Instituti i Librit dhe Promocionit së bashku me Shtëpine Botuese “Toena”, zhvilluan një takim me shkrimtarin Fatos Kongoli.
Takimi në mjediset e Bibliotekës Kombëtare, Qëndra ” Sotir Kolea”, u bë në kuadër të aktiviteteve të organizuara në vitin e 80-vjetorit të lindjes të shkrimtarit, gjithashtu i shpallur si viti i gjuhës amtare.
Në takim morën pjesë botues, gazetarë, dashamirës e miq të librit. Të pranishëm ishin edhe nxënës të Gjimnazit “Qemal Stafa”, të cilët diskutuan krahas të ftuarëve të tjerë mbi jehonën e shkrimeve dhe kritikës, së veprave letrare të Fatos Kongolit, në median e shkruar, vendase dhe atë të huaj.
Fatos Kongoli ndau në bibliotekën e rikonstruktuar “Sotir Kolea”, kujtime të bukura nga e krijimtaria e tij. Në këtë aktivitet ishin të pranishëm edhe Dhimitraq Furxhi nga Drejtoria e Kulturës dhe Trashëgimisë Kulturore si dhe shkrimtartja e pedagogia Majlinda Rama. /ATSH /KultPlus.com
Biblioteka Kombëtare e Shqipërisë, duke pasur gjithmonë në vëmendje promovimin e vlerave më të mira të trashëgimisë kulturore kombëtare dhe personaliteteve që i japin dinjitet asaj, hapi sot ekspozitën “Fatos Kongoli në 80-vjetorin e lindjes”.
Si një takim mes miqsh të vjetër, që ndanë me publikun kujtimet dhe vlerësimet për jetën dhe veprën e shkrimtarit të rëndësishëm të letrave shqipe, me pjesëmarrjen e akademikëve, shkrimtarëve, studiuesve, pedagogëve, botuesve, miqve dhe dashamirësve të kulturës, ekspozita shpalosi materiale e libra të ndryshëm të autorit.
Ekspozita do të qëndrojë e hapur për publikun në Sallën Amerikane, në Bibliotekën Kombëtare të Shqipërisë. /KultPlus.com
Në tavolinën e një shkrimtarit padukshëm zë vend dhe një tjetër personazh, që është lexuesi i tij. Në të zhvillohet një luftë e heshtur që për shkrimtarin dhe përkthyesin Fatos Kongoli ka qenë lufta dhe frika më e madhe e tij.
“Lufta ime më e madhe ka qenë nëse ja vlen të shkruaj apo nuk ja vlen të shkruaj.E kam pas tmerrësisht frikë lexuesin dhe më dukej sikur tallej në çdo frazë që shkruaja unë”.
Ndërsa sot feston 80 vjetorin e lindjes, kjo nuk është vetëm një ditë feste e nostalgjie por edhe një moment reflektimi për çka ka jetuar. Por mosha për të është thjesht një numër, kur vjen puna te krijmtaria letrare që nuk ka ndalur.
“Nuk ka shkrimtar që të heqë dorë kështu vullnetarisht”.
Në vite Letërsia ka ndryshuar, dhe për shkrimtarin Kongoli ashtu duhet të ndodhë. Ndaj krijuesve të rinj ka qenë i vemëndshëm ku mes syresh dallon shumë të talentuar. Por letërsia sipas tij nuk është vetëm pasion.
“Brezat e rinj sjellin perceptimin e vet, botën e vet”.
Krijmtaria e Kongolit ka shkuar përtej kufijve, ku një pjesë e tyre ka parë dritën e botimin edhe ne gjuhë të huaj./Tv Klan/ KultPlus.com
Me një krijimtari intensive, pas Kadaresë, Fatos Kongoli është shkrimtari më i përkthyer në gjuhë të huaja.
I konsideruar shkrimtari i tranzicionit, veprat e tij mbajnë dhimbjen dhe trazimet shpirtërore në Shqipërinë e pas viteve ’90; jo pak herë librat e tij janë bërë fokus i debateve për pësimin e individit në një shoqëri si e jona, të egër e të ashpër, ndërsa flet se si kanë lindur personazhet e tij, në një proces krijues unik ku kanë ndikuar Balzak, Kamy, Çehov…
Kohë më parë, në një bisedë me Violeta Muratin, Kongoli kishte treguar se në çdo libër që ka shkruar gruaja është personazhi qendror dhe asnjë nga personazhet e tij nuk mund të realizohej pa një grua.
Çdo libër që keni shkruar ka një histori dashurie. Cila grua ka ekzistuar në librat tuaj apo, ajo, është brenda burrave rebelë të letërsisë që shkruani?
Është e drejtë, në çdo libër që kam shkruar, gruaja është personazh qendror. Asnjë nga personazhet e mi nuk mund të realizohej pa një grua. Për mua, letërsia është një grua e bukur mbas së cilës kam shkuar gjithë jetën pa e zotëruar dot kurrë. Ajo as në letërsi nuk mund të zotërohet, kështu e ka bërë Zoti. / KultPlus.com
Fatos Kongoli lindi më 12 janar 1944 në Elbasan dhe sot feston ditëlindjen e 80-të. Ai konsiderohet si një nga shkrimtarët më të mirë të letërsisë shqipe, shkruan KultPlus.
Kongoli ka punuar për një kohë të gjatë si gazetar letrar dhe redaktor në Shtëpinë Botuese “Naim Frashëri”.
Librat e Kongolit janë botuar në disa vende të botës. Është fitues i çmimit ndërkombëtar “Balkanika”. Është fitues, gjithashtu, i çmimit më të lartë letrar në Shqipëri “Penda e Artë” (2004).
Shoqata e Botuesve Shqiptarë e ka vlerësuar me çmimin “Shkrimtari i vitit” për vitin 2006, ndërsa romani “Lëkura e qenit”, përkthyer në gjermanisht, u shpall libri i muajit qershor 2006 në Gjermani. Në vitin 2016 është shpallur “Shkrimtari më i mirë i vitit”, nga Fondacioni Kulturor “Harpa” në Fier.
Disa nga veprat kryesore të tij janë: “Ne të tre” (1985)”Karuseli” (1990), “I humburi” (1992), “Kufoma” (1994), “Dragoi i fildishtë” (1999), “Ëndrra e Damokleut” (2001), “Lëkura e qenit” (2003), “Te porta e shën Pjetrit” (2005), “Jetë në një kuti shkrepësesh”, roman, 2007. / KultPlus.com
Në tavolinën e një shkrimtarit padukshëm zë vend dhe një tjetër personazh, që është lexuesi i tij. Në të zhvillohet një luftë e heshtur që për shkrimtarin dhe përkthyesin Fatos Kongoli ka qenë lufta dhe frika më e madhe e tij.
“Lufta ime më e madhe ka qenë nëse ja vlen të shkruaj apo nuk ja vlen të shkruaj.E kam pas tmerrësisht frikë lexuesin dhe më dukej sikur tallej në çdo frazë që shkruaja unë”.
Ndërsa sot feston 79 vjetorin e lindjes, kjo nuk është vetëm një ditë feste e nostalgjie por edhe një moment reflektimi për çka ka jetuar. Por mosha për të është thjesht një numër, kur vjen puna te krijmtaria letrare që nuk ka ndalur.
“Nuk ka shkrimtar që të heqë dorë kështu vullnetarisht”.
Në vite Letërsia ka ndryshuar, dhe për shkrimtarin Kongoli ashtu duhet të ndodhë. Ndaj krijuesve të rinj ka qenë i vemëndshëm ku mes syresh dallon shumë të talentuar. Por letërsia sipas tij nuk është vetëm pasion.
“Brezat e rinj sjellin perceptimin e vet, botën e vet”.
Krijmtaria e Kongolit ka shkuar përtej kufijve, ku një pjesë e tyre ka parë dritën e botimin edhe ne gjuhë të huaj./Tv Klan/ KultPlus.com
Në ditëlindjen e 79-të të shkrimtarit shqiptar Fatos Kongoli, KultPlus ua sjell një fragment nga romani i tij ‘I humburi’:
Në trurin tim kohët bëhen lëmsh, e kam të vështirë të them nëse qysh në fëmijëri Vilma ishte vajza të cilën nuk kishte djalë që të mos e ëndërronte. E kam të vështirë të them nëse qysh në fëmijëri ajo qe e paracaktuar të kthehej në mollë sherri e një qyteze sherrxhinjsh. Mendja ime e plogët mezi çan shtresimin e viteve, atë tis mjegullor, përtej të cilit zgjerohet universi i fëmijërisë dhe, më së fundi, mua më vjen para syve Vilma. Ajo që kam njohur kur isha i mitur dhe vetja më dukej burrë. Sepse në qytezë fëmijët hynin shpejt në burrëri.
Arrij ta shoh përtej asaj mjegulle. Ja tek është, prapa kangjellave prej hekuri. Rrinte vazhdimisht prapa kangjellave e prej andej vështronte kalimtarët në rrugë. Kurse tani prapa po atyre kangjellave, me të njëjtën ngjyrë si dikur, të zezë, kalimtarët mund të shohin tek rri ulur mbi stol, me sytë e ankthshëm prej të çmenduri, Xhodën e Marrë. Rri aty si një qen rojë. Çmenduria e tij vjen ngaqë kujton se Vilma ndodhet brenda dhe ai qëndron në gatishmëri me shufrën e hekurit në pritje të horrave. Qyqari, nuk e ka ditur se Vilma ishte e paprekshme. Nuk e ka ditur se, kur vinte puna për Vilmën, hija e tij e frikshme nuk ishte në gjendje të zmbrapste kurrkënd. Diçka tjetër e ruante Vilmën dhe mjerë kush guxonte t’i prekte një qime floku. Edhe njëqind qen të vendoste Xhoda rreth shtëpisë, edhe njëqind zagarë të nxirrte në rrugë për ta shoqëruar, nuk do ta ruanin vajzën e tij më mirë se Fagu.
Më vjen keq. Më vjen të çmendem. Dua të flas për Vilmën e më del përpara Fagu. Dua të kujtoj sytë e saj të kthjellët me atë kaltërsi prej deti të thellë e më dalin përpara ca sy të zinj, vazhdimisht inatçorë. Mezi çaj dendësinë e mjegullës për të gjetur atë fytyrë të qetë inteligjente, kur ia beh fytyra përjetësisht e zymtë e Fagut. Derisa të më sosen ditët këto fytyra do të vijnë tek unë si plotësim i njëra-tjetrës. Sapo më shfaqet njëra, vjen tjetra për ta përzënë. Janë pastaj çastet e atij makthi llahtar kur në ëndërr me shfaqet një imazh i përçudshëm, mbivendosja e dy fytyrave. Një Vilmafag ose një Fagovilmë. Gjithçka është e prishur, pa ngjyrë. Gjithçka e shkatërruar, pa shprehje. Dekompozimi i vdekjes nuk do ta përçudnonte më keq një fytyrë. Ndonëse rrallë, ky imazh vjen e më ngacmon nëpër gjumë, si për të më kujtuar se s’do të më shqitet kurrë. Unë zgjohem i mbytur në djersë, me zemrën gati për të më çarë kraharorin. Pastaj, nën pushtetin e makthit, dita më kalon i sëmurë, në klub. Në fund të dopios së parë diçka lëviz. Konjaku duket luan rolin e një lubrifikanti, i cili, përmes kapilarëve të gjakut, depërton në tru, duke lubrifikuar rrjetin e ndryshkur të subkorteksit tim. Atëherë diçka lëviz. Pas gotës së parë fillon rrëshqitja mbi njëra-tjetrën. Fillon dhe çlirimi im i mundimshëm. Por është ende shpejt. Zhvendosja ngec. Pothuajse e tërë goja e Vilmës me buzët e mbyllura vazhdon të mbetet e mbërthyer në darën e dhëmbëve të gojës së Fagut. Hunda sapo është zhvendosur pak, po ashtu sytë, konturet e fytyrës. Nga përvoja e di se pas gotës së dytë fytyrat janë gjysmë të mbivendosura, më saktë gjysma e fytyrës së Fagut mbulon gjysmën e Vilmës dhe mbeten të lira përkatësisht dy gjysmat e tjera. Atëherë nxitoj, këtë pamje s’mund ta duroj më. Si kthej dopion e tretë, fytyrat vetëm sa puqen pak e, pas dopios së katërt, ato ndahen e qëndrojnë veç e veç. Më duhet e pesta që portreti i vrenjtur i Fagut të zhduket dhe unë, së fundi, të mbetem vetëm për vetëm më Vilmën.
Ja tek është, prapa kangjellave. Ka veshur atë, fustanin e bardhë me kollan në mes. Krelat e flokëve të gjatë deri poshtë supeve i shndrisin. Janë të verdhë, prandaj nën diell, nga larg, duken si bashkë e artë. Ndihem i sigurt kur them se fustani ishte i prerë me copë si e fustanit të nuseve. Por plani që thura në kokë për t’u hakmarrë ndaj Xhodës nuk ishte rrëmbimi i saj për ta bërë nusen time, megjithëse, e veshur ashtu, ajo dukej nuse. Unë e shihja me sytë e një çapaçuli që ndiqte qëllime kriminale. Se ç’ishin këto qëllime, do ta them më poshtë. Më dymbëdhjetë Fagut. Si e parë dua të pohoj një të vërtetë, atë të vërtetë që dihej nga të gjithë djemtë e qytezës të brezit tim, lukunia e trembëdhjetëvjeçarëve: Vilma ishte e zgjedhura e tillë ajo ndodhej nën mbrojtjen vigjilente të klanit të tij, ku bënin pjesë tipat më kokëshkretë të shkollës. Këtë e dinte edhe Vilma. Ajo ishte sa unë, dymbëdhjetë vjeç. Kurse Fagu një vit më i madh, trembëdhjetë.enabdes
Nuk mund të them ç’mendim kishte Vilma për statusin që i kishin paracaktuar të tjerët. As e vrisja mendjen për këtë. Ishte një konvencion që e pranoja siç pranonim në një moshë më të vogël lodrën burrë-grua, ku çdo djali-burrë i takonte një vajzë grua. Për veten time isha tërhequr nga këto lodra. Në atë kohë për mua këto qenë marrëzira, të padenja për një djalë, të cilit nuk i ka hije të rrijë në shoqërinë e vajzave. Nëse Fagut i pëlqente të vazhdonte të luante me Vilmën lojën qesharake të burrit me gruan, punë për të. Sipas meje, kjo ishte një dëshmi komprometuese, dhe më vinte habi se si klani i sherrxhinjve e gëlltiste dhe e pranonte Fagun për kryetar. Shkurt, Vilma s’do të hynte në jetën time në atë masë dhe në atë mënyrë, sikur mua të mos më kishte lindur në kokë ideja e hakmarrjes ndaj Xhodës.
Shpesh kërkoj të bind veten se e gjitha ka qenë lodër e rastësisë, fatalitet. Mirëpo, fatkeqësisht, si tërë brezi im, jam rritur pa ndjenja fetare. Kam dëgjuar të thonë se një fetar i mirë ngushëllohet e gjen qetësinë e shpirtit në shprehjen “kështu qe shkruar”. Një fetar i mirë beson në paracaktimin e fatit. Po unë që s’besoj në asgjë, me se të ngushëllohem? Unë nuk besoj se maskarenjtë e kësaj bote do t’i shlyejnë gjynahet në zjarrin e ndonjë ferri, nuk besoj se të mirët do të shpërblehen në parajsë. Megjithatë dua të besoj se ekziston një gjyq. Këtë e kam shpresuar si një ide të ëndërrt, ndryshe, në kotësinë e pafund të ekzistencës sime, s’do të kishte fije që të mund të më mbante në jetë.
U binda shpejt se hakmarrja ndaj Xhodës nuk qe punë e lehtë. Në fillim vendosa t’ia thyeja xhamat e dritareve të shtëpisë, një vilë pak e mënjanuar nga qendra, rrethuar me kangjella të larta hekuri, ngarkuar tërë bimë e lule kacavjerrëse. Pranë saj kalonte një rrugë e ngushtë, dhe prej andej mund t’ia bëja xhamat e dritareve copë. Hoqa dorë sepse ditën, për shkak të lëvizjeve, ishte e pamundur të mos bije në sy. Kurse natën s’ma mbante nga frika e qenve. Natën nëpër qytezë endeshin një lukuni bastardësh. Variantin për t’i shtënë në sirtarin e tryezës në zyrën e drejtorisë një gjarpër, e hodha poshtë gjithashtu. Jo nga pamundësia për të siguruar një gjarpër, gabelët e bregut të lumit do të ma gjenin kur të doja. E gjykova të pamundur futjen në drejtori, dhe akoma më të pamundur hapjen e sirtarit të tryezës së tij. Diheshin tri orvatje të tilla të dështuara. Më duhej, pra, të vrisja mendjen, të gjeja një mënyrë tjetër hakmarrjeje. Dhe e gjeta.
Ideja më erdhi në kokë rastësisht. Një ditë në oborrin prapa shkollës, ku mblidhej klani i Fagut, pashë një skenë që, në të vërtetė, nuk ishte e jashtëzakonshme. Fagu po zhdëpte një djalë nga ata të lagjes së bregut të lumit, ndërsa sejmenët e tij rrinin e bënin sehir. Në largësi skenën e ndiqnin plot djem të tjerë. Gjithçka zhvillohej në heshtje. Pa nxjerrë zë, gabeli e duroi dajakun derisa Fagut iu mbush mendja dhe e lëshoi, pa harruar t’i jepte edhe një shqelm prapanicës. As mund të mendohet që ndokush t’i vinte në ndihmë gabelit. Qe një djalë i shkurtër, i fishkur, nga të rrallët breglumas që e ndiqte shkollën rregullisht. E quanin Sherif. Ishte në klasë të pestë, në të pestën A, kurse unë në të pestën C. Rreth tij dija edhe diçka tjetër e kjo, pak çaste më vonë, do të merrte rëndësi të veçantë. I ati, një gabel i shkurtër, po aq i tharë sa i biri, në periudha të ndryshme të vitit ngarkohej me shfarosjen e qenve. Thuhej se, po të mos i zhdukte ai, bastardët rrezik të shfarosnin qytezën. Për këtë qëllim përdorte copa mëlçish lope të helmatisura, me efekt të menjëhershëm.
Ra zilja e mbarimit të pushimit të madh. Oborri i pasmë kulloi në oborrin përpara. Sherifi mbeti në një qoshe. Nuk e di ç’më shtyu t’i thosha një fjalë, mëshira për të apo përbuzja ndaj Fagut. Sepse Fagun e përbuzja. Ishte edhe kapadai, edhe mizor. Atëherë mësova diçka që ma ngriti mendjen: Fagu e paskësh rrahur Sherifin ngaqë ky, një ditë më parë, paskësh ngacmuar në klasë Vilmën, e kjo na qenkësh ankuar te Fagu. Pisja, mendova, e bija e pisit. Pisa që të tre, i ati xhelat, ajo dhe rrugaçi që e ulte veten e kthehej në mashë në duart e një qurraveceje. Nuk m’u desh të lodhesha shumë për ta bërë Sherifin bashkëfajtor në veprimin tim.
Lodrën e luajta me një hipokrizi të pashembullt. Them hipokrizi. Në atë kohë kësaj fjale nuk ia dija kuptimin. Por që në atë moshë hipokrizia duket më qe futur në gjak. Nëse dikush do të ma kishte shpjeguar ç’do të thoshte, mbase nuk do të isha bërë i tillë. Askush nuk ma shpjegoi. Në shkollë, duke nisur nga klasa e parë, na jepnin mësimin e edukatës morale. Hipokrizinë nuk mbaj mend të na e ketë shkoqitur ndonjë mësues. Mbaj mend diçka tjetër; ata ndryshe silleshin në mungesë të drejtorit, ndryshe në prani të tij. Shpesh ia hidhnin, e gënjenin në sytë tanë, por ne nuk ndiheshim. Xhodën e kishim edhe frikë edhe inat. Në këtë pikëpamje as Xhoda nuk ndryshonte shumë nga mësuesit. Kisha vënë re se, kur vinte ndonjë inspektor, drejtori nuk sillej si zakonisht, bëhej i butë, i sjellshëm, gënjente dhe ia hidhte inspektorit pothuaj njëlloj siç e gënjenin dhe ia hedhnin atij mësuesit. Punët shkonin për bukuri. Ne rriteshim të bindur se ishim fëmijët më të lumtur në botë. Kështu thuhet në këngët që mësonim.
Megjithatë unë kisha arsye për ta vënë në dyshim nëse ishim vërtet ne fëmijët më të lumtur në botë. Nuk e di ç’ndodhte me të tjerët, por unë, në shtëpi, shihja skena midis prindërve shpesh aq të stuhishme, sa më shkonin mornica. Për të zhdukur çdo keqkuptim, shënoj se im atë ishte njeri pa vese. Ai s’ka ditur ç’është alkooli e duhani dhe jam i bindur se as qejfli grash s’duhet të ketë qenë. Për më tepër nëna e ka sunduar gjithmonë. Ishte ekonomist, shef llogarie, kurse nëna rrobaqepëse. Përpiqeshin të mos grindeshin në praninë time, e kuptoja. Nuk ia dilnin gjithmonë. Habitesha sepse në të shumtën e rasteve grindjet nisnin për vogëlsira. Me shokët e mi unë s’do të grindesha për vogëlsira të tilla. Sidoqoftë stuhia shpërthente, një stuhi fjalësh me akuza e kundërakuza. I pari lodhej im atë. Pas tij, si shfrynte me vete, e mbetur pa partner, e kyçte edhe nëna. Atëherë, në qetësinë e shurdhër që pllakoste dhomen, dëgjoja tim atë që psherëtinte: “Zot, ç’jetë qeni.” Dhe unë arsyetoja se njeriu nuk mund të jetë njëkohësisht edhe më i lumturi në botë, siç thuhej në këngët që mësonim, edhe të bënte jetë qeni siç shprehej im atë. Këtë arsyetim e ngatërronte dhe e kthente pastaj në rebus diçka tjetër. Ka lidhje me aftësitë aktoreske të prindërve të mi. Më vjen rëndë që shprehem kështu, por është e vërtetë. Prindërit e mi ishin aktorë.
Në pallatin tonë banonte njëfarë Hulusiu. Tani ka vdekur. Ishte një burrë shkurtabiq dhe te ne vinte shpesh. Mbaj mend se hante pa hesap, mund ta boshatiste një shishe me raki pa lëvizur vendit. Nga mënyra se si flisnin prindërit e mi për të, arrija në përfundimin se në rastin më të parë ata do ta kapnin e do ta flaknin nga dritarja. Kështu kisha dëgjuar të thoshte im atë. Këtë skenë të dëshiruar – e besoja, im atë mund ta hidhte nga dritarja Hulusiun, me trup ishte sa dyfishi i tij – fatkeqësisht nuk e pashë kurrë. Përkundrazi, kur prisja që babai ta kapte Hulusiun prej zvergu, sapo ky dukej në derë, im atë vinte buzën në gaz, nëna gjithashtu. Hulusiu dendej me raki dhe lagohej kur i mbushej mendja. Sapo largohej ai, maskat e qeshura zhdukeshin në çast nga fytyrat e prindërve. Babai fuste duart në xhepa e niste ca ecjake nervoze poshtë e përpjetë dhomës. Nëna nxinte në heshtje. E pra, ky njeri kaq i përbuzur. Hulusiu, ka qenë engjëlli bamirës i familjes sonë. Pa ndihmën e tij, ime motër nuk do të mundte të ndiqte shkollën pedagogjike, kurse unë, më vonë, s’do të kisha asnjë shans për të vajtur në universitet. Por këto gjëra atëherë nuk i dija. Nuk e dija se fqinji ynë, Hulusiu, që banonte një kat sipër nesh, ishte i pari i qytezës. Nuk e dija se, për të fituar mbrojtjen e engjëllit bamirës, prindërit e mi paguanin një haraç të përhershëm: uljen e dinjitetit. Nuk dija edhe plot gjëra të tjera, të cilat jeta do të m’i mësonte një e nga një. Atëherë, dilemave të mëdha, truri im u jepte një zgjidhje të thjeshtë, komode, me plot gojën mund ta quaj konformiste: të gjithë njerëzit ishin aktorë, edhe mësuesit, edhe prindërit. Ata hiqnin e vinin maska. Për analogji, edhe unë, njëlloj, si të rriturit, duhej të përgatisja maskat e mia. Kjo qe dhe zgjidhja përfundimtare që i dha rebusit truri im. Për sa i përket dilemës nëse ne ishim apo nuk ishim fëmijët më të lumtur në botë, i dhashë një zgjidhje që mund quhet origjinale. Edhe ishim, edhe nuk ishim. Si puna e qenve të qytezës. Sipas meje, bastardët s’duhej të ishin të lumtur. Ata hanin shqelma ngado që futeshin, pa përmendur mëlçitë e helmatisura të babait të Sherifit. Përkundrazi, qentë shtëpiakë – në përgjithësi ata që kishin shtëpi private mbanin qen – sidomos konet, duhej të ishin të racës së të lumturve. Edhe Vilma mbante një kone. Të bardhë me qime të dredhura.
Vilma ishte drita e syve të Xhodës. Konia ishte drita e syve të Vilmës. Unë vendosa të helmoja konen e Vilmës./ KultPlus.com
Qendra Kombëtare e Librit dhe Leximit organizoi një takim me shkrimtarë, studiues dhe lexues, me rastin e 79-vjetorit të lindjes së Fatos Kongolit, një prej shkrimtarëve bashkëkohorë më të vlerësuar në letrat shqipe të pas viteve ’90, për frymën e tij të re në prozë dhe temën ekzistenciale mbi fatin e njeriut në shoqërinë shqiptare.
Takimi u zhvillua në mjediset e QKLL-së ku i pranishëm ishte edhe vetë shkrimtari i cili mori urimet për shëndet e krijmtari të mëtejshme.
Fatos Kongoli lindi më 12 janar 1944 dhe sot është një ndër shkrimtarët më të rëndësishëm shqiptarë të pas viteve ’90. Kongoli ka studiuar për matematikë, pjesërisht në Pekin e pjesërisht në Tiranë. Për një kohë të gjatë ka punuar si gazetar letrar dhe redaktor në Shtëpinë Botuese “Naim Frashëri”. Është autor i një numri të madh librash si: “Lëkura e qenit”, “Dragoi i fildishtë”, “Ëndrra e Damokleut”, “I humburi” e shumë të tjerë, të cilët janë përkthyer edhe në Francë, Itali, Gjermani, Zvicër etj.
Edhe ministrja e Kulturës, në këtë ditë, e uroi shkrimtarin të ketë “jetë të gjatë e krijimtari të pavdekshme”. /atsh / KultPlus.com
Me një krijimtari intensive, pas Kadaresë, Fatos Kongoli është shkrimtari më i përkthyer në gjuhë të huaja.
I konsideruar shkrimtari i tranzicionit, veprat e tij mbajnë dhimbjen dhe trazimet shpirtërore në Shqipërinë e pas viteve ’90; jo pak herë librat e tij janë bërë fokus i debateve për pësimin e individit në një shoqëri si e jona, të egër e të ashpër, ndërsa flet se si kanë lindur personazhet e tij, në një proces krijues unik ku kanë ndikuar Balzak, Kamy, Çehov…
Kohë më parë, në një bisedë me Violeta Muratin, Kongoli kishte treguar se në çdo libër që ka shkruar gruaja është personazhi qendror dhe asnjë nga personazhet e tij nuk mund të realizohej pa një grua.
Çdo libër që keni shkruar ka një histori dashurie. Cila grua ka ekzistuar në librat tuaj apo, ajo, është brenda burrave rebelë të letërsisë që shkruani?
Është e drejtë, në çdo libër që kam shkruar, gruaja është personazh qendror. Asnjë nga personazhet e mi nuk mund të realizohej pa një grua. Për mua, letërsia është një grua e bukur mbas së cilës kam shkuar gjithë jetën pa e zotëruar dot kurrë. Ajo as në letërsi nuk mund të zotërohet, kështu e ka bërë Zoti. / KultPlus.com
Fatos Kongoli lindi më, 12 janar 1944 në Elbasan dhe sot feston ditëlindjen e 79-të. Ai konsiderohet si një nga shkrimtarët më të mirë të letërsisë shqipe, shkruan KultPlus.
Kongoli ka punuar për një kohë të gjatë si gazetar letrar dhe redaktor në Shtëpinë Botuese “Naim Frashëri”.
Librat e Kongolit janë botuar në disa vende të botës. Është fitues i çmimit ndërkombëtar “Balkanika”. Është fitues, gjithashtu, i çmimit më të lartë letrar në Shqipëri “Penda e Artë” (2004).
Shoqata e Botuesve Shqiptarë e ka vlerësuar me çmimin “Shkrimtari i vitit” për vitin 2006, ndërsa romani “Lëkura e qenit”, përkthyer në gjermanisht, u shpall libri i muajit qershor 2006 në Gjermani. Në vitin 2016 është shpallur “Shkrimtari më i mirë i vitit”, nga Fondacioni Kulturor “Harpa” në Fier.
Disa nga veprat kryesore të tij janë:
“Ne të tre” (1985)”Karuseli” (1990), “I humburi” (1992), “Kufoma” (1994), “Dragoi i fildishtë” (1999), “Ëndrra e Damokleut” (2001), “Lëkura e qenit” (2003), “Te porta e shën Pjetrit” (2005), “Jetë në një kuti shkrepësesh”, roman, 2007. / KultPlus.com
Shkrimtari Fatos Kongoli është rikthyer sërish te lexuesi me një mesazh domethënës: “Kam një mesazh me gjithë zemër për të rinjtë që braktisin vendin: Duajeni Shqipërinë, duajeni këtë vend! Të duash është të mundesh dhe nëse e do vendin mundesh ta bësh atë”
Në një rrëfimi të tij për jetën, kujtimet dhe romanin e sapobotuar në italisht “Gënjeshtarë të vegjël” për televizionin News 24 ai ka folur edhe për romanin e sapo ka botuar në italisht “Gënjeshtarë të vegjël”. Libri i parë pas sëmundjes kur ai tha se “shkova deri te porta e Shën Pjetrit, por më thanë nuk ka ardhur koha”.
Në intervistën e gjatë mes të tjerash Kongoli thotë se folja në urdhërore për shqiptarët është “të duash”. Duke iu referuar braktisjes së vendit nga të rinjtë Kongoli pohon se “të duash është të mundesh” duke nënkuptuar se nëse e do vendin mundesh ta bësh atë.
Kujtimet e largëta të Kinës, ndikimi që pati Kina në botëkuptimin e të riut që deri atëherë besonte pa kuptuar çfarë po ndodhte, përbëjnë fillesën e një udhëtimi ndryshe. Duke u ndalur te mëkatet e falshme dhe të pafalshme ai flet sërish për “mea culpan” e vet dhe nevojën që ka shoqëria për kujtesën. Raporti me bashkëshorten mbetet kyç, raporti me letërsinë gjithaq, por në intervistë ai zbulon detaje të jetës së tij, mes nostalgjisë dhe dëshirës për ta parë veten në pasqyrë.
“Kam kaluar një mbrëmje të Vitit të ri në teatër. Festa ishte organizuar nga Lidhja e shkrimtarëve në aneksin e Teatrit Kombëtar. Në mos gaboj ka qenë viti 1964 dhe sapo isha kthyer nga Kina. Kam kërcyer gjithë natën dhe kam pasur kënaqësinë që më ka mbetur në mendje, të takoja për herë të parë Ismail Kadarenë. Sapo kishte botuar librin “Shekulli im” dhe për mua ai ishte një libër jastëku, e mbaja dhe e lexoja vazhdimisht”, tha ndër të tjera ai. / KultPlus.com
Shkrimtari dhe akademiku Fatos Kongoli feston sot 78-vjetorin e lindjes.
Ministrja e Kulturës, Elva Margariti uroi sot në ditën e lindjes, shkrimtarin Kongoli.
“Gëzuar ditëlindjen Fatos Kongoli! Mos t’u venittë kurrë fantazia dhe dëshira për të krijuar! Jemi gjithnjë në pritje të një vepre të re”, thekson Margariti.
Fatos Kongoli lindi në Elbasan më 1944. Studimet e larta për matematikë i nisi në Universitetin e Pekinit dhe i përfundoi në Universitetin e Tiranës (1967). Ka punuar për një kohë si gazetar dhe më pas si redaktor në Shtëpinë botuese “Naim Frashëri”. Filloi të botonte tregime e novela në shtypin letrar nga fundi i ’60.
Deri në vitin 1990 ka botuar vëllimet me tregime “Shqetësime të ngjashme” (1972), “Tregime” (1978), “Të fejuarit” (1982), si dhe romanet “Ne të tre” (1985), “Karuseli” (1990). Në tregimet dhe novelat e tij të para F.K. përzgjedh “jetët e vogla” njerëzore, duke paraqitur bashkë virtyte dhe cene të individualiteteve të botës shqiptare. Prej vitit 1990 priret nga romani: “I humburi” (1992), “Kufoma” (1994), “Dragoi i fildishtë” (1999), “Ëndrra e Damokleut” (2001), “Lëkura e qenit” (2003, fitues i çmimit “Pena e artë”), “Te porta e Shën Pjetrit” (2005), “Jetë në një kuti shkrepësesh” (2007), “Bolero në vilën e pleqve” (2009). “Iluzione në sirtar” (2010), “Si-do-re-la” (2011), “Njeriu me fat” (2013), “Gjemia e mbytur” (2015) etj.
Fatos Kongoli ka fituar tri herë çmimin “Pena e argjendtë” për librin më të mirë në prozë (1995, 2000, 2002), si dhe çmime të tjera brenda dhe jashtë vendit. Është nderuar me titullin “Kalorës i Legjionit të Nderit” (2010) nga Presidenti i Francës dhe “Mjeshtër i madh” (2012) nga Presidenti i Republikës së Shqipërisë. / KultPlus.com
Në ditëlindjen e 78-të të shkrimtarit shqiptar Fatos Kongoli, KultPlus ua sjell një fragment nga romani i tij ‘I humburi’:
Në trurin tim kohët bëhen lëmsh, e kam të vështirë të them nëse qysh në fëmijëri Vilma ishte vajza të cilën nuk kishte djalë që të mos e ëndërronte. E kam të vështirë të them nëse qysh në fëmijëri ajo qe e paracaktuar të kthehej në mollë sherri e një qyteze sherrxhinjsh. Mendja ime e plogët mezi çan shtresimin e viteve, atë tis mjegullor, përtej të cilit zgjerohet universi i fëmijërisë dhe, më së fundi, mua më vjen para syve Vilma. Ajo që kam njohur kur isha i mitur dhe vetja më dukej burrë. Sepse në qytezë fëmijët hynin shpejt në burrëri.
Arrij ta shoh përtej asaj mjegulle. Ja tek është, prapa kangjellave prej hekuri. Rrinte vazhdimisht prapa kangjellave e prej andej vështronte kalimtarët në rrugë. Kurse tani prapa po atyre kangjellave, me të njëjtën ngjyrë si dikur, të zezë, kalimtarët mund të shohin tek rri ulur mbi stol, me sytë e ankthshëm prej të çmenduri, Xhodën e Marrë. Rri aty si një qen rojë. Çmenduria e tij vjen ngaqë kujton se Vilma ndodhet brenda dhe ai qëndron në gatishmëri me shufrën e hekurit në pritje të horrave. Qyqari, nuk e ka ditur se Vilma ishte e paprekshme. Nuk e ka ditur se, kur vinte puna për Vilmën, hija e tij e frikshme nuk ishte në gjendje të zmbrapste kurrkënd. Diçka tjetër e ruante Vilmën dhe mjerë kush guxonte t’i prekte një qime floku. Edhe njëqind qen të vendoste Xhoda rreth shtëpisë, edhe njëqind zagarë të nxirrte në rrugë për ta shoqëruar, nuk do ta ruanin vajzën e tij më mirë se Fagu.
Më vjen keq. Më vjen të çmendem. Dua të flas për Vilmën e më del përpara Fagu. Dua të kujtoj sytë e saj të kthjellët me atë kaltërsi prej deti të thellë e më dalin përpara ca sy të zinj, vazhdimisht inatçorë. Mezi çaj dendësinë e mjegullës për të gjetur atë fytyrë të qetë inteligjente, kur ia beh fytyra përjetësisht e zymtë e Fagut. Derisa të më sosen ditët këto fytyra do të vijnë tek unë si plotësim i njëra-tjetrës. Sapo më shfaqet njëra, vjen tjetra për ta përzënë. Janë pastaj çastet e atij makthi llahtar kur në ëndërr me shfaqet një imazh i përçudshëm, mbivendosja e dy fytyrave. Një Vilmafag ose një Fagovilmë. Gjithçka është e prishur, pa ngjyrë. Gjithçka e shkatërruar, pa shprehje. Dekompozimi i vdekjes nuk do ta përçudnonte më keq një fytyrë. Ndonëse rrallë, ky imazh vjen e më ngacmon nëpër gjumë, si për të më kujtuar se s’do të më shqitet kurrë. Unë zgjohem i mbytur në djersë, me zemrën gati për të më çarë kraharorin. Pastaj, nën pushtetin e makthit, dita më kalon i sëmurë, në klub. Në fund të dopios së parë diçka lëviz. Konjaku duket luan rolin e një lubrifikanti, i cili, përmes kapilarëve të gjakut, depërton në tru, duke lubrifikuar rrjetin e ndryshkur të subkorteksit tim. Atëherë diçka lëviz. Pas gotës së parë fillon rrëshqitja mbi njëra-tjetrën. Fillon dhe çlirimi im i mundimshëm. Por është ende shpejt. Zhvendosja ngec. Pothuajse e tërë goja e Vilmës me buzët e mbyllura vazhdon të mbetet e mbërthyer në darën e dhëmbëve të gojës së Fagut. Hunda sapo është zhvendosur pak, po ashtu sytë, konturet e fytyrës. Nga përvoja e di se pas gotës së dytë fytyrat janë gjysmë të mbivendosura, më saktë gjysma e fytyrës së Fagut mbulon gjysmën e Vilmës dhe mbeten të lira përkatësisht dy gjysmat e tjera. Atëherë nxitoj, këtë pamje s’mund ta duroj më. Si kthej dopion e tretë, fytyrat vetëm sa puqen pak e, pas dopios së katërt, ato ndahen e qëndrojnë veç e veç. Më duhet e pesta që portreti i vrenjtur i Fagut të zhduket dhe unë, së fundi, të mbetem vetëm për vetëm më Vilmën.
Ja tek është, prapa kangjellave. Ka veshur atë, fustanin e bardhë me kollan në mes. Krelat e flokëve të gjatë deri poshtë supeve i shndrisin. Janë të verdhë, prandaj nën diell, nga larg, duken si bashkë e artë. Ndihem i sigurt kur them se fustani ishte i prerë me copë si e fustanit të nuseve. Por plani që thura në kokë për t’u hakmarrë ndaj Xhodës nuk ishte rrëmbimi i saj për ta bërë nusen time, megjithëse, e veshur ashtu, ajo dukej nuse. Unë e shihja me sytë e një çapaçuli që ndiqte qëllime kriminale. Se ç’ishin këto qëllime, do ta them më poshtë. Më dymbëdhjetë Fagut. Si e parë dua të pohoj një të vërtetë, atë të vërtetë që dihej nga të gjithë djemtë e qytezës të brezit tim, lukunia e trembëdhjetëvjeçarëve: Vilma ishte e zgjedhura e tillë ajo ndodhej nën mbrojtjen vigjilente të klanit të tij, ku bënin pjesë tipat më kokëshkretë të shkollës. Këtë e dinte edhe Vilma. Ajo ishte sa unë, dymbëdhjetë vjeç. Kurse Fagu një vit më i madh, trembëdhjetë.enabdes
Nuk mund të them ç’mendim kishte Vilma për statusin që i kishin paracaktuar të tjerët. As e vrisja mendjen për këtë. Ishte një konvencion që e pranoja siç pranonim në një moshë më të vogël lodrën burrë-grua, ku çdo djali-burrë i takonte një vajzë grua. Për veten time isha tërhequr nga këto lodra. Në atë kohë për mua këto qenë marrëzira, të padenja për një djalë, të cilit nuk i ka hije të rrijë në shoqërinë e vajzave. Nëse Fagut i pëlqente të vazhdonte të luante me Vilmën lojën qesharake të burrit me gruan, punë për të. Sipas meje, kjo ishte një dëshmi komprometuese, dhe më vinte habi se si klani i sherrxhinjve e gëlltiste dhe e pranonte Fagun për kryetar. Shkurt, Vilma s’do të hynte në jetën time në atë masë dhe në atë mënyrë, sikur mua të mos më kishte lindur në kokë ideja e hakmarrjes ndaj Xhodës.
Shpesh kërkoj të bind veten se e gjitha ka qenë lodër e rastësisë, fatalitet. Mirëpo, fatkeqësisht, si tërë brezi im, jam rritur pa ndjenja fetare. Kam dëgjuar të thonë se një fetar i mirë ngushëllohet e gjen qetësinë e shpirtit në shprehjen “kështu qe shkruar”. Një fetar i mirë beson në paracaktimin e fatit. Po unë që s’besoj në asgjë, me se të ngushëllohem? Unë nuk besoj se maskarenjtë e kësaj bote do t’i shlyejnë gjynahet në zjarrin e ndonjë ferri, nuk besoj se të mirët do të shpërblehen në parajsë. Megjithatë dua të besoj se ekziston një gjyq. Këtë e kam shpresuar si një ide të ëndërrt, ndryshe, në kotësinë e pafund të ekzistencës sime, s’do të kishte fije që të mund të më mbante në jetë,
U binda shpejt se hakmarrja ndaj Xhodës nuk qe punë e lehtë. Në fillim vendosa t’ia thyeja xhamat e dritareve të shtëpisë, një vilë pak e mënjanuar nga qendra, rrethuar me kangjella të larta hekuri, ngarkuar tërë bimë e lule kacavjerrëse. Pranë saj kalonte një rrugë e ngushtë, dhe prej andej mund t’ia bëja xhamat e dritareve copë. Hoqa dorë sepse ditën, për shkak të lëvizjeve, ishte e pamundur të mos bije në sy. Kurse natën s’ma mbante nga frika e qenve. Natën nëpër qytezë endeshin një lukuni bastardësh. Variantin për t’i shtënë në sirtarin e tryezës në zyrën e drejtorisë një gjarpër, e hodha poshtë gjithashtu. Jo nga pamundësia për të siguruar një gjarpër, gabelët e bregut të lumit do të ma gjenin kur të doja. E gjykova të pamundur futjen në drejtori, dhe akoma më të pamundur hapjen e sirtarit të tryezës së tij. Diheshin tri orvatje të tilla të dështuara. Më duhej, pra, të vrisja mendjen, të gjeja një mënyrë tjetër hakmarrjeje. Dhe e gjeta.
Ideja më erdhi në kokë rastësisht. Një ditë në oborrin prapa shkollës, ku mblidhej klani i Fagut, pashë një skenë që, në të vërtetė, nuk ishte e jashtëzakonshme. Fagu po zhdëpte një djalë nga ata të lagjes së bregut të lumit, ndërsa sejmenët e tij rrinin e bënin sehir. Në largësi skenën e ndiqnin plot djem të tjerë. Gjithçka zhvillohej në heshtje. Pa nxjerrë zë, gabeli e duroi dajakun derisa Fagut iu mbush mendja dhe e lëshoi, pa harruar t’i jepte edhe një shqelm prapanicës. As mund të mendohet që ndokush t’i vinte në ndihmë gabelit. Qe një djalë i shkurtër, i fishkur, nga të rrallët breglumas që e ndiqte shkollën rregullisht. E quanin Sherif. Ishte në klasë të pestë, në të pestën A, kurse unë në të pestën C. Rreth tij dija edhe diçka tjetër e kjo, pak çaste më vonë, do të merrte rëndësi të veçantë. I ati, një gabel i shkurtër, po aq i tharë sa i biri, në periudha të ndryshme të vitit ngarkohej me shfarosjen e qenve. Thuhej se, po të mos i zhdukte ai, bastardët rrezik të shfarosnin qytezën. Për këtë qëllim përdorte copa mëlçish lope të helmatisura, me efekt të menjëhershëm.
Ra zilja e mbarimit të pushimit të madh. Oborri i pasmë kulloi në oborrin përpara. Sherifi mbeti në një qoshe. Nuk e di ç’më shtyu t’i thosha një fjalë, mëshira për të apo përbuzja ndaj Fagut. Sepse Fagun e përbuzja. Ishte edhe kapadai, edhe mizor. Atëherë mësova diçka që ma ngriti mendjen: Fagu e paskësh rrahur Sherifin ngaqë ky, një ditë më parë, paskësh ngacmuar në klasë Vilmën, e kjo na qenkësh ankuar te Fagu. Pisja, mendova, e bija e pisit. Pisa që të tre, i ati xhelat, ajo dhe rrugaçi që e ulte veten e kthehej në mashë në duart e një qurraveceje. Nuk m’u desh të lodhesha shumë për ta bërë Sherifin bashkëfajtor në veprimin tim.
Lodrën e luajta me një hipokrizi të pashembullt. Them hipokrizi. Në atë kohë kësaj fjale nuk ia dija
kuptimin. Por që në atë moshë hipokrizia duket më qe futur në gjak. Nëse dikush do të ma kishte shpjeguar ç’do të thoshte, mbase nuk do të isha bërë i tillë. Askush nuk ma shpjegoi. Në shkollë, duke nisur nga klasa e parë, na jepnin mësimin e edukatës morale. Hipokrizinë nuk mbaj mend të na e ketë shkoqitur ndonjë mësues. Mbaj mend diçka tjetër; ata ndryshe silleshin në mungesë të drejtorit, ndryshe në prani të tij. Shpesh ia hidhnin, e gënjenin në sytë tanë, por ne nuk ndiheshim. Xhodën e kishim edhe frikë edhe inat. Në këtë pikëpamje as Xhoda nuk ndryshonte shumë nga mësuesit. Kisha vënë re se, kur vinte ndonjë inspektor, drejtori nuk sillej si zakonisht, bëhej i butë, i sjellshëm, gënjente dhe ia hidhte inspektorit pothuaj njëlloj siç e gënjenin dhe ia hedhnin atij mësuesit. Punët shkonin për bukuri. Ne rriteshim të bindur se ishim fëmijët më të lumtur në botë. Kështu thuhet në këngët që mësonim.
Megjithatë unë kisha arsye për ta vënë në dyshim nëse ishim vërtet ne fëmijët më të lumtur në botë. Nuk e di ç’ndodhte me të tjerët, por unë, në shtëpi, shihja skena midis prindërve shpesh aq të stuhishme, sa më shkonin mornica. Për të zhdukur çdo keqkuptim, shënoj se im atë ishte njeri pa vese. Ai s’ka ditur ç’është alkooli e duhani dhe jam i bindur se as qejfli grash s’duhet të ketë qenë. Për më tepër nëna e ka sunduar gjithmonë. Ishte ekonomist, shef llogarie, kurse nëna rrobaqepëse. Përpiqeshin të mos grindeshin në praninë time, e kuptoja. Nuk ia dilnin gjithmonë. Habitesha sepse në të shumtën e rasteve grindjet nisnin për vogëlsira. Me shokët e mi unë s’do të grindesha për vogëlsira të tilla. Sidoqoftë stuhia shpërthente, një stuhi fjalësh me akuza e kundërakuza. I pari lodhej im atë. Pas tij, si shfrynte me vete, e mbetur pa partner, e kyçte edhe nëna. Atëherë, në qetësinë e shurdhër që pllakoste dhomen, dëgjoja tim atë që psherëtinte: “Zot, ç’jetë qeni.” Dhe unë arsyetoja se njeriu nuk mund të jetë njëkohësisht edhe më i lumturi në botë, siç thuhej në këngët që mësonim, edhe të bënte jetë qeni siç shprehej im atë. Këtë arsyetim e ngatërronte dhe e kthente pastaj në rebus diçka tjetër. Ka lidhje me aftësitë aktoreske të prindërve të mi. Më vjen rëndë që shprehem kështu, por është e vërtetë. Prindërit e mi ishin aktorë.
Në pallatin tonë banonte njëfarë Hulusiu. Tani ka vdekur. Ishte një burrë shkurtabiq dhe te ne vinte shpesh. Mbaj mend se hante pa hesap, mund ta boshatiste një shishe me raki pa lëvizur vendit. Nga mënyra se si flisnin prindërit e mi për të, arrija në përfundimin se në rastin më të parë ata do ta kapnin e do ta flaknin nga dritarja. Kështu kisha dëgjuar të thoshte im atë. Këtë skenë të dëshiruar – e besoja, im atë mund ta hidhte nga dritarja Hulusiun, me trup ishte sa dyfishi i tij – fatkeqësisht nuk e pashë kurrë. Përkundrazi, kur prisja që babai ta kapte Hulusiun prej zvergu, sapo ky dukej në derë, im atë vinte buzën në gaz, nëna gjithashtu. Hulusiu dendej me raki dhe lagohej kur i mbushej mendja. Sapo largohej ai, maskat e qeshura zhdukeshin në çast nga fytyrat e prindërve. Babai fuste duart në xhepa e niste ca ecjake nervoze poshtë e përpjetë dhomës. Nëna nxinte në heshtje. E pra, ky njeri kaq i përbuzur. Hulusiu, ka qenë engjëlli bamirës i familjes sonë. Pa ndihmën e tij, ime motër nuk do të mundte të ndiqte shkollën pedagogjike, kurse unë, më vonë, s’do të kisha asnjë shans për të vajtur në universitet. Por këto gjëra atëherë nuk i dija. Nuk e dija se fqinji ynë, Hulusiu, që banonte një kat sipër nesh, ishte i pari i qytezës. Nuk e dija se, për të fituar mbrojtjen e engjëllit bamirës, prindërit e mi paguanin një haraç të përhershëm: uljen e dinjitetit. Nuk dija edhe plot gjëra të tjera, të cilat jeta do të m’i mësonte një e nga një. Atëherë, dilemave të mëdha, truri im u jepte një zgjidhje të thjeshtë, komode, me plot gojën mund ta quaj konformiste: të gjithë njerëzit ishin aktorë, edhe mësuesit, edhe prindërit. Ata hiqnin e vinin maska. Për analogji, edhe unë, njëlloj, si të rriturit, duhej të përgatisja maskat e mia. Kjo qe dhe zgjidhja përfundimtare që i dha rebusit truri im. Për sa i përket dilemës nëse ne ishim apo nuk ishim fëmijët më të lumtur në botë, i dhashë një zgjidhje që mund quhet origjinale. Edhe ishim, edhe nuk ishim. Si puna e qenve të qytezës. Sipas meje, bastardët s’duhej të ishin të lumtur. Ata hanin shqelma ngado që futeshin, pa përmendur mëlçitë e helmatisura të babait të Sherifit. Përkundrazi, qentë shtëpiakë – në përgjithësi ata që kishin shtëpi private mbanin qen – sidomos konet, duhej të ishin të racës së të lumturve. Edhe Vilma mbante një kone. Të bardhë me qime të dredhura.
Vilma ishte drita e syve të Xhodës. Konia ishte drita e syve të Vilmës. Unë vendosa të helmoja konen e Vilmës./ KultPlus.com
Me një krijimtari intensive, pas Kadaresë, Fatos Kongoli është shkrimtari më i përkthyer në gjuhë të huaja.
I konsideruar shkrimtari i tranzicionit, veprat e tij mbajnë dhimbjen dhe trazimet shpirtërore në Shqipërinë e pas viteve ’90; jo pak herë librat e tij janë bërë fokus i debateve për pësimin e individit në një shoqëri si e jona, të egër e të ashpër, ndërsa flet se si kanë lindur personazhet e tij, në një proces krijues unik ku kanë ndikuar Balzak, Kamy, Çehov…
Kohë më parë, në një bisedë me Violeta Muratin, Kongoli kishte treguar se në çdo libër që ka shkruar gruaja është personazhi qendror dhe asnjë nga personazhet e tij nuk mund të realizohej pa një grua.
Çdo libër që keni shkruar ka një histori dashurie. Cila grua ka ekzistuar në librat tuaj apo, ajo, është brenda burrave rebelë të letërsisë që shkruani?
Është e drejtë, në çdo libër që kam shkruar, gruaja është personazh qendror. Asnjë nga personazhet e mi nuk mund të realizohej pa një grua. Për mua, letërsia është një grua e bukur mbas së cilës kam shkuar gjithë jetën pa e zotëruar dot kurrë. Ajo as në letërsi nuk mund të zotërohet, kështu e ka bërë Zoti. / KultPlus.com
Fatos Kongoli lindi më, 12 janar 1944 në Elbasan dhe sot feston ditëlindjen e 78-të. Ai është konsiderohet si një nga shkrimtarët më të mirë të letërsisë shqipe, shkruan KultPlus.
Kongoli ka punuar për një kohë të gjatë si gazetar letrar dhe redaktor në Shtëpinë Botuese “Naim Frashëri”.
Librat e Kongolit janë botuar në disa vende të botës. Është fitues i çmimit ndërkombëtar “Balkanika”. Është fitues, gjithashtu, i çmimit më të lartë letrar në Shqipëri “Penda e Artë” (2004).
Shoqata e Botuesve Shqiptarë e ka vlerësuar me çmimin “Shkrimtari i vitit” për vitin 2006, ndërsa romani “Lëkura e qenit”, përkthyer në gjermanisht, u shpall libri i muajit qershor 2006 në Gjermani. Në vitin 2016 eshte shpallur “Shkrimtari me i mire i vitit”, nga Fondacioni Kulturor “Harpa” ne Fier.
Disa nga veprat kryesore të tij janë:
“Ne të tre” (1985)”Karuseli” (1990), “I humburi” (1992), “Kufoma” (1994), “Dragoi i fildishtë” (1999), “Ëndrra e Damokleut” (2001), “Lëkura e qenit” (2003), “Te porta e shën Pjetrit” (2005), “Jetë në një kuti shkrepësesh”, roman, 2007. / KultPlus.com
Këto ditë doli në qarkullim, në Itali, romani “Gënjeshtarë të vegjël” i shkrimtarit Fatos Kongoli.
Libri, i përkthyer nga prof.dr. Klara Kodra, është botuar nga shtëpia botuese “Rubbettino”.
Ky është romani i nëntë i Kongolit në Itali dhe i treti nga shtëpia botuese “Rubbettino”, ku më parë janë botuar romanet “Jetë në një kuti shkrepësesh” (2015) dhe “Iluzione në sirtarë” (2017). / KultPlus.com
Me një krijimtari intensive, pas Kadaresë, Fatos Kongoli është shkrimtari më i përkthyer në gjuhë të huaja.
I konsideruar shkrimtari i tranzicionit, veprat e tij mbajnë dhimbjen dhe trazimet shpirtërore në Shqipërinë e pas viteve ’90; jo pak herë librat e tij janë bërë fokus i debateve për pësimin e individit në një shoqëri si e jona, të egër e të ashpër, ndërsa flet se si kanë lindur personazhet e tij, në një proces krijues unik ku kanë ndikuar Balzak, Kamy, Çehov…
Kohë më parë, në një bisedë me Violeta Muratin, Kongoli kishte treguar se në çdo libër që ka shkruar gruaja është personazhi qendror dhe asnjë nga personazhet e tij nuk mund të realizohej pa një grua.
Çdo libër që keni shkruar ka një histori dashurie. Cila grua ka ekzistuar në librat tuaj apo, ajo, është brenda burrave rebelë të letërsisë që shkruani?
Është e drejtë, në çdo libër që kam shkruar, gruaja është personazh qendror. Asnjë nga personazhet e mi nuk mund të realizohej pa një grua. Për mua, letërsia është një grua e bukur mbas së cilës kam shkuar gjithë jetën pa e zotëruar dot kurrë. Ajo as në letërsi nuk mund të zotërohet, kështu e ka bërë Zoti. / KultPlus.com
Me një krijimtari intensive, pas Kadaresë, Fatos Kongoli është shkrimtari më i përkthyer në gjuhë të huaja.
I konsideruar shkrimtari i tranzicionit, veprat e tij mbajnë dhimbjen dhe trazimet shpirtërore në Shqipërinë e pas viteve ’90; jo pak herë librat e tij janë bërë fokus i debateve për pësimin e individit në një shoqëri si e jona, të egër e të ashpër, ndërsa flet se si kanë lindur personazhet e tij, në një proces krijues unik ku kanë ndikuar Balzak, Kamy, Çehov…
Kohë më parë, në një bisedë me Violeta Muratin, Kongoli kishte treguar se në çdo libër që ka shkruar gruaja është personazhi qendror dhe asnjë nga personazhet e tij nuk mund të realizohej pa një grua.
Çdo libër që keni shkruar ka një histori dashurie. Cila grua ka ekzistuar në librat tuaj apo, ajo, është brenda burrave rebelë të letërsisë që shkruani?
Është e drejtë, në çdo libër që kam shkruar, gruaja është personazh qendror. Asnjë nga personazhet e mi nuk mund të realizohej pa një grua. Për mua, letërsia është një grua e bukur mbas së cilës kam shkuar gjithë jetën pa e zotëruar dot kurrë. Ajo as në letërsi nuk mund të zotërohet, kështu e ka bërë Zoti. / KultPlus.com
I bazuar në romanin e shkrimtarit të njohur Fatos Kongoli, filmi artistik me metrazh të gjatë “Bolero në vilën e pleqve” të enjten mbrëma para publikut kosovar rrëfeu historinë e dy pleqve dhe një punëtore shtëpie, jetët e së cilëve ngërthehen në njëra-tjetrën në botën e mbyllur të një vile ku gracka e panjohur qëndron pezull në ajër dhe kriza ekzistenciale fut rrënjët në themelet e saj deri në një shpërthim të shpirtit, shkruan KultPlus.
Pak minuta para se ora të shënonte 18:30, ishin të pranishmit që ngadalë po hynin në sallën e Teatrit Kombëtar duke zënë vendin e tyre para ekranit të madh të paraqitur në skenë. E koha që ky film i shumëpritur nga të pasionuarit e letërsisë dhe jo vetëm, të niste, më në fund erdhi. Ndërsa, e vetmja dritë e pranishme nga ekrani do të ishte shoqëruesi i natës së mbështjellur në strehën e errësirës përgjatë 1 orë e 38 minutave.
E para ndjesi me të cilën shikuesi papritmas rrëmbehet, është ajo e lumturisë së pakujdesshme dhe dashurisë të dëlirë e krejtësisht të vërtetë që shfaqet përmes një kujtimi diku larg zhurmës së qytetit por shumë afër detit. E pikërisht ngjyrat e shurdhëta të këtij kujtimi që zgjati për disa sekonda para ekranit nën meloditë shqipe, u përmbysën kur personazhi i Irenës zgjohet nga gjumi e i kthehet realitetit të ngrysur. Trishtimi i errët në sytë e saj kur shikon veten në pasqyrë e shtyn atë që ta pështyjë veten me një evokim të madh e ndoshta duke dëshiruar që ajo pështymë t’ia largojë përjetimet të cilat flakëronin zemrën e saj si ndezje e një rakete të mbushur me kujtime të padëshiruara.
Irena, një vajzë me sy të kaltër si qielli i trazuar me pendë por me një të kaluar misterioze, vihet në kërkim të një pune të domosdoshme e të dëshiruar në atë periudhë të jetës. Motra e saj, familja e vetme që i ka mbetur gjallë, i ofron ndihmë duke kërkuar një punë të përshtatshme diku larg vendit në të cilën ajo qëndronte. Por, kjo punë e shumëpritur nga Irena do ti qepet asaj si një gjethe vjeshte me anët e së cilës ajo do të përballet çdo ditë tanimë.
Karakteri qendror i filmit i interpretuar nën aktrimin e pakrahasueshëm të aktores Gentiana Ramadanit, takon Nardin, një bos të një firme të fuqishme ndërtimi i cili së bashku me gruan e tij të bukur, Dirina, ia shpjegojnë asaj situatën e prindërve të tij. Dy pleq të cilët kanë nevojë për kujdes të axhendës, orarin e ilaçeve, të ngrënit e ndonjëherë edhe që Irena të jetë një kosh i tejdukshëm i boshatisjeve të mendimeve nga të dy ata.
Skena e radhës vjen si një pushtim i fuqishëm nëpërmjet tingujve që derdheshin nga një interpretim në piano nën lojën mjeshtërore të Irfanit, plaku i cili jeton me gruan e tij, Fridusen e që e cila posedon një qen, lehjet e të cilit gjithmonë shkaktonin frikë, probleme akustike dhe neveritje të vockël brenda humorit të Irfanit. Ndërkohë, vila e tyre dy katesh duket se ka një kufi të padukshme përbrenda, ku kati i parë i përket zonjës Firduse, e kati i dytë zotërisë Irfan, kurse kuzhina në të cilën gjithmonë dalloheshin lulet e diellit dhe jo vetëm, shpaloste para publikut përjetimin e skenave më të bukura pamore të krijuara ndonjëherë.
“Bolero në vilën e pleqve”, paraqet praninë dhe kërcënimin e vdekjes për pleqtë e vilës që duket se iu frikësoheshin trokitjes së saj, ose më saktë, trokitjes së parë dhe goditjes shpirtërore që ajo do të sjell me vete. Ekzistenca njerëzore e tyre në një kontrast me ‘vdekjen e gjallë’ të Irenës, ndërlidhet në atë mënyrë ku ngjarja e filmit krijon bazën e tij jashtëzakonisht të çuditshme me gjendje e situata shpeshherë absurde e herë të tjera tejet befasuese.
Filmi me skenar të Linda Fejzaj dhe regji të Spartak Pecanit, para publikut kosovar plasarit një histori të rrallë dashurie mes Irfanit dhe Firduses, një dashuri unike që del në pah nëpërmjet letërkëmbimeve nga të dy të moshuarit. Interpretimi i roleve të tyre nën aktrimin e mrekullueshëm dhe shumë të ngrohtë të Margarita Xhepës dhe Robert Ndrenikës, ku këmbëngulja e tyre për të plotësuar zbrazëtitë që vinin nga mungesa e madhe e tre fëmijëve të tyre si shkak i punëve të shumta, inati i madh ndaj kohës dinake e armiqësore që fluturonte ditë pas dite si një balonë në ajër dhe nevoja për më shumë vëmendje, shfaqeshin në copëza të cilat burgosnin vëmendjen e shikuesit pas ekranit dhe rrisnin entuziazmin e tyre nga minuta në minutë.
Gjithkush që hyn e del në vilë me shqetësimin për fatin e pleqve që jetojnë në një komoditet dhe luks të plotë, përfshirë këtu shitësen e bezdisshme dhe doktorin e familjes, duket se nuk ia kanë idenë se çfarë ndodh me Irenën, vajza e cila ka një të kaluar të ndërlikuar e të dhimbshme, përveç Afërditës, vajzës së madhe të pleqve, një gjyqtare e rreptë dhe e veshur gjithmonë me të zeza. Ajo përndjek instinktin njerëzor të cilën e ndjeu që në momentin e parë që takoi Irenën në vilë, me ç’rast ngadalë zbulon një nga një të fshehurat e Irenës.
E kryqëzuar mes dhimbjes së të kaluarës dhe urrejtjes ndaj vetes, në një moment ku cigarja shndërrohet në ngushëllim lehtësues, Irenës do i shtohet edhe një makth tjetër. Vizita në varrin e ish të dashurës, Ana Martini, do ti shkaktojë asaj përjetimin e dhunës seksuale nga dy burra të familjes Martini, të cilët gjithmonë kishin vendosur fajin mbi kokën e pafajshme të Irenës. Është pikërisht shpirti i copëtuar i Irenës që shkatërrohet tutje si një lule e vyshkur, ujitja e së cilës do të marrë një kohë të gjatë për të lulëzuar përsëri ose ndoshta fare nuk do të ketë vend për të vringëlluar më.
Skenaristja Linda Fejza dhe regjisori Spartak Pecani kanë krijuar një ekuilibër mjeshtëror mes dialogëve të veçantë dhe paraqitjeve emocionale të personazheve e sidomos atyre vizuale, duke reflektuar kështu historinë e një mjedisi të egër që zhvishet krejtësisht deri në pamëshirë e përfundon në atë momentin ku vajza është qenia më e pambrojtur.
Irena, e konsideruar nga Irfani si një ‘Buster Keaton’ i gjinisë femërore së bashku me dy shpirtrat binjak, atë të Irfanit i cili dikur ishte një pianist i pazëvendësueshëm dhe atë të Firduses e cila dikur ishte një prima balerinë, nxjerrin në pah një marrëdhënie aq të dashur e aq të afërt saqë pavarësisht orientimit seksual të Irenës, kjo marrëdhënie mes tyre rritet akoma më shumë duke u shndërruar në atë të familjare, një marrëdhënie kjo që ka mbushur boshllëkun e brendshëm të Irenës.
Sidoqoftë, shkrepjet më poetike të krijuara ndonjëherë të regjisorit Spartak Pecani, janë skenat e jashtëzakonshme në sekondat e parë të filmit duke tërhequr vëmendjen e publikut pas ngjyrave të zbehta magjepsëse, pjesët e afërta nga interpretimet në piano, skenat e ndryshme të ujitjes së luleve e herë të tjera bisedat mes personazheve nga një këndvështrim fizik jashtë tyre i cili përmes një dritareje fshehurazi fokusohej pingul mbi to, skena nga vila ku tre qirinj të vendosur mbi tavolinë presin ndërhyrjen e dy pleqve, si dhe skena e shfaqjes së perlave në qafë në momentin e përkeqësimit të Firduses.
“Bolero në vilën e pleqve”, ku gjatë gjithë kohës paraqitet marrëdhënia e roleve protagoniste, shoqërohet me tingujt e magjishëm të veprës pianistike “Bolero” nga kompozitori i njohur Joseph-Maurice Ravel, e në veçanti intensiteti i kësaj pjese përrallore thellohet në ndjenjat e të pranishmëve atëherë kur Firdusja vdes duke bërë që fjalët e Irfanit: Iku, të jehojnë mbi rrëqethet e të pranishmëve në sallë.
Ndërkohë, një muaj kalojnë e interpretimi i aktorit Robert Ndrenika teksa ai pëshpërit fjalitë si: ‘Përse nuk dërmon një shenjë’, ‘Ç’t’i bëj mallit që po më mbyt’, ‘Dashuria është private, është intime’, ‘Dashuria nuk i besohet tjetër kujt’, ‘Pse vetëm kujtimet do më mbesin?’, ‘Do të të pres të ritakohemi’, dhe ‘A thua të ketë diell atje?’ në pragun e vdekjes së tij, tingëllojnë si një poezi e cila nuk është shkruar akoma e që e njëjta nuk do të mund të shkruhej kurrë, pasi që dashuria e Irfanit dhe Firduses, mbetet ajo dashuri e cila vjen një herë në jetë, një dashuri mbi të cilën as vdekja nuk do të mund të zbriste mbi lëkurën e saj.
Një letërkëmbim i mbushur tërë pasion të zjarrtë mbetet një mënyrë për të mbajtur në jetë dashurinë poetike të tyre por gjurmët e këtyre letrave të bardha gjejnë fundin në formën e hirit teksa ato vallëzojnë në ajër nën nxehtësinë e flakës të vrullshme plot afsh.
E nën meloditë shqipe dhe ngjyrave të ngrohta e të gjalla në ekran, duket se buzëqeshja e rrallë e Irenës ka një formë e vezullimë krejtësisht paqësore duke vulosur kështu fundin e këtij filmi që të bën të rrëmbehesh pas tij dhe dashurohesh pas ngjarjeve me emocione të forta.
Pas shfaqjes së filmit që u shoqërua me qetësinë absolute të të pranishmëve por edhe emocionet e forta të ndjera që pasqyroheshin në sytë e tyre, ishin duartrokitjet e përzemërta të publikut që shtynë ekipin e filmit ‘Bolero në vilën e pleqve’, të dalin në skenën e Teatrit Kombëtar për një fjalë rasti.
“Unë e kam të vështirë të flas.. ta mbush, kështu që ju falënderoj për këto emocione që na dhanë. Shpresoj që ky emocion të jetë ngritur edhe tek ju. Në këto momente e kam të vështirë, andaj do të flasim nesër. Ju falënderoj të gjithëve. Falënderoj Kosovën që më ka mbështetur sepse vërtetë nuk është ndonjë sasi e madhe ekonomike por ka pasur njerëz të shkëlqyer pa përjashtime. Ky është momenti im i parë që shfaq këtë film dhe jam shumë i emocionuar”, thotë Pecani.
Kurse, dje në një konferencë për media për të treguar më shumë rreth rrugëtimit të filmit ‘Bolero në vilën e pleqve’, të pranishëm ishin regjisori Spartak Pecani, skenaristja Linda Fejza, aktorja Gentiana Ramadani dhe producenti Agim Halili.
“Padyshim se kur vepra të jetë një roman, është një vështirësi tjetër. Ka një përvojë por ka edhe një vështirësi. Përvojë është që brenda veprës ka karaktere të spikatura, por nëse ndjek linjën e romanit edhe kur vepra të jetë e plotësuar, personalisht mendoj që është gabim dhe nëse ne do të shkonim sipas këtij romani delikat atëherë do të gabonim”, thotë Pecani.
Sipas tij, filmi është tjetër gjë, prandaj janë bërë disa ndryshime të rëndësishme.
“Janë bërë shumë ndryshime. Ajo që është më e rëndësishme është që në asnjë mënyrë, ai që ka shkruar romanin nuk duhet ta shkruaj skenarin sepse ai e ka përjetuar dhe ka pikat e veta që i pëlqejnë prej të cilave është shumë vështirë të shkëputet. Duhet të jetë një njeri tjetër që edhe ai të ndjejë kënaqësinë e krijimit dhe mendoj se autori është një autor fantastik”, thotë Pecani.
Për Pecanin, besohet se filmi është kryer me kujdes dhe pa prishur idenë dhe vlerat e personazheve.
“Po ia vlen. Ia vlen që filmi të të marrë shumë kohë nga jeta sepse i plotëson gjërat e mëdha të shpirtit tënd”, përfundon ai.
Ndërsa, skenaristja Linda Fejza foli rreth se si çdo njeri është i detyruar të pranojë atë se çfarë shohin ndryshe nga vetja tek të tjerët.
“Ne jemi munduar që të gjithë personazheve, qoftë marrëdhënia mes dy pleqve, qoftë dashurisë delikate mes një qifti që jeton bashkë në një çati dhe qoftë dashuria e veçantë brenda gjinisë, ti japim një vlerë ashtu sikurse donim ne”, thotë Fejza.
Sipas saj, ekzistojnë familje që kanë një dashuri unike të pavdekshme deri në përjetësi, ekziston një dashuri ose martesë që jeton thjesht për premtim dhe ekziston një dashuri brenda gjinisë së njëjtë.
“Ne nuk mund të shtyjmë askënd të mendoj dhe veproj si ne. Ne jemi të detyruar që të pranojmë atë se çfarë shohim ndryshe nga ne. Kështu i japim kohë, vlerë dhe mundësinë që të shpërfaqet çdo lloj dashurie”, përfundon Fejza.
Po ashtu, aktorja Gentiana Ramadani foli rreth mënyrës interesante se si e morri ftesën për të qenë pjesë e këtij filmi.
“Ka qenë interesante përzgjedhja e regjisorit tek unë. Ishte një ftesë shumë interesante kur unë isha në vitin e dytë të studimeve në Shkup, dhe kam postuar një fotografi me flokë të shkurtra. Ndoshta intuita e fortë e regjisorit ku ai pa fotografinë dhe të nesërmen pashë një mesazh shumë direkt për të qenë pjesë e filmit. Deri në periudhën e audicionit, një vit më vonë, unë përfundova vitin e tretë dhe u konfirmua që jam pjesë e filmit”, tregon Ramadani.
Sipas saj, frika ishte mjaft e pranishme për arsye se ishte ky roli i parë kryesor i saj.
“Kisha frikë se a do t’ia dalë por gjithçka shkoi mirë. Këto përjetime në film nuk jemi mësuar ti shohim si popull andaj kur i shohim duhet ti shohim shumë normal”, përfundon Ramadani.
Krejt në fund, producenti Agim Halili ndan pjesën e menaxhimit dhe emocioneve atëherë kur është e nevojshme.
“Është tjetër gjë ftohtësia që duhet të jetë për të menaxhuar produksionin dhe tjetër gjë është emocioni që merr në fund”, thotë Halili.
Në këtë film luajnë aktorët si: Robert Ndrenika, Margarita Xhepa, Gentiana Ramadani, Olta Daku, Olta Gixhari, Ledjon Zoi dhe Afrim Muçaj.
DoP është Latif Hasolli ndërsa kostumografia është realizuar nga Gerta Oparaku.
Filmi është një prodhim i shtëpisë kinematografike ‘Eclipse SA Film Production’ dhe është financuar nga Qendra Kombëtare e Kinematografisë.
Filmi me regji nga Spartak Pecani “Bolero në vilën e pleqve” ka fituar çmimin “Filmi më i mirë” në Paris Play International Film Festival.
Filmi shqiptar ka marrë edhe një tjetër çmim, në “Toronto International Women Film Festival”.
Pjesëmarrës deri më tani në festivale të ndryshme të filmit në botë, çmimi për skenarin në festivalin e filmit në Kanada shkoi për “Bolero në vilën e pleqve”./ KultPlus.com
Ditëlindja e 77-të e shkrimtarit Fatos Kongoli u shënua me aktivitetin “Nën lëkurën e qenit”, një ceremoni e vogël në kohë pandemie pranë Qendrës Kombëtare të Librit dhe Leximit për të vlerësuar kontributin e shkrimtarit.
Në këtë aktivitet ku u bënë bashkë autorë, studiues të veprës së tij, botues, përkthyes, kineastë, shkrimtari Fatos Kongoli u vlerësua me një certifikatë mirënjohje nga Qendra Kombëtare e Librit dhe Leximit.
Shkrimtari Fatos Kongoli shprehu mirënjohjen e tij për njerëzit, që i kanë qëndruar pranë dhe tha se nuk e priste këtë vlerësim dhe ceremoni në këtë kohë pandemie. “Ju falënderoj të gjithëve. Unë mendoj që mëkati më i madh njerëzor është mosmirënjohja. Këtë e kupton, pasi ngjitesh deri sipër. Troket tek Shën Pjetri të mbyllet dera dhe kthehesh pas, atëherë e kupton se çfarë është mirënjohja. Faleminderit të gjithëve”, u shpreh ndër të tjera Kongoli.
Ndërkohë, shkrimtari Besnik Mustafaj i pranishëm në aktivitet u shpreh se “Kongoli me letërsinë e tij para e pas 1990-ës, por sidomos pas 1990-ës, ka treguar vlerat e tij si shkrimtar sepse prova e vërtetë për letërsinë, është përdorimi i lirisë”.
Në 77-vjetorin e autorit, regjisori Spartak Pecani bëri me dije dhe një tjetër bashkëpunim për një vepër filmike, pas suksesit të filmit “Bolero në vilën e pleqve”. Ai tha se do të ekranizohet romani “Lëkura e qenit”, që është një ndër veprat më të mira të tij.
“Kongoli është si një labirint që ka brenda të bukurën, të papriturën dhe ka qenë një ndihmë e madhe për skenarin. Veprat e tij jetën time ma kanë bërë shumë më të bukur. Unë kam sërish në duar romanin “Lëkura e qenit”, që ka fituar të drejtën për zhvillim dhe së shpejti do të hidhet në prodhim. Jam i lumtur, që veprën më të mirë do ta kem në duar në fund të krijimtarisë sime”, u shpreh ndër të tjera kineasti Spartak Pecani. /gazetasi/ KultPlus.com
Me një krijimtari intensive, pas Kadaresë, Fatos Kongoli është shkrimtari më i përkthyer në gjuhë të huaja.
I konsideruar shkrimtari i tranzicionit, veprat e tij mbajnë dhimbjen dhe trazimet shpirtërore në Shqipërinë e pas viteve ’90; jo pak herë librat e tij janë bërë fokus i debateve për pësimin e individit në një shoqëri si e jona, të egër e të ashpër, ndërsa flet se si kanë lindur personazhet e tij, në një proces krijues unik ku kanë ndikuar Balzak, Kamy, Çehov…
Kohë më parë, në një bisedë me Violeta Muratin, Kongoli kishte treguar se në çdo libër që ka shkruar gruaja është personazhi qendror dhe asnjë nga personazhet e tij nuk mund të realizohej pa një grua.
Çdo libër që keni shkruar ka një histori dashurie. Cila grua ka ekzistuar në librat tuaj apo, ajo, është brenda burrave rebelë të letërsisë që shkruani?
Është e drejtë, në çdo libër që kam shkruar, gruaja është personazh qendror. Asnjë nga personazhet e mi nuk mund të realizohej pa një grua. Për mua, letërsia është një grua e bukur mbas së cilës kam shkuar gjithë jetën pa e zotëruar dot kurrë. Ajo as në letërsi nuk mund të zotërohet, kështu e ka bërë Zoti. / KultPlus.com
Fatos Kongoli lindi më, 12 janar 1944 në Elbasan dhe sot feston ditëlindjen e 77-të. Ai është konsiderohet si një nga shkrimtarët më të mirë të letërsisë shqipe, shkruan KultPlus.
Kongoli ka punuar për një kohë të gjatë si gazetar letrar dhe redaktor në Shtëpinë Botuese “Naim Frashëri”.
Librat e Kongolit janë botuar në disa vende të botës. Është fitues i çmimit ndërkombëtar “Balkanika”. Është fitues, gjithashtu, i çmimit më të lartë letrar në Shqipëri “Penda e Artë” (2004).
Shoqata e Botuesve Shqiptarë e ka vlerësuar me çmimin “Shkrimtari i vitit” për vitin 2006, ndërsa romani “Lëkura e qenit”, përkthyer në gjermanisht, u shpall libri i muajit qershor 2006 në Gjermani. Në vitin 2016 eshte shpallur “Shkrimtari me i mire i vitit”, nga Fondacioni Kulturor “Harpa” ne Fier.
Disa nga veprat kryesore të tij janë:
“Ne të tre” (1985)”Karuseli” (1990), “I humburi” (1992), “Kufoma” (1994), “Dragoi i fildishtë” (1999), “Ëndrra e Damokleut” (2001), “Lëkura e qenit” (2003), “Te porta e shën Pjetrit” (2005), “Jetë në një kuti shkrepësesh”, roman, 2007. / KultPlus.com
Filmi me regji nga Spartak Pecani “Bolero në vilën e pleqve” ka fituar çmimin “Filmi më i mirë” në Paris Play International Film Festival, shkruan KultPlus.
Ky film është mbështetur në romanin e Fatos Kongolit, titullin e së cilës e ka të njëjtë edhe filmi. Skenari është i shkruar nga Linda Fejzaj, ndërkaq disa nga aktorët të cilët sjellin nëpërmjet interpretimeve artistike rolet filmike janë Robert Ndrenika e Margarita Xhepa.
Ky film është prodhim i shtëpisë kinematografike “Eclipse SA Film”. / KultPlus.com
Vepra e njohur e Fatos Kongolit, “I humburi” tanimë është më afër lexuesit japonez, shkruan KultPlus.
Kjo si pasojë e përkthimit të kësaj vepre nga profesori i Universitetit të Hiroshimës, dr.Iura Ichiro.
“I humburi” tanimë është botuar nga shtëpia botuese “Shoraisha” në Kioto.
Romani ‘I humburi’ është një pasqyrë e qartë dhe tronditëse e shoqërisë autoritare, tiranike, e deri edhe jo-njerëzore në Shqipërinë komuniste. Më shumë se një tregim për një shoqëri të caktuar, ky rrëfim ilustron se si funksionon një shoqëri e cila ekzistencën e saj e bazon në frikë dhe bindje, një analizë e tillë vlen për të gjitha kohërat e për të gjitha shoqëritë. Pushteti dhe mekanizmat e tij janë të pranishëm në një formë apo tjetrën, herë më të drejtpërdrejtë, e herë i fshehur nëpërmjet mekanizmave mbrojtës.
Kongoli është i dyti shkrimtar shqiptar, pas Ismail Kadaresë, që botohet në japonisht, nga e njëjta shtëpi botuese dhe nga i njëjti përkthyes. / KultPlus.com
