Evropa mund të jetë duke përjetuar thatësirën më të rëndë në të paktën 500 vjet, tha Komisioni Evropian më 23 gusht.
Ky reagim vjen teksa të dhënat e fundit shkencore kanë treguar se pothuajse dy e treta e kontinentit ndodhet në gjendje të jashtëzakonshme sa i përket thatësisë apo për shkak të valëve të të nxehtit dhe mungesës së reshjeve të shiut.
Raporti i publikuar në gusht nga Vëzhguesi Evropian i Thatësisë (EDO), trup që mbikëqyret nga Komisioni Evropian, tha se 47 për qind e Evropës po përballet me temperatura të nxehta, me deficit të theksuar të lagështisë, ndërkaq 17 për qind është në gjendje emergjente dhe në këto zona, për shkak të motit, është prekur vegjetacioni.
Thatësia “duket të jetë më e rënda në të paktën 500 vjetët e fundit”, tha zëdhënësi i EDO-s, Johannes Bahrke, duke iu referuar gjetjeve të raportit.
“Ky është vlerësimi i parë dhe ne duhet ta konfirmojmë këtë gjetje me të dhënat përfundimtare që do të nxirren në fund të sezonit”, shtoi ai.
Në raport thuhet se sezoni i mbjelljes gjatë verës është prekur nga moti ekstrem, teksa rendimentet e misrit, sojës dhe lulediellit pritet të bien për 15 për qind.
Transportet ujore të mallrave, si për shembull përmes lumit Danub, janë penguar për shkak të nivelit të ulët të ujit.
Reshjet e shiut në mes të gushtit mund të kenë zbutur gjendjen me thatësinë, por në disa raste stuhitë e shiut kanë shkaktuar dëme të tjera, thuhet në raport.
Rajonet që janë goditur më së keqi nga thatësira në verë, ishin prekur nga thatësira edhe në pranverë. Këtu përfshihen Italia, juglindja e Francës dhe disa zona në Hungari dhe Rumani.
Hulumtuesit parashikojnë se temperatura të larta dhe të thata do të mbretërojnë deri në nëntor në rajonin e Mesdheut dhe Evropës Perëndimore./ REL / KultPlus.com
Një vit më parë, më 11 mars, Organizata Botërore e Shëndetësisë e shpalli koronavirusin një pandemi globale.
Siç njofton nga Londra korrespondenti i Zërit të Amerikës Henry Ridgwell, vendet evropiane shpresonin që sistemet e tyre shëndetësore të mirëfinancuara do të ofronin një lloj mbrojtjeje, por kontinenti u godit fort që në fillim dhe vazhdon të përballet me nivele të larta infeksioni.
Qyteti Kodonjo, në Italinë veriore, ende mbart vragën e famës së padëshiruar si epiqendra e shpërthimit të parë të epidemisë së koronavirusit në Evropë.
Më 20 shkurt të vitit të kaluar, një 38-vjeçar u shtrua në spital me probleme të frymëmarrjes. Të nesërmen u diagnostikua me koronavirusin. Kryemjeku Francesco Tursi kujton tmerrin që pasoi.
“Dëgjuam për një, dy, tre raste dhe menjëherë u mbushëm me pacientë me probleme serioze të frymëmarrjes, nuk merrnin dot frymë. Nuk kishim kohë as të mendoheshim. Kjo ndryshoi vërtet jetën tonë”, tregon Dr. Tursi.
Pak muaj më vonë, vetë dr. Tursi u infektua me virusin dhe kaloi një muaj i shtruar në spital.
Ndërsa rastet u shumëfishuan, Italia veriore hyri në izolim. Ishte një masë e pakët dhe e vonuar. Në ditët në vazhdim, disa vende evropiane njoftuan raste të reja.
Derisa OBSH-ja shpalli pandeminë globale më 11 mars, Spanja, Franca dhe disa vende të tjera evropiane kishin imponuar masa izolimi.
Por, Britania rezistoi duke e shtyrë izolimin për dy javë të tjera, kundër sugjerimeve shkencore.
“Nëse do të kishim vendosur masa izoluese një javë më herët, do ta kishim zvogëluar numrin e viktimave me të paktën gjysmën”, thotë Neil Ferguson, ish-këshilltar shkencor i qeverisë britanike.
Britania pati numrin më të madh të viktimave në Evropë gjatë vitit 2020. Ekonomia e saj ishte gjithashtu e goditur fort – u tkurr me gati 10%.
“Mbretëria e Bashkuar është shembull i shkëlqyer i konceptit se kur përpiqesh të zgjedhësh mes shëndetit publik apo ekonomisë, i humbet të dyja”, thotë Dr. Peter Drobac, nga Universiteti i Oksfordit.
Në Turqi, doktorët akuzonin qeverinë për fshehje të nivelit të vërtetë të pandemisë, ndërsa spitalet mbusheshin me pacientë.
Edhe Rusia u akuzua për manipulim; doktorët thonin se niveli i vërtetë i vdekjeve ishte ndoshta tre herë më shumë se numri zyrtar prej 57 mijë të vdekurish gjatë vitit 2020.
Ndërsa masat izoluese vazhduan gjatë verës, qeveritë në mbarë Evropën injektuan miliarda në ekonomitë e tyre për t’i ruajtur bizneset dhe vendet e punës. Borxhi publik u ngjit në pikiatë.
Por ndërsa viti i zymtë 2020 i afrohej fundit, shkenca ofroi shpresë. Provat klinike treguan se disa vaksina ofrojnë mbrojtje të fortë nga COVID-19. Britania u bë vendi i parë perëndimor që filloi një program vaksinimi masiv.
“Nuk mund të nënvlerësojmë përmasat e arritjes së kësaj – nga identifikimi i një virusi të ri dhe zbardhja e kodit të tij gjenetik në janar 2020, të kesh 11 muaj më vonë një numër vaksinash të sigurta dhe jashtëzakonisht efektive”, thotë Dr. Drobac.
Rreziqet shtrihen ende përpara. Infektimet mbeten të larta dhe ekziston frika për variante më rezistente të virusit që qarkullojnë në Evropë.
Në Kodonjo, dr.Tursi vazhdon të kurojë pacientët. Si qindra mijëra punonjës të tjerë në pararojë, ai rrezikoi jetën e tij për t’i ndihmuar të tjerët të mbijetojnë. Pandemia e ka ndryshuar jetën në mënyra të panumërta – dhe nuk ka përfunduar ende./voa/ KultPlus.com
Muajin e kaluar, Amsterdami tregtoi më shumë aksione, sesa Londra, duke e hequr kryeqytetin e Britanisë së Madhe nga vendi i parë si qendra më e madhe tregtare e Europës, sipas të dhënave më të reja të lëshuara sot nga CBOE Global Markets.
Sipas këtyre shifrave, një mesatare prej 9,2 miliardë eurosh (11,5 miliardë dollarë) u tregtuan në Euronext Amsterdam, si edhe në degët holandezë të CBOE Europe dhe Turquoise në janar, më shumë se katër herë sasia e tregtuar atje në dhjetor.
Ndërkohë, tregtia në Londër ra në 8,6 miliardë euro në janar, pasi BM u largua nga tregu i vetëm i Bashkimit Europian më 31 dhjetor.
Largimi i BM-së nga tregu i vetëm i BE-së u shoqërua me rreth 6,5 milionë euro aksione ditore të larguara nga Londra dhe të zhvendosura në Europë.
Kjo ndodhi për shkak të një mosmarrëveshjeje për shërbimet financiare midis Brukselit dhe Londrës, në marrëveshjen tregtare postBrexit.
Institucionet financiare të BE-së nuk mund të tregtojnë më aksione në Londër, pasi Brukseli nuk i njeh më bursat britanike dhe vendet e tregtimit./ata/ KultPlus.com
Mbi 110 artistë të skenës muzikore po protestojnë për pasojat që po i vuajnë pas largimit të Britanisë së Madhe nga Europa, apo e njohur si fenomeni “Brexit”, shkruan KultPlus.
Janë Sting, Elton John, Ed Sheeran, Liam Gallagher, Radiohead, Bob Geldof, Queen’s Brian May, Robert Plant i ”Led Zeppelin”, Peter Gabriel dhe Kim Wilde, por edhe autorë këngësh si Judith Weir, dirigjenti Simon Rattle dhe violonçelisti Nicola Benedetti, ndjehen të zhgënjyer nga qeveria britanike.
Këtë e kanë shprehur në një letër të botuar në “Times”, teksa denoncojnë daljen e Britanisë së Madhe nga Europa, e që kjo e fundit është shndërruar në një zonë të ndaluar për muzikantët.
Pas përfundimit të lëvizjes së lirë midis kontinentit dhe Britanisë së Madhe, vizat individuale duhet të merren para se të udhëtohet në ndonjë vend të BE, duke rezultuar në kosto shtesë, përfshirë lejet për 350 sterlina për instrumente muzikorë dhe pajisje të tjera, pa harruar mosmarrëveshjet dhe zvarritjet burokratike.
Londra dhe Brukseli fajësojnë njëri-tjetrin për këtë situatë, por do të jenë muzikantët ata që do të paguajnë çmimin./ KultPlus.com
Izolimi që solli koronavirusi në Europë pati plot pasoja për njerëzit vetë dhe ekonominë, por përveçse frenoi përhapjen e virusit, ai solli dhe një përmirësim të ndjeshëm të cilësisë së ajrit në kontinentin e vjetër.
Një studim i fundit tregon se përmirësimi i cilësisë së ajrit gjatë muajit të kaluar të bllokimit të koronavirusit ka çuar në 11,000 më pak vdekje nga ndotja në Mbretërinë e Bashkuar dhe gjetkë në Evropë, zbulon një studim. Rënia e mprehtë e trafikut rrugor dhe emetimet industriale kanë rezultuar gjithashtu në 1.3 milion më pak ditë mungesë pune, 6.000 më pak fëmijë që zhvillojnë astmë, 1.900 shmangur vizitat në dhomë urgjence dhe 600 më pak lindje të parakohshme, sipas Qendrës për Kërkime të Energjisë dhe Ajrit të Pastër.
Ndërsa pandemia vazhdon të marrë një numër të tmerrshëm – më shumë se 220,000 vdekje në të gjithë botën që nga fillimi i vitit – autorët e raportit thonë se përgjigja ka ofruar një pamje të mjedisit më të pastër, më të shëndetshëm që është e mundur nëse bota zhvendoset nga ndotja industritë e karburanteve fosile.Në krahasim me të njëjtën periudhë të vitit të kaluar, nivelet e dioksidit të azotit kanë rënë me 40% ndërsa materia e vogël e grimcave – e njohur si PM2.5 – është në rënie 10%, që do të thotë se njerëzit pa Covid-19 mund të marrin frymë më lehtë.
Këto dy forma të ndotjes, të cilat dobësojnë sistemin e zemrës dhe frymëmarrjes, janë zakonisht përgjegjës për rreth 470,000 vdekje në Evropë çdo vit. Studimi i ri vlerëson se si ka gjasa të ketë rënë kjo duke përdorur modele statistikore që ndërthurin të dhëna për cilësinë e ajrit, kushtet e motit, emetimet, popullsinë dhe përhapjen e sëmundjeve. Ata gjetën numrin më të lartë të vdekjeve të shmangura nga ndotja në Gjermani (2.083), e ndjekur nga Britania e Madhe (1,752), Italia (1,490), Franca (1,230) dhe Spanja (1,083).
Nga sëmundja, pothuajse 40% e uljeve të vdekshmërisë kishin të bënin me dështimin e zemrës, 17% nga sëmundjet e mushkërive siç janë bronkiti dhe emfizema, dhe 13% secila nga goditje dhe kancer. Të tjerët ishin infeksione dhe diabeti. Llogaritja e përgjithshme e 11,000 vdekjeve të shmangura është vlerësimi më i mundshëm nga një seri analizash kompjuterike me rezultate që shkojnë deri në 20,000 dhe sa më e ulët se 7,000. /KultPlus.com
Teksa i afrohemi Amfiteatrit të Tiranës, tingujt e kitarës rrëfejnë ardhjen e tij. Petrit Çeku i ulur në karrige mban në duar të vetmen kitare me të cilën luan prej 6 vitesh, klasiken e Ross Gutmeier.
Përpiqet të përqendrohet, të kuptojë akustikën për koncertin e së shtunës në mbrëmje si solist, derisa kureshtia e medies e shkëput nga bota e tij muzikore. Rrëfen se është i lumtur për këtë rikthim të tijin në Tiranë në kuadër të “Albanian guitar festival”, të organizuar nga Denis Bizhga, shef i Departamentit të Kitarës në liceun ”Jordan Misja”. “Është një festival që e glorifikon kitarën si instrument dhe jam i kënaqur që unë mund të jap kontributin tim”, shprehet artisti.
Interpreton në skena prestigjioze ndërkombëtare prej më shumë se një dekade, e gjatë kësaj kohe mes shumë përballjeve skenike me publikun është krijuar tek ai një lloj inflacioni ndjesish. “Por pavarësisht kësaj, unë i veçoj koncertet që mbaj në vendlindje, Prishtinë e në Shqipëri, pasi më zgjojnë ndjesi të larta emocionale.
Tirana është si një vendlindje e dytë për mua, është pjesë e mëmëdheut. Edhe pse kudo që shkoj, mundohem ta trajtoj çdo koncert njësoj, për shkak se jam në shërbim të muzikës, paraqitja para publikut shqiptar vetvetiu ndryshon emocionet tek unë”, tregon ai për “Panoramën”. Vlerëson mikpritjen e publikut në trevat shqiptare, që, sipas tij, përpiqet t’i mëshojë një kulture, që mbetet relativisht në margjina.
“Kjo edhe për shkak të mungesës së fondeve e një sërë arsyesh të tjera. Por, e theksoj, se është pikërisht publiku që frekuenton këto koncerte ai që e mban gjallë kulturën në Shqipëri e Kosovë”. Për Petritin janë po aq të rëndësishme edhe performancat skenike në Kroaci, ku jeton prej 15 vitesh, e ku publiku, siç edhe ai pohon, e njeh shumë mirë. KITARA SI TRASHËGIMI Lidhja e tij me kitarën, nis që fëmijërinë e tij të hershme, kur i ndikuar nga xhaxhai e i ati, kitaristë amatorë, ai do të niste t’i afrohej këtij instrumenti, fillimisht duke e trajtuar si një lodër.
“Në familjen time ekzistonte një mënyrë specifike e luajtjes në kitarë, të gjithë luajnë me gishta edhe janë shumë të aftë në atë që bëjnë”. Ndikimet e të atit nga kitara klasike, falë studimeve në Sarajevë do të linin shenjë edhe te Petriti. “Natyrisht që në vetëdijen e një fëmije të vogël kjo muzikë lë gjurmë”. E kujton ende kitarën e parë, dhuratë nga xhaxhai i tij, e me të cilën do të luante pjesë nga Francisco Tarrega, si “Lagrima”, “Alhambra”, të cilat ende i ka pjesë të repertorit të tij. “Është interesant fakti se im atë ma pati mësuar ‘Recuerdos del Alhambra’ me vesh, kur unë ende nuk dija të lexoja notat. Dhe ende sot, unë refuzoj t’i shikoj notat kur interpretoj këtë pjesë”.
Edhe pse në skenë interpreton prej 24 vitesh, karriera e tij ndërkombëtare nisi 12 vite më parë në Pittalugia (Alessandria) të Italisë. “Aty fitova një konkurs, dhe qe një event që shënjoi jo vetëm karrierën time ndërkombëtare, por edhe një garë me veten. Pasi është e lehtë të ngjitesh në skenë, por sfida është të qëndrosh aty”. Një sfidë të cilën ai e ka fituar duke qenë autokritik me veten. “Është një proces i vështirë, pasi unë ndërgjegjësoj veten se kjo nuk është e mjaftueshme që të mbes në këtë pozitë në skenën ndërkombëtare. Kjo e bën punën time edhe pak spirituale, psikologjikisht të vështirë, por gjithçka në mënyrë të shëndetshme”.
Shumëkush e lakmon për udhëtimet e tij në mbarë botën, por ai e tregon këtë si një tjetër sfidë që ka ndaj vetes, gjithmonë për të njëjtin qëllim. “Edhe kur mbërrij atje ku kam koncertin, unë luaj në kitarë”.
Ndërsa jeta e tij vërtitet rreth koncerteve nëpër botë, tek artisti pasioni dhe entuziazmi për të performuar në skenë kanë mbetur të njëjta. “Ajo që ka ndryshuar është publiku. Tanimë performoj në skena të mëdha, ku njerëz nga shumë vende të botës udhëtojnë prej së largu për të parë koncertet e mia. Vitin e kaluar kam marrë pjesë në një turne, ku kanë marrë pjesë 20 mijë spektatorë çdo natë. E në fund të tij, kam reflektuar se kisha interpretuar para një gjysmë milionë njerëzish. Pra, ka ndryshuar numri i publikut, skena, por emocionet kanë mbetur po ato”.
Rrëfen se koncertet e tij janë bërë kaq intensive, sa tanimë e ka të vështirë ta kujtojë se ku ka performuar pak kohë më parë. “Dikush më takoi pak kohë parë e më tha se më kishte dëgjuar gjatë koncertit në Mynih, disa muaj më herët. Unë i thashë: Kjo s’është e mundur se unë nuk kam qenë në Mynih. Masandej, ai më tregoi foton. Dhe po, unë kisha qenë atje, por nuk e mbaja mend”. Por ka një performancë që Petriti e ruan të gjallë në kujtesën e tij. “Më kujtohet shumë mirë dalja ime e parë publike. Ka qenë në shkollë të muzikës. Kam pasur jashtëzakonisht emocione dhe nuk e harroj kurrë”. Në udhëtime nëpër botë, ku ai i dhuron magjinë e tingujve të kitarës artdashësve, i ka ndodhur që mes shumë artistëve të njohur të takojë edhe kolegë shqiptarë.
“Para disa vitesh në Gjermani pata mundësi të takohem e të dëgjoj Jonian Kadeshën, është një violinist që ‘t’i merr mendtë’, i jashtëzakonshëm. Ne kemi shumë artistë të tillë, madje mund të them se disa prej këngëtarëve më të mirë operistikë që kam dëgjuar janë shqiptarë. Ekspresiviteti i Çekut ka depërtuar së fundmi te një masë më e gjerë publiku përmes një videoje virale që e bën atë edhe celistin e famshëm të “2Cellos”, protagonist të një Adagio-je emocionuese si rrallëherë.
“Stjepan Hauser është një celist me një ndjeshmëri shumë të lartë dhe kjo më ka afektuar edhe mua, bën që kur performojmë bashkë të stimulojmë njëritjetrin në evidentimin e disa ndjenjave”. Po aq i ndikuar nga sensibiliteti i artistit shqiptar ka qenë edhe celisti kroat, aq sa është shprehur se: “Bota ndaloi kur po performoja me të talentuarin Petrit Çeku”. KOSOVA Për të folur për Kosovën dhe atë çka është shqiptare, Petrit Çeku ka zgjedhur kinemanë, natyrisht pa përjashtuar muzikën. Çka ishte nisur si dokumentar për virtuozin e muzikës klasike që në 2014-ën ishte gati të incizojë Suitat e Bahut për violonçelin në Spanjë, në vijim u bë një film udhëtimi për kufij e ilegalitet. “Sarabande” kanë fokus dy shokë që udhëtojnë mes ideve të Lindjes dhe Perëndimit, së shkuarës dhe së tashmes. Kufijtë mbeten ende një problem për Kosovën, të rinjtë ëndërrimtarë, e artistit ky fakt i dhemb e njëherazi i duket absurd.
“Situata në të cilën gjendet Kosova, për sa i përket pozitës së njerëzve, është e papranueshme brenda Europës. Pasi pavarësisht se si paraqitet nëpër statistika, ne jemi një popull që kemi kulturë europiane, ose së paku proeuropiane. Kemi shumë gjëra që na lidhin me Perëndimin. E them unë, e shumë të tjerë”. Si një dëshmi të vogël, mes shumë të tjerash, artisti rrëfen faktin se ai vetë është rritur, duke ditur se kush është Sebastian Bach. “Kam pasur pllakat e tij në shtëpi, kemi lexuar libra që na rrëfejnë e kanë të bëjnë me Perëndimin. Pra, kemi një kulturë të përgjithshme, që është e lidhur me Perëndimin, por neve nuk na lejohet të shkojmë fizikisht në Perëndim.
Ky është një lloj krimi mbi njerëzimin që na ndodh ne, për arsye politike që nuk kanë të bëjnë me ne. Filmi ‘Sarabande’, në mënyrë shumë të sofistikuar e tregon këtë, vështirësitë e një kosovari. Dhe ky film shënjon herën e parë ku unë flas për identitetin tim, si kosovar dhe jam shumë i lumtur që Kaltrina Krasniqi e çoi këtë film në atë nivel”. Ndërkohë, herën e fundit që interpretoi në Shqipëri ishte i shoqëruar nga orkestra e RTSH-së e publiku i Tiranës e ktheu përmes duartrokitjeve në skenë.
“Kompozitori Hector Berlioz ka thënë se kitara është si një orkestër e vogël dhe ka një kapacitet të jashtëzakonshëm për t’i përçuar publikut atë çka mund të gjesh në një orkestër”. Publiku i kësaj së shtune pati mundësi të shijojë kapacitetin orkestral e simfonik të një kitare të vogël, me vetëm 6 tela nën mjeshtërinë e Çekut. Është e vërtetë që kitara ka një kapacitet jashtëzakonisht të madh për t’i imponuar publikut, që është çështje e një orkestre të ndodhë aty”. Publiku i Tiranës pati rastin për të ndjerë nga afër kapacitetin orkestral, simfonik të një kitareje të vogël me 6 tela, nën mjeshtërinë e Çekut/ Panorama /KultPlus.com
