Arti është një nënndarje e madhe e kulturës, e përbërë nga shumë përpjekje dhe disiplina krijuese. Është një term më i gjerë se arti, i cili, si një përshkrim i një fushe, zakonisht nënkupton vetëm artet vizuale.
E, arti amerikan vendas, quhet ndryshe art indian amerikan; arti pamor i banorëve të Amerikës.
Vetë përdorimi i fjalës art sugjeron një nga ndryshimet themelore midis koncepteve evropiane dhe indiane amerikane. Jo, vetëm që disa grupe indiane amerikane lejuan që arti të bëhet një mënyrë kryesore e jetës, si në Perëndim, por shumë gjuhë të Amerikës Vendase madje nuk kanë një term që do të thotë “art” ose “artist”.
Koncepti i një artisti ishte kryesisht i një personi që ishte thjesht më i mirë në punë sesa një tjetër. Në përgjithësi, artistëve iu dha një rëndësi e veçantë vetëm kur pasuria ishte një faktor kryesor në kulturë. Elita e shumë kulturave, qofshin të pasura në të drejtën e tyre ose duke arritur një post të lartë fetar, mbështeti grupe artistësh që prodhuan art përkujtimor dhe fetar.
Arti kolektiv kundrejt atij individual
Roli themelor i artistit indiano-amerikan është i njëjtë me atë të artistit në çdo kulturë, të zgjojë një përgjigje emocionale në audiencën e tij ose të saj. Në kulturat amerikane vendase, aftësia e artistit për të komunikuar me sukses varej kryesisht nga njohja e forcës së traditës. Organizimi shoqëror i fiseve të ndryshme lejonte më pak gjerësi për eksperimentim sesa kulturat perëndimore.
Përmes talentit të dukshëm individual, këta njerëz arritën një triumf personal, duke zhvilluar një stil që jo vetëm që u kopjua nga artistë të tjerë, por me kohë u konsiderua edhe si tradicional. Origjina e shumicës së dizajneve dekorative të Amerikës vendase nuk mund të gjurmohet sot me saktësi, pasi shumica e tyre janë të humbur në antikitet. Shumë prej tyre vinin qartë nga format natyrore, ndërsa të tjerët janë zhvillime të thjeshta të motiveve gjeometrike ose lineare.
Ka prova, megjithatë, se disa nga format origjinale ishin krijime të artistëve individualë. Për indiano-amerikanin bota e kërkimit të vizionit është misterioze, një vend ku shpirti mund të largohet nga trupi, të marrë pjesë në shumë aktivitete të çuditshme dhe të shohë shumë pamje të pazakonta.
Meqenëse, shumë prej modeleve të shikuara ose krijesave të hasura gjatë kërkimit të vizionit konsiderohen si forma mbrojtëse ose qenie shpirtërore.
Për shkak se dizenjimet e artit konsideroheshin si pronë personale, një artist mund të blinte një model ose ta merrte atë si një dhuratë nga krijuesi i tij, por ta ishte tabu ta përvetësonte dhe ta përdorte për qëllimet e tij ose të saj.
Midwest dhe fushat e saj të mëdha
Ekzistenca e artit të pasur të tekstilit në Perëndimin e Mesëm prehistorik është e njohur, por diapazoni dhe zhvillimi i tij janë humbur në qindra vjet histori nga e cila pak shembuj mbijetojnë. Shembuj të shportave dhe drurit janë të rrallë. Mjaft nga këto sende të prishura kanë mbijetuar për të treguar se këto arte ishin zotëruar, por nuk mbeten shembuj të mjaftueshëm për t’i mundësuar studiuesit të gjykojnë zhvillimin e tyre estetik.
Ajo që ka mbijetuar me bollëk është guri, i punuar me shkathtësi dhe në shumë mënyra. Po ashtu, qeramika, megjithëse nuk janë të cilësisë më të lartë, janë gjetur zbukurime bakri dhe mike.
Ekzistonin struktura rituale, të tilla si të ashtuquajturat tuma shigjetash. Kodra e gjarprit në Ohio është një shembull i këtij zakoni. Piramidat shërbyen si baza të mëdha për tempujt prej druri, ende në përdorim kur hulumtuesit spanjollë hynë për herë të parë në rajon. / cbc.al / KultPlus.com