Etiketë: dramaturgu

Dramaturgu britanik leksione në Tiranë: Të rinjve iu duhen trajnime, të talentuarve t’ju jepet prioritet

Posted on by Kult Plus

Një takim dramaturgësh, kritikësh e drejtuesish teatri nga Ballkani, Europa dhe SHBA, ka nxjerrë në pah problemet me të cilat përballet kjo gjini kudo. Takimi solli në Tiranë  një dramaturg të njohur Britanik që sugjeron politika të tjera kulturore     

Dramaturgu i njohur Britanik, Mark Ravenhill, ka mbajtur me dramaturgë të rinj shqiptarë punëtorinë mbi shkrimin teatror “Post, post communist baby“. I njohur në Britaninë e madhe për temat e mprehta që trajton në veprat e tij teatrore të përkthyera në disa vende, Shqipëria për të, kishte shijen e veprave të Kadaresë e Lea Ypit. Këshilla e tij për dramaturgët e rinj, është në fakt një politikë kulturore.

“Secili shkrimtar dhe secila kulturë duhet të  gjejë mënyrën e vet për të bërë teatër.  Unë u kërkova të reflektonin përvojat e tyre, disa i kishin shumë të dhimbshme përvojat me diktaturën. Njoha të rinj që duan të shkruajnë, por ju duhen trajnime. Mendoj se sistemi arsimor dhe universiteti duhet t’i ofrojnë. Edhe për të mbajtur njerëzit e talentuar këtu, edhe për të zhvilluar ekonominë,  do të ishte me rëndësi”, tha Ravenhill.https://www.youtube.com/embed/sFs-3HxhR4c?feature=oembed

Ai ishte pjesë e Vitrinës teatrore, me 120 dramaturgë, kritikë dhe drejtues teatrosh nga Ballkani, Europa dhe SHBA-ja, që erdhën  në Tiranë dhe mbajtën një sërë diskutimesh mbi temat dhe mënyrat si teatrot sot operojnë me të drejtat e njeriut, afrimin e publikut dhe sidomos shtresave të margjinalizuara.  Vitrina erdhi si bashkëpunim i Teatrit Kombëtar, atij eksperimental, Mam dhe  Qendra Multimedia në Prishtinë  duke nxjerrë në pah edhe problemet e teatrit shqip.

“Dallojnë problemet që kemi këtu dhe ne Kosovë. Atje nuk kemi haspërira për shfaqje, këty nuk ka buxhet për shfaqje”, tha dramaturgu Jeton Neziraj.

Aktiviteti që u mbajt gjatë kësaj jave ndihmon njëherësh teatrin shqip të zgjerojë hartën e bashkëpunimeve./ (Balkanweb)/ KultPlus.com

Haqif Mulliqi, dramaturgu që shkroi mbi 300 kritika mbi dramën, filmin dhe teatrin

Posted on by Kult Plus

Në 64 vjetorin e lindjes përkujtojmë dramaturgun Haqif Mulliqi.

Haqif Mulliqi (1960 – 2023) ishte gazetar, dramaturg dhe profesor universitar nga Peja. 

Haqif Mulliqi lindi në Pejë (1960). Shkollën fillore, të mesmen si dhe studimet themelore, akademike, i mbaroi në Prishtinë. Studimet master mbi psikologjinë, me temën: Psikologjia e karaktereve në veprat ‘Hamleti’, ‘Magbethi’ dhe ‘ Mbreti Lir’ i mbaroi në Tiranë (2009).

Ka magjistruar në Universitetin Shtetëror të Tetovës, me temën: Tipa të dramës në Evropë dhe në Amerikë – nga Ibseni e deri tek klasikët e modernizmi:Beket dhe Jonesko (2012). Ka doktoruar në Akademinë e Studimeve Albanologjike në Tiranë, në fushën e antropologjisë së dramës dhe të teatrit, me temën: Teatri, Drama dhe Identiteti Kulturor në Kosovë (2015). Është profesor i rregullt në Fakultetin e Arteve të Universitetit të Prishtinës. Ka punuar edhe në disa universitete të tjera si ligjërues i jashtëm.

Ka shkruar mbi 300 kritika mbi dramën, filmin dhe teatrin. Për dhjetë vjet të plota, në Radio Televizionin e Kosovës, ishte autor dhe drejtues i emisionit për film dhe teatër, Pro arte.

Nëpër teatrot më të njohura shqiptare, ka vënë në skenë rreth 25 vepra ndërsa, ka marrë pjesë në mbi 80 festivale të ndryshme, kombëtare si dhe në ato, më të njohurat, ndërkombëtare me ç’rast ka fituar një numër çmimesh. Më i rëndësishmi është ai kur, në edicionin e 58-të të Festivalit Teatror të Edinburgut (Skoci, 2004), ku, me shfaqjen (tregjuhëshe) The Kosowars, nga juria e përbërë nga kritikët e gazetës The Scotsman, si dhe aktorët më eminentë të Teatrit Kombëtar Skocez, u rangua në dhjetëshen e parë të shfaqjeve më të mirë të atij viti, e që është çmimi kryesor që jepet në atë festival.

Librat e tij artistik dhe studimorë janë pjesë e programeve akademike brenda dhe jashtë Kosovës si literaturë e obligueshme. Në vitin 2018, në konkursin e Ministrisë së Kulturës të Kosovës, për veprën Teatri, drama dhe identiteti kulturor në Kosovë, e fitoi çmimin letrar “Ibrahim Rugova”, për krijimtarinë më të mirë në kritikë letrare dhe eseistikë. Ka qenë anëtar i PEN Qendrës së Kosovës dhe anëtar i Bordit.

Ai ka vdekur më 25 korrik 2023./ KultPlus.com

Thëniet më të bukura nga dramaturgu Henrik Ibsen

Posted on by Kult Plus

Henrik Johan Ibsen ishte një dramaturg norvegjez dhe drejtor teatri.

Si një nga themeluesit e modernizmit në teatër, Ibsen shpesh quhet “babai i realizmit” dhe një nga dramaturgët më me ndikim të kohës së tij.

Për kënaqësinë e lexuesve tanë kemi sjellë një përzgjedhje të thënieve më të bukura të tij:

“Asnjëherë nuk duhet të vishni pantallonat tuaja më të mira kur dilni për të luftuar për lirinë dhe të vërtetën.”

“Eshtë shenja e shpirtit të rebelimit të kërkosh lumturi në këtë jetë.”

“Mendoj se ju nuk do të kundërshtoni faktin se për momentin njerëzit budallenj janë në një shumicë absolutisht dërrmuese në të gjithë botën.”

“E shihni, çështja është se njeriu më i fortë në botë është ai që qëndron më i vetëm.”

“Ti nuk me ke dashur kurre. Ju keni menduar vetëm se është e këndshme të jesh i dashuruar me mua.”

“Një mijë fjalë nuk lënë të njëjtën përshtypje të thellë si një vepër e vetme.”

“E shihni, ka disa njerëz që dikush i do dhe të tjerë me të cilët ndoshta do të preferonte të ishte me ta.”

“Unë duhet të vendos se kush ka të drejtë – shoqëria apo unë.”

“Burrat më të fortë janë më të vetmuarit.”

“Unë besoj se para çdo gjëje jam një qenie njerëzore e arsyeshme, ashtu si ju-ose, në çdo rast, që duhet të përpiqem dhe të bëhem një.”

“Paraja mund të jetë lëvozhga e shumë gjërave, por jo thelbi. Ju sjell ushqim, por jo oreks; mjekim, por jo shëndet; njohje, por jo miq; shërbëtorë, por jo besnikëri; ditë gëzimi, por jo paqe apo lumturi.”

“Nuk është vetëm ajo që kemi trashëguar nga babai dhe nëna jonë që ecën në ne. Janë të gjitha llojet e ideve të vdekura, dhe besimet e vjetra pa jetë, e kështu me radhë. Ato nuk kanë vitalitet, por na ngjiten të gjithë njësoj, dhe ne nuk mund t’i heqim qafe.”

“Opinioni publik është një gjë jashtëzakonisht e ndryshueshme.”

“Me mua mund të ishe një person tjetër.”

“Armiku më i rrezikshëm i së vërtetës dhe lirisë mes nesh është shumica kompakte.”

“Kafazoni një shqiponjë dhe do të kafshojë telat, qofshin ato hekuri ose ari.”

“Është çlirim të dish se një akt guximi spontan është ende i mundur në këtë botë. Një akt që ka diçka të bukurisë së pakushtëzuar.”

“Jeta e një personi është një çmimi i rëndë për të paguar që lindëm.”

“Unë jam në revoltë kundër gënjeshtrës shekullore se shumica ka gjithmonë të drejtë.”

“Ka kaq shumë gënjeshtra si në shtëpi ashtu edhe në shkollë. Në shtëpi nuk duhet të flasësh, dhe në shkollë duhet të qëndrojmë dhe t’u themi gënjeshtra fëmijëve.”

“Unë do të rrezikoj gjithçka së bashku me ty.”

“Ka njerëz që i do dhe të tjerë me të cilët të pëlqen të flasësh.”

“Mos më thuaj që hëna po shkëlqen; më trego dritë që shkëlqen në xhamin e thyer.”

“Kushdo që e ka shitur veten për dikë tjetër nuk do ta bëjë përsëri.”

“Njerëzit duan vetëm revolucione të veçanta, në ato të jashtme, në politikë, etj. Por kjo është vetëm ngatërrim. Ajo për të cilën vërtet kërkohet është një revolucion i mendjes njerëzore.”

“Çdo gjë që prek duket se është e destinuar të kthehet në diçka të poshtër dhe farsë.”

“Idhulli i Autoritetit duhet të thyhet në këtë qytet.”

“Shumica gabon gjithmonë; pakica ka rrallë të drejtë.”

“Janë humbjet e vogla në jetë që e prenë zemrën.”

“Burrat janë personazhe qesharakë, ata gjithmonë duhet të kenë diçka për t’i habitur.”

“Ti ke bërë një vend bosh brenda meje; dhe duhet të përpiqem ta mbush me diçka – me diçka që është paksa si dashuria.”

“Mendova se e kuptove se ku e kisha humbur atë që ti e quaje zemrën time në atë kohë.”

“Sado i mjerë të ndihem, dua të zgjas agoninë sa më gjatë që të jetë e mundur. Të gjithë pacientët e mi janë të tillë. Dhe kështu janë ata që janë të sëmurë moralë ..”

“Zot i mirë, njerëzit nuk bëjnë gjëra të tilla!”/ KultPlus.com

130 vite nga lindja e Dom Ndre Zadeja, dramaturgu i parë i letërsisë shqiptare

Posted on by Kult Plus

Dom Ndré Zadeja, i njohur si “Poeti i ambëlcisë” dhe si një ndër dramaturgët e parë të letërsisë shqiptare, është njëkohësisht edhe dëshmitari i parë i fesë katolike që ra nën plumbat e diktaturës komuniste.

Lindi në Shkodër më 3 nëntor 1891. I ati, Gjoni, ishte zanatçi; e ëma, Lukja e Cuk Fishtës, shtëpiake. Klasat e para të fillores i ndoqi në shkollën italiane të vendlindjes. Nën ndikimin e fortë të djalit të dajës, dom Mati Fishtës, më 1903 hyri në Kolegjin Saverian, ku më 1912 mori dëftesën e pjekurisë dhe vendosi t’i kushtohej  përgjithnjë rrugës së meshtarisë. Më 30 shtator 1913 u nis për në Innsbruck, ku studioi  filozofinë e teologjinë deri më 16 mars 1916. Sapo kreu studimet, u kthye në Atdhe ku u shugurua meshtar dhe më më 26 prill 1916, në Kishën e Zojës së Këshillit të Mirë, tha Meshën e parë. Menjëherë pas kësaj ngjarjeje të madhe, u emërua sekretar i Kryeipeshkvit të Shkodrës, Imzot Jak Serreqit, detyrë që e kreu për gjashtë vjet me radhë, deri më 1922, kur u zëvëndësua nga Dom Lazër Shantoja. Vazhdoi misionin si famullitar në Mal të Jushit, në Bogë, Shkrel e Sheldî. Marrëdhëniet e ngushta me popullin, i krijuan mundësinë të studionte me kujdes mënyrën e jetesës, mendësinë e sidomos gjuhën e pastër e të pasur popullore.

Dom Ndreu kishte një formim të gjithanshëm: filozofik, teologjik, pedagogjik, letrar e artistik; ishte poet lirik, dramturg, publicist e orator i njohur. Shkroi artikuj e mbajti ligjërata për edukatën e edukimin; së bashku me Dom Mikel Koliqin hartoi muzikën e dy melodramave të tij të para “Ora e Shqypnís” e “Hije të zeza”, dha një ndihmesë të madhe për themelimin e bandës muzikore të shoqërisë “Bogdani”; qe mësues i solfezhit për të rinj që mësonin veglat e frymës; gjatë shërbimit në famullinë e Sheldisë shoqëroi me armonium të gjitha kremtimet fetare.

Përpjekjet e para për botimin e veprës së Zadejës u bënë në vitet 1938-44 nga “Kumbona e së Dieles”, organ i famullive të Kryedioqezës të Shkodrës, ku panë dritën e shtypit një pjesë e vjershave dhe e melodramave të tij.

Por “Kumbona” nuk mundi ta nxjerrë në dritë veprën e plotë, sepse botimi i revistës u ndërpre. Pesëdhjetë vjet më vonë këtë detyrë të vështirë e mori mbi vete Lec Zadeja, i cili bëri përpjekjen për t’i dhënë letërsisë shqipe një Zadejë sa më të plotë, në veprën “Dom Ndré Zadeja, Veprat”, në dy vëllime(1994 -1996) botuar në Lezhë nga shtypshkronja “Gjergj Fishta”. Përmes kësaj vepre të punuar me dashuri, lexuesi njihet me Zadejën poet, prozator e dramaturg.

Poeti

Poezitë e para të Zadejës janë: “Muzhika” e “Piktura”, përmes të cilave u këndon këtyre arteve që lartojnë e fisnikërojnë shpirtin e njeriut. Pastaj Meshtari poet, duke ecur në gjurmët e Etërve Xanoni, Fishta, Prennushi e të tjerëve, krijoi një cikël me poezi fetare, si “Natyra e Zojës”, “Falni”, “Të Kryqëzuemit”, “Shêjtnorja e Zojës” etj. Poezitë përshkohen nga fryma e filozofisë së krishterë, këndojnë mirësinë, dashurinë e faljen. Duke provuar ritme, metra e strofa të ndryshme, Zadeja solli një ndihmesë të madhe në pasurimin e prozodisë shqiptare.

Shquhet ndërmjet tyre “Natyra e Zojës”(fq.45) shkruar me strofë safike. Është një himn të cilin mbarë krijesa ia këndon Asaj, që mbajti në krahëror, lindi, rriti, shoqëroi te këmbët e kryqit e pastaj në lumturinë e mbretërisë qiellore, Shëlbuesin e botës. Është pranverë! Natyra zhvesh mbulojën dimërore dhe, e veshur me blerimin e gëzueshëm, këndon. Këndojnë valët e përrenjve që rrjedhin furishëm ndërmjet shkëmbinjve, gurrat e qeta, krojet, gjethët, lulet, bari; këndojnë yjet natën e dielli në agim, këndon bilbili: mbarë kreatyrët shpërthejnë në kor me brohori një refren të vetëm: “Falemi Mëri! Këndon toka e qiella!”.

Poezia “Falni”, me strofë katërshe, është një thirrje që tingëllon përherë aktuale në shtegtimin e vështirëtë njeriut mbi tokë: “Falni, falni:… O Zot, hekrat i theva, / edhe vetë t’idhnimit të zí; /T’fyemet të tana ‘i ditë i ndjeva;/ fala, tesh pushoj n’qetí//”. Satirën “Kumbona e Sheldisë” e përshkon ideja se toka shqiptare nuk mund të kuptohet pa tingullin e kumbonëve, simbol i krishtërimit e i përpjekjeve të vështira të popullit për të ruajtur fenë e traditat e të parëve. Shkruan poeti: “Dyqind vjet kumbonë jehove/ Shoqet në dhé, ti n’kambë qindrove; / Vezirlive ua prishe gjumin/ Një magjyp ta shkurtoi rumin!” / KultPlus.com

Konferencë shkencore për veprën e dramaturgut Ethem Haxhiademi

Posted on by Kult Plus

“Dramaturgu- poet Ethem Haxhiademi në fokusin e trajtimeve letrare dhe gjuhësore” ishte konferenca shkencore, që bëri bashkë akademikë dhe studiues.

Me rastin e kësaj konference u ekspozuan edhe variantet e botimit të veprave e shqipërimeve të Haxhiademit (9 vëllime) nga më të hershmet në ato të ditëve tona, përgatitur nga botimet “Poeteka”. Konferenca shkencore u mbajt paralelisht në dy mjedise, në Akademinë e Shkencave në sallën “Aleks Buda” dhe tek Libri Akademik.

Konferenca u zhvillua në bashkëpunim me Institutin e Gjuhësisë dhe Letërsisë, Departamenti i Studimeve Letrare. Ethem Haxhiademi ishte një nga shkrimtarët që u dënua në mënyrë të dyfishtë nga regjimi komunist, jo vetëm me persekutim e burgosje, por edhe me shuarje të emrit dhe veprës së tij, ku siç thotë botuesi i veprave të tij Arian Leka, emri i Ethem Haxhiademit nuk u dëgjua as për t’u cilësuar si reaksionar, siç ndodhi me shkrimtarë të tjerë të viteve ‘30, si Koliqi, Fishta e të tjerë. Sipas një programi me tematika të pasura, figura e Ethem Haxhiademit u ndriçua për herë të parë e plotë si krijues, si personalitet dhe si themeltar i traditës së dramaturgjisë shqiptare, por edhe si një nga intelektualët më të përparuar të kohës në formimin e tij ideoestetik.

Seancën e parë të konferencës e përshëndeti prof. as. dr. Evalda Paci, si drejtuese e seancës me prof. dr. Valter Memishaj, drejtor i Institutit të Gjuhësisë dhe të Letërsisë dhe prof. dr. Laura Smaqin. Akad. Shaban Sinani mbajti kumtesën me temë: “Faji” i të parilemit me sytë e Kainit në dy tragjedi të Haxhiademit”, përmes të cilës argumentoi thyerjen e klishesë që ka bërë Haxhiademi në zbulimin e së vërtetës në tragjedinë e Kainit dhe Abelit, duke përcaktuar fajet dhe padrejtësisë njerëzore që shpallen në emër të një trashëgimie zakonore.

Prof. dr. Laura Smaqi mbajti kumtesën “Haxhiademi dhe procesi letrar mes dy luftërave botërore”, për të vijuar dhe me të tjera kumtesa. /sot/ KultPlus.com