Etiketë: Fahri Xharra

Mos me thuaj ‘selam alejkum’, po me thuaj shqip: T`u ngjat jeta

Posted on by Kult Plus

Shkruan: Fahri Xharra

Ç’ashtë ky za, kjo gjuhë që mbjell ,diamante rreth e qark ,e vransinën në det e hedhvetëm diellin sjell në prag ?!
Gjuha jonë sa e mirë!Sa e ëmblë, sa e gjerë!Sa e lehtë, sa e lirë! Sa e bukur, sa e vlerë!
Qesh fytyra me vogëlushin,sa mirë shqip ai din me kja malet jashta frymën ndalin deti sytë hapi t’u pa!
O këng’ e shenjtëruar, o verb i larë n’ar .O zjarr që më përflakesh si yll vetëtimtar ,O fshehtësir’ e ndezur në fill prej shkrepëtime Kur të këndoj me gojë, kur të kuptoj në kartë ,Posi një kraharuar ti dhemb, o Gjuh’ – e zjarrtë, Posi kullim’ i gjakut që rreh në zemër time .
“Të falem ty, o gjuhë e fisit tim,siç nuk i falem asnjë perëndi –se tempull i përjetshëm më je ti,dhe ti mburoje nëpër mot të zi:ti, dritë e krirtë nëpër errësi,ti, perëndi, që nuk ke perëndim.” thotë Mitrush Kuteli .
Mos me thuaj “selam alejkum “ , po me thuaj shqip: T`u ngjat jeta !
Si shqiptarë që jemi Shqip ne duhet të mësojmë Dhe Zotin, të drejtë kemi, Ne gjuhën shqipe ta lëvdojmë.! Epo ju gjuhën tonë Doni ta humbisni fare Dhe me mallkim e me nëmë Shprehni ta shpini në varre.” Më thuaj shqip : T`u ngjat jeta !
Porsi kanga e zogut t’verës, qi vallzon n’blerim të prillit; porsi i ambli flladi i erës, qi lmon gjit e drandofillit; porsi vala e bregut t’detit, porsi gjâma e rrfès zhgjetare, porsi ushtima e nji tërmetit, ngjashtu â’ gjuha e jonë shqyptare. Të falem ty, o fis i vendit tim: Ilir i lashtë, arbër i ri –dhe sot shqiptar në shumë Shqipëri…ty, i paepur popull luftëtar, qendresë e fortë në luftë e zjarr;
O moj Shqypni, e mjera Shqypni,
Kush te ka qite me krye n’hi?
Ti ke pas qene nje zoje e rande,
Burrat e dheut te thirrshin nane.
Ke pase shume t’mira e begati,
Me varza t’bukura e me djelm t’ri,…
Më thuaj shqip: T`u ngjat jeta !
Por … Kur në sulm hodhën turqit Hordhitë e pambaruara,Kështjellat e sintaksës S’i muar, që s’i muar.Kur panë se gjuhësS’i hodhën dot prangatLëshuan drejt saj Gjithfarë merimangash.
Gjuh’ e shejt’ e kaq e moçme.Gjuh’ sakole der n’dit t’soçme, Shoqen tande kund s’e gjenë!Zoti ty këtu t’ka çuemun: T’rrebt’ e t’bukur e t’kulluemun;Kshtu gjithmon’ ti ke me qenë.Gjuh’ që t’foli Skendërbegu, Dhe ndër t’par’ qe Naim Begu,Që me shkrim t’pat lartësue.Ty t’kan’ fol’ shum’ kapidana, Burra t’rrebt si t’ishin zana; Gjuh’ e rrebt, ti qofsh nderue! |
– Më thuaj shqip : T`u ngjat jeta !
…por ti, gjuhë e bekuar, Gjuhë e shëndoshë, Gjuhë e vjetër, gjuhë e luftuar, Gjithmonë je gjallë,Je pjesa e shpirtit të Arbërit Që kurrë s´do të vdesë. Ti ke pas qene nje zoje e rande, Burrat e dheut te thirrshin nane.
Porsi kanga e zogut t’verës, qi vallzon n’blerim të prillit; porsi i ambli flladi i erës, qi lmon gjit e drandofillit;porsi vala e bregut t’detit, porsi gjâma e rrfès zhgjetare,porsi ushtima e nji tërmetit, ngjashtu â’ gjuha e jonë shqyptare.
Pra, shqyptarë çdo fès qi t’jini,gegë e toskë, malci e qyteta, gjuhën t’uej kurr mos ta lini,mos ta lini sa t’jetë jeta,por për tê gjithmonë punoni;pse, sa t’mbani gjuhën t’uej,fisi juej, vendi e zakonikanë me u mbajtë larg kambës s’huej,
Më thuaj shqip : T`u ngjat jeta !
Vëllezër shqipëtarë! Qasuni më dëgjoni,Sa të mundeni më parë Gjuhën tuaj mësoni.Pa shihni sa ësht’e mirëS’u vjen mall’ e dëshirë? S’më vjen rëndë nga priftërinjtë Që s’ dinë ç’ bëjnë e ç’punojnë,I urdhërojnë të zinjtë Që gjuhën shqipe ta mallkojnë.Po krye-priftërinjtë e tyre Nëkëmbës t’ orthodoksisë Shumë punë prej mynxyre Bëjnë kundër Shqipërisë! Të mallkojnë njerëzinë Të nëmosin gjuhën tonë,Të përçajnë Shqipërinë,Zoti mos e pastë thënë!
Më thuaj shqip : T`u ngjat jeta !
Pra, mallkue njai bir Shqyptari,
qi këtë gjuhë të Perëndis’,
trashigim, që na la i Pari,
trashigim s’ia len ai fmis;
edhe atij iu thaftë, po, goja,
që përbuzë këtë gjuhë hyjnore;
qi n’gjuhë t’huej, kur s’asht nevoja,
flet e t’veten e lèn mbas dore……
Më thuaj shqip : T`u ngjat jeta !
Krenari kur janë etërit e kombit : Dom Ndre Mjeda ,At Gjergj Fishta, Naim Frashëri, Ismail Kadare, LEK GJOKA, Hil Mosi, Ernest Koliqi,Karmell Kandreva, Lasgush Poradeci, Mirush Kuteli , Petro Nini LUARASI, Pashko VASA. 

Raca shqiptare më e bukura në botë

Posted on by Kult Plus

Shkruan: Fahri Xharra

“Kafkat e shqiptarëve e tregojnë racën më superiore të Europë, (Rudolf Virchow). “Prej elementeve të ndryshme të popullsisë, asnjë nuk tregon tipare më karakteristike se shqiptarët, një racë që shfaq kapacitetin kafkor më të madh në Europë. Kafkat e shqiptareve tregojnë racën më superiore të Europës.

Ndërkohë, aq i bindur ishte Virchow në lidhje me përgjigjet shkencore për racën shqiptare, saqë i drejtohet Kongresit të Berlinit që të ruante këtë racë të rrallë. Atë, nuk e dëgjuan. Natyrisht që Shqipëria u copëtua si mos më keq. Shkenca para politikës (interesave, pazareve) është thuajse gjithmonë e zhvleftësuar. Po kaq vlerë kishte edhe drejtësia e Fuqive të Mëdha. Do të ishte me shumë interes për publikun shqiptar të dinte kumtesën e mbajtur nga Virchow në lidhje me racën shqiptare dhe përpjekjet që ai ka bërë për vlerësimin tonë, nga Kongresi i Berlinit, si racë me tipare të veçanta. Por profesori i ditur, nuk ishte i vetmi që i shikonte shqiptarët si një racë tejet të lashtë”.

Shkenca para politikës (interesave, pazareve) është thuajse gjithmonë e zhvleftësuar. . (Albert Hitoaliaj )

Por sidoqoftë në Parlamentin e Anglisë diskutohej:“Joseph Cowen: Besoj se qëllimi i anijeve luftarake që do të mblidhen në Raguzë është që t’u kallin frikën turqve. Po sikur të mos i zërë frika Turqit? Çdo të bëhet atëherë? Forca detare e Anglisë, e Anglisë së lirë dhe konstitucionale, a do të përdoret për të djegur a për të shkatërruar kasollet e gjahtarëve, peshkatarëve ose barinjve shqiptarë të Ulqinit? Për këtë qëllim të poshtër do të përdoret fuqia e Britanisë? Për fitim të kujt do të bëhet kjo padrejtësi? Për fitim të malazezëve… Malazezët janë rrethuar prej një populli tjetër, i cili është aq trim sa ata, dhe historia e të cilit humbet në brymë të kohës. Shqiptarët janë më i vjetri komb i Lindjes. Ishin atje më parë se grekët e vjetër. Shqiptarët kanë legjenda, gjuhë e karakteristika të veçanta të tyre. Kanë ca cilësi që ndryshojnë fare nga ato të malazezëve, po janë aq trima sa ata dhe dashuria e tyre për liri, as u vu as mund të vihet në dyshim. Plani i fuqive të mëdha është të marrin një copë të Shqipërisë dhe t’ia japin Malit të Zi, pa i pyetur shqiptarët dhe pa u marrë atyre leje. ( Përmbledhur nga Kristo Frasheri 1961)

Jemi apo nuk jemi? Sa e vlerësojmë vetveten? Pse sot jemi aq të pa kurriz?

Në vitin 1915, pas ndarjes së padrejtë të trojeve shqiptare, Shqipëria kërcënohej sërish nga një copëtim i ri. Ishte viti i Traktatit të fshehtë të Londrës. Në këtë vit, Faik bej Konica, intelektuali i njohur shqiptar, ngre zërin për padrejtësitë e radhës që po bëheshin ndaj shqiptarëve. Në atë kohë ai ndodhej në Lozanë, Zvicër. Më 12 nëntor 1915, duke i dërguar një letër të hapur, zotit Hans Delbruck, (këshilltar i afërt i qeverisë, profesor i historisë moderne në Universitetin e Berlinit), Në këtë këtë letër të Konicës, është se ndër të tjerë ai i referohet edhe Virchow-t, për t’i treguar profesorit gjerman, Hans Delbruck, tiparet e kombit shqiptar. Ja seç shkruan ndër të tjera Faik bej Konica:

“…mund t’ju vë në dijeni për ekzistencën e një traktati bullgaro-grek për ndarjen e Shqipërisë, traktat i sugjeruar, miratuar, vulosur dhe garantuar nga Gjermania. Për këtë arsye, marr guximin t’ju drejtoj, i lutur nga bashkatdhetarët e mi një pyetje: “Si do të arrini ju të pajtoni deklaratën tuaj me planin brutal të copëtimit të Shqipërisë?”

….Ja një vend, ja një popull që hyn në kategorinë e “kombësive të vogla” dhe që do të meritonte, në mënyrë të veçantë, mirësinë dhe vlerësimin tuaj. A nuk ka thënë Mommseni juaj se kombi shqiptar është më i vjetri në Ballkan? A nuk a ka quajtur shpesh Virchow-i juaj “kombin me të vërtetë më superior” të Europës Lindore? A nuk e kanë përsëritur në çdo kohë, dijetarët tuaj, që shqiptari dallohet nga fqinjët e tij për nga gjuha dhe shpirti?”

Që profesor Virchow ishte një prej emrave më të shquar të shkencëtarëve të kohës, vihet re lehtë. Këtë ide e përforcon edhe më tepër Blowitz në artikullin e tij. Duket se ky emër i famshëm kishte bërë që artikulli i Blowitz, të botohej, në të njëjtën kohë me Times, edhe në cepin më të largët të botës, në Zelandën e Re (“Dr. Virchow on skulls”, New Zealand 22 November 1878) Ja se si e përshkruan Blowitz-i takimin në shtëpinë e profesorit Virchow:

“Në muzeun e tij në vitin 1878, gjatë kohës që po mbahej Kongresi i madh në Berlin, të nesërmen e luftës ruso-turke, (shënim, A. Hitoaliaj) kur po flitej për racat e ndryshme të Ballkanit, doktori dijetar (Profesori Virchow) u ngrit papritur: “Shikoni! – tha ai. Ja raca me të vërtetë superiore e këtyre vendeve. Shikojini këta!” Përpara na vuri tri kafka me një konformacion të barabartë. “Njëri nga kolegët e tu më ka dërguar të parën, pastaj shtiva në dorë dy të tjerat. Janë kafka shqiptarësh të vrarë nga turqit. Vështrojini me kujdes! A s’janë të bukura?! A s’janë madhështore?!”

Aq të njohura ishin bërë për kohën pohimet e Virchow-it, saqë kishte raste kur merreshin si treguese krahasuese të superioritetit. Qëllimet se përse bëheshin këto krahasime nuk janë më të rëndësishme sesa fakti që i referoheshin shkencës antropologjike si element i pakundërshtueshëm. Këtyre krahasimeve nuk iu shmang as poeti kombëtar më i madh rumun, Mihai Eminesku: “Raca e pastër shqiptare, e para nga perandoria e lashtë e Lindjes”

Raca shqiptare nuk ka nxjerrë vetëm burra të pushkës,por edhe njerëz të mendjes e të shpirtit, filozofë, ligjvënës, burra shteti, shkencëtarë, letrarë, dijetarë, poetë e artiste të mëdhenj. Numrit të njerëzve të dëgjuar, që njihen si Shqiptarë, duhet t’i shtohet një numër tjetër shumë m’i i madh të panjohurish, që janë mbajtur si pjellë e ndonjë populli tjetër dhe që ne nuk ua dimë emrat.

E kemi edhe profesorin Stillman (antropolog i njohur gjerman), i cili në kujtimet e tij për takimet me Z. Virchow në lidhje me studimet e racës shqiptare. Ai përmend një bisedë që ka bërë me profesor Virchow në lidhje me Pellazgët dhe nisur nga kjo i dërgon atij kafkat e shqiptarëve. Nuk duhet shumë mprehtësi për të kuptuar se raca pellazgjike për të cilën Stillman kishte biseduar dikur me profesorin ishin pikërisht shqiptarët. Në të kundërt përse do përmendte këtë gjë kur synonte të shtinte në dorë kafkën e shqiptarit? (A.H)

fahriu“Mbledhjen e kësaj lëndeje, lëndës së racës ne nuk duhet ta kërkojmë prej të huajt, por prej vetë Shqiptarëve… Për të zbuluar origjinën tonë dhe për të njohur vetveten duhet t’i kushtojmë kujdesin e duhur studimit të racës, që do të kishte për rendësi të barabartë,në mos më të madhe me studimin e gjuhës e të historisë ( Jakov Milaj1911-1997) Kontributin që kjo race i ka sjellë botës, në përpjesim më numrin e me kushtet në të cilat ka jetuar,nuk e vë prapa racave të tjera fqinje. Tregon, përkundrazi,se paja shpirtërore e sajë është e madhe dhe e shumanshme.”

Duke e pasur një vetvete me një pajë shpirtërore të madhe dhe të shumanshme, si mundemi të luftojmë që ta shëmtojmë vetveten. “Popujt që kanë patur të bëjnë me Ilirët gjatë shekujve kanë qenë kolonizatorë, pushtues ushtarakë ose imigrantë endacakë. Këta nuk kanë patur kontakt të barabartë me të gjithë turmën ilirike të përhapur në një trevë kaq të madhe. Por,ndërsa,ndrydhja e tyre ka qenë më forte për disa fise e vise,ka qenë shumë me dobët ose nuk është ndier aspak nder fise e vise të tjera. Disa nga këta popuj,nuk kanë lënë gjurmë veçse në qytetërim: kurse disa të tjerë kanë lënë shumë gjak ndër fiset e pushtuara. Vetëm ai grup i Ilirëve që më vonë u quajt me emrin Shqiptar, qëndroi m’i pastërti dhe, me gjithë se e ndjeu mjaft ndikesën e qytetërimit të huaj, mbeti gati krejt i paprekur për nga raca.” Kështu pra na e shpjegon Jakov Milaj racën shqiptare./KultPlus.com

Lashtësia e stërlashtë e plisit

Posted on by Kult Plus

Shkruan: Fahri XHARRA

Historia jonë shkon shumë thellë në kohë, në lashtësinë e saj. Jemi dëshmitarë të një simboli që fatbardhësisht është ruajtur gjer më sot mbi kokat tona e ai është Plisi.

Por nuk është vetëm plisi, është edhe gjuha jonë që i ka dhënë emër plisit dhe më të edhe kohës së stërlashtë.

Referenca ime për këtë lashtësi është  Fatbardha Demi, historiane e cila në mënyrën e saj shkencore të elaborimit të fakteve të jep guximin për studime të mëtutjeshme.

Fatbardha Demi është mike e ngushtë e Mathieu Arefit, për të cilin shkenca shqiptare duhet të ngrihet në këmbë.

E kemi të shkruar se Pellazgu ishte i pari që i dha jetë jetës së njeriut, por ne kësaj radhe do të flasim për një kohë jo aq të largët, pra nga koha e  “Dhiatës së Vjetër“, e cila lexohet me gjuhën shqipe.

Faktet dëshmuan se emërtimi i librit të ligjeve (Torah) është i gjuhës shqipe, por brenda saj ka fjalë që përdoren edhe sot nga shqiptarët. Historia e shenjtë e popullit hebraik, kapitulli i Gjenezës hapet me krijimin e botës: “Në fillim Zoti (Elohim) krijoi qiellin dhe tokën…“ (Gen. 1:1).

Fjalën “në fillim“ e tregon shigjeta në (fig.1, poshtë) shkruar me alfabetin hebraik, por shqiptimi është në gjuhën shqipe. (nga Fatbardha Demi):
(Morris Jastrow’s Dictionary of thë Targumim, thë Talmud Babli and Yërushalmi, and thë Midrashic Litëraturë , 1903; pag 923, PDF vol 2 )

Dhjetë urdhëresat e marra nga “goja” e Zotit, Mojsiu i ka shkruar në gjuhën pellazgo-shqipe. 

Në ditën e parë të muajit të tretë që nga largimi nga Egjipti, izraelitët e lodhur dhe plot dyshime për fjalët e Moisut dhe fatin e tyre, mbërritën në këmbë të malit Sinai.

Sipas urdhrit të Zotit, mbas tri ditë “pastrimi”, Moisiu i vetëm iu ngjit malit Sinai, ku qëndroi dyzet ditë dhe netë, për të marrë nga goja e të Plotfuqishmi dhjetë Urdhëresat ( Es17,8-13), dy prej të cilave të shkruara “me gishtin e tij” mbi dy rasa guri që njihen me emrin TORAH. (11) Vendosja jo e rastësishme e ngjarjes, mbi një mal me emrin e Perëndisë hënore Sin të panteonit sumer, babilonez dhe të asirëve,(12) dëshmon jo vetëm besimin hënor të pellazgëve në këto vende, por dhe origjinën pellazge, të mitit kristian.

Gjithnjë sipas studiueses Fatbardha Demi: “Emërtimi i librit të ligjeve të shkruar nga Moisiu -Torah–është vetë emri i Zotit. Si fjalë simbolike gjen shprehjen e saj të plotë, vetëm në gjuhën shqipe. (Xh.Katapano)

Brenda saj ka fjalë shqipe të papërkthyera dot, por të shkruara me gërma hebraike.

SHENJA e Zotit në alfabetin hebre (Yod) e ka origjinën nga alfabeti fonetik i Perëndise pellazge Thot(Tot), nisur nga emri “dora“, siç emërtohet edhe sot në shqip.

Mos të harrojmë: “Shqiptaro-arbërit e sotëm janë pasardhësit e mbetur e një race shumë të madhe pellazgjike të Lashtësisë. Sipas studiuesit austriak J.Hahn (Johann Georg von Hahn 1811 –1869) “Shqiptarët janë Pellazgët e Rinj“ (37), tezë e mbështetur edhe nga shumë studiues të tjerë të mëvonshëm shqiptarë dhe të huaj”.
“Popujt e detit”- siç dëshmon Dr. Arif Mati (Aref Mathieu) – përbëheshin nga fise të ndryshme, në shumicën e tyre, të të njejtit trung etnik që quhet ‘pellazg, proto-ilir, frigjian apo thrako-ilir”.

Në Testamentin e Vjetër ata emërtohen si pasardhës të drejtpërdrejtë të Noe, krijuesit të racës së re njerëzore.(28)

Kur jemi tek Plisi: Tissot shprehës i simboleve të besimit pellazg dhe traditës së shqiptarëve- kështu na udhëzon Fatbardha Demi  “Në këtë rrugëtim do të na ndihmojë Xhejms Tissot (James /Jacques-Joseph Tissot 1836–1902), një nga portretistët më të famshëm francezë të shek. 19, që i përket brezit të rrymës realiste në art.

Xhejms Tissot u rrit në një familje të përkushtuar katolike dhe mbas vitit 1887, në pikturat e tij (365 punime në vaj) autori ka trajtuar tema nga historia e Biblës (Testamenti i Vjetër dhe Testamenti i Ri).

Si piktor që i jepte rëndësi të madhe detajeve, ai udhëtoi në Jerusalem, Palestinë dhe shtete të tjera të Lindjes se Mesme, për t’u njohur me vendet dhe popullsinë që përfshiheshin në historinë e Biblës dhe ku gjendej një material i pasur arkeologjik.

Elementi i përbashkët i të gjithë grupit të figurave, pavarësisht periudhave mijëvjeçare që i ndajnë, është mbulesa e kokës, që në gjuhën shqipe quhet Plis ose Qeleshe.

Siç pohojnë studiuesit, Plisi është pjesë e traditës së Kombit shqiptar. “Veçanërisht kësula e bardhë është ajo që, me gjithë ndryshimet e formës të rrjedhura nga fisi, e dallon shqiptarin nëpër gjithë Ballkan” (Eqrem Çabej “Shqiptaret midis Perendimit dhe Lindjes” f29) Plisi – simbol i të zgjedhurve të Zotit!

Edhe sot ne i shikojmë tek besimtarët hebrenj fijet (simbolike) që zgjaten në veshjen e burrave, që tregon rolin e tyre besimtar. Duke parë pikturat kushtuar Biblës hebraike, të krijohet bindja se Xh.Tissot nuk ka qenë vetëm njohës i mirë i saj, por edhe i simboleve të lashta të besimit parakristian.

Këtë e dëshmon edhe një detaj tjetër në veshjen e profetëve dhe engjëjve, por edhe tek shqipetarët dhe ka lidhje me simbolin kryesor të Kristianizmit: KRYQIN. (Fatbardha Demi)

Megjithatë na ngacmon mendimi se si e zbuloi piktori i shquar francez, Plisin? Duke gërmuar në materialet arkeologjike në vendet ku shëtiti piktori gjatë dhjetë viteve të fundit të jetës së tij, ne kemi mundësi t’i japim përgjigje pyetjes sonë, duke u nisur nga faktet logjike.

Me qeleshe, simbolet pellazge, figurën apo krahët e shqiponjës, nuk janë “veshur” vetëm faraonët më të shquar të Egjiptit të lashtë, por edhe mbretër/profetë të hyjnizuar si Perëndi, të Azisë së Afërme dhe Qendrore (fig.poshtë).

Ishte intuita e tij prej artisti dhe studiuesi, që e çoi tek idea se në lashtësi Plisi ishte një simbol shumë i rëndësishëm besimtar dhe tregonte lidhjen me Krijuesin.

« Qëllimi i studimit – shkruan Fatbardha Demi-nuk ishte thjesht të kënaqim kureshtjen tonë në lidhje me Plisin e shqiptarëve në pikturat e Xh.Tissot.

Synimi ishte të dëshmonim se edhe një popull si ai shqiptar, për të cilin studiuesit ankohen se s’kanë të dhëna historike për origjinën, besimin dhe gjuhën e tyre, mbart brenda traditës së tij fakte, jo vetëm për Lashtësinë e tij, por edhe të shumë popujve të tjerë, që deri më sot janë të mbuluara me mister ose janë keqshpjeguar nga ana shkencore.

Detyra që i vuri vetes Xh.Tissot për të pasqyruar sa më besnikërisht Historine e Biblës hebraike, e çoi në mënyrë të pavetëdijshme në zbulimin e Plisit të pellazgo-shqipetarëve dhe të simboleve të besimit të parë euro-afro-aziatik.

Vetë emrat e lashtë dhe të sotëm për Zotin dhe simbolin e tij, nuk mund të shpjegohen pa ndihmën e gjuhës dhe traditës së shqiptarëve».
Të gjitha fotot: Tissot, James (French 1836-1902) Victorian, Also known as: James Jacques Joseph Tissot, Jean-Jacques Tissot.

Moisiu me plis

Plisi, dëshmi e përhershme historike

Posted on by KultPlus

Nga Fahri Xharra

Të shkruash histori përkundër situatës shumë të nderë politike që mbretëron në tokat shqiptare ( Shqipëri, Kosovë dhe Maqedoni ), situatë e cila ndjellë një zymti kombëtare është guxim i madh. E nesërmja është e pa-parashikueshme. Por unë po vazhdoj me atë që ma do zemra, dhe të presim rezultatet e kësaj amullie historike!

Historia jonë shkon shumë thellë në kohë, në lashtësinë e saj. Jemi dëshmitarë të një simboli që fatbardhësisht është ruajtur gjer më sot mbi kokat tona e ai është Plisi. Por nuk është vetëm plisi, është edhe gjuha jonë që i ka dhënë emër plisit dhe më të edhe kohës së stërlashtë. Qëllimi i studimit nuk ishte thjesht të kënaqim kureshtjen tonë në lidhje me Plisin e shqipetarëve Synimi ishte të dëshmonim se edhe një popull si ay shqipetar, për të cilin studiuesit ankohen se s’kanë të dhëna historike për origjinën, besimin dhe gjuhën e tyre, mbart brenda traditës së tij fakte, jo vetëm për Lashtësinë e tij, por edhe të shumë popujve të tjerë, që deri më sot janë të mbuluara me mister ose janë keq-shpjeguar nga ana shkencore. Vetë emrat e lashtë dhe të sotëm për Zotin dhe simbolin e tij, nuk mund të shpjegohen pa ndihmën e gjuhës dhe traditës së shqipetarëve.

Plisi-qeleshja, symbolizon gjysmën e vezëz hyjnore, nga e cila veze doli Perendia qe krijoj çdo gjë, më pak fjale krijoj jetën. Eshtë mjaft interesante të vezhgosh se si p.sh. nusja kur hynë për herë të parë në shtepi te dhëndrit, asaj, i duhet të ulet ne një Plis-qeleshe të kthyer mbrapsht dhe ta vendose një Plis-qeleshe tjetër në kokë. Në këte tradicion kulturor Shqiptar, me ritin e nuses, në shqiptaret, nuk bëjmë gjë tjetër, se shprehim një skene te gjenezit, pra siç perëndia doli nga veza hyjnore, apo veza e botërave dhe solli jeten, ashtu edhe nusja “del nga veza” dhe sjell jeten ne ate shtepi ku martohet

Nga një shëtitje virtuale nëpër qytetin e Pompeit i nxora ca foto të freskave dhe pikturave murale të historisë së lashtë pellazge që padashtas nga falsifikatorët kanë mbetur edhe sot e kësaj dite


Arkeologët na tregojnë që qyteti i Pompeit ishte ngritur në shekujt 7-të dhe 6-të BC (para Kr.) nga Oskanët (sipas literaturës, popull i vjetër indo-europian) në populli në Italinë qendrore i cili ishte një kryqëzim rrugësh të popujve të vjetër pellazg. Qyteti ishte pushtuar edhe nga “ grekët” (ah, grekët) dhe fenikasit. Sipas Strabonit, Pompei ishte pushtuar edhe nga Etruskët, në të cilin zbulimet e reja i tregojnë shkrimet etruske të shekullit të 6-të. Emri “ Pompei “ sipas studjuesit Theodor Kraus i ka rrënjët në gjuhën e vjetër Oskane që do të “ thoshte pesë , numri pesë, pra bshkësia e pesë fshatrave që dikur e formonin Pompein ose nga një grup i madh familiar –gens Pompeia” . Për mua shumë e rëndësishme që nuk është fjalë latine, gjuhë fatkeqësisht e krijuar nga romakët. Në pikëpamjen e zhdukjes së gjuhëve pellayge, Roma ishte masakruesi më i madh. Fatkeqësi historike !

Që të mos zgjatem më shumë në historinë e qztetit të lashtë Oskan të Pompeit të shtoj edhe këtë “ sipas Plinit të Riut , Pompei është drishur disa herë nga dridhje të tokës të vogla, të cilat nuk e alarmonin popullatën e kohës, por me 5 Shkurt të vitit 62 AD qztetin e goditi një termet i madh shkatërrues. Sulmi i fundit natyror që e goditi Pompein përfundimisht ishte shpërthimi vulkanit të Veyufit në vitin 79 AD, ia cili ia dha tmerrin e fundit.

Perandoria romake me shekuj e kishte harruar Pompein

.

Rrëmbimi i Kasandres nga Ajaxi–freska në Shtëpinë e Menadrit në Pompeii, Itali Freska e paraqet një skenë nga Lufta e Trojës, Kasandra mundohet të mbrohet duke u “ lidhur “ për statujën e Athenes dhe afër saj i ati Priami i pafuqishëm duke shikuar . Kjo pikturë është edhe sot në muyeun natzror të Pompeiit në shtëpinë e Menandrit që gjëndet në Vicolo del Menandro. Pa pikë habije, edhe pse fshehja e të vërtets së Luftës së Trojes është në çdo shkrim për antikuitetin, e vërteta e plisin nuk ka mundur të iu ikë artistëve të piktures- Ajaksi me Plis.

Shtëpia e Faunës me mbi 3 mijë m. katrore, kjo shtëpi në Pompei është më e madhja në qytetin e vjetër të Pompeit. Faktikisht, kjo shtëpi e madhe është ndërtuar në fillim të shek. të dytë para Kr. Dhe njihet me mozaikët e famshme dhe të çmuara: E shihni Aleksandërin e Madh pas fitores kundër Dariusit, mbretit të Persisë

Gjykimi i Parizit, i cili e thërret Zeusin që zgjidhë problemin e zgjedhjes së tij në mes Athenes, Afërdites dhe Heres. Parizi i Luftes së Trojes me plisin frigas

Skenë nga Pompei, Akili me Plis

Fahri Xharra,11.10.18 Gjakovë

Nga rrjedhë emri i qytetit Gjakovë dhe kush është Shën Jaku?

Posted on by KultPlus

Nga Fahri Xharra

Sikur të qëndronim në një vend, pa lëvizur do të pajtoheshim vetëm me ato që i kemi dhe kërshëria e jonë për diçka më të mirë apo më të përparuar do të ngrysej në atë masë sa që do fillonte “atrofia” e rëndë deri në paralizë të trurit.

Me shekuj na është dhënë “e vërteta” e Gjakovës si një qytet që është në pjesën perëndimore të Kosovës. Edhe pse njëri prej qyteteve më të rinj në Kosovë, vetë emri i qytetit duket se vjen nga një gojëdhënë e cila njëkohësisht konfirmon edhe mbiemrin-patronimin e parë të këtij vendbanimi. Sipas gojëdhënës për emrin e këtij qyteti, në vendin ku gjendet sot qyteti, paska ekzistuar një katund prej shtatë shtëpish, të gjithë të një gjaku me mbiemrin VULA, ku kryeplak katundi ishte Jak Vula. Hoxha Hadum Aga e bindi banorin e parë Jakun që ta dhurojë tokën për ndërtimin e një xhamie, e më pas në atë tokë filloi të ndërtohet qyteti, i cili në fillim u quajt Jakovë (nga turqishtja: fusha e Jakut). Pra emri i qytetit, vjen nga emri i Jak Vulës, i familjes Vula që ende banon në qytet dhe që numërohet si ndër familjet më të vjetra gjakovare. Kjo histori i përket shek. XVI, gjë e cila tregon se para kësaj kohe, nuk kemi asnjë mbiemër-patronim të konfirmuar në këtë zonë. (Migena Arllati, 2015 “Patronimet në Gjakovë, mbiemrat, emrat familjarë”. )

Sa është e vërtetë kjo gojëdhënë ? Sipas “defterit zyrtar te Perandorisë të vitit 1571, Gjakova përmendet si fshat, ndërsa tregu i saj konsiderohet si qendër tregtare rajonale. Në atë periudhë, konkretisht në në vitet 1594/1595, Hadum Sylejman Efendia – i njohur si “Hadum Aga”, vendos ta financojë ndërtimin e një xhamie e cila do ta bartte emrin e tij. Pas ndërtimit të xhamisë në territorin e fushës së Jak Vulës, fillon zhvillimi i hovshëm i ekonomisë, pasi zejtarët nisin të vendosen në afërsi të objektit të saj. Në këtë mënyrë krijohet struktura e kompleksit të Çarshisë së Madhe, e cila më vonë luan rol të jashtëzakonshëm në zhvillimin social, ekonomik dhe kulturor të Gjakovës.” ( Masar Rizvanolli, historian )

Pra, Gjakova si qytet diçka më i vjetër se 400 vjet e paska “ filluar “ jetën nga ardhja e Hadum Agës dhe ndërtimit të Xhamisë së tij 1594-1795 . Sa është e vërtetë kjo “ e vërtetë “ për Gjakovën dhe krijimin e saj ? A me të vërtet lindi jeta në Gjakovë pas Hadum Ages ? A kishte jetë andej pari, edhe para tij? Po si quhej ai vend ku Hadum Aga vendosi të ndërtonte xhaminë?

“Si do që të jetë qyteti ekzistues i takon periudhës osmane. Në fakt, në bazë të të dhënave historike, Gjakova njihet qysh nga dekada e pestë e shekullit XIV, më
saktësisht nga viti 1348, kur i takonte nahijes së Altin-Ilisë, me qendër në Junik. Ndërkaq, sipas burimeve të kulturës materiale, ndërtimeve arkitekturale monumentale, ajo njihet nga dekada e fundit të shek. XVI.” ( një material tjetër për Gjakovën )

Po mirë në dokumentet e vitit 1348 , nuk ka mundur ta ketë emrin Jakova. Si e kishte atëherë, dhe pse u fsheh ai emër ? Po, pse Hadum Aga e zgjodhi mu këtë vend (sot Gjakovë) , e jo për shembull Junikun?

“Kryepyetja është cila ishte tradita, toponomia , onomastika, historia shqiptare ne brezat familjar para Jak Vulës sepse ekzistenca shqiptare dhe e vetë Gjakovës dokumentohet para pushtimit osman ne Ballkan… Në të kundërt vetëm historiografia serbe thotë se para ardhjes se perandorisë osmane nuk kishte shqiptarë në Kosovë. Një dëshmi e qartë është se kodi i Stefan Dushanit ishte bëre para ardhjes osmane si projekt serb qe katoliket shqiptare ti ortodoksoj me qëllim të qartë ti sllavizoj. Këto dëshmi dëshmojnë ekzistencën shqiptare në këto hapësira prandaj historia duhet te shkruhet drejte në interes te kombit pa paragjykime dhe manipulime për interesa ditore…!!! ( shkruan Eduard Frrokaj)

Një dokument tjetër që e “penalizon “ gojëdhënën për Hadum Agen dhe Jak Vulen është ky : “Sipas regjistrimeve të viteve 1571 dhe 1591 regjioni Verilindor i Sanxhakut të Dukagjinit , ose sipas emrit të dhënë në shek.XVI-të , regjioni i Hasit ishte tërësisht i banuar nga shqiptarët . Regjioni i Hasit ishte i ndarë në tri nahije: Nahija e Rudinës (Gjakova e sotme dhe fshatrat e saja në jug), Nahija e e Domeshtiçit (fshatrat në mes Gjakovës së sotme dhe Prizrenit) si dhe Nahija e Pashtrikut ( fshatrat në lindje dhe në perëndim të malit Pashtrik).Kjo mbyllet me faktin që ngjashëm me banorët e regjioneve malore të Shqipërisë Veriore edhe banorët e këtyre tri nahijeve kishin emrat tipik Shqiptarë: Gjin, Gjon, Gac, Bac, Kol, Gjec, Doda, Prend, Biba, Nue, Dida, Shtepan, Vata,( Burimi: http://archive.is/tr44YThe albanians in Kosova through the centuries, by S.Pulaha – ëëë.ezboard.com ).

E shihni që diçka nuk është në rregull as me gojëdhënat e as me “ defterët “ turq . Sigurisht ,sepse për paradoks po të pranojmë teorinë se ka filluar me Hadum Agën atëherë ju japim të drejtën serbëve dhe historiografisë se tyre se jemi ardhacak të vonshëm .

Pra qëllimi i shkrimit është hulumtues , thënë më mirë një nxitje më shumë për të vërtetën shqiptare në këto troje. Nuk guxohet ti jepet kahe tjetër , se vetëm që e rëndojmë qëllimin . Ne Gjakovë, pra në qytet duhet te kryhen kërkime arkeologjike duke u nisur nga të dhënat apo hartat që mund të jenë në arkivat e Vatikanit. Manastiri i Deçanit ?, por atje nuk ka interes. A e imagjinoni një vend ku jana zhvilluar pjesë te rëndësishme të historisë europiane që ende ta mos dihet asgjë se çfarë ka nëntoka.”?

Shkojmë më tutje : Mos të harroj se aso kohe kjo qytetëz sipas udhëpërshkruesit turk Evlia Çelebiut quhej JAKOVA , e shpjeguam pra “fushat e Jakut “ . Pas kësaj “ fushave të Jakut “ a mos fshihej diçka tjetër ?

Në Kroacinë lindore është edhe një qytet i quajtur Djakovo ( shiko : https://en.wikipedia.org/Djakovo edhe https://hr.wikipedia.org/wiki/ Đakovo ) ku shkruan: “The Ottoman rule over Đakovo started in 1536 and lasted for nearly 150 years. It was a kaza administrative center in Sanjak of Pojega and was known as “Yakova” during this period.[3] Merkezi, İslam Araştırmaları. “TDV İslâm Ansiklopedisi”. www.islamansiklopedisi.info. Archived from the original on 9 October 2016. Retrieved 26 April 2018. Godine 1536. Đakovo su zaposjeli Turci i vladali gotovo 150 godina – grad tada dobiva naziv Jakova. Srušene su skoro sve katoličke crkve i sagrađene džamije. Najpoznatija je Ibrahim-pašina džamija koja je nakon odlaska Turaka pretvorena u katoličku crkvu. Godine 1690. u grad se vraća biskup i tada počinje izgradnja grada. Broj stanovnika naglo
raste, a 1751. godine otvara se prva škola.

Pra Djakovon e Kroacisë e kanë sunduar turqit për 150 vjet që nga viti 1536 dhe më e rëndësishme për këtë studim është së nga turqit , qyteti është quajtur “ Yakova “ . A mos vallë edhe atje ishte Jak Vula me tokat e tij ? Pra “ Yakova “ nuk ka asgjë të bëjë me “ fushat e Jakut”, sepse fjala është për qendra banimi si atje në Kroaci, ashtu edhe tek në Gjakovë . Kush ishte jaku pra ?

Ja, një informatë tjetër e cila na qet në udhë të duhur : ” Shijaku ( qytet në Shqipëri ) në historikun e tij përfaqësohet si vendbanim i hershëm, ku ne hartën e disa vendbanimeve parahistorike të Shqipërisë gjendet edhe “guri unik militar” i tij, i gjetur në afërsi të fshatit Sallmone pranë lumit Erzen përgjatë rrugës Dyrrachium (Durrës)-Lisus (Lezhe)dhe që i takon kohës së paleolitit të lartë (40.000-6000 vjet p.e.s. Historia dëshmon se pas themelimit të Durrësit në vitin 627 para Krishtit, një nder qendrat e banuara ka qenë edhe Shijaku si pjesë përbërëse e fisit të taulanteve të cilit si qendër të territorit të tyre kishin Durrësin.”

Se si e kishte merin që nga koha e pas themelimit të Durrësit – nuk është tema e sotme, por si lindi emri i Shijakut dhe kur ? Toponimi gjeografik i Shijakut është me prejardhje të krishterë katolike përmes gjuhës latine, sipas gjuhëtarit Rrota vjen nga S. Jacobus, Shën Jaku.[2] ^ (Rrota, Justin (2006). Gjuha e shkrueme ase vërejtje gramatikore. Shkodër: Botime Françeskane. p. 43. ISBN 99943-696-9-5.)

Shënimet thonë pra ; “Shijak has ancient roots, dating back to after the founding of Durrës in 637 B.C. Shijak developed as a satellite site for the Taulantii tribe although under a different name, ëith the tribe’s hub located in Durrës. Later Shijak ëas named as Shen Jak, translated to “Saint Jacob.” Later Shijak ëould be knoën as Shenjak, Shejak, Shinjak, then Shijak. The settlement suffered some destruction during the Ottoman invasion including some destruction to the local church.”

Qyteti i Shijakut i ka ndërruar gjatë historisë disa emra , nga Shën Jaku në Shenjak, Shejak, Shinjak, së fundmi Shijak, dhe se pushtimi turk e kishte rrënuar qytetin por edhe kishën lokale të Shën jakut . Kthehemi prapë tek emri i vjetër i Gjakovës, Yakova ; emri turk i qytetit kroat po ashtu Yakova dhe të mendojmë . Pra, të mendojmë seriozisht se mos Hadum Aga e ndërtoi xhaminë e tij mbi Kishën e Shën Jakut apo e rrënoi kishën duke e ngritur një xhami ?

Kush ishte Shën Jaku ? “ I Shenjti i ditës: 25 Korrik,Shën Jaku. Jaku, i quajtur i ‘vogël’, është njëri prej Dymëdhjetë Apostujve, bir i Alfeut (Mt 10,3; Mk 3,18; Lk 6,15) e nga tradita identifikohet si “vëllau i Zotërisë” Jezus ) Mk 6,3; Mt 13,55), është autori i “Letrës së Jakut”. Dëshmitar i Krishtit të Ngjallë ( 1 Kor 15,7) Jaku pati një vend të privilegjuar në bashkësinë e krishterë të Jeruzalemit: atë e njoftoj Pjetri për lirimin e vet nga burgu që ndodhi në mënyrë të mrekullueshme nga dora e Zotit ) Vp 12,17); me Jakun vihet në kontakt Pali i konvertuar ( kthyer) në fe në e Krishtit (Gal 1,18); Jaku ka një rolë të rëndësishëm në Koncilin Kishtar të Jeruzalemit ( Vp 15,13-29). Vdiq martir në vitin 69 pas Krishtit. Nëse osmanët e rrënuan Kishën e Shën Jakut në Djakovo ( Kroaci ), Shijak ( Shqipëri ), pse mos ta rrënonin edhe atë të Rudines ? Pra, të mendojmë ndryshe duke mos e shtrembëruar historinë sipas interesave të të tjerëve. /KultPlus.com

Fahri Xharra, 07.11.18 – Gjakovë

Fahri Xharra: Mihai Eminesku, poeti shqiptar i Rumanisë

Posted on by KultPlus

Shkruan Fahri Xharra

“Eminesku ka shprehur ndjenja të zjarrta ndaj gjuhës shqipe dhe integritetit territorial të shqiptarëve. Përmes temperamentit të tij vullkanik, Eminesku kishte pamjen e një shqiptari të vërtetë. Duke bërë fjalë për Traktatin e Berlinit të cilin e konsideron si një “me Shqipërisë, përmend Ligën shqiptare, rezistencën e Portës kundër e Shqipërisë, përmend Ligën shqiptare, rezistencën e Portës kundër kërkesave greke dhe pakënaqësitë e Rumelisë. Sipas artikujve të Emineskut të shek. XIX-të: “Ndërmjet rumunëve dhe sllavëve ekziston një armiqësi e natyrshme. Kudo që rumunët kanë rënë nën sundimin e drejtpërdrejtë apo indirekt të sllavëve, zhvillimi i tyre i natyrshëm është shuar si pasojë e rrethanave të dhunshme. Dyqind vjet serbët e Banatës së Timishoarës i kanë terrorizuar rumunët, njëqind vjet rumunët e Bukovinës kanë luftuar përherë me rusnjakët. Deri në ditën e sotme rumunët e Serbisë së lirë dhe të Rusisë ortodokse, nuk e kanë të drejtën për të themeluar një shkollë dhe një kishë rumune”.

Gjeniu i poezisë rumune mbetet sot e kësaj dite një yll i pashuar, një mendimtar i thellë, një mjeshtër i rrallë i fjalës artistike. Mihai Eminescu u lind më 1850. Jetoi 39 vjet dhe u shua një vit pas shuarjes së Elena Gjikës (1889). Kushdo që lexon veprën e tij, krijon përshtypjen se kemi të bëjmë me një përgjegjësi e jashtëzakonshme që vjen nga brendia e qenjes njerëzore. Sipas Vehbi Balës, Eminesku ishte “një dallëndyshe që hyn nga një dritare dhe del nga tjetra: aq qe kalimi i tij i rrufeshëm, që do të qëndrojë në përjetësi pasi ylli është shuar”. Fjala e tij është bërthamë e përjetësisë, katalizator i energjisë njerëzore, momenti, ngjarjeje dhe ndjenjeje shpirtërore. Qindra manifestime emocionuese mbahen për çdo vjet me rastin e lindjes së tij (15 janar 1850), nëpër shkolla, qendra kulturore, klube letrare, anembanë vendit, gjatë këtij viti edhe në shtëpinë e tij, në Botoshan.

Poezia e Emineskut është e shenjtë dhe e bukur, e vështirë për shqipërim si pasojë e rimës, por po qe se e lexon në origjinal, ajo sjell harmoni në jetën tënde. Sipas Nasi Lerës, “ajo është një poezi zemre të sinqertë që personifikon shpirtin e popullit të tij”. Përkthyesit më të njohur të Emineskut në gjuhën shqipe janë Gj. Bubani, L. Poradeci, M. Kuteli, I. Kadare, V. Bala, R. Ismajli, D. Bubani, A. Plasari, P. Jorgoni, L. Topçiu, K. Kyçyku.

Për Mihai Emineskun si poet ju preferoj të lexoni shkrimet nga V. Bala, R. Qosja, R. Ismajli, A. Plasari, L. Topciu, Elida Petoshati, Mirlinda Krifca etj , Unë i vërsula origjinës së tij kombëtare: Ai ishte shqiptar !
Foqion Miçaçio që mbante korrespondencë me dr. Latif Berishën, autor i monografisë Folclor albanez, theksonte se “Emineskun e karakterizonte një sinqeritet dhe ndershmëri e jashtëzakonshëm, se ishte temperament i zjarrtë që ka shprehur ndjenja të zjarrta ndaj shqiptarëve dhe integritetit tokësor të Shqipërisë”. I këtillë, sipas Nik Pemës (ishdiplomat shqiptar) ishte edhe nipi i tij: Viktor Eminesku: “shqiptar me tërë kokën, temperament vullkanik”. Asdreni e admironte Emineskun për simpatinë e shquar që kishte ai për shqiptarët.

Eminesku ishte një stuhi e padukshme. Jon Sllaviçi kur e sheh në Vjenë, në bazë të fizionomisë, në bazë të tipareve të fytyrës, i duket si “albanezul nostru” (shqiptari ynë). Ioana Atanasov, profesoreshë e rumanishtes në Universitetin e Shkupit, thekson se “Eminesku kishte një dashuri të hatashme ndaj gjuhës shqipe”. Kritiku i madh letrar, Gheorghe Calinescu, përmend faktin se Eminesku e fliste edhe gjuhën shqipe, ndërsa Lazim Rexhepi (1920-1983), mërgimtar shqiptar që banonte në Piatra Neamc të Moldovës, autor i dorëshkrimit Romani i ditëve të mia, kishte dëgjuar se stërgjyshi i Emineskut kishte qenë shqiptar me prejardhje dibrane. Ion Roşu boton një monografi mbi prejardhjen e poetit: Legjenda dhe të vërteta në biografinë e M. Emineskut (Cartea Romaneasca, Bukuresht, 1989). Sa i përket prejardhjes shqiptare, sipas akad. Rexhep Ismajlit, “në këtë mit arrin të marrë pjesë edhe Mitrush Kuteli ynë, i cili lansoi hipotezën mbi origjinën shqiptare të poetit rumun.

Sot, natyrisht, mbisundon mendimi se Eminesku ishte nga një familje rumune, e cila mund të kishte përzierje të ndryshme gjaku më përpara, nëse këto gjëra kanë ndonjë rëndësi”. Eqerem Petoshati (ish diplomat i Shqipërisë në Bukuresht), pohonte se Eminesku edhe pse posedonte temperament shqiptar, konsiderohet si vlera më hyjnore e Rumanisë, të cilën askush nuk ka të drejtë ta përvetësojë”. Më kot mundohen serbët ta përvetësojnë poetin më të madh rumun, derisa s’u kanë dhënë rumunëve të Timokut kurrfarë të drejtash shkollare e fetare, e të mos bëjmë fjalë për pavarësi apo autonomi kulturore.

Thuhet se stërgjyshi i poetit ka qenë një “turk “ (shqiptar musliman) i quajtur Emin. Ky Emin – pas disave lefexhi dhe pas të tjerëve tregtar, Emin Efendi – pat ardhur e qëndruar diku në Veri të Rumanisë. Në kohën e okupatës austriake, nëpunësit e mbretërisë, sllavë prej origjine, i patën sllavizuar emrin duke e regjistruar Eminoviçi. Në aktet zyrtare dhe në regjistrat e kishës, dera e atit të poetit është shkruar Eminoviçi. Këtë emër poeti e ka rumanizuar kur ka filluar të shkruajë duke e bërë Eminesku, emër i vetëm në Rumani. “Eminesku, shënon shkrimtari Jakob Negruzzi kur mori letrën e vjershën e parë që poeti i kish dërguar për të shtypur, nuk duhej të ish i vërtetë po i njojtur prej do një autori të paguximshëm që nuk do të dalë sheshit”.

Kritiku i madh letrar, Gjorgje Këlinesku, përmend faktin se Eminesku e fliste edhe gjuhën shqipe, ndërsa Lazim Rexhepi (1920-1983), autor i dorëshkrimit Romani i ditëve të mia, mërgimtar shqiptar që banonte në Piatra Neamc të Moldovës, kishte dëgjuar se stërgjyshi i Emineskut kishte qenë shqiptar me prejardhje dibrane. Ion Roºu boton një monografi mbi prejardhjen e poetit: Legjenda dhe të vërteta në biografinë e M. Emineskut (Cartea Romaneasca, Bukuresht, 1989).
PS. I falënderohem mikut Baki Ymeri për përmbledhjen e tij

“Ëndërrimtari rumun që kishte një dashuri të hatashme ndaj gjuhës shqipe” të cilën ma la në dispozicion për shkrimin e këtij teksti./KultPlus.com

Xhubleta mbi katër mijë vjeçare – në mbrojtje të UNESCOs

Posted on by Kult Plus

Veshja me Xhubletë. E merr këtë emër nga një lloj fundi në formë këmbane të valëzuar, i qepur me rripa prej shajaku të vendosur njëri pas tjetrit në linjë horizontale, bashkimi i të cilëve realizohet me gajtana të hollë prej leshi.

Xhubleta shoqërohet edhe me disa pjesë të tjera prej shajaku me ngjyrë të zezë, si të xhubletës të cilat quhen grykës, mangë, dhe krahol. Pjesë tjetër është edhe brezi i gjerë i zbukuruar me rruaza dhe gajtana i cili në të folmen vendore quhet kërrdhokëll.

Në kokë mbahej një shami e bardhë, e lëshuar mbi shpatulla. Këmbët mbroheshin me këllçi shajaku ose me çorape të gjata si dhe me opinga lëkure.

Logu i “Kahershëm” për të zgjedhur më të bukurën e maleve bëhej në Ditën e Shën Kollit, dhjetor, në oborrin e kishës me gjithë nuset e reja në vitin e parë të martesës.

Në këtë veshje bie në sy forma e xhubletës, krejt e veçantë nga çdo veshje tjetër, mënyra e zbukurimit të pjesëve të saja me motive dhe ngjyra të plota, por shumë të zgjedhura; si ngjyra e zezë, çiklamin, vjollcë ose blu.

Kjo veshje është mbajtur në të gjitha malësitë e Alpeve të Shqipërisë përfshirë edhe pjesën e alpeve në Malin e Zi. Xhubleta përfaqëson veshjen më të hershme në Shqipëri dhe në Ballkan. Ajo sjell mesazhet e qytetërimit ilir në kulturën popullore shqiptare.

“Ne duhet së pari të investohemi seriozisht, gati si një gjest mbijetese, në kulturën e respektit dhe ruajtjes së dokumenteve dhe të studimit serioz dhe jo në mënyrë naive e internetiste. Sepse pastaj kushdo ka diçka për të thënë dhe zbulimi i vërtetë përzihet me të tjerat.

Një nga mënyrat për të fshehur një të vërtetë është ta hedhësh atë në mes të sheshit bashkë me 1000 gënjeshtra të tjera. Ne kemi nevojë të bëhemi seriozë”.

Xhubleta, e cila peshon rreth 15 kilogramë, është një element i rëndësishëm i kulturës materiale që trashëghohet nga shekujt. Përdoret si veshje për vajza e gra shqiptare të besimit fetar katolik.

Studiuesit kanë arritur në përfundim se tipi i kostumit me xhubletë është përdorur heret në Ballkan e në brigjet e mesdheut, dhe se ka jetuar për shekuj në qytetërimin ilir. Arkeologë e etnografë të njohur janë të mendimit se xhubleta shqiptare ruan shumë tipare të ngjashme me një veshje të vjetër mesdhetare.

Në ikonografinë etruske, Z. Majani (Z. Mayani) veçon figurën e një valltareje të shkathët etruske të cilën e krahason, sa i takon veshjes, me xhubletën si veshje komnbëtare shqiptare të ruajtur sot në Malësinë e Madhe.

Xhubleta është tip i veçantë dhe shumë interesant për gra, i cili nuk ngjan me ndonjë veshje tjetër të kohës së re në vendet e Evropës Juglindore.

Ajo ka strukturë të pasur artistike. Forma e papërsëritshme, ngjyrat, ornamentet dhe stili i zbukuruar i japin asaj karakteristika dalluese nga veshjet tjera tradicionale për gra. Tek kostumi me xhubletë bën përshttypje harmonizimi i veçant i strukturës tipologjike.

Xhubleta ashtu si edhe veshjet tjera shqiptare për gra, paraqet larmi zbukuruese edhe
në varësi të moshës së bartësve, pra, të vajzave, të nuseve dhe të moshuarave.
“Historitë e popujve të tjerë gjenden përgjithësisht të gdhendur në gur, ndërsa historia jonë është e qëndisur në xhubletë”, shprehet studiuesja e etnografisë Linda Spahiu, duke theksuar se xhubleta shqiptare vjen nga 4000 vjet histori.

Linda Spahiu kërkon “Së pari, xhubleta të shpallet urgjentisht monument kulture i rëndësisë së veçantë dhe të merret në mbrojtje nga shteti shqiptar. Së dyti, në mënyrë urgjente duhet të merret në mbrojtje nga Unesco si pasuri e njerëzimit. Dhe unë këtu nuk po them pse një nga veshjet shqiptare nuk po mbrohet nga UNESCO, sepse bota ka shumë veshje. Por jo! Bota nuk ka veshje si xhubleta, nuk ka një të dytë si xhubleta!”

Fahri Xharra,04.01.18
Gjakovë