Galeria 17, më 5 korrik do të prezantojë ekspozitën “Back to the Gorges of Balkan”, ekspozitë që është kuruar nga Thibaut de Ruyter dhe me pjesëmarrje të artistëve Dren Maliqi, Driton Hajredini, Jakup Ferri dhe Merita Harxhi Koci, shkruan KultPlus.
Kjo ekspozitë vjen në kuadër të temës Arkivimi i Tranzicionit, një prej katër temave që Galeria 17 trajton në kuadër të programit të vet.
Kuratori dhe kritiku i artit Thibaut de Ruyter është ftuar që të reflektojë mbi këtë temë dhe ai ka përzgjedh që ta vë në një kontekst një prej ekspozitave më të mëdha të artistëve të Ballkanit.
Në vitin 2003, kuratori i famshëm gjerman René Block organizoi një ekspozitë të madhe me jo më pak se 90 artistë nga ish-Jugosllavia, Shqipëria, Turqia, Greqia, Bullgaria dhe Rumania. Titulli i ekspozitës “In den Schluchten des Balkan [In the Gorges of Balkan] –” u mor nga një roman i shkruar nga Karl May në vitin 1892 dhe theksoi me ironi faktin se Evropa Perëndimore më në fund po shikonte një territor dhe skenë arti mjaft të panjohur. Pikërisht njëzet vjet më vonë ne rindërtojmë, në Galerinë 17, pjesëmarrjen e katër nga shtatë artistëve nga Kosova dhe prezantojmë veprat artistike që ishin ekspozuar në Gjermani për vizitorët në Prishtinë. Do të jetë një shans unik për të zbuluar video ose instalacione të hershme nga artistë të njohur kosovarë, për të eksploruar arkivin e një ekspozite të rëndësishme, por gjithashtu, për të parë se çfarë ka ndryshuar (ose jo) në skenën e artit vendas gjatë dy dekadave të fundit.
Muret e shumta dyngjyrëshe të Galerisë Kombëtare të Kosovës kanë përthekuar një numër të konsiderueshëm të pikturave të cilat ishin të vendosura në një mënyrë tejet të veçantë, asisoj që të shënohet suksesshëm edicioni i 14-të i Bienales Ndërkombëtare “Çmimi Muslim Mulliqi”. Nga cepi në cep, u vë dukshëm në syrin e audiencës, që pikturat i përkasin një niveli krejtësisht ndryshe nga e zakonshmja. Gjendjet e ndryshme, atmosfera lirshëm e interpretuar dhe teknika të llojllojshme, ishin disa nga elementet që këtë ekspozitë e bënin të admirohej nga gjithsecili, shkruan KultPlus.
Në ceremoninë e hapjes solemne të ekspozitës, kuratorja Alisa Gojani e mori fjalën fillimisht për të falënderuar të pranishmit për pjesëmarrjen dhe tutje ajo shprehi kënaqësinë e saj për punën e palodhshme të stafit.
Tutje, një nga kuratorët e ekspozitës, Raimund Stecker, tregoi konceptin e kësaj ekspozite si dhe falënderoi ekipin e GKK-së për punën.
“Përshëndetje të gjithëve. Kërkoj falje që nuk e flas gjuhën tuaj të bukur. Do të doja shumë që ta flisja por fatkeqësisht flas pak anglisht dhe ndonjëherë edhe gjermanisht. Ju falënderoj fillimisht për ftesën. Dua të them vetëm disa fjalë. Ideja e shfaqjes ka qenë sjellja e artistëve nga jashtë në Prishtinë, asisoj që artistët të takohen së bashku. Ajo se çka bëmë ne është të njohim të gjithë popujt nga të cilët vinë këta artistë që janë këtu sonte. Ajo se çka politikanët nuk e kuptojnë është se individët po punojnë gjithmonë bashkë, shumë mirë, pa kufij mes tyre. Dua të ju falënderoj për punën e juaj dhe dua të falënderoj ekipin e Galerisë. Shpresoj që kjo Galeri të zgjerohet akoma më shumë”, thotë Stecker.
Në këtë përbërje të jurisë qenë: Ivana Vaseva, Ardian Isufi dhe Raino Isto. Sonte, fjalën e mori profesori në Universitetin e Arteve të Tiranës, Ardian Isufi.
“Së pari ju falënderojmë shumë për ftesën. Së dyti doja të thosha që kjo nuk është thjesht një ekspozitë, por është një ndërhyrje artistike alternative me një frymë goxha bashkëkohore. Më vjen mirë që edhe Prishtina ashtu si vendet tona shqipfolëse, ka gjithë kohës një lloj dëshire që shqiptarët në tërësi të jemi pjesë e rëndësishme e sistemit të artit bashkëkohor, andaj në këtë kontekst dua të uroj edhe kuratorin por edhe Galerinë e stafin. Ne së bashku patëm një diskutim shumë konstruktiv për të përzgjedhur më të mirin ndër më të mirët. Në mënyrë unanime ramë në një konkluzion të përbashkët dhe vendimi ynë nuk do të thotë që është një mendim i cili i shkon vetëm çmimit, por thjesht jep një avantazh artistit apo krijimtarisë së artistit. Në këtë kontekst, së bashku menduam që vepra e Driton Hajredinit të jetë vepra fituese”, shpalos ai.
Ai tutje shpjegoi arsyen për zgjedhjen e veprës së piktorit Driton Hajredini, si fituese të këtij edicioni.
“Absolucion – dialog në errësirë, pasqyron në mënyrë më koncize raportin ndërmjet konteksteve politike, kombëtare dhe ndërkombëtare, si dhe domosdoshmërinë e lirisë së lëvizjes nëpër këto kontekste. Ajo merr formën e një rrëfimi duke i dhënë një zë, një eksperience specifike personale të të qenurit i bllokuar brenda kufijve kombëtare, ndërsa njëkohësisht shpreh një dëshirë universale për të dëshpëruar, për t’u shpëtuar, për t’u shfajësuar.”
“E kemi lënë shumë të hapur tekstin, sepse edhe vepra është shumë e hapur sepse ka shumë kontekste dhe nëntekste. Gjithashtu, është një vepër që frymëzon një reflektim të thellë mbi politikën globale dhe mënyrën se si rrjetet e pushtetit kufizojnë jetën dhe shpirtrat e njerëzve”, përfundon Isufi.
Ndërsa, hulumtuesja dhe kuratorja, Ivana Vaseva fjalimin e njëjtë të profesorit Isufi, e realizoi edhe në gjuhën angleze.
Para se edhe fituesi të merrte fjalën, atij iu dhurua çmimi “Çmimi Muslim Mulliqi”. Piktori Driton Hajredini, i emocionuar, tregoi se kjo ishte hera e dhjetë që ai po konkurronte në këtë bienale.
Pas këtyre fjalimeve, të pranishmit që ishin në një numër tejet të madh, po hynin brenda dalëngadalë. Në drejtim të katit përdhese apo të dytë, sytë e publikut po akumulonin energjinë e paparë që pikturat, instalacionet, video-instalacionet dhe veprat e tjera portretizonin. Ajo se çka vlen të theksohet qe edhe koncepti kuratorial i jashtëzakonshëm nga Christian Mosar dhe Raimund Stecker, që i dha Galerisë një pamje të rrallë, të pakrahasueshme.
Me dimensione të ndryshme, me tema e motive tejet kontraste ndërmjet vete, me teknika diversive dhe me një komunikim unik, veprat hijeshonin shpirtrat e pranishëm. Njashtu si titulli kuratorial “Gjest respekti, re-tro-spektivë, ri-shikimi, ri-kthimi, re-spekti, ri-spekulimi, re-spektakular”, ekspozita shpalosi bërthamën e mesazhit që “piktura ka të ardhmen më të madhe”. Nëpërmjet retrospektivës, audienca u vë ballë me këto pamje që asnjëherë nuk do t’i harrojnë. Qëllimi që kjo bienale të jetë e qëndrueshme historikisht në të ardhmen, padyshim që është arritur.
Kujtojmë që artistët pjesëmarrës qenë: Bianca Baierl, Artan Balaj, Heinz Baumüller. Ralf Fritz Berger, Ben Greber & Bram Kuypers, Jojo Gronostay, Clegg & Guttmann, Avdi Hajdari, Driton Hajredini, Bardh-I (rafet) Jonuzi-T, Majlinda Kelmendi, Filip Markiewicz, Faton Mazreku, Agron Mulliqi, Pasha Rafiy, Yvonne Roeb, Titus Schade, Eric Schumacher, Junior Toscanelli, Gan Erdene Tsend, Laureta Vogliqi, Kristin Wenzel, QazimXhylani, Alket Zeqiri, dhe Lulzim Zeqiri.
Ndërkaq, ekspozita do të qëndrojë e hapur deri më 26 shkurt 2023. / KultPlus.com
Afro 31 vepra artistike frymuan mbrëmë në hapësirën e Galerisë Kombëtare të Kosovës me rastin e hapjes së ekspozitës “Dialog në errësirë – Dialogue in the dark” së artistit Driton Hajredini. Kuruar nga Shkëlzen Maliqi, ekspozita solli para publikut një numër të madh të veprave aq bukur të realizuara të cilat me inkuadrimin e katër videove, një fotografie dhe instalacionit, artisti ka arritur të prekë çdo medium të mundshëm të shprehjes, shkruan KultPlus.
Të pranishmit mbushën vendin me prezencën e tyre dhe me sy të cilët vazhdimisht kërkonin pikturë pas pikture. Kati i parë i Galerisë mblodhi rreth vetes në një numër të madh artistësh të cilët admironin nga larg pikturat si: “Andërr artistike”, “Më fal Magritte”, “Më fal Fontana”, “Martesa”, “Punë e madhe!”, “Hapësirë reklamimi”, “Energjia”, “Sorry Polke”, “Andërr” dhe “Zgjom para se të shkosh”, të cilat erdhën fuqishëm në ngjyra të lehta e mjaft të larmishme, por pati edhe nga ato të cilat të bënin të shikosh pak minuta më shumë se zakonisht.
Ndërkaq, artisti ekspozitën e nis me pyetjen “Hello, is anybody out there?”, për të vazhduar me pikturat e përngjashme nga madhësia që janë të titulluara si: “Uncle Hari”, “Uncle Cinto”, “Uncle Rene”, “Aunt Catherine”dhe “Uncle Edi”, si një hyrje për të futur publikun brenda një pikëpyetje por që njëkohësisht është cilësuar si një ikonografi tallëse e Hajredinit për të spikatur rolin e kuratorëve në artin bashkëkohor.
Po ashtu, instalacioni “Kush e vrau pikturën?”, e vendosur në njërin nga qoshet e hapësirës, spikati pikërisht një skenë krimi ku ideja e vrasjes është shfaqur po njëlloj si nga policia hetuese. Shiriti i cili ndalon qasjen e personave brenda, pothuajse portretizoi botën e shoqërisë tonë, duke u shndërruar kështu në një mesazh tejet interesant pasi që përgjigjen e mbante secili person që u vu mbrëmë para këtij instalacioni.
Ndërsa, në katin e dytë të GKK-së, fotoja e vetme që përballet me publikun është e titulluar “Ju betohem se jam Piktor”, e që në foto paraqitet vetë artisti, për të vazhduar me ciklin e tij të njohur, atë të valixheve. Të pozicionuara në mënyrë ta mahnitshme ku ndriçimi i posaçëm binte pingul mbi to, pikturat e dimensioneve të ndryshme u gjallëruan nga errësira që i përthekonte të pranishmit e nga vëmendja e shumtë që morën ato mbrëmë. Nga ngjyrat e bukur të errëta, pikturat në thelb shpërfaqnin shpresë, pritje, ikje, investime e ndoshta dhe udhëtime, por që në krye kishin secila nga një korb. Me gjithsej 13 piktura të këtij kuadri, artisti Hajredini na përafron me idenë se një mur po rritet, por se cili do të jetë ai mur, ai nuk e zbulon, por lë që publiku të jetë ai i cili komunikon me këto piktura.
Përgjatë mureve të Galerisë Kombëtare të Kosovës, artisti Hajredini arrin që të tregojë diçka, qoftë përmes veprave të njohura të artit, cikleve të ndryshme të shpërfaqura, instalacionit, fotografisë, apo edhe katër videove si “Mëkati”, “Diku në Prishtinë”, “Për milionerët” dhe “Sindroma Abramovic”, të cilat ngërthejnë në vete një histori të vetë artistit që vendos ta shpalos. Dilema se a është një mëkat që të lindësh si shqiptar në Kosovë, fuqia e komercialitetit, lufta në Kosovë si dhe performanca e artistes Marina Abramovic, ishin këto temat që u shtjelluan nëpër këto video.
Për të treguar rreth idesë për të sjell këtë ekspozitë si dhe konceptit të saj, për KultPlus foli artisti Driton Hajredini.
“Ideja për të ekspozuar gjithmonë është aktuale se artisti punon për të treguar diçka, sidomos që nga shekulli 14-të, artisti është ai i cili pa e pasur dikë prapa, pa mbështetje, dëshiron që shikuesit t’i tregojë diçka. Unë aplikova për një ekspozitë personale dhe u pranova, andaj dhe gjithçka shkoi mirë. Puna në këtë ekspozitë zgjati për dy muaj për të shfaqur 14 piktura me valixhe lart dhe 17 punime në katin e poshtëm. Faktikisht, janë tri cikle të punimeve”, thotë Hajredini.
Sipas tij, ëndrra e tij ishte që valixhet të prezantohen në mënyrë muzeale, pra të jetë errësirë në mes punimeve por të shihet vetëm piktura.
“Piktura më e veçantë për mua do të ishte piktura “Run family run”, një valixhe e hapur me fotografi të familjes time për arsye se unë sa isha në Gjermani, familja ime ishte e zhvendosur. Pas luftës, pas pyetjes time të parë “A është vrarë dikush?”, pyetja e dytë ishte “A kanë shpëtu fotografitë?”. Nëse do të digjeshin ato, pra dhe historia jonë do të mbaronte”, përfundon ai.
Ndërsa, piktorja Zake Prelvukaj për KultPlus tha se Dritoni është një artisti i cili shprehjet e tij artistike gjithmonë vinë guximshëm në secilin medium që ai përdor.
“Dritoni është një artist serioz i cili nuk paraqitet shpeshherë në ekspozita, mirëpo të menduarit e ka atë absorbimin e tij ndër kohë, të cilën e përmbledh siç e ka bërë me këtë ekspozitë. Ai vërtetë di të dialogojë dhe ky dialog në errësirë që e ka zgjedhë është ajo që flet shumë sepse shumë dialogë në errësirë domosdo ndodhin për të shpëtuar botën. Dritoni me shprehje artistike gjithmonë ka qenë i guximshëm në çdo medium që ka përdorur”, thotë Prelvukaj.
Sipas saj, Dritoni është një artist që ka pasuruar edhe fondin e përgjithshëm kosovar të arteve dhe kudo që shkon paraqitet me njëfarë arti inteligjent që ndoshta dikush nuk mund as ta lexojë.
Në anën tjetër, pas kësaj date ekspozita do të jepet edhe në orarin e rregullt nga ora 10:00-18:00, çdo të martë deri të dielën. / KultPlus.com
Punimet e Driton Hajredinit kanë udhëtuar në shumë vende të botës, ashtu siç ka udhëtuar ai me valigjet e tij. Sot në Prishtinë, ai solli rreth dhjetë punime në ekspozitën e tij personale, shkruan KultPlus.
Gili Hoxhaj
Galeria “Monet”, që është bërë një derë e ekspozimit të punëve të artistëve të ndryshëm, sonte kishte hapur dyert për mysafirët e kësaj ekspozite. E artisti Driton Hajredini kishte vendosur nga në një ose dy valigje në secilën pikturë, e në shumë prej tyre kishte vendosur nga një apo dy sorra. Drita pranë tyre ishte e zbehtë, e reflektonte kështu edhe hijen e çdo sorre në pikturë.
Valigjet në pikturat e Hajredinit flasin për të kaluarën por prekin dhe të tashmen. Dizajni i tyre është më antik, e madhësia e ngjyrat janë të ndryshme. Megjithatë, mesazhi që ato mbartin është universal, andaj ashtu si valigjet, ai është i depërtueshëm në secilin vend të botës.
Këtë cikël të valigjve, autori e kishte filluar shumë më parë e si i tillë kishte qenë pjesë edhe e disa ekspozitave të mëhershme. Përkundër ekspozitave të tjera të suksesshme, kjo ekspozitë është tejet e veçantë për artistin Hajredini, pasi që është ekspozita e parë që kur ka ardhur në jetë vajza e tij. Ai tha për KultPlus se këtë ekspozitë edhe ia dedikon vajzës së tij tashmë gjashtë muajshe.
Emri i kësaj ekspozitë “Should I say or should I go”, burim të inspirimit e ka këngën e grupit “Should I stay or should I go”, të grupit “The Clash”. Artisti Hajredini, ka një lidhje tjetër me këtë këngë, pasi që kjo këngë është shkruar në vitin 1981, në kohën e demonstratave që zhvilloheshin në Kosovë. Në titullin “Should I say or should I go”, ai thotë se qëndron një dilemë e madhe që secili mund ta ketë.
““Should I say or should I go” është ajo dilema e madhe e artistit, e intelektualëve apo e të gjithëve se a duhet t’i thonë ato çfarë i mendojmë apo që ta lënë krejt këtë punë dhe të ikin diku, sepse momentalisht jemi të pakënaqur me atë çfarë po ndodhë, si këtu apo edhe në tërë botën”, tregoi Driton Nuredini për KultPlus.
Siç duket valigjet janë mishëruar thellë në konceptin artistik të piktorit Hajredini dhe arsyeja e kësaj është se e gjithë jeta e tij ka qenë e lidhur me valigjet, pasi që, para rreth 25 viteve e kishte përjetuar jetën e azilantit.
“Jeta ime gjithnjë ka qenë me valigje, unë kam qenë azilant prej vitit 1992 dhe është si një lloj homazhi i të gjithë të zhvendosurve me dëshirë dhe pa dëshirë, por që shumica janë pa dëshirë”, u shpreh Driton Hajredini për KultPlus.
Valigjet e tij në jo pak raste qëndrojnë të hapura e në vend të rrobave mbajnë diçka tjetër. Sorrat janë simbolika më e shpeshtë e tij. Ato kishin qenë dëshmitare të Prishtinës së zbrazur në kohën e luftës, andaj dhe në disa vende, artisti i ka titulluar si “The Guardians” që i bie “Rojet” apo “The guard”, “Roje”.
Ai këtë cikël e cilëson si me seriozen, përkundër cikleve të tjera ku luan me botën e artit të etabluar. Megjithatë, karriera e tij artistike tashmë lidhet edhe në videoinstalacione, e instalacione të ndryshme. Edhe pse, ai ende qëndron pas pikëpamjes së tij se “piktura është mbretëresha e arteve”, sfidimi i tij edhe në video e ka zbehur paksa këtë mendim.
Muret e kësaj ekspozite, kohëve të fundit janë mbushur edhe me piktura të artistëve të tjerë. Por për piktoren dhe themeluesen e Galerisë “Monet”, Blerta Surroi kjo ekspozitë është një nder për këtë galeri. Ajo tregoi për KultPlus se e njeh që shumë herët punën e artistit Driton Hajredini.
“Ne si galeri ndihemi shumë të nderuar që sonte në galerinë tonë e kemi artistin Driton Hajredini. Driton Hajredini është një artist shumë i suksesshëm, jo vetëm në pikturë por edhe në video dhe në art konceptual. Suksesi i tij në shumë fusha ka bërë që ai të marrë edhe shumë çmime ndërkombëtare që janë rezultat i punës së tij”, u shpreh Blerta Surroi.
Ajo tutje shtoi se ciklin që ky artist e ekspozoi sonte është gjithnjë aktual dhe kurdo dhe kudo që ekspozohet ky cikël, përsëri ta zgjon një ndjenjë dhembshurie, sepse lidhet direkt me eksodin, migrimin ekonomik. Blerta Surroi tha edhe pse këto valigje mund ta kenë edhe konceptin pozitiv të pushimeve, por ajo që gjithnjë të vije në mendje është eksodi andaj dhe ngjallë këtë ndjenjë të dhembshurisë. Të gjithë ata që duan t’i shohin punimet e kësaj ekspozitë, tashmë mund të drejtohen në Galerinë “Monet”, deri më datën 18 mars./ KultPlus.com
Artisti Driton Hajredini do të prezantoi ekspozitën e tij personale javën që vjen, shkruan KultPlus.
Ekspozita e tij personale do të hapet në Galerinë Monet, javën tjetër, më 5 mars në ora 19:00. Ndërsa ekspozita do të qëndroi e hapur deri më 18 mars. /KultPlus.com
