“Të pavdekshmit”: Një përshëndetje për poetët më me ndikim në histori

Është e vështirë të thuhet përfundimisht se cilët janë poetët më të mirë të të gjitha kohërave, pasi poezia është një formë arti shumë subjektive dhe njerëz të ndryshëm kanë shije dhe preferenca të ndryshme kur bëhet fjalë për poezinë, shkruan KultPlus.

Poezia është një formë e letërsisë që përdor gjuhën për të ngjallur emocione, për të pikturuar imazhe të gjalla dhe për të përcjellë ide dhe tema komplekse përmes përdorimit të ritmit, tingullit dhe formës. Poetët përdorin një sërë mjetesh dhe teknikash letrare, si rima, metri dhe gjuha figurative, për të krijuar vepra arti shprehëse dhe ndjellëse.

Gjatë historisë, ka pasur shumë poetë që kanë dhënë kontribut të rëndësishëm në botën e poezisë dhe veprat e të cilëve i kanë qëndruar kohës. Këta poetë shpesh konsiderohen si ndër më të mëdhenjtë e të gjitha kohërave për shkak të popullaritetit dhe ndikimit të qëndrueshëm të punës së tyre, si dhe teknikave dhe stileve novatore që ata përdorën në shkrimet e tyre.

Disa nga poetët më të vlerësuar të të gjitha kohërave përfshijnë:

William Shakespeare: Shpesh i konsideruar si dramaturgu dhe poeti më i madh në gjuhën angleze, veprat e Shekspirit janë të njohura për personazhet e tyre komplekse, temat e thella dhe gjuhën e bukur.

Dante Alighieri: Dante është i njohur për poemën e tij epike, “Komedia Hyjnore”, e cila është një tregim alegorik i udhëtimit të tij nëpër Ferr, Purgator dhe Parajsë.

Homeri: Poetit të lashtë grek, Homerit i njihet merita për shkrimin e dy poemave epike “Iliada” dhe “Odisea”, të cilat konsiderohen si dy nga veprat themelore të letërsisë perëndimore.

Edgar Allan Poe: Poe njihet për poezinë dhe tregimet e tij të errëta dhe atmosferike, të cilat shpesh eksplorojnë tema të vdekjes, humbjes dhe çmendurisë.

Emily Dickinson: Dickinson ishte një poete amerikane e cila njihet për poezinë e saj thellësisht personale dhe introspektive, e cila shpesh eksploron temat e vdekjes, dashurisë dhe natyrës.

Poetë të tjerë që vlerësohen shumë dhe kanë dhënë kontribut të rëndësishëm në botën e poezisë përfshijnë John Keats, Lord Byron, Sylvia Plath, Maya Angelou dhe T.S. Eliot.

Këto janë vetëm disa prej poetëve që kanë dhënë kontribut të rëndësishëm në botën e poezisë dhe veprat e të cilëve i kanë rezistuar kohës. Ka shumë poetë të tjerë që vlerësohen shumë dhe kanë dhënë kontribute të rëndësishme në formën e artit, dhe i takon lexuesve individualë të vendosin se cilët poetë i konsiderojnë si më të mëdhenjtë e të gjitha kohërave. / KultPlus.com

‘Në dhé t’huaj është njësoj, mes stinësh s’ka dallime’

Poezi nga Emily Dickinson

Dy botë

Në dhé t’huaj është njësoj,
Mes stinësh s’ka dallime,
Mëngjeset çelin mbrëmjesh,
Thyejn’ fara me zjarrmime.

Lule t’egra shpërthejnë pyllit,
Rrëke vërshojnë deri vonë;
Asnjë mëllenjë që krakëllin
Për Kalvarin që kalon.

Auto-da-fé apo procese –
As që i sheh një bletë;
Mjerimi në sytë e saj?
Ta ndash nga lule’ vet.

Përktheu: Edon Qesari / KultPlus.com

Emily Dickinson, portreti i poetes si një vajzë e re

Kur u pikturua ky portret, në vitin 1840, vajzat ishin 10 dhe 13 vjeç, djali në mes ishte 11. Megjithatë, ata duken më shumë si të rritur të tkurrur sesa si fëmijë. Ata janë vëllezër e motra, dhe vajza 10-vjeçare në të majtë ishte e panjohur në atë kohë.

Vdiq e panjohur, por sot ajo është Emily Dickinson me famë botërore.

Vajzat mbajnë libra në dorë. Libri I Emily-t përmban faqe me piktura me lule. Në dorën e saj ka edhe një lule të vërtetë. Poshtë djathtas, libri i motrës së saj Lavinia përmban një krijesë të zezë. Mund të jetë një mace e zemëruar.

Rrobat e tyre janë shumë formale: Emily është në jeshile të errët, fustani i Lavinia-s është i argjendtë dhe Austin, duke qenë krenar, vesh të zezë. Të gjithë veshin jakë të bardha, veshje për vajzat dhe një jakë më të kthjellët për Austin. Sytë e tyre, hunda e tyre, ngjyrosja e tyre, përcjellin ngjashmërinë familjare dhe sytë e tyre kanë një ndikim të jashtëzakonshëm te shikuesi. Të tre kanë të njëjtin model flokësh.

Lavinia dhe Austin janë flokëbardhë. Emily më vonë e përshkroi veten si “e vogël, si trumcaku, dhe flokët e mi janë të guximshëm, si gështenja – dhe sytë e mi si sheri në gotën që lë i ftuari”.

Otis Allen Bullard pikturoi fëmijët Dickinson në Amherst, Massachusetts, kur ishte 24 vjeç. Lindur në vitin 1816 në Steuben County, Nju Jork, gjatë viteve të adoleshencës Bullard punoi si piktor i shenjave. Në moshën 22-vjeçare, ai u transferua në Hartford, Connecticut, u rikualifikua si piktor portreti – dhe gjatë viteve të ardhshme pikturoi familje të shquara të Nju Anglisë dhe në pjesën e sipërme të Nju Jorkut.

Një vit më pas, Bullard u martua me Angeline Olmstead dhe ata patën një fëmijë, George Washington Bullard, emri patriotik i të cilit përputhej me entuziazmin e Bullard-it për Amerikën.

Megjithëse një portretist i suksesshëm, Bullard kuptoi se shpikja e dagerotipit ndikoi në biznesin e tij. Një dagerotip i Dikinsonit, i marrë rreth vitit 1847, është e vetmja fotografi e vërtetuar e saj.

Bullard rikrijoi veten. “Panorama e qytetit të Nju Jorkut”, vepra e tij më e famshme, ishte një pikturë 3000 metra e gjatë dhe gjashtë këmbë e lartë e rrugëve, banorëve dhe pamjeve të Manhatanit të poshtëm. Atij iu deshën katër vjet, u zbulua në 1850 dhe paraqiti jo vetëm një pamje panoramike, por një koment social mbi Nju Jorkun në mesin e shekullit të 19-të.

Kanavacë e madhe, e mbështjellë në disa cilindra, u shpalos ngadalë. Publiku pagoi 20 cent për një eksperiencë dy-orëshe gjatë së cilës ata mund të shikonin se çfarë përmbante një broshurë shoqëruese – “kontrastet e mëdha në jetë çdo pasdite të bukur, nga ekstravaganca dhe pasuria më e madhe deri te varfëria dhe mjerimi më i tmerrshëm”.

Nuk u shfaq kurrë në Nju Jork – por gjatë 17 viteve të ardhshme, qindra mijëra njerëz në të gjithë verilindjen dhe mesperëndimin amerikan paguanin për të parë panoramën e Bullard-it, e cila nuk ekziston më.

Bullard vdiq në vitin 1853 në moshën vetëm 37 vjeç. Emily vdiq 33 vjet më vonë në këtë ditë në 1886. E vetmuar, ajo jetonte gjithmonë në shtëpinë e babait të saj, ajo shkroi 1,775 poezi – dhe në një letër të datës 1853, shkruar kur ishte 23, ajo shkroi “Unë nuk shkoj nga shtëpia”.

Kur nipi i saj tetë-vjeçar vdiq nga tifoja, ajo shkoi në shtëpinë e vëllait të saj për herë të parë pas 15 vjetësh.

Ajo kërkoi që arkivoli i saj të ishte i bardhë dhe ta çonin në varrin e saj gjashtë irlandezë, të cilët të gjithë kishin punuar në një kohë në fermën e babait të saj. Guri i saj i varrit lexon “Called Back”.

Dhe portreti Bullard Dickinson, siç është paraqitur tani në një perde dushi prej 100 copë poliester, mund të jetë i yti për 67 dollarë./ KultPlus.com

AMHERST, MA – SEPTEMBER 4: A daguerrotype of Emily Dickinson at age 16, is displayed at the Emily Dickinson Museum in Amherst, Wednesday, Sept. 4, 2013. (Photo by Wendy Maeda/The Boston Globe via Getty Images)

‘Eh ç’liri që sjell një shpirt pa frerë’

Poezi nga Emily Dickinson

Një libër

Hëngri e piu të vyerat fjalë,
Shpirti vigan i ishte bërë;
Harroi krejt se qe i varfër
Dhe se trupn’ e kish rërë.
E ky amanet flatrash ishte
Veç një libër, ditëve sterrë
Teksa vallëzonte. Eh ç’liri
Që sjell një shpirt pa frerë!

Përktheu: Edon Qesari / KultPlus.com

(Photo by Wendy Maeda/The Boston Globe via Getty Images)

‘Piva një gllënjkë jetë, po të tregoj se sa kam paguar për të’

Poezi nga Emily Dickinson

Piva një gllënjkë jetë –
Po të tregoj se sa kam paguar për të –
Pikërisht sa një egzistenë e tërë.
“Çmim’ i tregut”, më thanë.
Dhe paskëtaj më peshuan – kokërr për kokërr.
Dhe fibrat mi llogaritën fije më fije.
Në fund më dhanë vlerën e Qenies sime –
Sa një gram parajsë!

Përktheu: Herman Çuka / KultPlus.com

AMHERST, MA – SEPTEMBER 4: A daguerrotype of Emily Dickinson at age 16, is displayed at the Emily Dickinson Museum in Amherst, Wednesday, Sept. 4, 2013. (Photo by Wendy Maeda/The Boston Globe via Getty Images)

Ka një pjerrësi të caktuar drite

Poezi nga Emily Dickinson

Ka një pjerrësi të caktuar drite,
pasditeve të dimrit –
që të ndrydh si pesh’
e muzikës në katedrale –

Një plagë qiellore na shpërfaqet pa hasur vraga,
por me një ndyshim nga
brënda, të domethënieve –

Askush nuk mund t’ja u mësojë atë – të tjerëve –
është vula e dëshpërimit –
si një pikëllim perandorak
i dërguar prej ajrit.

Kur vjen; peizazhi dëgjon –
hijet – mbajnë frymën –
kur ikën, është si distanca
në aspektin e vdekjes –

Përktheu: Herman Çuka / KultPlus.com

(Photo by Wendy Maeda/The Boston Globe via Getty Images)

‘Në Parajsë kurrë s’kam qënë; por e njoh mirë atë vënt sikur leje t’më kishnë dhënë’

Poezi nga Emily Dickinson

Kurrë nuk pashë kënetë
Kurrë nuk pashë unë det;
Por di sesi është shqopa,
Di edhe si dallga ngjet.

Me Zotin kurrë nuk fola
Në Parajsë kurrë s’kam qënë;
Por e njoh mirë atë vënt
Sikur leje t’më kishnë dhënë.

Përktheu: Edon Qesari / KultPlus.com

AMHERST, MA – SEPTEMBER 4: A daguerrotype of Emily Dickinson at age 16, is displayed at the Emily Dickinson Museum in Amherst, Wednesday, Sept. 4, 2013. (Photo by Wendy Maeda/The Boston Globe via Getty Images)

‘T’ishim tok unë e ti, netë furie do të kishim për stoli’

Poezi nga Emily Dickinson
Përktheu Edon Qesari

Netë furie – Netë furie!
T’ishim tok unë e ti
Netë furie do të kishim
Për Stoli!

Pa dobi – erërat –
Për një Zemër në skelë –
S’i lypet drejtim –
S’i lypet hartë!

Tek vozis në Parajsë –
Det – pa shih!
Veç të bregëzoja – sonte –
Tek ti!/ KultPlus.com

Pas dhimbjes së madhe

Poezi nga Emily Dickinson
Shqipëroi: Natasha Lushaj

Pas dhimbjes së madhe, vjen e kotësisë ndjenja
nervat ruajnë etiketën, si varret;
zemra e palëvizshme pyet: kush, unë vuaja?
Kur? Dje, pardje apo shekuj më parë?
Këmbët, mekanikisht, vijnë vërdallë
si të ishin prej druri
prej dheu, prej ajri, ose s’di ç’tjetër
por sigurisht të rritura veçmas prej teje,
një kënaqësi kuarci, gur i fortë.
Është çasti i plumbtë,
i vetmi i kujtueshëm, nëse i mbijeton;
përreth mban mend njerëz si prej bore.
Të ther i ftohti, pastaj shtangesh habie,
pastaj e lë të ndodhë.

AMHERST, MA – SEPTEMBER 4: A daguerrotype of Emily Dickinson at age 16, is displayed at the Emily Dickinson Museum in Amherst, Wednesday, Sept. 4, 2013. (Photo by Wendy Maeda/The Boston Globe via Getty Images)

Është një fjalë

Poezi nga Emily Dickinson

Është një fjalë
Që mbanë ngjeshur një shpatë
Mund të shpojë një njeri të armatosur —
Vërtitë rrokjet e saja xhembore
Dhe sërish është memece —
Mirëpo ku të ketë rënë ajo
Të shpëtuarit do të tregojnë
Në ditën patriotike,
Një Vëlla me spaleta
Hoqi dorë nga frymëmarrja.

Kudo të lind dielli frymëndalës —
Kudo të lind dita bredhacake
Aty është mësyemja e pazhurmë e saj —
Aty është fitorja e saj!
Spikatë shenjëtari më symprehët!
Gjuajtja më e arritur
Caku më madhështor i Kohës
Është shpirti “harruar!”

KultPlus.com