Etiketë: fernando pessoa

Një “poet në shumës”, Fernando Pessoa

Posted on by Kult Plus

Mund të mendojmë për një galaksi kur flasim për Pessoa-n: ai është një, dhjetë, një mijë. Është një “poet në shumës”, “një kontradiktë e gjallë”: janë përdorur numra, cilësorë për të bërë të mundur përcaktimin e këtij autori të pakapshëm

Mund të mendojmë për një galaksi kur flasim për Pessoa-n: ai është një, dhjetë, një mijë. Është një “poet në shumës”, “një kontradiktë e gjallë”: janë përdorur numra, cilësorë për të bërë të mundur përcaktimin e këtij autori të pakapshëm.

Duhet fillimisht të pyesim veten se cili është Pessoa. Mbiemri i tij (që do të thotë “person”) duket se jep një përgjigje të përafërt, por përsëri mbetet enigmatik. Pseudonimet kanë bërë që të shpërthejë “miti i Pessoa”-s: pranë Ricardo Reis-it, helenisti; Alvaro de Campo-s, avangardisti; Alberto Caerio-s, “mjeshtri”; Bernardo Soares, autori i librit Shqetësimi, që ndër vite na vjen në edicione të reja dhe me interpretime të reja, ekzistojnë të paktën shtatëdhjetë “alias”që shoqërojnë këtë autor.

ULIKSI
Ç’është miti? Asgjëja që është gjithçka!
Është i njëjti Diell që përhapet qiejve –
Mit drite i heshtur –
Trup i gjallë i Zotit,
Por edhe i vdekur dhe lakuriq!
Uliksi që përherë bujti
Njësoj si të mos qe i pranishëm
Edhe pa ekzistencë qe krejt i mjaftueshëm
Erdhi për të mos qenë i ardhur
E na krijoi!
Kështu miti ndërfutet
Në realitet, duke e pllenuar,
Pastaj gjithçka rrjedh
Në uljen e jetës
Pjesa e asgjësë vdes!

Pessoa, fillimisht përkthyes për shoqëri import-eksporti, do të bëhej një nga nxitësit kryesorë të modernizmit portugez. Për herë të parë, me të, por gjithashtu edhe me pseudonimet dhe personazhet e gjalla që e rrethojnë (Almanda Negreiros dhe Mario de Sa-Carniero, ndër të tjerë), letërsia portugeze eci me kohën e saj. Me vdekjen e tij, librat e tij janë thuajse të panjohur, ndërsa artikujt e tij në gazeta dhe revista janë të famshëm. “Rasti Pessoa” shpërthen fillimisht në vitet 1940 në Portugali, dhe njëzet vjet më vonë në Europë e më pas në botë. Që atëherë, nuk është reshtur kurrë së publikuari çka është gjetur në vargun e madh ku kish grumbulluar, me shumë imtësi, një pjesë të madhe të prodhimtarisë së tij (më shumë se 25000 tekste!).

Si ta ravijëzosh një autor, i cili shkruan: “Unë jam në pjesën më të madhe vetë proza që shkruaj”? Apo: “Jam bërë personazh romani, një jetë e lexuar.”? Si të flasësh kur ai kish deklaruar vetë përmes fjalëve të Alberto Caeiro-s, një nga identitetet e tij: “Nëse pas vdekjes sime, do të doni të shkruani biografinë time, s’ka gjë më të thjeshtë. Ka vetëm dy data – ajo e ardhjes sime në botë dhe ajo e vdekjes sime. Midis të dyjave, të gjitha ditët më përkasin”.

Përktheu: Bisej Kapo./KultPlus.com

“Kurrë nuk e dashurojmë dikë konkretisht, dashurojmë veç idenë që kemi formësuar vetvetiu për dikë”

Posted on by Kult Plus

“Kurrë nuk e dashurojmë dikë konkretisht. Dashurojmë veç idenë që kemi formësuar vetvetiu për dikë.
Ky është thjesht një koncept i yni vetjak, domethënë që përmbledhtas, pikërisht vetveten, ne dashurojmë.
Kjo gjë vërtetohet në çdo lloj dashurie.
Në dashurinë seksuale, synojmë kënaqësinë vetjake, që mundësohet përmes një trupi të huaj.
Kurse në dashurinë jo seksuale, synojmë kënaqësinë tonë vetjake, të mundësuar nga idetë tona gjithsesi.
Marrëdhëniet midis një shpirti dhe një shpirti tjetër, që mishërohen përmes disa gjërave tejet të brishta dhe kundërthënëse si fjalët e rëndomta dhe gjestet që ne bëjmë, janë diçka fort e koklavitur.
Në vetë thelbin e aktit të njohjes, jemi çnjohur mirëfilli.
Thonë dy të dashuruarit “Të dua”, dhe gjithçka e thonë dhe e mendojnë në formë të këmbyeshme, teksa secili synon të thotë diçka të ndryshme, një jetë mbase të ndryshme, ndoshta edhe një ngjyrë dhe një aromë të ndryshme, sipas përmbledhjes abstrakte të përshtypjeve që përbëjnë botën shpirtërore”.

Fernando Pessoa – “Livro do Desassossego”. / KultPlus.com

‘Ia vlen të kesh lindur qoftë edhe sa për të dëgjuar erën që fryn’

Posted on by Kult Plus

Poezi nga Fernando Pessoa

Qenësinë e mahnitshme të gjërave:
Ja se ç’zbuloj ditë pas dite.
Secila gjë është ajo që është,
Dhe e kam të vështirë t’ia shpjegoj dikujt se sa më gëzon diçka e tillë,
E se sa më mjafton.

Mjafton të jesh për të qenë i plotë.

Kam shkruar poezi mjaftueshëm.
Mund të kisha shkruar edhe më, kuptohet.
Secila prej tyre e tregon këtë,
E secila nga poezitë e mia është ndryshe nga të tjerat.
Çdo gjë që është, është mënyrë për ta treguar.

Me raste marr të shoh një gur.
Nuk mendoj se do të kishte ndjenja për gjësend.
Por nuk marr guximin ta quaj binjakun tim.
E dua sepse është një gur,
E dua sepse nuk ka ndjenja,
E dua sepse nuk ka pikë lidhje gjaku me mua.

Nga ana tjetër, dëgjoj erën që fryn,
Ia vlen të kesh lindur qoftë edhe sa për të dëgjuar erën që fryn.

Nuk e di ç’do të mendojnë të tjerët teksa m’i lexojnë këto;
Mua më duken të duhurat sepse janë si më vijnë,
Pa vrarë mendjen nëse dikush po më dëgjon mendimet,
Pasi e mendoj pa mendime,
Sepse e them siç ma thonë fjalët.

Më kanë trajtuar dikur si poet materialist,
Çka më ka lënë pa fjalë sepse nuk mendoj aspak
Se mund të trajtohem si çfarëdo që të jetë.
Unë nuk jam as poet: thjesht vëzhgoj.

Nëse gjërat që shkruaj kanë ndonjë vlerë, unë nuk kam:
Vlera qëndron atje, tek vargjet e mia.
Gjëra të tilla janë krejt të pavarura nga vullneti im.

7 nëntor 1915

Shkëputur nga botimi në frëngjishte: Poèmes jamais assemblés, d’Alberto Caeiro

Përktheu: Edon Qesari / KultPlus.com

Jam i lodhur

Posted on by Kult Plus

Poezi nga Fernando Pessoa

Jam i lodhur, kjo është e qartë,
Sepse, në një pikë të caktuar, njerëzit duhet të jenë të lodhur.
Nga çfarë jam i lodhur, nuk e di:
Do të ishte e padobishme që ta di,
Ngaqë lodhja mbetet e njëjtë.
Plaga dhemb se dhemb
Dhe jo nga shkaku që e ka prodhuar.
Po, jam i lodhur,
Dhe ndonjëherë i buzëqeshur.
Se lodhja është:
Në trup, një dëshirë për gjumë,
Në shpirt, një dëshirë për të mos menduar
Dhe, mbi të gjitha, një tejdukshmëri shkëlqyese
E të kuptuarit retrospektiv…
Dhe a ndryshon epshi pa pasur shpresa?
Jam inteligjent: kjo është e gjitha.
Kam parë shumë dhe kam kuptuar shumë
nga ajo që kam parë,
Dhe është një kënaqësi e veçantë
Edhe në lodhjen që kjo na sjell,
Që në fund koka ende shërben për diçka.

Përktheu nga spanjishtja: Butrint Haxha / KultPlus.com

“Njeriu s’është shtazë, është mish plot urtësi, por me raste shëndetlig”

Posted on by Kult Plus

Poezi nga Fernando Pessoa

Dashuria është thelbësore.
Seksi, krejt rastësor.
Mund të jenë një
Ose tjetër gjë
Njeriu s’është shtazë:
Është mish plot urtësi,
Por me raste shëndetlig.

Përktheu: Edon Qesari / KultPlus.com

‘Nuk di me ndie, nuk di me mendue, nuk di me dashtë…’

Posted on by Kult Plus

Nga Fernando Pessoa

Papritmas sot kam brenda një ndjesi absurde dhe të drejtë. Kuptova, me një ndriçim të fshehtë, se jam askushi. Askush, absolutisht kurrkush. Në shkreptimat e llampës ai që pandehja ish një qyetet na qenkesh një djerrinë e shkretë; dhe drita sinistre që më zbuloi vetveten nuk më zbuloi asnjë qiell mbi të. Më kanë vjedhur të egzistuarët para se të egzistonte bota. Nëse kam qenë i detyruar të rimishërohem, jam rimishëruar pa veten me vete, pa u rimishëruar. Unë jam rrethina e një qyteti inegzistent, parathënia e stërzgjatur e një libri të pashkruar. Jam askush, askush. Nuk di me ndie, nuk di me mendue, nuk di me dashtë. Jam një figurë e një romani ende për m’ u shkrue, që kalon ajrore dhe e fletëzuar pa pasë patur një realitet, mes ëndrrave të dikujt që s’ ka ditur me më plotësue.

Mendoj vazhdimisht, ndjej vazhdimisht; por mendimi im është i pa gjykim, emocioni im i pa emocion! Nga një e çarë atje lart, po bie hapësirës së pafund, në një rënie pa drejtim, të pambarimtë dhe boshe. Shpirti im është një maëlstrom i zi, një marramendje e zgjeruar përreth boshllëkut, lëvizje e një oqeani pa kufij përreth një vrime në hiç, dhe në ujrat, që më shumë se ujra janë turbina, vozisin imazhet e asaj çka kam pa e ndie në botë: vorbullisen shtëpi, fytyra, libra, arka, jehona muzikash dhe copa zërash në një turbinë sinistre e pa fund.

Dhe unë, tamam unë, jam qendra që egsiston vetëm prej një gjeometrie të abisit; jam hiçi përreth të cilit kjo lëvizje rrotullohet, si e qëllimshme në vetvete, me atë qendër që egziston vetëm se çdo rreth duhet të ketë një qendër. Unë, bash unë, jam pusi pa parete por me rezistencën e pareteve, qendra e gjithshkahes me hiçin përreth.
Dhe brenda meje duket se ferri qesh, pa të paktën njerëzishmërinë e djajve që qeshin, marrëzinë e shpupëluar të universit të vdekur, kufomën rrotulluese të hapësirës fizike, fundi i të gjithë botëve që pluskon errësisht në erë, patrajtë, jashta kohe, pa një Zot që ta ketë krijuar, pa as edhe vetveten që po sillet nëpër hijet e hijeve, e pamundur, unike, gjithshkahe.
Me dijtë me mendue! Me dijtë me ndie!
Nëna më ka vdekur shumë herët, dhe unë s’ e kam njohur… / KultPlus.com

Plënc siç e gatuajnë në Porto

Posted on by Kult Plus

Poezi nga Fernando Pessoa

Një ditë në një restorant jashtë kohës dhe hapësirës,
ma shërbyen dashurinë në trajtë plënci të ftohtë.
Të dërguarit të kuzhinës i thashë me takt
se do të më pëlqente e ngrohtë,
se plënci (që ish siç e gatuajnë në Porto) nuk hahet i ftohtë.

U acaruan me mua.
S’të jep kurrkush të drejtë, madje as në restorant.
Nuk hëngra, s’porosita gjë tjetër, paguajta llogarinë
dhe vajta të shëtisja përgjatë gjithë rrugës.

Di njeri ç’do të thotë gjithë kjo?
Unë s’e di, e mua rastisi të më ndodhte…

(E di shumë mirë se në vegjëlinë e gjithkujt ka qenë një lulishte,
botore apo e përveçme, apo e fqinjit.
E di shumë mirë se fakti që luante, e bënte vetvetiu zot të lulishtes.
Dhe si trishtimi i përket të sotmes.)

E di fare mirë,
ama, nëse porosita dashuri, përse më sollën
plënc siç e gatuajnë në Porto të ftohtë?
Nuk është gjellë e cila të mund të hahet e ftohtë,
por mua ma prunë të ftohtë,
nuk hahet kurrë e ftohtë, por më erdhi e ftohtë.

Shënim: Poezia është pjesë e ciklit të njohur me emrin e Álvaro de Campos-it, një prej heteronimeve të Pessoa-s. Është sjellë në shqip nga italishtja, sipas përkthimit të Antonio Tabucchi-t. / KultPlus.com

‘Nëse njerëzit lodhen me të njëjtin vend, pse nuk u lodhkan nga të qenit i njëjti’

Posted on by Kult Plus

Poezi nga Fernando Pessoa

Përktheu Rielna Paja

Shpirti po më kërkon

Jam një i arratisur

qysh në lindje.

Më mbyllën brenda meje,

po, por unë ia mbatha.

Nëse njerëzit lodhen

me të njëjtin vend,

nga të qenit i njëjti

pse nuk u lodhkan?

Shpirti im po më kërkon,

por unë jam fshehur si i paligjshëm.

Shpresojmë

kurrë mos të më gjejë.

Të jesh një është burg.

Të jem unë

është të mos të jem.

Do të jetoj në arrati,

ama, do të jetoj vërtet./ KultPlus.com

Dashunia âsht shoqni e rrallë

Posted on by Kult Plus

Poezi nga Fernando Pessoa

Përktheu Halil Matoshi

Shoqni e rrallë asht dashunia

Me ecë udhëve i vetëm nuk di ma,

Se vetëm nuk mundem.

Një mendim i dukshëm më nxit me shpejtue hapin

Shoh gjithnji e ma pak dhe njikohesisht zjarmishëm lakmoj me pa  çdo gja.

Madje edhe mungesa e saj asht me mue,

Dhe e puth aq sa nuk di si me e dishirue…

Nuk e shoh mbase, e përfytryroj, dhe i fortë jam përballë lisave të gjatë

N’tuebamësi, dridhem dhe nuk e di  çka ndodh në njat heshtje në mungesën e saj.

Me tanë qenien time ndjej diqysh fuqinë që po më lë

E tanë vërtetësia vështon  si luledielli me fytyrën e saj midisdisi…/ KultPlus.com

Ç’më dhemb

Posted on by Kult Plus

Poezi nga Fernando Pessoa

Përktheu: Edon Qesari

Ç’më dhëmb nuk është
çfarë shtrëngoj në zemër
por ato gjëra të bukura
që kurrë nuk do të jenë.

Janë trajtat pa trajtë
që ikin pa mundur
dhimbja t’i njohë
a t’i ëndërrojë dashuria.

Sikur trishtimi të ishte
pemë, e njëra pas tjetrës
gjethet t’i binin
mes shtegut dhe mjegullës. / KultPlus.com

Të gjitha letrat e dashurisë janë qesharake

Posted on by Kult Plus

Poezi nga Fernando Pessoa

Përktheu: Faslli Haliti

Të gjitha letrat e dashurisë janë
qesharake.
S’ do ishin letra dashurie po të mos ishin
qesharake.

Edhe unë kam shkruar letra dashurie  në kohën time

Qesharake,
si të tjerët,

Letrat e dashurisë, nëse ka dashuri,
duhet të jenë
qesharake.

Por para së gjithash
vetëm ata që s’kanë shkruar kurrë letra dashurie
janë qesharake.

Ndoshta është ende koha që shkruajnë,
pa e kuptuar dhe vetë,
letra dashurie
qesharake.

E vërteta është se sot
qesharake

janë kujtimete mia
për  këto letra

(Të gjitha fjalët rrëshqitëse,
si të gjithandjenjatdaktilike,
janë të natyrshme
qesharake)

Unë mbylla sytë dhe fjeta

Posted on by KultPlus

Fernando Pessoa

Nëse, kur të kem vdekur, dikush ka dëshirë
të shkruajë biografinë time
Nuk ka asgjë më të thjeshtë.
Ajo ka vetëm dy data: atë të lindjes
dhe atë të vdekjes sime.
Midis njërës dhe tjetrës datë, të gjitha ditët janë të mijat.
Është e lehtë ta përcaktosh jetën time.
Unë e kam parë botën si një njeri i dënuar.
Unë i kam dashur gjërat pa kurrfarë sentimentalizmi.
Kurrë nuk pata ndonjë dëshirë që nuk mund ta realizoja,
sepse asnjëherë nuk m’u verbua arsyeja.
Të kuptuarit e vetes për mua qe gjithmonë
veçse të shoqëruarit e të pamit.
Unë e kuptova se gjërat janë reale
dhe krejtësisht të ndryshme nga njëra-tjetra;
T’i kuptoje me anë të mendimit, do të thoshte
të të dukeshin të gjitha të ngjashme.
Një ditë më vuri në gjumë si cilindo fëmijë.
Unë mbylla sytë dhe fjeta.
Përveç kësaj, unë qeshë poeti unik i Natyrës. /KultPlus.com

Shqipëroi: Anton Papleka

‘Nuk di me ndie, nuk di me mendue, nuk di me dashtë…’

Posted on by KultPlus

Fernando Pessoa

Papritmas sot kam brenda një ndjesi absurde dhe të drejtë. Kuptova, me një ndriçim të fshehtë, se jam askushi. Askush, absolutisht kurrkush. Në shkreptimat e llampës ai që pandehja ish një qyetet na qenkesh një djerrinë e shkretë; dhe drita sinistre që më zbuloi vetveten nuk më zbuloi asnjë qiell mbi të. Më kanë vjedhur të egzistuarët para se të egzistonte bota. Nëse kam qenë i detyruar të rimishërohem, jam rimishëruar pa veten me vete, pa u rimishëruar. Unë jam rrethina e një qyteti inegzistent, parathënia e stërzgjatur e një libri të pashkruar. Jam askush, askush. Nuk di me ndie, nuk di me mendue, nuk di me dashtë. Jam një figurë e një romani ende për m’ u shkrue, që kalon ajrore dhe e fletëzuar pa pasë patur një realitet, mes ëndrrave të dikujt që s’ ka ditur me më plotësue.

Mendoj vazhdimisht, ndjej vazhdimisht; por mendimi im është i pa gjykim, emocioni im i pa emocion! Nga një e çarë atje lart, po bie hapësirës së pafund, në një rënie pa drejtim, të pambarimtë dhe boshe. Shpirti im është një maëlstrom i zi, një marramendje e zgjeruar përreth boshllëkut, lëvizje e një oqeani pa kufij përreth një vrime në hiç, dhe në ujrat, që më shumë se ujra janë turbina, vozisin imazhet e asaj çka kam pa e ndie në botë: vorbullisen shtëpi, fytyra, libra, arka, jehona muzikash dhe copa zërash në një turbinë sinistre e pa fund.

Dhe unë, tamam unë, jam qendra që egsiston vetëm prej një gjeometrie të abisit; jam hiçi përreth të cilit kjo lëvizje rrotullohet, si e qëllimshme në vetvete, me atë qendër që egziston vetëm se çdo rreth duhet të ketë një qendër. Unë, bash unë, jam pusi pa parete por me rezistencën e pareteve, qendra e gjithshkahes me hiçin përreth.
Dhe brenda meje duket se ferri qesh, pa të paktën njerëzishmërinë e djajve që qeshin, marrëzinë e shpupëluar të universit të vdekur, kufomën rrotulluese të hapësirës fizike, fundi i të gjithë botëve që pluskon errësisht në erë, patrajtë, jashta kohe, pa një Zot që ta ketë krijuar, pa as edhe vetveten që po sillet nëpër hijet e hijeve, e pamundur, unike, gjithshkahe.
Me dijtë me mendue! Me dijtë me ndie!
Nëna më ka vdekur shumë herët, dhe unë s’ e kam njohur… /KultPlus.com

Nuk dua trëndafila, deri sa t’ketë trëndafila

Posted on by Kult Plus

Poezi e shkruar nga Fernando Pessoa.

Përktheu: Orjela Apolloni

Nuk dua trëndafila, deri sa t’ketë trëndafila.
I dua veç kur nuk mund t’i kem ato. 
Çfarë të bëj me gjëra të tilla,
që mund t’i mbledhë kushdo?

E dua natën veç pse agu e hollon
dritën në ar dhe në blu. 
Ajo që shpirti im e injoron
është ajo që do të doja ta kisha këtu.

Pse? Nëse do ta dija s’do të shkruaja kot
vargje për të thënë atë që akoma nuk e di.
E kam shpirtin të shkretë dhe të ftohtë…
Ah me çfarë lëmoshe ta ngroh tani?…