“Si s’të desha pak më shumë…”

Shkruan Ndue Ukaj

Poezia- dashuri e përhershme për fjalën, njeriun, mungesën. Një melodi shpirti, që na zgjon në agimet e bukura, si cicërima e zogjve që tregojnë madhështinë e fushave dhe të maleve, ku paqja shtrihet si në tregimet për Edenin.

Poezia- kjo forcë magjike e magnetike, me gjuhën fisnike, na bënë shtegtarë nëpër kohë e hapësirë, dhe na tregon ç’është e mirë dhe ç’është e keqe. Po, poezia është ilaçi i domosdoshëm për shpirt, për një shoqëri me humane, për t’i kuptuar betejat e ashpra të jetës, pra, për ta bërë jetën më të bukur dhe më humane, ashtu siç na ka treguar poeti i madh, Fatos Arapi, dhe siç na tregon vargu kumbues “si s’të desha pak më shumë”; varg të cilin e shqipton secila qenie njerëzore, në çaste humbje, gëzimi, dëshpërimi e mungese. Në fakt, ky varg, buçet me forcën e madhështisë së fjalës, në zemrën e secilit lexues dhe e thërret të drejtohet ka portat e dashurisë, për të dashuruar pafund.

Ikja e Fatos Arapit, na tregon edhe njëherë, sa shumë kemi nevojë për gjuhën fisnike të artit, të artit të bukur, që nuk dorëzohet përballë gjuhës së egër të atyre që helmatisin jetën me dokrra e marrëzi.
Fatos Arapi, poeti i përkorë, ka shkruar një poezi të ndierë, me një figuracion mbresëlënës, në të cilën ndihen telat e zemrës së njeriut që e do njeriun, jetën, natyrën, paqen, atdheun, gjuhën, detit dhe çdo gjë të bukur, por që nuk dorëzohet as përballë shëmtisë…

Fatos Arapi është poet i madh, që i dha forcë poezisë shqipe. Me vargje të bukura, ka kënaqë dhe lumturuar mijëra lexues, dhe po ashtu, i ka tronditë mijëra lexues. Sepse, vargjet e tij, janë si ato buqeta të zgjedhura lulesh, që i mbajmë në duar për ditë të shënuara, por edhe si muzikë e përmortshme, për ditë të hidhura. Po, lexuesi e ndien artin e tij dhe drithërimat shpërthyese, në çaste gëzimi e dëshpërimi, kur dërdëllitjet e shpirtit, e shpijnë njeriun në qiejt e lumturisë apo ato të dëshpërimit- në skëterrë. Dhe Poeti, di që mjeshtërisht realitetet e jetës t’i kthejë në realitete estetike, që buçasin dhe lëshojnë tinguj të bukur, dashurie e dhimbje. E këto mund t’i bëjë vetëm një shpirt i madh, një talenti i zoti, që drithërimat e jetës di t’i shndërrojë në melodi, në këngë.

Poezia e Arapit të grishë ka madhështia, dashuria e pakusht, nga natyra dhe gjuha fisnike. Po, ajo na thërret, siç thërrasin kambanat e një katedrale madhështore, të hyjmë në të, të banojmë në të, dhe ta ndiejmë peshën e artit madhështor, të korit të jetës, të engjëjve që zbresin në figura dhe na tregojnë rrugët e jetës.

Poezia e tij na thërret të shtegtojmë në botën humane, të pastërtisë së gjuhës, ku dashuria është ajo jeta e kristaltë, që asnjëherë nuk është e mjaftueshme. Ashtu siç nuk është jeta.
Poeti i madh, Fatos Arapi, iku në një vjeshtë plot ngjyra dhe pas vete la ngjyra të bukura dhe të pashlyeshme poetike.
Ai la një varg veprash, dëshmi të një arti të madh dhe poezi antologjike, me të cilat ka gdhendë emrin e tij me shkronja të arta në letërsinë shqipe.

Fatos Arapi, si askush, ka treguar ç’është Atdheu, dhe si duhet t’i blatohemi atij me dashuri pa kusht, ashtu siç i blatohet ai Tiranës që ka tiranë dhe që të vret:

“Atdheu është dhimbje, është dhimbje.
Një prill i pikëlluar ne shpirt.
Atdheu është kryqi, është kryqi
E mban – dhe te mban ty ne shpirt.”
Në rrugëtimin e tij poetik, ai ka lënë poezi të bukura për jetën dhe përplasjet që shfaqen në të:
“Jeta është stacion ndarjesh e takimesh.
Jemi përherë udhëtarë
dhe ndër duar, bagazh të pandarë,
një valixhe të vogël
përpjekjesh, sulmesh, kujtimesh.”
Ai na ka treguar ç’është forca e dashurisë:
Unë e desha përtej vdekjes,
Ashtu dashurova unë
Edhe prap s’ia fal dot vetes:
S’i s’e desha pak më shumë…
Ndërkaq, telat e zemrës së poetit, në mënyrë të perfeksionuar, vijnë në këto vargje fantastike:
” Ti do te me dashurosh patjetër
Ky qiell i prillit pa ty është i vjetër,
shkon një trishtim e ja ku vjen një tjetër.
Në mallin tënd ky karafil i egër,
Ti do të më dashurosh patjetër!
Poeti Fatos Arapi iku, dhe, siç shkruan vetë në poezinë “Lamtumirë”
“Kudo që shkoj
jam një copëz peizazhi nga vendi im.”
Po, ai është copëza e ndritshme e peizazhit në atdheun tonë kulturor dhe estetik.
Faleminderit, maestro!

Hashim Thaçi: Fatos Arapi mbetet emër i madh në historinë e letërsisë shqipe

Sot ka vdekur një nga poetët më të mirë shqiptar, Fatos Arapi.

Presidenti i Kosovës, Hashim Thaçit vdekjen e tij e ka cilësuar si një humbje të madhe për kulturën dhe letërsinë shqipe, shkruan KultPlus.

Ai ka thënë se Arapi mbetet emri më i madh në historinë e letërsisë shqipe.

“Fatos Arapi i përket atij brezi intelektualësh që e modernizuan letërsinë shqiptare në vitet gjashtëdhjetë të shekullit të kaluar dhe u shqua edhe me shkrime teorike në fushën e kulturës. Fatos Arapi mbetet emër i madh në historinë e letërsisë shqipe. Ngushëllime të sinqerta familjes Arapi dhe miqve të tij, anembanë hapësirës shqiptare”, shkruhet në postimin e Thaçit./ KultPlus.com

Mirela Kumbaro: Fatos Arapi, sinonim i pashmangshëm shqiptar i poetit

Sot ka ndërruar jetë poeti i njohur shqiptar Fatos Arapi. Mirela Kumbaro nga Ministria e Kulturës së Shqipërisë përmes një postimi ka shprehur ngushëllimet e saj për humbjen e poetit duke thënë se ai është ndarë nga jeta vetëm fizikisht duke lenë pas vetes kryeveprën e botës letrare, poezinë.

Më poshtë po ju sjellim postimin e plotë të Kumbaros e cila duke i dhënë lamtumirën ka ndarë edhe disa vargje të poetit.

Fatos Arapi, sinonim i pashmangshëm shqiptar i Poetit, ndahet vetem fizikisht nga jeta duke lënë pas kryeveprën e botes letrare, Poezine!

Sepse siç thotë ai vetë:
“Jeta eshte stacion ndarjesh e takimesh.
Jemi perhere udhetare
dhe nder duar,bagazh te pandare,
nje valixhe te vogel
perpjekjesh,sulmesh,kujtimesh”

Lamtumire POET

“Fatos Arapi, poeti që e lamë në harresë”

Sot ka ndërruar jetë shkrimtari e poeti i njohur shqiptar Fatos Arapi. Në kujtim të veprës e krijimtarisë së tij, KultPlus ju sjellë një përmbledhje nga poeti Izet Duraku e nga një intervistë e vet Arapit e dhënë më herët.

Prej vitesh nuk del nga shtëpia e tij. Miqtë e përmallur më kot presin ta shohin.Sigurisht ai është miku më i madh i poetëve. “Por refuzon ta kapërcejë pragun e portës”. Poeti Izet Duraku kujton se si jeton sot Fatos Arapi. Shkruan se “gazetat,radiot, televizionet nuk kujtohen as në përvjetorët e tij”, por harron se për të, kolegët nuk flasin, ai vetë jo e jo dhe nuk mbetet shumë për t’u bërë si përkujtim.

Shënon se “politikanët deri tani kanë respektuar shkrimtarët vetëm ditën e vdekjes së tyre për me marrë të mbramen pikël drite prej tyre”. Mesazhi që jep Duraku është njerëzor. “Ndoshta poeti Fatos Arapi po bën grevën më të gjatë në historinë shqiptare të letrave duke protestuar me heshtjen e vet kundër antivlerave, jovlerave, pseudovlerave letrare dhe të krejt jetës sonë të rrejshme.

Miq të mi të letrave, ju që nuk e harroni kurrë Fatosin! Do të bashkohem gjithmonë me ju për me ngrit zërin në mbështetje të Fatos Arapit. Duhet respektuar Heshtja e tij e shenjtë duke e bërë sa më të zëshme heshtjen për me ia shurdhue veshët shurdhnisë”- vëren Duraku për Arapin.

Fatos Arapi lindi më 1930 në Zvërnec të Vlorës, ndoqi studimet për ekonomi në Sofje, mandej punoi në Tiranë në fillim si gazetar dhe më vonë për një kohë të gjatë si pedagog. Fatos Arapi, bashkë me Ismail Kadarenë dhe Dritëro Agollin, bën pjesë në ata poetë që sollën një kthesë të rëndësishme në poezinë shqiptare të viteve 60. Arapi solli në këtë poezi elemente të modernizmit, madje të hermetizmit. Ai u orientua nga poezia filozofike. Veçanërisht origjinale janë dy përmbledhjet e tij të para poetike “Shtigje poetike” (1962), “Poema dhe vjersha” (1966), “Ritme të hekurta” (1968) është më konformiste. Më 1971 i botohet në Prishtinë vëllimi “Kaltërsira”.

Vëllimin “Më jepni një emër” ia ndaloi diktatura. Pasojnë vëllimet: “Drejt qindra shekujsh shkojmë” (1977), “Fatet” (i botuar në Prishtinë më 1979), “Duke dalë prej ëndrrës” (1989). Pas rënies së diktaturës botoi vëllimet: “Ku shkoni ju statuja”, T. 1990, “Dafina nën shi”, T. 1991, “Ne, pikëllimi i dritave”, T. 1993, “Unë vdiqa në brigjet e Jonit”, Shkup, 1993, “Më vjen keq për jagon”, T. 1994, In tenebris, T. 1996. Fatos Arapi është një poet që parapëlqen temat ekzistenciale dhe një nga poetët e rrallë shqiptarë që trajtojnë në poezinë e tyre temën e detit. Ka shkruar edhe romanet “Dhjetor i shqetësuar” (1970), “Dikush më buzëqeshte” (1972, ribotuar në Prishtinë më 1973), “Shokët”, 1974, “Deti në mes”, 1986 dhe novelat “Patat e egra” (1970) dhe “Cipa e dëborës”. Ka shkruar edhe vëllime me kritikë letrare Në një intervistë të dhënë vite më parë gazetares Vera Pelaj, ai thoshte:

“Dëgjoj shumë andej e këndej pesimistë që flasin rreth letërsisë në përgjithësi dhe rreth poezisë. Por unë nuk jam pesimist. Unë mendoj se letërsia ecën. Po krijohen emra, po vijnë gjenerata të tjera dhe poezia nuk do të mbetet në mes të rrugës. Përkundrazi, me traditën që është krijuar tanimë dhe me tendencat e shumëllojshme të larmishme që janë krijuar me një teknologji krejt të re, poezia do t¸ shkoj¸ përpara. Pastaj, fakti është që në përgjithësi letërsia shqiptare tashmë e ka të qartë synimin e saj drejt lirisë së njeriut, drejt të drejtave njerëzore të njeriut, në përgjithësi, sigurisht të kombit shqiptar dhe të njeriut shqiptar, në veçanti, mendoj se kjo letërsi është në rrugë të drejtë. Nuk duhet të jemi pesimiste. Unë jam optimist. Natyrisht në moshën time dhe me sëmundjen që kam, nuk mund t’i ndjek të gjithë, por jam optimist dhe ata ecin, ecin…”.

Ai shtonte se letërsia ka ligjet e veta dhe me një moment të caktuar, atje ku ti nuk e pret, del një talent, i cili bën sintezën, bën përgjithësimin e një plejade të tërë, e cila ka punuar. “Shembull le të marrim vitet ’35. Nuk ka qenë vetëm Lasgush Poradeci, po në vitet ’35 këtu ka pasur një gjeneratë të tërë shkrimtarësh. Ka qenë Ali Asllani, ka qenë Asdreni, Fishta, pastaj të rinjtë Petro Marko, Nexhat Hakiu, kanë qenë plot, mirëpo në një moment të caktuar, poezia bën sintezën e vet dhe del një talent i fuqishëm, cili sintetizon të gjitha këto. Kështu p.sh. një sintezë e tillë është edhe poezia e Lasgush Poradecit, e cila nuk mund të themi se përfaqëson të gjithë atë gamë të madhe të poezisë shqiptare, që ekzistonte atëherë.

Natyrisht Fishta ishte një Fishtë, Ali Asllani ishte një Ali Asllan, Asdreni qe një Asdren, Lasgushi një Lasgush, por sidoqoftë krijoheshin sintezat, kështu që nuk duhet të jemi pesimistë në këto gjëra dhe nuk duhet t’i kërkojmë në letërsi përnjëherësh gjërat. Ato sinteza janë sinteza historike, historia i bën ato zhvillime”,-shprehej Arapi vite më parë./ KultPlus.com

Deti

Poezi e shkruar nga Fatos Arapi.

I vogël, me pantallona të shkurtra,
me këmbë të zbathura e një këmishë hamaije, që e qepte vetë gjyshja…

Ashtu, darkë për darkë dilja në breg.
Ndër gishtërinjtë e këmbës së ftohte me rridhte rëra.

Unë prisja me orë të tëra,
gjersa përnjëherësh, tutje nëpër fushat e gjera të natës
ngriheshin kope të çuditshme, të panumërta kuajsh të bardhë.

Nëpër hapësirat e pafundme suleshin aradhe – aradhe

Turfullonin

Binin me këmbë të thyera,
rrokulliseshin duke gulçuar nëpër të zezat humnera.

Mbi ta fluturonin të tjerë,
jelet e hakërryera dallgë-dallgë fushën e diellit fshinin.

Hingëllima të frikshme para tyre bridhnin.
Ata vinin, afroheshin drejt meje.

Gjokset e mëdhenj e të bardhë kreshpëronin përpjetë
këmbët e para rrihnin në erë…

Sytë u flakëronin.
Një çast… dhe nën thundrat e tyre do të më copëtonin.
Kur ja, me potere
si një gjëmim i madhërishëm përplaseshin tek këmbët e mia.

Nga flegrat gjigante
miliarda grimcëza të kristalta shfrynin për të fundit herë

Të tjerë hingëllinin nëpër fushat e gjera të natës

Me gëzim e frikë, orë të tëra unë shihja kuajt e bardhë
të suleshin nëpër furtunë.

Thyenin këmbët, rrokulliseshin,
që të vinin sa më parë tek unë
shkelnin, fluturonin njëri mbi tjetrin…

Dhe tani, kudo që jam,
ashtu fantastik e i madhërishëm, më ndjek pas deti…

Ndahet nga jeta shkrimtari Fatos Arapi

Është ndarë sot nga jeta në moshën 89-vjeçare, shkrimtari Fatos Arapi. Ai lindi në vitin 1929 në Vlorë, ku kreu shkollën e mesme. Ndërsa studimet e larta i ndoqi në Bullgari (Sofje) në fakultetin e Matematikës dhe të Ekonomisë. Ka punuar shumë vjet gazetar dhe pedagog në Fakultetin Histori Filologji të Tiranës.

Disa herë ka fituar çmime kombëtare e ndërkombëtare për poezi. Në vitin 2008, ai fitoi ‘Kurorën e artë’ në manifestimin poetik Mbrëmjet e poezisë strugane dhe është i pari poet shqiptar që e ka fituar këtë shpërblim.

Vepra e Fatos Arapit është e pasur në llojet e zhanret e ndryshme që ai lëvroi. Përveç poezisë ku ai qëndron në rreshtat e parë, F. Arapi ka shkruar disa novela: ‘Patat e egra’, 1969; ‘Cipa e borës’, 1985; ‘Gjeniu pa kokë’, 1999 etj; disa romane: ‘Dhjetori i shqetësuar’, 1970; ‘Shokët’, 1977; ‘Deti në mes’, 1986; disa drama: ‘Partizani pa emër’, 1962; ‘Qezari dhe ushtari i mirë Shvejk’, ‘Në front diku’, 1995;

Po ashtu Arapi ka bërë disa përkthime si: ‘Këngë për njeriun’, Nikolla Vapcarov, 1981; ‘Poezi’, Pablo Neruda, 1989; Safo, 1990; ‘Antologji e poezisë turke’ etj; si dhe ka shkruar një numër të madh artikujsh e studimesh të ndryshme.

Atdheu

FATOS ARAPI

Atdheu është dhembje, është dhembje,
Një prill i pikëlluar në shpirt.
Atdheu është kryqi, është kryqi.
E mban – edhe të mban ty – në shpirt.

Atdheu është toka e premtuar.
Ti shkel si një zot dhe s’e ke ndën këmbë.
Atdheu s’ka fjalë, ka sy të trishtuar.
Vdes dashuria në dashuri që të çmend.

Atdheu është buka e uritur:
Të ikën nga duart e dot nuk e ngop.
Ëndërr dhe ankth dhe shpresë e sfilitur.
Me sytë n’errësirë vetveten kërkon.

Atdheu është varr i hapur, është varr.
Një jetë drejt tij shkon me besë që bind.
Në një pikë loti mbyt lotin fatvrarë.
Në një pikë loti lirinë e lind.

Atdheu yt i vogli, i vogli,
ai hyjnori, i pavdekshmi – loti.

Ti do të më dashurosh patjetër

Poezi e shkruar nga Fatos Arapi.

Ky qiell i prillit pa ty është i vjetër.
shkon një trishtim e ja ku vjen një tjetër.
Në mallin tënd ky karafil i egër,-
Ti do të më dashurosh patjetër!

Në sytë e tu diej të vegjël
e ndezën natën dhe ditën e ndezën.
Mirë sot, po si durohet pa ty nesër?-
Ti do t’më dashurosh patjetër.

Kapërcej ty e kapërceva veten,
dhe përtej vetes kapërceva jetën,
dhe përtej jetës kapërceva vdekjen,-
I hapa krahët të pushtoj ty vetëm:

Ti do t’më dashurosh patjetër!

Elegji për babanë

Poezi nga Fatos Arapi

Ti nuk je më.
As do të na shohësh,
as do të shohim,baba, më kurrë.
Ti nuk je më..
Emrin tënd e mori ky gur,
Vdekja – si vdekje ,
gjithmonë e dhimbshme,
gjithmonë e verdhë…
Me një kordhele
tufa kujtimesh në zemër na lidh.
Tufa kujtimesh
edhe elegjish.
Jam i trishtuar dhe më mori malli.
Dhe mbi trishtime e mall duke ecur,
ngjita rrugën e ngushtë të fshatit.
Shtyva derën e varrezës së vogël
dhe t’erdha te varri…
C’fjalë të pathëna do të më fiasësh?
C’fjalë të reja dëshiron të dëgjosh?
Prej këtij varri
tani, baba, c’do të më japësh?
Atë ditë të thatë janari:
përpara teje Halil Alija
e mercenari.
Prapa shtëpia në zjarr e flakë

Duart e tua në pranga,
plak i ngartë?
Erdha të marr
cfarë perket prei këtij varri.
Kujtime të dhimbshme.
Vuajtje krenare.
Ti mos më thuaj:
“Biro… ianë të trishtuara”.
Baba i gjorë!
Unë, pa ato,
do t’isha në jetë edhe më i trishtuar.
Dhe kur të vdes
s’dua asgjë
vec një varr të thieshtë.
Atje në bregdet,
ku nëpër net
bisedojnë yjet me qiparisat.
Dhe fjalë të kaltra
flet e shprëndan
deti matanë.
Fjalët që i njohim,
që i kuptojme,
unë
me babanë…/KultPlus.com

Si s’të desha pak më shumë

Poezi e shkruar nga Fatos Arapi.

Unë e desha përtej vdekjes,
Ashtu dashurova unë
Edhe prap s’ia fal dot vetes:
S’i s’e desha pak më shumë…
Pak më shumë ku shpirti thyhet,
T’i them ndarjes: – Prit, ca pak…
Të gënjejmë mallin që s’shuhet,
Kujtimin të gënjejmë pak.
Përtej vdekjes, përtej botëve,
Atje ku nis “ca pak” tjetër,-
Asaj që më rri mes Zotave:
“Si s’të desha pak më tepër…”.