Etiketë: Elif Shafak:

Nëna ime e bukur u godit për vdekje me thikë, 47 herë, pse policët nuk e morën babain?

Posted on by KultPlus

NATË
Shkruar nga: Elif Shafak

Nënën time me 14 vjet e bënë nuse, me 19 kurban. Nëna ime e bukur që rrezatonte me buzëqeshje, u godit për vdekje me thikë, 47 herë. Ishte mbrëmje, errësirë. Natë. Ishte e vetmuar. Por jo e heshtur. Bërtiste. Qau vëllai. Ende foshnjë, 1.5 vjeç; me sy të rritur nga lemeria, poshtë të cilëve dy liqe të zi e të pafund. Bërtita. Nëpër rrugicën tonë. Nëpër shtëpi, kulme, stacion policie, gurë kalldrëmi bëri jehonë ulërima ime. Nuk dëgjuat?

Besoj nuk dëgjuat pasi nuk erdhët. Asnjë nga ju.

Nuk erdhi askush. As fqinjët, as xhaxha policët. As politikanët që vizitojnë mahallën tonë gjatë zgjedhjeve, as gazetat që shkruajnë nga distanca, as agjentët e patundshmërive që caktojnë çmim për shtëpinë tonë të rrënuar. Askush. Po thonë Stambolli ka mbi 10 milionë. Gjiganti që është. Si mund të jetë një qytet kaq i dendur me njerëz që jetojnë ngjitas dhe njëkohësisht kaq i vetmuar, i braktisur si shkretëtirë. Habitem.

Dajaku po vazhdonte nga orët e hershme të mëngjesit. Para syve tanë. Me të kapur babai për flokësh e goditi me kokë në tavolinë. Doli një tingull i plotë, i çuditshëm. Si toka kur çahet. U ça dhe rashë brenda, nga turpi dhe dhembja. Zemra m’u thye në mes. Rodhi një pikë gjaku nga balli i nënës dhe njollosi dantellën e bardhë mbi tavolinë. Në moment u mendova. Si do ta lante atë njollë nëna ime? Sërish do përpiqej; me sapun, deterxhent, ujë të ngrohtë; lythe në gishtërinj, të çara në duar; nëna ime pastronte njollat e gjakut të vet nga rrobet, çorapet e saj.

U mbylla në qoshin e dhomës. Kafshova gjuhën. M’u kyç gjuha. E shkelmoi babai; e goditi nënën në shpinë, në bark. Brenda barkut të saj po rrihte një zemër e vogël, një vëlla a një motër për mua. Po qe vajzë do ta quanim Gylizar, e djalin Jusuf. Babai nxorri shkopin. I hollë e i gjatë. Shkopi që e kishte sjellë në shtëpi për të na disiplinuar. Pas çdo lazdrimi e provonim shijen e tij. Një copë e lëkurës së nënës gjendet në atë shkop, fijet e flokut ende i ka të ngjitura aty.

Pse policët nuk e morën babain? Si nuk ndërhynë fqinjët? Pronari i marketit, kasapi, perimeshitësi, tezet, xhaxhallarët… Ku kishin humbur? Kaq shumë u frikësuan gjithë ata njerëz nga marrrëzia e një burri? Domethënë një njeri i vetëm arrin ta mund gjithë qytetin? Vërtetë?

Ra muzgu. Babai nuk u qetësua. Tik-takët e orës së murit u ndalën, babai nuk u ndal. Ishte natë. Ishte e vetmuar. Por jo e heshtur. Qau pa pushuar, derisa ra e këputur mbi kolltuk. Mbeti aty pa marrë frymë. Një ditë kisha parë një kukullë që po flinte në bërllog. Pa njërin krahë, me këmbë të këputura; edhe nëna ishte bërë si ajo kukullë, krahët i lëviznin në boshllëkun e ajrit. Vaji i vëllait nuk pushonte. As të sharat e babait. Nuk i dëgjuat? Aq të trasha ishin muret që na ndajnë?

Pastaj na mori për dore babai, “Ejani shpejt” na tha. Shkuam në polici. Vëllai me pelenë të papastruar, ten të irrituar dhe lukth të zbrazët. Edhe unë kisha uri, nuk e thashë nga frika. “Çfarë ke bërë kështu” i thanë policët babait. “Nuk të dhimbsen këta fëmijë? Kush do të kujdeset për ta?”

Vetëm në atë moment e kuptova. Nëna nuk ishte më. Nëna ime e bukur që rrezatonte me buzëqeshje, me 14 vjet nuse, me 19 kurban./KultPlus.com

Nëna ime e bukur u godit për vdekje me thikë, 47 herë, pse policët nuk e morën babain?

Posted on by KultPlus

NATË
Shkruar nga: Elif Shafak

Nënën time me 14 vjet e bënë nuse, me 19 kurban. Nëna ime e bukur që rrezatonte me buzëqeshje, u godit për vdekje me thikë, 47 herë. Ishte mbrëmje, errësirë. Natë. Ishte e vetmuar. Por jo e heshtur. Bërtiste. Qau vëllai. Ende foshnjë, 1.5 vjeç; me sy të rritur nga lemeria, poshtë të cilëve dy liqe të zi e të pafund. Bërtita. Nëpër rrugicën tonë. Nëpër shtëpi, kulme, stacion policie, gurë kalldrëmi bëri jehonë ulërima ime. Nuk dëgjuat?

Besoj nuk dëgjuat pasi nuk erdhët. Asnjë nga ju.

Nuk erdhi askush. As fqinjët, as xhaxha policët. As politikanët që vizitojnë mahallën tonë gjatë zgjedhjeve, as gazetat që shkruajnë nga distanca, as agjentët e patundshmërive që caktojnë çmim për shtëpinë tonë të rrënuar. Askush. Po thonë Stambolli ka mbi 10 milionë. Gjiganti që është. Si mund të jetë një qytet kaq i dendur me njerëz që jetojnë ngjitas dhe njëkohësisht kaq i vetmuar, i braktisur si shkretëtirë. Habitem.

Dajaku po vazhdonte nga orët e hershme të mëngjesit. Para syve tanë. Me të kapur babai për flokësh e goditi me kokë në tavolinë. Doli një tingull i plotë, i çuditshëm. Si toka kur çahet. U ça dhe rashë brenda, nga turpi dhe dhembja. Zemra m’u thye në mes. Rodhi një pikë gjaku nga balli i nënës dhe njollosi dantellën e bardhë mbi tavolinë. Në moment u mendova. Si do ta lante atë njollë nëna ime? Sërish do përpiqej; me sapun, deterxhent, ujë të ngrohtë; lythe në gishtërinj, të çara në duar; nëna ime pastronte njollat e gjakut të vet nga rrobet, çorapet e saj.

U mbylla në qoshin e dhomës. Kafshova gjuhën. M’u kyç gjuha. E shkelmoi babai; e goditi nënën në shpinë, në bark. Brenda barkut të saj po rrihte një zemër e vogël, një vëlla a një motër për mua. Po qe vajzë do ta quanim Gylizar, e djalin Jusuf. Babai nxorri shkopin. I hollë e i gjatë. Shkopi që e kishte sjellë në shtëpi për të na disiplinuar. Pas çdo lazdrimi e provonim shijen e tij. Një copë e lëkurës së nënës gjendet në atë shkop, fijet e flokut ende i ka të ngjitura aty.

Pse policët nuk e morën babain? Si nuk ndërhynë fqinjët? Pronari i marketit, kasapi, perimeshitësi, tezet, xhaxhallarët… Ku kishin humbur? Kaq shumë u frikësuan gjithë ata njerëz nga marrrëzia e një burri? Domethënë një njeri i vetëm arrin ta mund gjithë qytetin? Vërtetë?

Ra muzgu. Babai nuk u qetësua. Tik-takët e orës së murit u ndalën, babai nuk u ndal. Ishte natë. Ishte e vetmuar. Por jo e heshtur. Qau pa pushuar, derisa ra e këputur mbi kolltuk. Mbeti aty pa marrë frymë. Një ditë kisha parë një kukullë që po flinte në bërllog. Pa njërin krahë, me këmbë të këputura; edhe nëna ishte bërë si ajo kukullë, krahët i lëviznin në boshllëkun e ajrit. Vaji i vëllait nuk pushonte. As të sharat e babait. Nuk i dëgjuat? Aq të trasha ishin muret që na ndajnë?

Pastaj na mori për dore babai, “Ejani shpejt” na tha. Shkuam në polici. Vëllai me pelenë të papastruar, ten të irrituar dhe lukth të zbrazët. Edhe unë kisha uri, nuk e thashë nga frika. “Çfarë ke bërë kështu” i thanë policët babait. “Nuk të dhimbsen këta fëmijë? Kush do të kujdeset për ta?”

Vetëm në atë moment e kuptova. Nëna nuk ishte më. Nëna ime e bukur që rrezatonte me buzëqeshje, me 14 vjet nuse, me 19 kurban./KultPlus.com

‘Zoti nuk ishte i plotfuqishëm, nuk ishte i mëshirshëm, ishte mashtrues…’

Posted on by KultPlus

(Pjesë nga libri ‘Tri bijat e Evës’ nga ELIF SHAFAK)

Nisi të grindej me Zotin.

Peria grindej për çdo gjë me të, i bënte pyetje për të cilat e dinte se nuk kishte përgjigje të lehta, por prapë i bënte, me zë të ulët, që të mos e dëgjonte askush. I thoshte se ai ishte treguar i papërgjegjshëm që kishte lejuar t`u ndodhnin gjëra aq të tmerrshme atyre që nuk i meritonin. A mund të shihte dhe dëgjonte Zoti përmes mureve dhe hekurave të qelive të burgut? Nëse nuk mundej, atëherë nuk ishte i plotfuqishëm. Nëse mundej dhe prapë nuk bënte asgjë për t’i ndihmuar ata që kishin nevojë, atëherë nuk ishte i mëshirshëm. Sido që të ishte, nuk ishte ashtu siç pretendonte se ishte. Ishte mashtrues.

Zemërimin që Peria nuk ia zbrazte dot së ëmës dhe udhëheqësit të saj shpirtëror Yzymbaz Efendiut, inatin që nuk ia zbrazte dot të atit dhe zakonit të tij të pijes, dhimbjen që ndjente për vëllain e madh dhe lodhjen nga vëllai tjetër, i përziente në një brumë ngjitës dhe ia derdhte me mendje Zotit. Ai brumë piqet në furrën e mendjes së saj, ngrihej ngadalë, fryhej në mes, digjej anëve. Kur moshatarët e saj dukeshin aq të thjeshtë e të lehtë sa balonat në erë, ndërkohë që luanin rrugëve, shkonin në shkollë dhe i merrnin ditët si t’u vinin, Nazperi Nallbantogluja, një vajzë jashtëzakonisht e menduar dhe e mbyllur, kërkonte me ngulm Zotin.

Zoti, një fjalë e thjeshtë me kuptim të errët, Zoti, aq afër sa dinte gjithcka që bëje apo kishe ndërmend ta bëje, e prapë i paarritshëm. Por Peria ishte e vendosur ta gjente një mënyrë. Sepse, përmes një logjike të shtrembëruar të saj, i qe mbushur mendja se, po të bënte bashkë Krijuesin e mamasë dhe Krijuesin e babait, do të arrinte të kthente harmoninë mes dy prindërve. Me një farë marrëveshje lidhur me atë se çfarë ishte dhe çfarë nuk ishte Zoti, do të kishte më pak tension në shtëpinë e familjes Nallbantoglu, por edhe në të gjithë botën.

Zoti ishte një labirint pa hartë, një rreth pa qendër, pjesë të një mozaiku që dukej se nuk përputheshin kurrë bashkë. Sikur ta zgjidhte këtë mister, do t’i jepte kuptim të pakuptimshmes, arsye çmendurisë, rregull rrëmujës dhe, ndoshta, mund të mësonte si të ishte e lumtur.

Propozojmë librat që duhet të lexohen gjatë muajit prill

Posted on by KultPlus

Muaji prill veç sa ka nisur.

Jo që ky muaj ka dicka më të vecantë se të tjerët, por është një muaj ideal për të lexuar dicka. Hulumtim, dokument i vjetër, ri-lexim i këndshëm, një histori e guximit njerëzor, gjithcka do të jetë e mirëseardhur për lexim gjatë 30 ditëve të këtij muaji.

Po propozojmë kështu disa vepra dhe lexime që mund të bëhen gjatë muajit prill, me shpresën që do ti ndihmojmë lexuesit tanë të koncentrohen dhe të vendosin për një shfletim që na pasuron mendjen e shpirtin.

BASTARDJA E STAMBOLLIT – ELIF SHAFAK
Një libër fantastik i cili ballafaqon dy familje mes vete, me Turqinë, Amerikën dhe Armeninë si shtete ku personazhet udhëtojnë në kërkim të vetes dhe familjarëve. Asya Kazançi dhe Armanoush Tchakhmakhchian janë dy vajza të reja që e gjejnë një shoqëri për lakmi. Shkrimtarja e librit, Elif Shafak, gati sa nuk morri burg për këtë libër. Libri përngjan shumë me mentalitetin shqiptar, prandaj me një lexim secili mund të bëjë lehtë krahasime me shqiptarët. Libri është i përkthyer edhe në gjuhën shqipe, ndërsa në origjinal është “The Bastard of Istanbul”.

FISET SHQIPTARE – HISTORIA, SHOQËRIA DHE KULTURA – ROBERT ELSIE
Robert Elsie, një prej albanologëve më të mirë, ka lënë pas vetes një trashëgimi të madhe të librave dhe hulumtimeve rreth shqipes e shqiptarëve. Gjatë muajit prill, mund të lexoni librin e tij rreth fiseve shqiptare. Libri hulumton 69 fise shqiptare, analizon kulturën dhe gjuhën e tyre, adetet, legjendat dhe historitë e tyre. Libri ju ndihmon të njihni më mirë shqiptarët dhe fiset shqiptare në Mal të Zi, në Shqipëri e në Kosovë.

INTERVISTË ME VETVETEN – PETRO MARKO
Libri “Intervistë me vetveten” i Petro Markos, u botua fillimisht në vitin 2000, pothuajse një dekadë mbas vdekjes së shkrimtarit. Është ndër librat që jehonën e ka të vazhdueshme, pikërisht për një dëshmi autentike, dramatike, për profilin e njeriut-shkrimtar, për atë qenësi vlerash të njeriut të letrave, i cili komunikoi dramatikisht me kolegët, me lexuesit. Libri i Petro Markos është një formë interesante për të shkruar për veten, por njëkohësisht edhe për të tjerët. Në rrëfimin e shkrimtarit ngjarjet zhvendosen siç zhvendosen pamjet e një filmi. Shkrimtari ka rrëfyer për ato gjëra ku i dhembte më tepër, aty ku shpirti i vlonte më shumë.

ALKIMISTI – PAULO COELHO
Ky është një nga romanet më të suksesshme të Paolo Coelhos dhe një prej librave më të shitur në botë përgjatë këtij shekulli. Briliant në rrëfim, magjik dhe i thjeshtë në mënyrën sesi komunikon me lexuesin. Është një gjetje fantastike për dhurata për të dashurit apo miqt tuaj. Alkimisti nuk duhet humbur. Santiago udhëton nëpër piramidat e Egjiptit pasi ka ëndërruar se atje do të gjejë një thesar. Ai dashurohet në Fatiman. “Kur dëshiron dicka, i tëri universi bashkohet për të të ndihmuar drejt realizimit” është një pjesë e librit, që në fakt cilësohet si pjesa bazë e tij. / KultPlus.com

Novelistja Elif Shafak: Ne jemi gati për ndryshim, por jo dhe burrat

Posted on by KultPlus

Fituesja e shumë çmimeve, shkrimtarja e njohur turke Elif Shafak, ka shkruar një shkrim përmbledhës, në të cilin përfshin elemente të rëndësishme lidhur me trajtimin e grave në Turqi. Ky shkrim është publikuar në Financial Times, ndërsa KultPlus e sjellë në gjuhën shqipe. Autorja në mënyrë të saktë, e me fjali të shkurtra përshkruan se si gratë në Turqi në vend se të ecin para, po zvarriten prapa në një skenë politike të dominuar nga meshkujt, me pikëpamje konservatore, fetare e patriarkale. Shkrimi flet për martesat e vajzave të mitura, përfshin po ashtu të dhëna alarmante lidhur me dhunën ndaj grave, e raste se si vrasësit trajtohen para gjykatës. Lidhur me këto, autorja jep tri mësime për atë që ka ndodhur në Turqi.

Gjatë dhjetë viteve të fundit, gratë e Turqisë kanë parë se historia nuk do të ecën përpara. Ndonjëherë ajo kthehet prapa. Brezi i gjyshes sime ishte shumë krenare që gratë turke kishin fituar të drejtën për të votuar në vitin 1934, një dekadë më herët se gratë në shumë vende evropiane. Ato ishin krenare për një vend që qëndronte në botën muslimane me laicizmin, modernizmin dhe ligjet relativisht barazuese sa i përket aspektit gjinor.

Në nëntor, pavarësisht shqetësimeve të përhapura, Partia qeverisëse për Drejtësi dhe Zhvillim (AKP) miratoi një ligj që bëri të mundur që klerikët myslimanë të kryejnë martesa civile. Shumë aktivistë të të drejtave të grave shqetësohen se kjo do ta bëjë më të lehtë për familjet në zonat rurale që t’i martojnë vajzat e tyre në moshë të mitur. Në një vend ku një e treta e të gjitha martesave tashmë vlerësohet se përfshijnë një nuse fëmijë, ky është një hap i madh prapa.

Politika mbetet shumë e dominuar nga meshkujt në Turqi. Njerëzit me pikëpamje konservatore, fetare dhe qartë patriarkale mendojnë se kanë të drejtë të vendosin se si gratë duhet të jetojnë jetën e tyre. Vitin e kaluar, AKP u përpoq të futë një ligj që jep amnisti për përdhunuesit nëse ata bien dakord të martohen me viktimat e tyre të mitura. Propozimi u prit me zemërim dhe përfundimisht u tërhoq.
Çdo ditë në gazeta lexojmë për gratë e vrara nga burrat që njihnin. Ministria e Politikave Familjare dhe Sociale zbuloi se 86 përqind e grave në Turqi përjetuan dhunë fizike ose psikologjike brenda familjes. Mediat i mbulojnë këto tragjedi duke u fokusuar tek viktimat –duke mos u fokusuar kurrë tek kryesit e krimit. Kur vrasësit sillen para gjykatës, dënimet e tyre shpesh zvogëlohen. Një 16-vjeçare e quajtur Amine Demirtas u torturua me vdekje nga vëllai i saj, sepse ajo përdorte një telefon celular pa dijeninë e familjes së saj. Dënimi i vëllait u zvogëlua për “sjellje të mirë”.

Ekzistojnë tre mësime të rëndësishme nga ajo që ka ndodhur në Turqi. Së pari, kur shoqëritë bien në autoritarizëm, nacionalizëm dhe izolacionizëm, gratë kanë shumë më shumë për të humbur sesa burrat. Së dyti, sa herë që ka një ndryshim në klimën politike, të drejtat e para që duhet të zvogëlohen janë të drejtat e grave. Dhe, së treti, nëse gratë mbeten të ndara mes vete dhe nuk janë në gjendje të zhvillojnë lidhjet sikur të ishin motra, atëherë i vetmi fitues është vetë patriarkati.

Kur filloi fushata #MeToo në mediat sociale, gratë në të gjithë Lindjen e Mesme u bashkuan. Nga Libani në Marok, kur një grua fliste, ajo hapi rrugën për gratë tjera që ta bëjnë të njëjtën gjë. Dialogu i ri po hapet, duke bërë të mundur që gratë të tërheqin vëmendjen ndaj diskriminimit sistematik. Ajo që mungon, megjithatë, është lloji i lidhjes së afërt sikur të ishim motra e që arrin të shkoj përtej kufijve kombëtarë, fetarë, etnikë dhe ndarjes së shtresave- gjë që është veçanërisht e vështirë për t’u arritur në këtë rajon.

Gratë turke ballafaqohen me traditën në përpjekje për t’u bashkuar me fuqinë punëtore. Pasi të drejtat e grave sulmohen, nuk duhet aq kohë që edhe komuniteti LGBT të vihet në shënjestër. Në Egjipt, pasi flamuri me ylber ishte tundur në një koncert rock, shtatë persona u arrestuan për “nxitjen e devijimit seksual”. Në Turqi, parada e krenarisë e LGBT-s u ndalua për tre vite me radhë. Dhe guvernatori i Ankarasë, muajin e kaluar ndaloi shfaqjen e filmave LGBT, duke e përmendur “sigurinë publike” si një arsye. Derisa nuk ka dyshim se Egjipti dhe Turqia janë shoqëri homofobike, nuk ka ligje të drejtpërdrejta në asnjërin vend që e kriminalizojnë homoseksualitetin. Megjithatë, klima për njerëzit LGBT është thellësisht shtypëse.

Kjo është një kohë vendimtare për aktivizimin e grave. Gratë dhe komunitetet LGBT në të gjithë Lindjen e Mesme janë duke u munduar pa reshtur për të drejtat e tyre. Ne jemi gati për ndryshim. Por burrat nuk janë. Anketa Ndërkombëtare e Burrave dhe Barazisë Gjinore, një projekt avokimi që fokusohet në gjininë, së fundi ka marrë në pyetje rreth 10,000 njerëz në Egjipt, Liban, Marok dhe Palestinë. Rreth 90 përqind e meshkujve që morën pjesë në studim thanë: “Burri duhet ta ketë fjalën e fundit në shtëpi.” Këta njerëz po qëndrojnë ende fuqishëm në pushtet./KultPlus.com