Etiketë: Edison

Rrugët e Femrës

Posted on by Kult Plus

Nga Edison Ypi

Rruga rreth belit të Femrës, bashkë me dy ose tre rrotullime rreth kërthizës. është udhëtim i ëmbël që zgjat deri në 3 orë në varësi të sensibilitetit të vullkanit të fikur, kërthizës. Mjeti i rekomanduar i këtij udhëtimi nuk është nga ato me rrota apo zinxhira, por një vegël e butë prej mishi, buzët, të cilat këtë udhëtim e bëjnë duke puthur. Më beso. Unë që rrugët i dashuroj, kaq gjë e di.

Nga mesi e lart, nisur nga varianti alpinistik kurrizor me kacavjerrje nëpër vertebrat e kolonës, ky udhëtim sa i vështirë dhe lumturues, bëhet mbi disa autostrada që i zgjedh në varësi se ku preferon të shkosh në relievin e Femrës: te qafa, supi, krahët, mjekrra, goja, dhëmbët, qellza, apo dikund tjetër. Ky udhëtim i këndshëm, por jo nga më pasionantët përderisa shërben si tranzitor për të vajtur diku tjetër, të mundëson të ndalesh, çlodhesh, freskohesh, nëpër kronj rrjedhës e puse të shenjta nëpër vertebra të ndërlikuara me disqe, kocka, lëndë kartilagjinoze.

Nga udhëtimet më rrënqethëse, ai rretheqark gushës që bashkë me gjerdanin e perlave ngjan si disku me numura i telefonave të kohës së qepës, duhet të bësh kujdes se gjatë këtij fërgëllimi që s’ka të sosur, mund të ndodhi që ndal ti, por lëviz rruga. S’ësht për tu çuditur sa kohë rrugët e Femrës janë të vetmet rrugë që nuk kanë as fillim as mbarim. Kudo të ndodhesh është edhe fillim edhe mbarim.

Rruga te vullkanet e gjoksit të Femrës, për shkak të terrenit të lëmuar dhe rrezikut të rënies në humnerë, bëhet vetëm nga lart me helikopter ose dron. Çka i ngjan ardhjes rrotull atyre të dashit me precedent Balzakun që udhëtoi me muaj mbi karrocë me kuaj nëpër dimër drejt gjoksit imagjinar të konteshës ruse.

Udhëtimi brenda pyllit të flokëve të Femrës nuk mund të kryhet ndryshe veçse me anë të një buldozeri, që është pëllëmba, paisur ky buldozer me një ruspë si krëhër, dhëmbët e të cilës ruspë janë gishtat që depërtojnë dridhshëm në pyllin e leshrave. Mund të vazhdojë gjatë ky eksplorim drithëronjës. Madje, si e ka vënë në dukje Hyu, mund të kryhet me të gjitha efektet elektrizuese edhe me krahë dhe gishta mijëra kilometra të gjatë.

Nëse qëllimi që i ke vënë vetes është të humbësh rrugën, çka është më se kuptueshme dhe e pranueshme për rrugët banale, e jo më për rrugët e Femrës, dhe të harrosh nga je nisur e ku do shkosh, aq ngatrrushëm sa mos të gjejë dot asnjë polic, asnjë helikopter, apo palumbar, ik bëj një udhëtim te sytë e Femrës. Ti kujton se që të mos rrëzohesh dhe mbytesh në liqenet e syve për shkak të terrenit të thyer, veçanërisht kur ata sy jan të zinj, në këtë udhëtim epileptik drejt syve të zes, duhet të marrësh me vete sende të forta, të metalta, kazma, lopata, zinxhira. E ke gabim. Udhëtimi nëpër sytë e Femrës bëhet me mjetin më të butë që ekziston, me vështrim. S’ka si udhëtimi me kqyrje reciproke nëpër sytë e qelqta. Sidomos nëpër natë. Kur fryn erë e bie shi, mblidhesh brenda palltos, trembesh nga bubullimat, mezi e dallon rrugën duke pritur ta ndriçojnë vetëtimat.

Për shkak të relievit të vështirë, rruga jashtë dhe brenda veshit, një nga rrugët më llaftarisëse sa i përket prodhimit të Dopaminës, bëhet me një qysqi’ që quhet maja e gjuhës. Motorri i qysqisë do jetë me naftë. Por për shkak të drithmave që provokon, do duket me korrent.

Ku mbaron supi dhe fillon gusha, kalohet me çdolloj mjeti. Por e mira është këtë copë rrugë ta bësh me buzë. Pa u menduar gjatë, jopo harku i supit, jopo butësia e gushës, jopo çmendja nga parfumi. Po re në këtë kurth, lodhesh, sëmuresh, deprimohesh. Le pastaj të numurosh e krahasosh rrugët e Femrës nga koka te këmbët, të merret fryma dhe vdes. T’i shkelësh ato rrugë, s’mjafton jeta. Mos u merr as me kryqëzimet e rrugëve të Femrës, rrethrrotullimet turbulluese, nën kalimet e errëta, mbikalimet e kollajta, urat dhe tunelet e frikshme. Të gjitha i ka bo Zoti me dorën e vet.

Ngjitja nga shputa e këmbës së Femrës e përpjetë, mund të bëhet në dy mënyra.

Me kqyrje marramendëse deri lart.

Ose duke u ngjitur ngadalë me dy gishtat e dorës si këmbët e alpinistave që u kacavjerren shkëmbinjve.

Por në të dy rastet duhet duhet pasur kujdes te gjuri i Femrës, i cili, nëse nga kënaqësia që në këtë rast Femra ndjen, lëviz sadopak, mund t’i nxjerri telashe serioze ngjitjes përpjetë drejt Jeruzalemit të Femrës.

Rrugën e gjakut brenda trurit të Femrës, e di Lagushi. Por Lagushi po fle një sy gjumë.

Rrugën e nazeve të Femrës e di Kadarea, që ka ikur të çlodhet pak.

Rrugën e paasfatume nga fundbarku te fundshpina e Femrës, rrugën ku hyn e del një katunar me mustaqe deri te veshi, e njeh fijepërpe vetëm Frojdi.

Për rrugën drejt zemrës së Femrës mos pyet askend. Ngrije Shekspirin nga varri ta tregojë rrugën e tiktakut të gjakut milimtër për milimetër. Parësore, dytësore, rrugë, rrugica, të gjëra, të ngushta, autostrada, me ose pa tunel, malore, fushore, civile ku transportohen mallra, ushtarake ku bëhen luftra, kthesa, brryla, të përpjeta, të tatpjeta, pa semafora, pa polica, e të

Edison Ypi: Shën Kadare

Posted on by Kult Plus

Nga Edison Ypi

I ra Ferrit majtas, djathtas, para, mbrapa, lart, poshtë, diagonalisht, kryqetërthor, rrethepërqark. S’la zgëq pa ja parë. S’la qosh pa ja ndjerë. S’la hile pa ja nxjerrë. S’la sekret pa ja zbuluar. S’la torturë pa ja vuajtur.

S’mbeti budalla pa e përgojuar.

S’mbeti analfabet pa i vënë në dukje gabime në stil dhe përmbajtje.
S’mbeti mediokër pa e mësuar si duhej të shkruante perfeksionistin e tekstit.
S’mbeti burokrat partie pa e kërcënuar për gabime ideologjike, pa i treguar hekurat, prangat, burgu

S’mbeti injorant pa e kritikuar. Atëhere për vigjilenca, ideologjira, të munguara. Sot për kodra mbas bregut.

S’ju tut aspak, as atyre, as këtyre, dhe askujt tjetër.

E çorrën, e ropën, e baltosën, e grisën, e kafshuan, turlilloj qensh e zagarësh. S’lëvizi nga llogorja.

Analfabetët që s’kishin lexuar asgjë iu vërsulën me kritika dhe këshilla nga më absurdet, nga më halucinantet. S’u tund nga istikami

Nga kooperativistat, traktoristat, proletarët, stakanovistat, fituesit e garave, mbajtësit e yllit, valavitësit e Flamurit, shtruesit e rrogozit, puthadorët, këpucëlëpirësit, ushtarët, detarët, marinarët, toksorët, ajrorët, të gjallët, të vdekurit, deri te akademikët e thekur, e qortuan pafundësisht për mungesë vigjilence, mos zbatim të Luftës së Klasave, ujë në mullirin e armikut etj. etj. etj. S’ja bëri tërr syri.

Rrenat dhe intrigat që ja thurën ziliqarët, s’patën të krahasuar me ato të Mesjetës. S’pordhi asnjërin. I bëri pluhur e hi të gjitha.
Aleancën më të qelbët mes Sigurimistave dinakë dhe të vuajturve budallenj e mëshiroi dhe dënoi si e meritonte, me heshtje.
E goditën me gjyle balte në mbledhje kolektivi. E ndotën mbi rrroba. I pastroi me një të shkundur.

J’u vërsulën me plumba dhe bomba nëpër plenume. Artileritë e tyre qesharake, mbi veprën kolosale, nuk bënë asnjë efekt. Talli dhe përbuzi artilierët e llumeve dhe plenumeve.

Në veprën oqeanike nuk ka absolutisht asgjë autoreferenciale. Shkroi milione e miliona fjalë. Dhe atë që llapaqenat e kanë të tretën fjalë -unë – nuk e shkrojti kurrë. Asnjëherë të vetme.

Ta shaje ishte meritë që duhej të kishe paturpësinë ta bëje.
Ta lëvdoje ishte rrezik që duhej ta përballoje.

Edhe më të qelbtit, edhe më të neveritshmit, edhe më rrezikshmit, nuk gjetën dot kurrë diçka të besueshme, diçka faktike, diçka objektive, diçka bindëse, sado të vogël, sado të imët, sado të largët, për ta goditur.

S’ja ndërtojmë dot një kishë a një tempull të madh e të lartë sa e meriton, se e vjedhim pa e filluar.

S’ja ngremë dot një shtatore prej floriri, se floriri na duhet për unaza nëpër gishta dhe zinxhira nëpër qafa.
Nga tërë kjo zhurmnajë pa pikë kuptimi, pa presje çlodhëse, pa pikpyetje frike, vetëm me pikçuditse të pafundme, iku të çlodhet pak./ KultPlus.com

Syt e Lagur

Posted on by Kult Plus

Nga Edison Ypi

Mu lagën syt. O Zot ç’më gjet’. Pse ndodhi ? Nga më erdhi ? Çfarë të bëj ? Nga t’ja mbaj ?
Nuk griva asnjë qepë.
Nuk preva padashje gishtin, dhe më doli pak gjak, pastaj lot, dhe mu lagën syt. Jo. Asgjë e tillë nuk ndodhi.
As tërmet nuk ra, e aq u tremba, sa nga frika u lotova.
Nuk pashë Diellin drejt me sy, dhe pësova ibyrje, pastaj qarje.
Mund të më lageshin syt edhe nga përplasja e beftë me ndonjë shtyllë ose mur. Por nuk u përplasa me asnjë shtyllë a mur, apo hu’, dhe as nuk u rrëzova e u dërrmova mbi trotuar apo asfalt.
Kalimi nëpër Mokër, Skrapar, Mirditë, Pukë, mund të ishte një shkak bindës pse sytë mu lagën, mirpo në këto vende magjike u bë kohë që s’kam vajtur.
Sa herë vete në Kosovë më rrjedhin lotët rrëkè nga meraku për fatin qorr të asaj toke të bekuar. Në këto raste për lotët nuk mbaj shami’, i fshi me duar. Por dhe në Kosovë kah moti s’kam qënë.
T’i biesh rrotull Dumresë magjike me kodra të buta dhe liqere të kaltra, të rrjedhin lot nga mahnitja, është më se e natyrshme për cilindo që në vend të zemrës nuk ka një gur. Por halli se lotët e Dumresë dihet ku rrjedhin e lagin. Ndërsa lotët e mia janë një zarf i mbyllur pa pullë, vulë, emër, mbiemër, adresë sipër.
Ta kisha parë në ëndërr Hasien që kaloi një natë dimri mbledhur krruspull te qoshja e Urës së Matit ku maces do i kishin dalë të shtatë shpirtrat dhe qeni do kishte ngordhur dhjetë herë, trishtimi do më pështillej e shtrëngonte si Laokoontin gjarpëri, dhe një det me lot do më shtrydhte, por atë ëndërr nuk e pashë, dhe as kjo nuk ndodhi.
Nuk dëgjova Erik Satie, të thuash se u rrënqetha nga tingujt, dhe me dënesë qava sa një përrua me lot e mbusha. Ka kohë që nga frika e lotëve s’po dëgjoj nga ajo lloj muzike.
Po të më kishte ardhur në kujtesë një mbledhje kolektivi, një kazan me lotë do ishte i sigurtë. Por kujtesa ime me ato mënxyra ka kohë që s’po merret.
As nuk u sherrosa aq keq me ndonjë mik sa të më vinte aq inat sa sytë të më lagen, se prej kohësh kafenetë i kam zët, dhe rrallë flas me ndonjë mik.
S’ja prisha qefin asnjë mikeshe, që të thuash se për atë lagie sysh mikesha u bë shkak.
Të më ishte kujtuar ndonjë gjë e trishtë nga e kaluara e largët, mund të ishte arësye e mjaftueshme për lot, por asgjë e trishtë e kaluar apo e tashme s’e ka vizituar zotninë time kahone.
Të vijë një kohë që të mos ngjitesh dot në majë të malit, s’ësht shaka’, është dhimbje e padurueshme, shkak i plotë për lagie sysh, por s’ka asnjë gjasë sa kohë nuk është fakt por vetëm supozim.
Të them se erdhi ujku natën ma shembi vathën, çau dhen e dhi, dhe lotët vu’ nga keqardhja, do gënjeja, se s’kam as vathë as bagëti.
Apo të ankohem se erdhi natë skilja më hëngri pulat e kotecit, s’do ment që do jetë rrenë, se s’kam as pula as kotec.
I ra zjarri kasolles, e mbeta jashtë në erë e në shi dhe qava, do ishte rrenë, se shtëpinë e kam prej betoni.
A vallë u përlota sepse s’mu kujtua në cilën datë vrau veten Zef Serembja, i madhi Poet ? Jo, sepse atë datë s’e kam ditur kurrë.
Nuk besoj gjithashtu se sytë mu lagën ngaqë mu kujtuan harqet e njërës, sytë e tjetrës, kurmi vibrant nën fustan i një të trete. Ato ku m’i gjen, por nuk është rasti.
Ndoshta u laga pasi përpiva një libër që më solli në vëmendje një dashni të vjetër të paprekur dhe të rrezikshme si ato bombat e paplasura harruar andej-këndej nga luftrat e kaluara që shpërthejnë kur s’ta merr mendja. Jo as kjo. Po të më kishte shkaktuar lotët një bombë e tillë, do i dëgjohej zhurma.
Por ndoshta ndodhi që një plagë mes mijrave që kishte zënë kore, papritmas rrodhi dhe dhembi. As kjo. Se s’durova asnjë dhimbje, s’më dogji asnjë mall, s’më dehu asnjë mallëngjim, s’klitha asnjë rënkim. Epo pse mu lagën sytë ?/Top Channel/KultPlus.com

Mësuesja e quajti të sëmurë mendor, nëna e quajti gjeni, lexojeni këtë rrëfim për të kuptuar fuqinë e fjalës

Posted on by Kult Plus

Tomas Edison u kthye një ditë nga shkolla me një letër në dorë. “Nënë këtë letër ma ka dhënë mësuesja. Më tha të mos e hap por të ta jap vetëm ty ta lexosh”.

Me sytë e përlotur nëna e tij filloi t’ia lexonte të birit me zë të lartë:
“Biri yt është një gjeni, dhe kjo shkollë është shumë e vogël për të. Ne nuk kemi mjaft mësues të mirë për ta trajnuar, prandaj ju lutemi që ta mësoni vetë në shtëpi”.

Shumë vite më vonë, nëna e tij vdiq dhe Tomas Edisoni ishte bërë një nga shpikësit më të mëdhenj të kohës. Ndërsa kërkonte në sendet dhe letrat e të ëmës, në një cep të sirtarit të tavolinës së saj të punës, gjeti një letër të mbështjellë. Në të shkruhej: “Zonjë, biri yt është një mendje prishur (i sëmurë mendor). Ne nuk e lejojmë të kthehet më në këtë shkollë!”

Edisoni qau për orë të tëra dhe pastaj shkroi në ditarin e tij: “Tomas Alva Edison ishte një fëmijë mendje prishur, i cili me ndihmën e një nëne heroinë u kthye në gjeniun e shekullit”

Fjalët e një nëne kanë fuqi të paimagjinueshme. Ato burojnë nga një zemër që e sheh fëmijën e saj me sy ndryshe. Të tjerët mund ta shohin fëmijën tonë si më pak të talentuar, pa vlerë, pa asgjë të vecantë që mund të kontriubojnë për këtë shoqëri. Ajo që ka rëndësi është si i shohim ne si nëna fëmijët tanë. Cfarë shikojmë ne tek ata: potencialin brenda tyre apo portretin e pashpresë që të tjerët mund të na paraqesin për ta.

Le të bëjmë një pakt me veten për të mos u dorëzuar, por për t’i dhënë krahë potencialit të fëmijëve tanë ashtu si nëna e Tomas Edisonit. Le të flasim fjalë bekimi dhe jo mallkimi mbi fëmijët tanë, le t’u themi: t’i mundesh, në vend që ti nuk di të bësh asgjë. Le t’i themi ti vlen, në vend që t’i tregojmë se shoku apo shoqja e klasës janë më të mirë, më të aftë, më të zgjuar se ata. Le t’u flasim fjalë jete dhe shprese, sepse kështu bën Perëndia me ne.

Tomas Edison shpiku llampen inkadeshente, sistemin energjitik, telegrafin, mikrofonin etj. Ai i dha hov revolucionit industrial. / KultPlus.com

Mësuesja e quajti një mendjeprishur, të sëmurë mendor, nëna e quajti gjeni, lexojeni këtë rrëfim për të kuptuar fuqinë e fjalës

Posted on by Kult Plus

Tomas Edison* u kthye një ditë nga shkolla me një letër në dorë. “Nënë këtë letër ma ka dhënë mësuesja. Më tha të mos e hap por të ta jap vetëm ty ta lexosh”

Me sytë e përlotur nëna e tij filloi t’ia lexonte të birit me zë të lartë:
“Biri yt është një gjeni, dhe kjo shkollë është shumë e vogël për të. Ne nuk kemi mjaft mësues të mirë për ta trajnuar, prandaj ju lutemi që ta mësoni vetë në shtëpi”.

Shumë vite më vonë, nëna e tij vdiq dhe Tomas Edisoni ishte bërë një nga shpikësit më të mëdhenj të kohës. Ndërsa kërkonte në sendet dhe letrat e të ëmës, në një cep të sirtarit të tavolinës së saj të punës, gjeti një letër të mbështjellë. Në të shkruhej: “Zonjë, biri yt është një mendje prishur (i sëmurë mendor). Ne nuk e lejojmë të kthehet më në këtë shkollë!”

Edisoni qau për orë të tëra dhe pastaj shkroi në ditarin e tij: “Tomas Alva Edison ishte një fëmijë mendje prishur, i cili me ndihmën e një nëne heroinë u kthye në gjeniun e shekullit”

Fjalët e një nëne kanë fuqi të paimagjinueshme. Ato burojnë nga një zemër që e sheh fëmijën e saj me sy ndryshe. Të tjerët mund ta shohin fëmijën tonë si më pak të talentuar, pa vlerë, pa asgjë të vecantë që mund të kontriubojnë për këtë shoqëri. Ajo që ka rëndësi është si i shohim ne si nëna fëmijët tanë. Cfarë shikojmë ne tek ata: potencialin brenda tyre apo portretin e pashpresë që të tjerët mund të na paraqesin për ta.

Le të bëjmë një pakt me veten për të mos u dorëzuar, por për t’i dhënë krahë potencialit të fëmijëve tanë ashtu si nëna e Tomas Edisonit. Le të flasim fjalë bekimi dhe jo mallkimi mbi fëmijët tanë, le t’u themi: t’i mundesh, në vend që ti nuk di të bësh asgjë. Le t’i themi ti vlen, në vend që t’i tregojmë se shoku apo shoqja e klasës janë më të mirë, më të aftë, më të zgjuar se ata. Le t’u flasim fjalë jete dhe shprese, sepse kështu bën Perëndia me ne.

*Tomas Edison shpiku llampen inkadeshente, sistemin energjitik, telegrafin, mikrofonin etj. Ai i dha hov revolucionit industrial./KultPlus.com