialitetin e Dante Alighierit.
Promovuesi i iniciativës është Renato Ongania (ish-themeluesi i Enciklopedisë poetike).
Ndërkaq, ky është vetëm njëri nga disa sukseset e shumta që autori Findiku ka korrur në vitet e fundit. /KultPlus.com
Një gjë sa më perfekte që është, aq më shumë ajo ndien dhimbje dhe kënaqësi.
Më të mençurit janë ata që mërziten më së shumti kur e humbasin kohën.
Nuk ka dhimbje më të madhe se sa ta rikujtosh lumturinë në kohën e mjerimit.
Nëse e ndiqni prirjen tuaj natyrore, ju definitivisht do të shkoni në Parajsë.
Dashuron pak ai që mund të numërojë dhe ta thotë me fjalë se sa shumë dashuron.
Vendet më të nxehta në Ferr janë të rezervuara për ata që ruajnë neutralitetin e tyre në momente të një krize të madhe morale.
Zoti është Një; Universi është një mendim i Zotit; Universi është pra Një i tillë. Të gjitha gjërat vijnë nga Zoti. Të gjithë marrin pjesë, pak a shumë, në natyrën hyjnore, në varësi të qëllimit për të cilin janë krijuar. Njeriu është më fisnik nga të gjitha gjërat: Zoti ka derdhur më shumë në të nga natyra e tij sesa te të tjerët. Çdo gjë që vjen nga Zoti priret për përkryerjen e saj për të cilën ai është i aftë. Kapaciteti për përmirësim tek njeriu është i papërcaktuar. Njerëzimi është Një. Zoti nuk bëri asgjë të padobishme; dhe duke qenë se ekziston një njerëzim, duhet të ketë një qëllim të vetëm për të gjithë njerëzit, një punë që duhet të realizohet nga të gjithë ata. Njerëzimi, pra, duhet të punojë së bashku në mënyrë që të gjitha forcat intelektuale të shpërndara në të të marrin zhvillimin më të lartë të mundshëm në sferën e mendimit dhe veprimit. Prandaj, ekziston një fe universale e natyrës njerëzore .
Në origjinën e saj, poezia është shkenca e gjërave njerëzore dhe hyjnore, e kthyer në një imazh fantastik dhe harmonik.
Oh krijesa marrëzie sa injorancë ka në fyerje!
Tri gjëra kanë mbetur nga Parajsa: yjet, lulet dhe fëmijët.
Në botën tonë dy yje i kemi, ne nuk i shohim ata, por e ndiejmë mirë fuqinë e tyre të pamasë.
Një gjë sa më perfekte që është, aq më shumë ajo ndien dhimbje dhe kënaqësi.
Më të mençurit janë ata që mërziten më së shumti kur e humbasin kohën.
Nuk ka dhimbje më të madhe se sa ta rikujtosh lumturinë në kohën e mjerimit.
Nëse e ndiqni prirjen tuaj natyrore, ju definitivisht do të shkoni në Parajsë.
Dashuron pak ai që mund të numërojë dhe ta thotë me fjalë se sa shumë dashuron.
Vendet më të nxehta në Ferr janë të rezervuara për ata që ruajnë neutralitetin e tyre në momente të një krize të madhe morale.
Zoti është Një; Universi është një mendim i Zotit; Universi është pra Një i tillë. Të gjitha gjërat vijnë nga Zoti. Të gjithë marrin pjesë, pak a shumë, në natyrën hyjnore, në varësi të qëllimit për të cilin janë krijuar. Njeriu është më fisnik nga të gjitha gjërat: Zoti ka derdhur më shumë në të nga natyra e tij sesa te të tjerët. Çdo gjë që vjen nga Zoti priret për përkryerjen e saj për të cilën ai është i aftë. Kapaciteti për përmirësim tek njeriu është i papërcaktuar. Njerëzimi është Një. Zoti nuk bëri asgjë të padobishme; dhe duke qenë se ekziston një njerëzim, duhet të ketë një qëllim të vetëm për të gjithë njerëzit, një punë që duhet të realizohet nga të gjithë ata. Njerëzimi, pra, duhet të punojë së bashku në mënyrë që të gjitha forcat intelektuale të shpërndara në të të marrin zhvillimin më të lartë të mundshëm në sferën e mendimit dhe veprimit. Prandaj, ekziston një fe universale e natyrës njerëzore .
Në origjinën e saj, poezia është shkenca e gjërave njerëzore dhe hyjnore, e kthyer në një imazh fantastik dhe harmonik.
Oh krijesa marrëzie sa injorancë ka në fyerje!
Tri gjëra kanë mbetur nga Parajsa: yjet, lulet dhe fëmijët.
Në botën tonë dy yje i kemi, ne nuk i shohim ata, por e ndiejmë mirë fuqinë e tyre të pamasë.
Dante dënohet me mërgim nga Firence më 10 mars të vitit 1302: «Alighieri Dante dënohet për ryshfet, mashtrim, falsifikim, sjellje të qëllimshme, keqdashje, praktika të padrejtë zhvatjeje, të ardhura të paligjshme, pederasti, dhe dënohet me 5000 florinj gjobë, ndalim të përhershëm nga zyra publike, mërgim i përhershëm (në mungesë), dhe nëse kapet, mund të përballet me vdekje ». Kështu lexohet teksti i dënimit të dhënë nga gjykata e qytetit, vendim që shënoi përgjithmonë jetën e Poetit Suprem dhe njëkohësisht historinë e letërsisë italiane.
Kah fundi i shekullit të trembëdhjetë, pas një periudhe të shkurtër paqeje, Firence ishte zhytur përsëri në klimën e kundërshtimit të ashpër midis Guelfëve, të cilët mbështetin epërsinë e Papës, dhe Gibelinëve, ithtarët e përparësisë politike të perandorit. Ky skenar kishte favorizuar ngritjen e klasës tregtare në dëm të aristokracisë, përmes krijimit më 1282 të një këshilli të përfaqësuesve të Arteve (korporata që përfaqësonin interesat e një kategorie specifike profesionale) që mbështetnin Podestën në qeverinë e Bashkisë, në vend të Kapitenit të Popullit.
Kur guelfët u bindën dhe u regjistruan në Arte dei Medici e Speziali, Dante tashmë kishte disa zyra politike për kredinë e tij dhe ishte një nga protagonistët e skenës institucionale të qytetit të tij. Autonomia e tij ishte një vlerë e shenjtë për tu mbrojtur kundër çdo ndërhyrjeje, si nga sovranët e huaj ashtu edhe nga Papa. Për këto arsye ai pranoi si një zhvillim normal ngjitjen në “fronin e Pjetrit” më 1294 të Kardinal Benedetto Caetanit, i favorizuar nga dorëheqja e Papa Celestine V (më së i qartë referimi ndaj tij në vargun “ai që bëri refuzimin e madh frikacak” të kantos së tretë të Ferrit).
Papa i ri, i cili kishte marrë emrin e Boniface VIII, gjeti në letërsinë e Firences një kundërshtar krenar të politikës së tij ekspansioniste, çka në Firence përfundoi duke e ndarë partinë e Guelfëve në dy fraksione: të bardhët, të udhëhequr nga familja e Rrathëve dhe shprehësja e aristokracia më të hapur ndaj forcave popullore, ata ishin kundër çdo ndërhyrje nga Roma; Neri, të udhëhequr nga Donateschi dhe të përfaqësuar nga familjet më të pasura lokale, ishin për interesa ekonomike të lidhura ngushtë me Papën.
I shoqëruar me të bardhët, Dante e gjeti veten gjithnjë e më të izoluar nga të vetët, si dhe urrehej deri në vdekje nga kundërshtarët e tij, për shkak të pjesëmarrjes së tij në Këshillin e të Njëqindëve i cili kishte vendosur të ndalonte eksponentët më të dhunshëm të dy fraksioneve nga qyteti . Në këtë pikë, strategjia e Boniface VIII e tërhoqi atë në një kurth “vdekjeprurës”. Pasi e dërgoi Charles të Valois, vëllai i Filipit IV, mbreti i Francës, për të marrë nën kontroll Bashkinë, ai u sigurua që Poeti të dërgohej si një ambasador në Romë për të diskutuar për paqen dhe këtu u bë viktimë e mashtrimit të mirëfilltë.
Në ndërkohë, Carlo di Valois përfitoi nga trazirat e qytetit për të rrëzuar qeverinë “e bardhë” të Firences, duke caktuar udhëheqësin besnik Cante Gabrielli si Podestà. Podestà i ri, aleat me Neri, filloi një veprim përndjekës ndaj shkrimtarit, të cilit përveç që ia bastisën, përfundoi në bankën e të pandehurve me akuza shpifëse, përfshirë zhvajtje dhe ryshfet. Kjo vepër e fundit (e trajtuar në këngët XXI dhe XXII të Ferrit), e ngjashme me përvetësimin modern, shpesh u përdor si pretekst për të dëbuar kundërshtarët e dikujt.
U organizua një gjyq farsë, të cilin Dante preferoi ta shmangë, duke druajtur fatin me të cilin do të ndeshej. Kjo çoi në dënimin e 10 marsit 1302 i cili dënoi të akuzuarit në mungesë me dy vjet burgim, largim të përhershme nga zyrat publike, konfiskimin e pasurisë dhe pagimin e gjobës prej 5000 florins të vogla. Pas refuzimit të tij të përsëritur për t’u paraqitur para gjykatësit, dënimi, i shtrirë në 1315 për djemtë e tij Jacopo dhe Pietro, u zbrit në konfiskim të pasurisë dhe mërgim të përjetshëm, me alternativën e dënimit me vdekje nëse ai do të ishte kapur.
Për Danten kjo do të thoshte t’i jepte lamtumirën përgjithmonë tokës së tij të dashur dhe fillim i një faze të gjatë të vuajtjes së brendshme dhe rishikimit të poetikës së tij, e cila përbënte humorin ideologjik dhe stilistik të kryeveprës së tij të pavdekshme: Komedinë Hyjnore. Vendimi historik i dëbimit të tij, përmbledhur në Librin e Thonjve, aktualisht mbahet në Arkivin e Shtetit të Firencës. /Voal.ch/ KultPlus.com
Poeti shqiptar në Itali, Zef Mulaj është vlerësuar nga ‘Açademia dei Bronzi’ dhe editori Vincenzo Ursini me çmimin e rëndësishëm “Dante Aligheri”.
Ky konkurs u realizua në nderim të poetit të madh Dante Alighierit, në 700-vjetorin e vdekjes dhe në të morën pjesë plot 1056 autorë nga të gjitha rajonet e Italisë dhe jashtë vendit.
Ceremonia e ndarjes së çmimeve do të mbahet më 9 gusht në Catanzaro. Poezia e përzgjedhur e autorit është “Është ruajtur (Haiku)”, pjesë e antologjisë së tij “Mirdita Dante”.
Me këtë poezi autori sjell një sugjerim të bukur në vetëm tre vargje, na fton të shikojmë përpara, pa u ndalur në vuajtjet e së shkuarës, sepse vetë zemra di të kujdeset për veten dhe ruajtjen. Dhimbja brenda saj është ruajtur, e çmuar, si diçka që ndihmon në kapërcimin e çdo pengese në të ardhmen.
Zef Mulaj, nga Nikaj Merturi i Tropojës, është autor i 16 librave (shqip, në italisht, në gjermanisht e anglisht) deri tani. Është doktor në shkencat farmaceutike e i specializuar në toksikologjinë forense ambientale e klinike dhe anëtar zyrtar ne albën e konsulentëve shkencorë në toksikologjinë forense në gjykatën italiane. / KultPlus.com
Nuk ka dyshim se Dante Alighieri është një nga figurat letrare më të famshme në botë. Megjithatë, së shpejti, fama e poetit do të shtrihet edhe në hapësirë.
Në fakt, më 30 qershor, me rastin e Ditës së Asteroidit , do të prezantohet asteroidi ” Divinacommedia “.
Propozimi u paraqit nga astrofizikani Gianluca Masi, drejtori shkencor i Projektit Virtual Telescope, për të festuar kryeveprën universale të Dantes 700 vjet pas vdekjes së tij.
Ishte vetë studiuesi italian që zbuloi trupin qiellor së bashku me kolegun e tij francez René Michelsen në shkurt 2003.
Të dy ishin në Kili kur një “objekt ndërhyrës” hyri në fushën e imazheve të tyre.
Pas identifikimit të asteroidit, Minor Planet Center i caktoi asaj numrin e identifikimit 65487, derisa kërkesa e Masi, e pranuar nga Bashkimi Astronomik Ndërkombëtar, për ta riemëruar atë në nder të poetit Fiorentin.
“Divinacomedia” ndodhet në brezin asteroid midis Marsit dhe Jupiterit, 381 milion kilometra nga Dielli dhe duhen gati katër vjet për të përfunduar një orbitë rreth yllit tonë.
Ka një diametër të vlerësuar prej rreth 3.5 kilometrash dhe rrotullohet në vetvete për rreth tre orë e gjysmë.
Dita e Asteroideve – Prezantimi zyrtar i “Divinacommedia” është planifikuar për në fund të Qershorit, me rastin e edicionit vjetor të ditës kushtuar asteroideve.
Festa shënon përvjetorin e ndikimit më të madh të dokumentuar të një trupi qiellor në planetin tonë, i cili u rrëzua më 30 qershor 1908 në Siberi.
Përvjetori i Poetit Suprem – Zgjedhja e Gianluca Masi për të bërë homazhe ndaj Dante Alighieri nuk vjen rastësisht: në fakt, 2021 shënon 700 vjetorin e vdekjes së autorit të Komedisë Hyjnore, e cila u zhvillua në Ravenna në 1321. / Gazeta Express / KultPlus.com
Viti 2021 është shpallur si ‘’Viti i Dantes’’ nga Ministria e Artit dhe Kulturës në Itali, me ç’rast sot në 700 vjetorin e vdekjes dhe 765 vjetorin e lindjes së Dante Alighierit, u diskutua për poemën ‘’Komedia hyjnore’’ nga përkthyesi Meritan Spahija në katedralen ‘Shën Nënë Tereza’, shkruan KultPlus.
Diskutimi rreth poemës epike nisi me disa informacione rreth veprës dhe përkthimeve në gjithsej 58 gjuhë të botës. Janë bërë të ditura faktet si: Në vitin 2016, në Komunën e Ravenna ku edhe gjendet varri i Dantes, janë gjendur përkthimet e plota të veprave të Dante Alighierit. Kurse, shqiptarët për herë të parë janë njoftuar me Danten në vitin 1895 ku një ish nxënës i Jeronim De Radës, përkthen disa këngë nga pjesa e ‘Ferri’ në gjuhën arbëreshe. Pesë vite më vonë në vitin 1900, një shqiptar i Shqipërisë i cili sipas Ernest Koliqit, është djali i bajraktarit të Sokol Bacit, ka përkthyer disa këngë të tjera të Dantes në dialektin gegë.
Ndërsa, në vitin 1937 është shfaqur përkthimi i parë në dialektin toskë nga Kristo Floqi, i cili e solli këngën XXXIII, në shqip tek revista kulturore Leka, të Ugolinit. Pastaj, që nga viti 1937 e deri në vitin 1960 shfaqet një heshtje totale ku Dante nuk përmendet dhe nuk studiohet në shkolla, derisa dy shkodran në mënyrë paralele por të pa vetëdijshme për procesin e tyre, sjellin përkthimin e plotë të poemës nga Pashko Gjeçi dhe Mark Ndoja. Të dy këta ngërthejnë në vete një histori të mrekullueshme, një përpjekje për të përkthyer një autor jashtëzakonisht të talentuar dhe mirënjohur.
Botimi i parë zyrtar i plotë i ‘Komedisë hyjnore’ vjen nga Pashko Gjeçi dhe pastaj është botuar një variant integral i Mark Ndojës. Botimi tjetër vjen edhe nga një figurë interesante si Hektor Shënepremte, i cili përkthen fjalë për fjalë poemën duke mos e respektuar metrikën sepse ai ka menduar që së pari të përkthehet vetëm kuptimi. Kurse, përkthimi i para fundit është bërë nga Çezar Kurti, një përkthyes profesionist i letërsisë angleze dhe nga momenti që ai migron nga Shqipëria në Amerikë, ai merret me ‘Ferrin’ dhe përfundon një botim integral.
Po ashtu, poeti shkodran, Meritan Spahija, ka përfunduar përkthimin e tij të ‘Ferrit’ në vitin 2016 dhe sot ai shpalosi rrugëtimin e tij dhe arsyen se pse ai botoi një përkthim të tillë.
“Bota ka ndryshuar shumë, Italia ka ndryshuar shumë, distanca është evokale dhe personalet që Dante ka futur, nuk janë vetëm mitologjike por janë edhe historike, bashkëkohore dhe në qoftë se nuk kemi një informacion të rëndësishëm, ne nuk mund ta kuptojmë dhe shijojmë ‘Komedinë hyjnore’ dhe vargun e mrekullueshëm të Dantes”, thotë ai.
Sipas tij, sa më shumë të kuptohet poema, aq më shumë do të vlerësohet ajo. Ky përkthim konsiderohet ‘ferri’ i tij për të gjetur një kuptim dhe arsye sepse ai fut komente dhe ilustrime sa më të detajuara në mënyrë që lexuesi ta kuptojë dhe shijojë plotësisht.
“Ajo që më ka shtyrë është dashuria e madhe për këtë lloj të poezisë dhe unë jam joshur e dashuruar shumë herë me Dante Alighierin dhe poezinë e tij. Por asnjëherë nuk e kam menduar që do të vijë një ditë e tillë. Prandaj, jam i lumtur që jam këtu dhe po diskutojmë një përkthim tjetër shqip”, thotë Spahija.
Për Spahijen, sjellja e një komenti të ri në një gjuhë nuk do të thotë domosdoshmërisht përmirësim por do të thotë që gjuha për 60 vjet, nga momenti i parë që jemi ndeshur me përkthimin e plotë në 1960, gjuha shqipe ka ndryshuar duke u pasuruar dhe zhvilluar. Leximi sot është më i lehtë dhe komunikimi është më i imët dhe ardhja me një gjuhë të freskuar ka shumë gjasa që të vijë më afër lexuesit të sotëm.
Gjithashtu, ai ka shpalosur disa nga motivet e tij që e kanë shtyrë ta botojë një përkthim të tillë.
“Motivi tjetër është se kur një poet apo një shkrimtar vjen në një gjuhë tjetër, ai nuk vjen vetëm por i shoqëruar me përkthyesin. Pra, pa Danten, është e pamundur të vijë në shqip një përkthim i tillë. Prandaj, sa më shumë përkthime të ekzistojnë, aq më shumë vizion të qartë do të kemi për poezinë e tij”, tregon Spahija.
Ai tutje ka folur edhe për 162 përkthimet e tjera që vijnë në gjuhën gjermane ku ai e ka cilësuar popullin gjerman si një popull të lumtur me Danten sepse ai sot shihet nga 162 këndvështrime të ndryshme kurse shqiptarët sot mund ta shohin vetëm në 5 këndvështrime.
“Ia vlen të investosh në një poet i cili është njëri ndër poetët që i ka hapur rrugë rinisë evropiane dhe jo vetëm italiane”, potencon ai.
Spahija bëri të ditur edhe arsyen se pse ai ka zgjedhur që ta përkthejë veprën në dialektin gegë ku kjo zgjedhje konsiderohet vetëm si një zgjedhje teknike dhe jo preferenciale.
“Jemi përpara një poezie epike, ka nevojë për shumë fjalë për të treguar ngjarjet dhe fatmirësisht kemi dy dialekte, por karakteristikë e toskërishtes është numri i shumtë i rrokjeve. Kurse, për të njëjtën fjalë në gegnisht është më e shkurtër. Unë nuk them se gegnishtja apo toskërishtja kanë avantazhe, por në poezinë epike, gegnishtja ka avantazhe sepse në 11 rrokje ke mundësi të futësh më shumë fjalë duke e bërë tregimin më përfshirës”, thotë ai.
Tutje ai ka folur rreth arsyes se pse nuk duhet që përkthimet të shihen si gabime në momentin kur ato bazohen vetëm në zhvillime apo diçkaje të re sepse Spahija mendon se është e mjaftueshme këndvështrimi i përkthyesit i cili duhet të jetë njohës i poezisë dhe kohës.
Kështu krejt në fund, shkrimtari Ag Apolloni la një mesazh mjaft interesant që formoi edhe një moment humoristik në atmosferën dominuese të seriozitetit.
“Është interesant sepse shumica e studiuesve e vlerësojnë më së shumti ‘Ferrin’, kurse vetëm autori si Humberto me sa e di unë, thotë që më e mirë është ‘Parajsa’, ku sipas autorit, më mirë është që të lexohet Parajsa sesa të merrni një ekstazi”, përfundon Apolloni.
Pas këtyre diskutimeve, të pranishmit patën rastin të formulojnë pyetje rreth jetës, veprës dhe krijimtarisë së Dante Aligierit dhe njëkohësisht edhe përkthyesit të veprës së tij, Meritan Spahija. / KultPlus.com
Dante dënohet me mërgim nga Firence: «Alighieri Dante dënohet për ryshfet, mashtrim, falsifikim, sjellje të qëllimshme, keqdashje, praktika të padrejtë zhvatjeje, të ardhura të paligjshme, pederasti, dhe dënohet me 5000 florinj gjobë, ndalim të përhershëm nga zyra publike, mërgim i përhershëm (në mungesë), dhe nëse kapet, mund të përballet me vdekje ». Kështu lexohet teksti i dënimit të dhënë nga gjykata e qytetit, vendim që shënoi përgjithmonë jetën e Poetit Suprem dhe njëkohësisht historinë e letërsisë italiane.
Kah fundi i shekullit të trembëdhjetë, pas një periudhe të shkurtër paqeje, Firence ishte zhytur përsëri në klimën e kundërshtimit të ashpër midis Guelfëve, të cilët mbështetin epërsinë e Papës, dhe Gibelinëve, ithtarët e përparësisë politike të perandorit. Ky skenar kishte favorizuar ngritjen e klasës tregtare në dëm të aristokracisë, përmes krijimit më 1282 të një këshilli të përfaqësuesve të Arteve (korporata që përfaqësonin interesat e një kategorie specifike profesionale) që mbështetnin Podestën në qeverinë e Bashkisë, në vend të Kapitenit të Popullit.
Kur guelfët u bindën dhe u regjistruan në Arte dei Medici e Speziali, Dante tashmë kishte disa zyra politike për kredinë e tij dhe ishte një nga protagonistët e skenës institucionale të qytetit të tij. Autonomia e tij ishte një vlerë e shenjtë për tu mbrojtur kundër çdo ndërhyrjeje, si nga sovranët e huaj ashtu edhe nga Papa. Për këto arsye ai pranoi si një zhvillim normal ngjitjen në “fronin e Pjetrit” më 1294 të Kardinal Benedetto Caetanit, i favorizuar nga dorëheqja e Papa Celestine V (më së i qartë referimi ndaj tij në vargun “ai që bëri refuzimin e madh frikacak” të kantos së tretë të Ferrit).
Papa i ri, i cili kishte marrë emrin e Boniface VIII, gjeti në letërsinë e Firences një kundërshtar krenar të politikës së tij ekspansioniste, çka në Firence përfundoi duke e ndarë partinë e Guelfëve në dy fraksione: të bardhët, të udhëhequr nga familja e Rrathëve dhe shprehësja e aristokracia më të hapur ndaj forcave popullore, ata ishin kundër çdo ndërhyrje nga Roma; Neri, të udhëhequr nga Donateschi dhe të përfaqësuar nga familjet më të pasura lokale, ishin për interesa ekonomike të lidhura ngushtë me Papën.
I shoqëruar me të bardhët, Dante e gjeti veten gjithnjë e më të izoluar nga të vetët, si dhe urrehej deri në vdekje nga kundërshtarët e tij, për shkak të pjesëmarrjes së tij në Këshillin e të Njëqindëve i cili kishte vendosur të ndalonte eksponentët më të dhunshëm të dy fraksioneve nga qyteti . Në këtë pikë, strategjia e Boniface VIII e tërhoqi atë në një kurth “vdekjeprurës”. Pasi e dërgoi Charles të Valois, vëllai i Filipit IV, mbreti i Francës, për të marrë nën kontroll Bashkinë, ai u sigurua që Poeti të dërgohej si një ambasador në Romë për të diskutuar për paqen dhe këtu u bë viktimë e mashtrimit të mirëfilltë.
Në ndërkohë, Carlo di Valois përfitoi nga trazirat e qytetit për të rrëzuar qeverinë “e bardhë” të Firences, duke caktuar udhëheqësin besnik Cante Gabrielli si Podestà. Podestà i ri, aleat me Neri, filloi një veprim përndjekës ndaj shkrimtarit, të cilit përveç që ia bastisën, përfundoi në bankën e të pandehurve me akuza shpifëse, përfshirë zhvajtje dhe ryshfet. Kjo vepër e fundit (e trajtuar në këngët XXI dhe XXII të Ferrit), e ngjashme me përvetësimin modern, shpesh u përdor si pretekst për të dëbuar kundërshtarët e dikujt.
U organizua një gjyq farsë, të cilin Dante preferoi ta shmangë, duke druajtur fatin me të cilin do të ndeshej. Kjo çoi në dënimin e 10 marsit 1302 i cili dënoi të akuzuarit në mungesë me dy vjet burgim, largim të përhershme nga zyrat publike, konfiskimin e pasurisë dhe pagimin e gjobës prej 5000 florins të vogla. Pas refuzimit të tij të përsëritur për t’u paraqitur para gjykatësit, dënimi, i shtrirë në 1315 për djemtë e tij Jacopo dhe Pietro, u zbrit në konfiskim të pasurisë dhe mërgim të përjetshëm, me alternativën e dënimit me vdekje nëse ai do të ishte kapur.
Për Danten kjo do të thoshte t’i jepte lamtumirën përgjithmonë tokës së tij të dashur dhe fillim i një faze të gjatë të vuajtjes së brendshme dhe rishikimit të poetikës së tij, e cila përbënte humorin ideologjik dhe stilistik të kryeveprës së tij të pavdekshme: Komedinë Hyjnore. Vendimi historik i dëbimit të tij, përmbledhur në Librin e Thonjve, aktualisht mbahet në Arkivin e Shtetit të Firencës. /Voal.ch /KultPlus.com
Një gjë sa më perfekte që është, aq më shumë ajo ndien dhimbje dhe kënaqësi.
Më të mençurit janë ata që mërziten më së shumti kur e humbasin kohën.
Nuk ka dhimbje më të madhe se sa ta rikujtosh lumturinë në kohën e mjerimit.
Nëse e ndiqni prirjen tuaj natyrore, ju definitivisht do të shkoni në Parajsë.
Dashuron pak ai që mund të numërojë dhe ta thotë me fjalë se sa shumë dashuron.
Vendet më të nxehta në Ferr janë të rezervuara për ata që ruajnë neutralitetin e tyre në momente të një krize të madhe morale.
Zoti është Një; Universi është një mendim i Zotit; Universi është pra Një i tillë. Të gjitha gjërat vijnë nga Zoti. Të gjithë marrin pjesë, pak a shumë, në natyrën hyjnore, në varësi të qëllimit për të cilin janë krijuar. Njeriu është më fisnik nga të gjitha gjërat: Zoti ka derdhur më shumë në të nga natyra e tij sesa te të tjerët. Çdo gjë që vjen nga Zoti priret për përkryerjen e saj për të cilën ai është i aftë. Kapaciteti për përmirësim tek njeriu është i papërcaktuar. Njerëzimi është Një. Zoti nuk bëri asgjë të padobishme; dhe duke qenë se ekziston një njerëzim, duhet të ketë një qëllim të vetëm për të gjithë njerëzit, një punë që duhet të realizohet nga të gjithë ata. Njerëzimi, pra, duhet të punojë së bashku në mënyrë që të gjitha forcat intelektuale të shpërndara në të të marrin zhvillimin më të lartë të mundshëm në sferën e mendimit dhe veprimit. Prandaj, ekziston një fe universale e natyrës njerëzore .
Në origjinën e saj, poezia është shkenca e gjërave njerëzore dhe hyjnore, e kthyer në një imazh fantastik dhe harmonik.
Oh krijesa marrëzie sa injorancë ka në fyerje!
Tri gjëra kanë mbetur nga Parajsa: yjet, lulet dhe fëmijët.
Në botën tonë dy yje i kemi, ne nuk i shohim ata, por e ndiejmë mirë fuqinë e tyre të pamasë.
Dashuria që lëviz diellin dhe yjet e tjerë./KultPlus.com
